Đề tài Xu hướng biến động dân số lao động nông nghiệp đất canh tác sản lượng lúa của Thái Bình giai đoạn 2007 2020

Báo cáo khoa học Xu hướng biến động dân số lao động nông nghiệp đất canh tác sản lượng lúa của Thái Bình giai đoạn 2007 - 2020 T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2007: TËp V, Sè 3: 87-94 §¹i häc N«ng nghiÖp I XU H¦íNG BIÕN §éNG D¢N Sè - LAO §éNG N¤NG NGHIÖP, §ÊT CANH T¸C, S¶N L¦îNG LóA CñA TH¸I B×NH GIAI §O¹N 2007-2020* The trend of variation of population- agricultural labor, cultivated land, and rice production in Thai Binh province in the period of 2007-2020 NguyÔn V¨n Song,1 §ç ThÞ DiÖp, TrÇn TÊt NhËt1 Summary By using dynamic modeling, this study estimated the long run trends of population, agricultural land, and agricultural labor force of Thai Binh from 2007 to 2020. The result of the study shows that population and cultivated lands has been reaching 2.132.000 persons and 80.988 ha, respectively in 2020. Despite of the increasing population trend and decreasing cultivated land, the average rice production per person is about 534kg in the year of 2020 ensuring food security. Expansion of husbandry, stabilizing population and improvement of human resource’s quality are main sustainable development strategies for Thai Binh. Key words: Dynamic modeling, population, cultivated land, agricultural labor force and rice production. . §ÆT VÊN §Ò Th¸i B×nh lµ mét tØnh thuÇn n«ng, cã truyÒn thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt lóa g¹o nãi riªng víi d©n sè ®«ng (1.860 ngh×n ng−êi), lao ®éng n«ng nghiÖp dåi dµo (chiÕm 69,2% tæng sè lao ®éng toµn tØnh) (Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i B×nh), ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho s¶n xuÊt lóa g¹o. ThÕ nh−ng, cïng víi sù gia t¨ng d©n sè nhanh, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c ngµy cµng bÞ thu hÑp do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ dÉn tíi b×nh qu©n ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ng−êi cã xu h−íng gi¶m tõ 0,0523 ha (n¨m 2005) xuèng cßn 0,0519 ha (n¨m 2006) (Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i B×nh). Giai ®o¹n 2001-2005 diÖn tÝch ®Êt lóa chuyÓn cho thuû s¶n lµ 138 ha/n¨m; chuyÓn cho c«ng nghiÖp ho¸ lµ 7,8 ha/n¨m; chuyÓn cho ®Êt chuyªn dïng lµ 237 ha/n¨m. DiÖn tÝch lóa gi¶m ®R ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n l−îng vµ sè thãc b×nh qu©n trªn ®Çu ng−êi cña tØnh. Cô thÓ lµ n¨m 2004, b×nh qu©n thãc/ng−êi cña tØnh Th¸i B×nh lµ 581kg, ®Õn n¨m 2005 con sè nµy chØ cßn 530 kg/ng−êi. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña tØnh theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ (CNH) - hiÖn ®¹i ho¸ (HDH) c¸c nguån lùc: ®Êt ®ai, d©n sè - lao ®éng n«ng nghiÖp... ®Òu ®−îc huy ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ-xR héi. ViÖc ph©n bæ nguån lùc trong n«ng nghiÖp hîp lý sao cho phï hîp víi xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, dù b¸o sù biÕn ®éng c¸c nguån lùc lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch dµi h¹n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Song vÊn ®Ò dù b¸o nguån lùc ph©n bæ, s¶n l−îng lóa g¹o, l−îng lóa g¹o cña Th¸i B×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ chuyÓn cho ch¨n nu«i ®ãng vai trß quan träng cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ sö dông nguån lùc. V× vËy, môc tiªu cña bµi viÕt nµy nh»m ®Ò cËp tíi ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè trong tØnh Th¸i B×nh tíi xu h−íng chuyÓn ®æi lao ®éng n«ng nghiÖp, d©n sè, ®Êt canh t¸c lóa trong dµi h¹n. 2. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU Nghiªn cøu sö dông m« h×nh ph©n tÝch hÖ thèng ®éng (dynamic modelling) cña BruceHanon & Matthias (1994) ®Ó xem xÐt sù thay ®æi cña sù vËt hiÖn t−îng kinh tÕ - xR héi 1 Khoa Kinh tÕ & PTNT, §¹i häc N«ng nghiÖp I- Hµ Néi NguyÔn V¨n Song, §ç ThÞ DiÖp, TrÇn TÊt NhËt trong mét kho¶ng thêi gian dµi (dù b¸o). M« h×nh ®−îc ¸p dông réng rRi trong nhiÒu lÜnh vùc nh−: sinh häc, ho¸ häc vµ qu¶n lÝ m«i tr−êng ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. Lîi thÕ cña m« h×nh c©n b»ng ®éng cho phÐp nghiªn cøu sù thay ®æi tæng thÓ c¸c chØ tiªu, c¸c biÕn trong m« h×nh trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n khi cã bÊt kú mét yÕu tè nµo thay ®æi. Nguån sè liÖu thø cÊp sö dông trong nghiªn cøu ®−îc thu thËp tõ së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Chi côc Thèng kª tØnh Th¸i B×nh, Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Së Khoa häc C«ng nghÖ tØnh Th¸i B×nh. Sè liÖu s¬ cÊp ®−îc thu thËp th«ng qua ®iÒu tra 50 hé n«ng d©n trång lóa trong tØnh Th¸i B×nh ®¹i diÖn cho c¸c nhãm hé kh¸, trung b×nh, nghÌo ®Ó ph¶n ¸nh mét c¸ch toµn diÖn t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa cña tØnh. Nguån sè liÖu nµy ®−îc sö dông ®Ó ch¹y hµm Cobb-Douglas ®Ó x©y dùng mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng lóa cña mçi tØnh, xem xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ t×nh h×nh ph©n phèi lóa g¹o cña tØnh cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. Ph−¬ng ¸n gèc cña m« h×nh sö dông sè liÖu thùc tÕ cña c¸c yÕu tè thu thËp ®−îc tõ c¸c nguån tµi liÖu thø cÊp cña tØnh vµ sè liÖu s¬ cÊp th«ng qua viÖc ®iÒu tra hé n«ng d©n trong tØnh. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt lµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp ®Õn tæng s¶n l−îng lóa s¶n xuÊt ra vµ biÕn c©n b»ng lóa g¹o trong m« h×nh c©n b»ng ®éng. Mèi quan hÖ gi÷a 3 biÕn chÝnh trong m« h×nh: d©n sè-lao ®éng n«ng nghiÖp, ®Êt canh t¸c lóa, c©n b»ng lóa g¹o lµ mèi quan hÖ ®éng theo thêi gian. D©n sè biÕn ®éng phô thuéc vµo tØ lÖ sinh, tØ lÖ tö, di c−, nhËp c−...d©n sè t¨ng lµm t¨ng lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt lóa, ®ång thêi d©n sè t¨ng lµm t¨ng nhu cÇu lóa g¹o phôc vô tiªu dïng vµ diÖn tÝch ®Êt lóa giµnh cho nhµ ë. DiÖn tÝch ®Êt lóa vµ n¨ng suÊt ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n l−îng lóa s¶n xuÊt ra. DiÖn tÝch ®Êt lóa l¹i chÞu ¶nh h−ëng cña ®Êt cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tØ lÖ më réng ®Êt lóa. Ngoµi hai yÕu tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp lµ n¨ng suÊt vµ diÖn tÝch gieo trång lóa, c©n b»ng lóa g¹o cña tØnh cßn bÞ ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c nh− ph©n bãn, lao ®éng, tiªu dïng néi tØnh, xuÊt khÈu (hay b¸n ra ngoµi tØnh). 3. KÕT QU¶ NGHI£N CøU 3.1 Ph©n tÝch sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè trong m« h×nh B¶ng 1. KÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc ChØ tiªu §VT 2007 2010 2020 1. D©n sè Ng−êi 1.878.248 1.934.075 2.132.427 2. §Êt canh t¸c lóa Ha 82.815,88 82.401,09 80.988,48 2. S¶n l−îng lóa c©n b»ng TÊn 1.144.376 1.237.099 1.211.898 Nguån: KÕt qu¶ m« h×nh. 3.1.1. Xu h−íng biÕn ®éng cña d©n sè-lao ®éng n«ng nghiÖp KÕt qu¶ m« h×nh cho thÊy, d©n sè cña tØnh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo tiÕp tôc t¨ng lªn (B¶ng 1). N¨m 2010 d©n sè cña tØnh Th¸i B×nh lµ 1.934.075 ng−êi, n¨m 2015 lµ 2.030.831 ng−êi vµ ®¹t møc 2.132.427 ng−êi vµo n¨m 2020. KÕt qu¶ m« h×nh còng cho thÊy, lao ®éng n«ng nghiÖp vµ lao ®éng s¶n xuÊt lóa vÉn tiÕp tôc t¨ng lªn. Tõ n¨m 2007 ®Õn n¨m 2017 (giai ®o¹n 1), tèc ®é t¨ng lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa nhanh h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè. Tõ n¨m 2017 ®Õn n¨m 2020 (giai ®o¹n 2), tèc ®é nµy cã xu h−íng t¨ng chËm h¬n so víi tèc ®é t¨ng d©n sè. Giai ®o¹n 1 kÐo dµi h¬n cã thÓ do Th¸i B×nh ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh CNH nªn tØ lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp chuyÓn sang c¸c lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cßn chËm. V× khu vùc c«ng nghiÖp cã nhiÒu kh¶ n¨ng lùa chän vµ øng dông tiÕn bé kÜ thuËt c«ng nghÖ nªn cã thÓ tiÕp nhËn lao ®éng d− thõa tõ n«ng nghiÖp. Nh−ng mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ñ ë ®©y lµ c«ng nghiÖp chØ thu hót ®−îc lao ®éng d− thõa ë n«ng nghiÖp khi thu nhËp tõ khu vùc c«ng nghiÖp (Tcn) lín h¬n hoÆc Ýt ra còng b»ng thu nhËp ë n«ng th«n. Tcn > = Tnn Th¸i B×nh hiÖn ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh CNH. Khi qu¸ tr×nh CNH ®i vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn th× tèc ®é dÞch chuyÓn c¬ cÊu lao ®éng sÏ t¨ng nhanh h¬n. Tuy nhiªn, sè l−îng lao ®éng n«ng nghiÖp cña tØnh vÉn tiÕp tôc t¨ng trong c¸c n¨m tíi. Xu h−íng biÕn ®éng d©n sè - lao ®éng n«ng nghiÖp, ®Êt canh t¸c, s¶n l−îng lóa... 3.1.2. Xu h−íng biÕn ®éng cña ®Êt canh t¸c lóa Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña tØnh, qu¸ tr×nh CNH, ®« thÞ ho¸ sÏ diÔn ra m¹nh mÏ, nh− vËy Th¸i B×nh sÏ ph¶i dµnh ra mét phÇn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cho qu¸ tr×nh CNH, ®« thÞ ho¸. Theo dù b¸o cña tØnh ®Õn n¨m 2020, diÖn tÝch ®Êt ë ®« thÞ kho¶ng 3.340 ha vµ ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp kho¶ng 3.200 ha, chiÕm kho¶ng 1,94% tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn tØnh. §Õn n¨m 2020, d©n sè sèng ë n«ng th«n vÉn cßn kho¶ng 1.295.000 ng−êi, chiÕm 65% d©n sè cña tØnh. V× vËy, Th¸i B×nh ph¶i dµnh mét diÖn tÝch ®Êt lµm thæ c− vµ x©y dùng n«ng th«n. Dù b¸o ®Õn n¨m 2020, diÖn tÝch ®Êt thæ c− n«ng th«n Th¸i B×nh kho¶ng 11.200 ha chiÕm 6,8% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. Do ph¶i c¶i t¹o n©ng cÊp hÖ thèng thuû lîi nªn còng ph¶i dµnh ra mét diÖn tÝch ®Êt cho môc ®Ých nµy. Dù b¸o ®Õn n¨m 2020 diÖn tÝch ®Êt thuû lîi cÇn kho¶ng 12.200 ha chiÕm 7,4% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn (Theo quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ kinh tÕ - xR héi tØnh ®Õn n¨m 2020). §èi víi tØnh Th¸i B×nh, n¬i mµ diÖn tÝch ®Êt lóa chiÕm 92% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp th× phÇn lín ®Êt ®ai dïng vµo c¸c môc ®Ých trªn ®−îc chuyÓn tõ ®Êt lóa. Theo kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc cña m« h×nh, víi tèc ®é CNH cßn rÊt chËm nh− hiÖn nay th× ®Õn n¨m 2020 diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa gi¶m xuèng cßn 80.988ha. DiÖn tÝch nµy so víi quy ho¹ch cña tØnh ®Õn n¨m 2020 vÉn cßn chªnh lÖch kh¸ lín. V× vËy, mét trong nh÷ng kÕ ho¹ch ®Ò ra cho vÊn ®Ò sö dông ®Êt canh t¸c lóa lµ tiÕp tôc chuyÓn ®Êt canh t¸c lóa sang c¸c môc ®Ých kh¸c nh−: x©y dùng khu c«ng nghiÖp, ®« thÞ, ®−êng giao th«ng, thuû lîi, hoÆc chuyÓn nh÷ng vïng ®Êt tròng trång lóa kÐm hiÖu qu¶ sang nu«i trång thuû s¶n sao cho cã hiÖu qu¶. 3.1.3. Xu h−íng biÕn ®éng s¶n l−îng lóa vµ c©n b»ng lóa g¹o N¨ng suÊt lóa cña tØnh kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Do ®ã, mÆc dï diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa cña tØnh cã xu h−íng gi¶m nh−ng s¶n l−îng s¶n xuÊt ra vÉn t¨ng lªn. Nh− ®R ph©n tÝch qua viÖc ¸p dông hÖ thèng chØ sè, s¶n l−îng lóa chÞu ¶nh h−ëng cña n¨ng suÊt, tæng diÖn tÝch vµ c¬ cÊu diÖn tÝch gieo trång. DiÖn tÝch gieo trång lóa gi¶m ®i do diÖn tÝch ®Êt canh t¸c gi¶m, nh−ng do tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lín h¬n tèc ®é gi¶m cña diÖn tÝch vµ do bè trÝ c¬ cÊu gièng lóa hîp lÝ nªn s¶n l−îng lóa vÉn t¨ng tõ 1.094.182 tÊn n¨m 2007 lªn 1.138.783 tÊn n¨m 2020, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 3.340 tÊn. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi ®iÒu kiÖn néi lùc vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cña tØnh. 3.1.4. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a d©n sè, ®Êt canh t¸c lóa, c©n b»ng lóa g¹o KÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc cña m« h×nh cho thÊy, d©n sè cña tØnh tiÕp tôc t¨ng lªn trong khi ®Êt canh t¸c lóa tiÕp tôc gi¶m ®i cïng víi qu¸ tr×nh CNH vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa gi¶m tõ 82.593ha xuèng cßn 80.988 ha n¨m 2020. B×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt lóa gi¶m tõ 0,044ha/khÈu xuèng cßn 0,0379 ha/khÈu n¨m 2020. KÕt qu¶ m« h×nh còng chØ ra r»ng, s¶n l−îng lóa c©n b»ng ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt ë n¨m 2011 (1.238.112 tÊn), t−¬ng øng víi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa lµ 82.261 ha vµ d©n sè lµ 1.953.050 ng−êi. Sau thêi ®iÓm nµy, d©n sè tiÕp tôc t¨ng lªn, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa vµ c©n b»ng lóa g¹o tiÕp tôc gi¶m xuèng. §øng trªn ph−¬ng diÖn s¶n xuÊt vµ ph©n phèi lóa, víi môc tiªu ®¹t c©n b»ng l−¬ng thùc cao nhÊt th× n¨m 2011 lµ thêi ®iÓm thÝch hîp cho tØnh æn ®Þnh ®Êt lóa kh«ng ®Ó gi¶m thªm n÷a. Tuy nhiªn víi môc tiªu trë thµnh mét tØnh c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 th× tØnh cÇn më mang x©y dùng nhiÒu h¬n n÷a c¸c côm c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ, chuyÓn ®Êt lóa kÐm hiÖu qu¶ sang nu«i trång thuû s¶n. §iÒu nµy lµm cho s¶n l−îng lóa c©n b»ng kh«ng ë møc cao nhÊt mµ sÏ gi¶m. Tuy nhiªn gi¶m ë møc nµo lµ phï hîp sÏ ®−îc xem xÐt vµ ph©n tÝch ë phÇn sau. 3.2. Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña d©n sè-lao ®éng n«ng nghiÖp, ®Êt canh t¸c lóa, s¶n l−îng lóa khi cã sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè kh¸c trong m« h×nh 3.2.1. BiÕn ®éng vÒ ®Êt canh t¸c lóa khi tèc ®é CNH t¨ng lªn Khi tèc ®é CNH t¨ng lªn, c¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng: t¨ng tØ träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m dÇn tØ träng ngµnh n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n th× mét bé phËn lao ®éng n«ng NguyÔn V¨n Song, §ç ThÞ DiÖp, TrÇn TÊt NhËt nghiÖp ®−îc chuyÓn sang c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp. V× vËy tØ lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp cña tØnh gi¶m tõ 69,2% xuèng cßn 58%. B¶ng 2. So s¸nh kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc vµ ph−¬ng ¸n 1 2010 2020 ChØ tiªu §VT PAG PA1 SS (+,-) PAG PA1 SS (+,-) S¶n l−îng lóa TÊn 1.107.814,9 1.025.623 -82.192 1.138.783,4 1.047.962 -90.821 §Êt lóa Ha 82.401 81.908 -492 80.988 78.995 -1.725 D©n sè Ng−êi 1.934.075 1.934.075 0 2.132.427 2.132.427 0 S¶n l−îng lóa/ng−êi Kg/ng 572,8 530,3 -42,49 534 491,3 -42,7 §Êt lóa/ng−êi Ha/ng 0,0426 0,04235 -0,00025 0,0379 0,034 -0,004 KÕt qu¶ b¶ng 1 lµ minh chøng râ rµng cho sù biÕn ®éng s¶n l−îng lóa, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa, d©n sè... khi cã nh÷ng thay ®æi kÓ trªn. (Trong ph−¬ng ¸n 1, gi¶ ®Þnh tèc ®é CNH t¨ng lªn 131 ha) B¶ng 3. So s¸nh kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc vµ ph−¬ng ¸n 3 2010 2020 ChØ tiªu PA 1 PA 3 SS (+,-) PA 1 PA3 SS (+,-) 2.S¶n l−îng 1.107.814 1.140.329 +32.514 1.138.783 1.175.772 +36.989 3.Ph©n phèi Cho ng−êi 502.859 502.859 0 554.431 554.045 -385 Cho ch¨n nu«i 327.088 343.623 +16.534 320.425 338.812 +18.386 XuÊt khÈu 258.058 271.103 +13.045 252.801 267.308 +14596 Nguån: KÕt qu¶ ph©n tÝch m« h×nh. Cô thÓ, diÖn tÝch ®Êt trång lóa vµ s¶n l−îng lóa ë ph−¬ng ¸n 1 ®Òu thÊp h¬n so víi ph−¬ng ¸n gèc. N¨m 2007, chªnh lÖch gi÷a hai ph−¬ng ¸n lµ (-123 ha), n¨m 2010 lµ (-492 ha), ®Õn n¨m 2020 chªnh lÖch nµy lªn tíi (- 1.725 ha). Trong ®iÒu kiÖn n¨ng suÊt lóa kh«ng ®æi, hÖ sè sö dông ®Êt kh«ng t¨ng thªm ®−îc n÷a th× sù gi¶m sót diÖn tÝch nµy dÉn tíi s¶n l−îng bÞ gi¶m ®i ®¸ng kÓ. B×nh qu©n lóa g¹o/ng−êi tõ 584,36 t¹ n¨m 2007 gi¶m xuèng cßn 530,3 t¹ n¨m 2010 vµ chØ cßn 491,3 t¹ n¨m 2020. N¨m 2006, hÖ sè sö dông ®Êt lóa cña Th¸i B×nh lµ 2,0 lÇn, so víi vïng §BSH th× hÖ sè nµy ®R ë møc cao kh«ng thÓ t¨ng h¬n ®−îc n÷a, v× ®iÒu kiÖn ruéng ®Êt ë miÒn B¾c kh«ng cho phÐp chóng ta cÊy 3 vô lóa/n¨m. V× vËy, khi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c gi¶m ®i, ®Ó s¶n l−îng lóa kh«ng bÞ ¶nh h−ëng lín th× Th¸i B×nh chØ cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt b»ng c¸ch th©m canh, t¨ng c−êng ®Çu t− ch¨m sãc, sö dông gièng lóa ng¾n ngµy cho n¨ng suÊt cao, bè trÝ diÖn tÝch c©y trång hîp lÝ... 3.2.2. BiÕn ®éng vÒ s¶n l−îng lóa khi n¨ng suÊt lóa t¨ng N¨ng suÊt ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n l−îng lóa. ViÖc t¨ng n¨ng suÊt cµng cã ý nghÜa h¬n víi Th¸i B×nh trong ®iÒu kiÖn diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa gi¶m, hÖ sè sö dông ®Êt lóa kh«ng cßn kh¶ n¨ng t¨ng lªn ®−îc n÷a... Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt nh−: gièng, ph©n bãn, ®Êt, lao ®éng, tr×nh ®é häc vÊn, b¶o vÖ thùc vËt... Theo ®iÒu tra vµ kÕt qu¶ ch¹y hµm Cobb- Douglas th× lao ®éng, ph©n ®¹m lµ hai yÕu tè cã ¶nh h−ëng lín ®Õn n¨ng suÊt lóa cña tØnh. Lao ®éng vµ ph©n bãn lµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt lóa nªn ®Çu t− lao ®éng hiÖu qu¶ khi VMPL=W (tøc gi¸ trÞ s¶n phÈm biªn cña lao ®éng b»ng tiÒn l−¬ng) vµ ®Çu t− ph©n bãn hiÖu qu¶ khi Poutput*MP = PPinput, hay gi ¸ trÞ s¶n phÈm biªn cña ph©n bãn b»ng víi gi¸ ®Çu vµo. C¨n cø vµo ®ã, gi¶ ®Þnh thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa t¨ng tõ 65% lªn 70%, tøc t¨ng thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa trong tæng thêi gian lao ®éng n«ng nghiÖp vµ l−îng ph©n bãn t¨ng tõ 202,5 kg lªn 220 kg. KÕt qu¶ thu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2 vµ 3, gäi lµ ph−¬ng ¸n 2 vµ ph−¬ng ¸n 3 cña m« h×nh. Nh− vËy víi viÖc t¨ng thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa tõ 65% lªn 70%, s¶n l−îng Xu h−íng biÕn ®éng d©n sè - lao ®éng n«ng nghiÖp, ®Êt canh t¸c, s¶n l−îng lóa... lóa t¨ng so víi ph−¬ng ¸n gèc lµ 33.447 tÊn n¨m 2007, t¨ng 30.760 tÊn n¨m 2010 vµ t¨ng 24.592 tÊn n¨m 2020. §iÒu nµy hÕt søc cã ý nghÜa trong qu¸ tr×nh CNH cña tØnh khi mµ tÊt yÕu ®Êt ®ai dµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ ®Êt dµnh cho s¶n xuÊt lóa nãi riªng sÏ gi¶m ®i nhanh chãng. Còng theo kÕt qu¶ cña ph−¬ng ¸n 3, khi l−îng ph©n ®¹m t¨ng tõ 202,5 kg/ha lªn 220 kg/ha lµm n¨ng suÊt t¨ng so víi ph−¬ng ¸n gèc tõ 1,94 t¹/ha n¨m 2007 lªn 1,98 t¹/ha n¨m 2010 vµ t¨ng 2,07 t¹/ha n¨m 2020. N¨ng suÊt t¨ng lªn sÏ lµm t¨ng s¶n l−îng, t¹o ra møc t¨ng c©n b»ng l−¬ng thùc. B¶ng 3. So s¸nh kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc vµ ph−¬ng ¸n 2 2010 2020 ChØ tiªu §VT PAG PA 2 SS (+,-) PAG PA 2 SS (+,-) N¨ng suÊt t¹/ha 67,22 69,5 +2,28 70,52 73,4 +2,88 S¶n l−îng tÊn 1.107.814 1.138.575 +30.760 1.138.783 1.163.375 +24.592 C©n b»ng lóa g¹o tÊn 1.237.099 1.299.737 +62.638 1.211.898 1.260.778 +48.880 B¶ng 4. So s¸nh kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc vµ ph−¬ng ¸n 3 2010 2020 ChØ tiªu PA 1 PA 3 SS (+,-) PA 1 PA3 SS (+,-) 2.S¶n l−îng 1.107.814 1.140.329 +32.514 1.138.783 1.175.772 +36.989 3.Ph©n phèi - Cho ng−êi 502.859 502.859 0 554.431 554.045 -385 - Cho ch¨n nu«i 327.088 343.623 +16.534 320.425 338.812 +18.386 - XuÊt khÈu 258.058 271.103 +13.045 252.801 267.308 +14596 3.2.3. BiÕn ®éng s¶n l−îng lóa, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa khi cã sù thay ®æi ®ång thêi cña c¸c yÕu tè: DiÖn tÝch ®Êt lóa gi¶m, l−îng ph©n bãn t¨ng, thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa t¨ng, tØ lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m Trong ph−¬ng ¸n nµy, sù thay ®æi ®ång thêi cña c¸c yÕu tè nãi trªn ®−îc xem xÐt t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn c©n b»ng tæng thÓ cña m« h×nh (ph−¬ng ¸n 4). MÆc dï l−îng ph©n ®¹m t¨ng lªn (220 kg/ha) lµm n¨ng suÊt t¨ng lªn nh−ng kÕt hîp víi diÖn tÝch canh t¸c lóa gi¶m ®i do qu¸ tr×nh CNH vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nªn nh×n chung s¶n l−îng lóa vÉn gi¶m tõ 36.011 tÊn n¨m 2007 xuèng 28.570 tÊn n¨m 2020. Víi sù æn ®Þnh vÒ d©n sè, s¶n l−îng lóa gi¶m ®i lµm cho b×nh qu©n thãc g¹o/®Çu ng−êi gi¶m xuèng cßn 520,633 kg/ng−êi n¨m 2020. Møc b×nh qu©n nµy tuy kh«ng cao nh−ng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. §Æc biÖt khi xR héi ph¸t triÓn, ®êi sèng con ng−êi ®−îc n©ng lªn, nhu cÇu l−¬ng thùc b×nh qu©n/®Çu ng−êi gi¶m ®i th× ph©n phèi cho ch¨n nu«i, xuÊt khÈu vµ c¸c môc ®Ých kh¸c t¨ng lªn. §iÒu nµy hÕt s−c cã ý nghÜa trong qu¸ tr×nh CNH vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh. So s¸nh ph−¬ng ¸n 1 vµ ph−íng ¸n 4 cña m« h×nh cho thÊy râ h¬n t¸c ®éng ®ång thêi cña c¸c yÕu tè ®Õn s¶n l−îng lóa, diÖn tÝch lóa vµ d©n sè. Trong ph−¬ng ¸n 1 chØ xem xÐt sù thay ®æi cña diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lóa vµ s¶n l−îng lóa khi tèc ®é CNH t¨ng ph©n bãn vµ tØ lÖ thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa t¨ng lªn. So víi ph−¬ng ¸n 1, ph−¬ng ¸n 4 thÓ hiÖn râ h¬n tÝnh −u viÖt. MÆc dï diÖn tÝch ®Êt canh t¸c vµ s¶n l−îng lóa trong ph−¬ng ¸n 4 vÉn gi¶m nh−ng møc ®é gi¶m chËm h¬n so víi ph−¬ng ¸n 1, ®iÒu ®ã lµ do sù t¨ng lªn cña n¨ng suÊt khi t¨ng ph©n ®¹m tõ 202,5 kg/ha lªn 220 kg/ha vµ t¨ng tØ lÖ thêi gian lao ®éng cho s¶n xuÊt lóa tõ 65% lªn 70% (B¶ng 5a vµ B¶ng 5b). NguyÔn V¨n Song, §ç ThÞ DiÖp, TrÇn TÊt NhËt B¶ng 5a. So s¸nh kÕt qu¶ ph−¬ng ¸n gèc vµ ph−¬ng ¸n 4 2010 2020 ChØ tiªu §VT PAG PA4 SS (+,-) PAG PA4 SS (+,-) 1.S¶n l−îng lóa tÊn 1.107.815 1.088.843 -18.972 1.138.783 1.110.212 -28.570 2.Tæng diÖn tÝch lóa ha 82.401 81.907 -493,13 80.988,5 79.626 -1.361 3.Tæng d©n sè ng−êi 1.934.075 1.934.075 0 2.132.427 2.132.427 0 - BQ thãc/ng−êi kg/ng 572,8 563 -9,81 534 520,633 -1,34 - BQ®Êt/ng−êi ha/ng 0,0426 0,04235 -0,009 0,0379 0,0373 -0,006 Nguån: KÕt qu¶ ph©n tÝch m« h×nh. B¶ng 5b. So s¸nh ph−¬ng ¸n 1 vµ ph−¬ng ¸n 4 2010 2020 ChØ tiªu §VT PAG PA4 SS (+,-) PAG PA4 SS (+,-) 1.S¶n l−îng lóa tÊn 1.107.815 1.088.843 -18.972 1.138.783 1.110.212 -28.570 2.Tæng diÖn tÝch lóa ha 82.401 81.907 -493,13 80.988,5 79.626 -1.361 3.Tæng d©n sè ng−êi 1.934.075 1.934.075 0 2.132.427 2.132.427 0 - BQ thãc/ng−êi kg/ng 572,8 563 -9,81 534 520,633 -1,34 - BQ ®Êt/ng−êi ha/ng 0,0426 0,04235 -0,009 0,0379 0,0373 -0,006 Nguån: KÕt qu¶ ph©n tÝch m« h×nh. 3.2.4. BiÕn ®éng vÒ ph©n phèi s¶n l−îng lóa khi nhu cÇu l−¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng−êi gi¶m Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-xR héi, møc sèng cña ng−êi d©n ngµy mét n©ng cao vµ theo quy luËt kinh tÕ cña Engel th× nhu cÇu l−¬ng thùc sÏ gi¶m xuèng, thay thÕ vµo ®ã lµ nhu cÇu vÒ c¸c thùc phÈm cao cÊp nh−: rau, thÞt, trøng, s÷a...Theo xu h−íng ®ã, l−îng thãc tiªu dïng b×nh qu©n/ng−êi/n¨m ®−îc gi¶ ®Þnh ë møc 250 kg (ph−¬ng ¸n 5). B¶ng 6. So s¸nh ph−¬ng