Địa hình Karst nhiệt đới

Địa hình karst nhiệt đới mang những nét đặc trưng riêng biệt hoàn toàn khác với karst ôn đới và karst Địa Trung Hải Địa hình karst nhiệt đới chia 2 loại Địa hình karst ở sa mạc Địa hình karst nhiệt đới ẩm  Kiểu karst điển hình ở Cuba  Kiểu địa hình karst hình tháp  Kiểu địa hình karst trẻ điển hình Điều kiện Khí hậu khô hạn nên quá trình hòa tan đá vôi gần như không diễn ra Thống trị hiện tượng thổi mòn do gió Thiếu nước, mưa rất ít  thảm thực vật nghèo nàn, mạng lưới thủy văn rối loạn Địa hình karst ở đây không phát triển Tuy nhiên đôi nơi trong sa mạc cũng tồn tại các dạng địa hình karst ẩm ướt hoặc nữa khô hạn, đó là những địa hình di lưu Điển hình cho loại karst nhiệt đới khô hạn là cảnh quan karst ở quần đảo YUKATAN (Trung Mỹ), phía nam Madagatca ,cao nguyên Đêcan, Xômali. Ở những nơi này tồn tại các dạng địa hình karst chưa hoàn thiện. Đặc trưng của kiểu địa hình này là các thung kín đá vôi với bờ dốc đứng, được tạo nên do hiện tượng sụt lở trần đá vôi Điều kiện  Khí hậu nhiệt đới ẩm nên quá trình hòa tan đá vôi diễn ra rất mạnh mẽ, có thể đạt 200 – 300 km/1000 năm  Mưa nhiều  mạng lưới thủy phát triển dày, thảm thực vật phát triển phong phú  Địa hình karst phát triển trên miền đá vôi có tuổi cổ Địa hình karst ở đây phát triển, hầu hết đều đến giai đoạn già. Ba kiểu điển hình:  Kiểu karst điển hình ở Cuba  Kiểu địa hình karst hình tháp  Kiểu địa hình karst trẻ điển hình Kiểu cảnh quan karst này gặp ở vùng Sierra de Los Organos. Địa hình phát triển trên một miền đá vôi tuổi trung sinh tương đối tinh khiết và chu kì phong hóa bắt đầu xảy ra vào Mioxen Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu Karst điển hình ở Cuba Cảnh quan đặc trưng vùng này là thung đá vôi, cánh đồng karst có dạng khép kín kéo dài hẹp theo chiều ngang.Trên đáy các thung đá vôi người ta thấy các giếng karst có hình nón Đáy các thung karst và cánh đồng karst gần như nằm ngang, không thành bậc được phủ một lớp tàn tích terarosa. Trên bề mặt có nhiều dạng địa hình karst sót mà chân bị gậm mòn do nước hòa tan. Khi có mưa lớn, các thung và cánh đồng karst bị ngập lụt hoàn toàn, nhưng cũng rút nhanh.đôi khi hình thành một lớp nước nông bao phủ mọi nơi gặm mòn chân các địa hình karst sót. Viñales Valley là một cảnh quan núi đá vôi nổi bật .Rất nhiều các hang động nằm rải rác trên các sườn dốc của gò trong thung lũng. Đất đai màu mỡ và khí hậu thuận lợi đã có lợi cho sự canh tác cây trồng, thức ăn gia súc và thực phẩm.  Thung lũng được bao quanh bởi các dãy núi, chấm với ngoạn mục đá vôi lộ thiên (mogotes). Nó có một loạt các hang động rất lớn chứa hóa thạch đá hoa cúc.  Kiểu địa hình này phổ biến ở miền bắc Việt Nam và Trung Quốc. Các khối đá vôi tồn tại riêng lẻ có hình tháp hoặc hình nón  Điển hình cho kiểu địa hình này là các đảo đá vôi Vịnh Hạ Long  Đây là vùng karst phát triển tới giai đoạn đã già,  Giữa các khối đá vôi không còn quan hệ theo dòng ngầm  Hang động cũng ở vào giai đoạn cuối cùng, đáy hang khô và trần hang hầu như không còn nước nhỏ giọt xuống nữa. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Lịch sử địa chất địa mạo của Vịnh Hạ Long trải qua ít nhất trên 500 triệu năm với những hoàn cảnh cổ địa lý rất khác nhau, nhiều lần tạo sơn, biển thoái; sụt chìm, biển tiến  Vào các kỷ Odovic - Silua (khoảng 500-410 triệu năm trước): Khu vực Vịnh Hạ Long đã từng là biển sâu  Vào các kỷ Odovic - Silua (khoảng 500-410 triệu năm trước):là biển nông.  Vào cuối kỷ Paleogen đầu Neogen (khoảng 26 - 20 triệu năm trước) biển ven bờ  Trong kỷ Nhân sinh (khoảng 2 triệu năm trước) trải qua một số lần biển lấn. Đặc biệt, vào kỉ Trias (240 - 195 triệu năm trước) khi trái đất nói chung, Châu Âu nói riêng có khí hậu khô nóng thì khu vực Vịnh Hạ Long là những đầm lầy ẩm ướt với những cánh rừng tuế, dương xỉ khổng lồ tích tụ nhiều thế hệ. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp các dạng địa hình karst chủ yếu gặp ở Vịnh Hạ Long  Địa hình trên mặt Dạng địa hình dương Dạng địa hình âm  Địa hình ngầm Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Dạng địa hình dương : gồm gần 2.000 hòn đảo - núi sót với nhiều dạng, đặc biệt là địa hình karst kiểu Phong Tùng, Phong Linh Phong Tùng (fengcong) là dạng địa hình gồm một cụm đá vôi thường có hình chóp nằm kề nhau có đỉnh cao trên dưới 100m, cao nhất khoảng 200m Phong Linh (fenglin) là dạng địa hình đặc trưng bởi các đỉnh tách rời nhau tạo thành các tháp có vách dốc đứng, phần lớn các tháp có độ cao từ 50-100m Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Dạng địa hình âm gồm các phễu karst, thung lũng karst. Do bị biển tràn ngập nên phần lớn các phễu karst bị biến dạng thành các hồ nước gọi là Áng,Tùng. Đây thực chất là những hồ, giếng hoặc phễu Karst bị ngập nước biển + "Áng” là các hồ chứa nước Kat-xtơ, nằm giữa các đảo. Có hơn 60 áng trên các đảo Vịnh Hạ Long + "Tùng” là một vụng nước luôn có một cửa tương đối lớn thông với Vịnh, vì vậy nước được lưu thông, nhưng tương đối kín, sóng ít. Trong Vịnh Hạ Long và Cát Bà hiện có 57 tùng. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Cánh đồng karst: Cánh đồng carxtơ của Hạ Long là lòng chảo rộng phát triển trong các vùng carxtơ có bề mặt tương đối bằng phẳng, thường xuyên ngập nước, được tạo thành theo những phương thức: + Nhờ kiến tạo liên quan các hố sụt địa hào + Nhờ sụt trần của các thung lũng sông ngầm, hang động ngầm + Nhờ tồn tại các tầng đá không hòa tan bị xói mòn mạnh mẽ nằm giữa vùng địa hình karst cao hơn vây quanh mà thành. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Là hệ thống hang động vốn hết sức phong phú, đa dạng. Hang động vùng Vịnh Hạ Long được chia thành ba nhóm chính:  Nhóm 1 là di tích các hang ngầm cổ, phần lớn là những lối thoát nước từ những phễu karst cổ, có lối đi dốc và chênh cao đáng kể. Hang Sửng Sốt, động Tam Cung, động Lâu Đài, động Thiên Cung, hang Đầu Gỗ, Thiên Long  Nhóm 2 là các hang nền carxtơ được tạo thành trong sự tương tác với hoạt động của biển. Trinh Nữ, Bồ Nâu, Tiên Ông  Nhóm 3 là hệ thống các hàm ếch biển hình thành do quá trình hoà tan và ăn mòn của nước biển, sóng và thuỷ triều. tiêu biểu như 3 hang thông nhau ở cụm hồ Ba Hầm, hang Luồn, Ba Hang… Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst hình tháp Khối đá vôi Kẻ Bàng là điển hình cho các vùng karst trẻ nhiệt đới ẩm Khối đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng có những nét đặc trưng riêng của nó và hầu như không lặp lại ở nơi khác  Đá vôi có tuổi rất cổ từ Devon đến Permi  Về mặt diện tích, khối núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng có diện tích lớn nhất ở Việt Nam.  Đá vôi có cấu tạo khối và phân lớp dày (trên 1000m) có tuổi rất cổ , phân bố trong vùng khí hậu nhiệt đới với sự phổ biến của rừng lá rộng thường xanh.  Địa hình khối đá vôi lại nằm thấp hơn so với vùng xung quanh cấu tạo bởi các đá phi karst.  Ngoài đá vôi còn nhiều loại đá khác nhau như sa thạch, thạch anh, phiến thạch, đá vôi chứa silic, đá granodiorite ... Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Phát triển từ Devon đến Carbon - permi  Hệ thống hang động tại khu vực Phong Nha-Kẻ Bàng được hình thành do những kiến tạo địa chất xảy ra trong lòng dãy núi đá vôi Kẻ Bàng cách đây hơn 400 triệu năm vào thời kỳ Đại Cổ Sinh. Trải qua các giai đoạn kiến tạo quan trọng và các pha chuyển động đứt gãy, phối tảng, uốn nếp đã tạo ra các dãy núi trùng điệp và các bồn trầm tích bị sụt lún. Những biến động trên cũng đã góp phần tạo nên sự đa dạng về địa chất, địa hình, địa mạo.   Các pha chuyển động đứt gãy, phối tảng và uốn nếp đã liên tục tạo ra các dãy núi trùng điệp do chuyển động nâng cao và các bồn trầm tích do chuyển động sụt lún. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Dựa vào đặc điểm địa hình và mức độ karst hoá, có thể chia địa hình karst khối núi Phong Nha - Kẻ Bàng thành hai kiểu đặc trưng sau:  Khối núi karst thấp dạng khối tảng với các đỉnh dạng nón và sự tập trung cao của địa hình âm khép kín  Khối núi karst thấp dạng sót với đỉnh dạng nón, sườn vách dốc đứng và các thung lũng rộng Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình  Đi từ rìa vào trung tâm khối đá vôi thì vẫn thấy có sự chuyển tiếp từ karst dạng tháp sang karst dạng nón trên bề mặt đỉnh cao nguyên đá vôi bị phân cắt mạnh mẽ này Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Các dạng địa hình âm khép kín là đặc trưng của vùng karst, với các phễu karst có Chiều sâu giảm dần từ 200-300 m ở phía tây đến dưới 100 m về phía đông, trong khi đó bề rộng đáy các phễu này lại biến thiên theo chiều ngược lại. Khối karst Phong Nha - Kẻ Bàng khá phổ biến dạng địa hình thung lũng do rửa lũa - hoà tan carbonat. Các thung lũng này thường phát triển dọc các đứt gãy kiến tạo và là quá trình liên kết các phễu karst do sụt đổ các hang động ngầm. Các thung lũng kéo dài từ vài trăm mét đến trên 5 km, tạo địa hình khe hẻm hiểm trở, thường được phân bổ ở phần trung tâm của khối. Phần rìa, đáy của các thung lũng được mở rộng và lấp đầy bởi lớp bồi tích khá dày và được gọi là thung lũng karst ven rìa Trên các thung lũng này thường có sông suối chảy qua. Các dòng sông suối này là tác nhân mang nước từ các vùng địa hình phi karst vào khu vực đá vôi. Tại vị trí sát khối đá vôi thường xuất hiện các hố nước sâu Hệ thống các hang động trong lòng núi đá vôi. - Hệ thống động Phong Nha - Hệ thống hang Vòm - Hệ thống hang Rục Mòn. - Hệ thống động sơn Đoòng Hệ thống sông chảy ngầm trong hang động - Sông Son - Sông Chày - Sông Troóc Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Hệ thống động Phong Nha có tổng chiều dài trên 40km bắt nguồn từ phía nam của vùng núi đá vôi Kẻ Bàng. Cửa chính của hệ thống động này là động Khe Ry và động én nằm ở độ cao khoảng 300m so với mặt nước biển. Ðộng Phong Nha có rất nhiều nhánh với chiều dài lên đến khoảng trên 20 km, Các hang trong hệ thống này phân bổ theo dạng cành cây chạy theo hướng đông bắc – tây nam. Nhánh dài nhất có con sông ngầm có tên là Nậm Aki mà sông Son là phần lộ ra mặt đất Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Hệ thống hang Vòm có tổng chiều dài trên 30km bắt nguồn từ hang Rục Cà Roòng, nằm ở độ cao 360m so với mặt nước biển và kết thúc là hang Vòm. Hệ thống hang Vòm nằm trên trục có hướng chung là nam – bắc. Sông Rục Cà Roòng lúc ẩn mình trong núi đá, lúc lại xuất hiện trên những thung lũng hẹp và sâu, cuối cùng đổ ra sông Chày ở cửa hang Vòm. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Hang Sơn Đoòng được xác định hình thành khoảng 2-5 triệu năm trước, nằm trong quần thể hang động Phong Nha-Kẻ Bàng. Là hang động tự nhiên có kích thước lớn nhất thế giới (dài trên năm km, cao 200m, và rộng 150m),Với những hình ảnh về vườn địa đàng trong lòng hang, bức tường thạch nhũ khổng lồ hay bộ sưu tập “ngọc trai” hàng vạn năm tuổi. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình những rẻ xương sườn - tác phẩm điêu khắc của thiên nhiên Bên cạnh động Phong Nha là động Tiên Sơn hay động Khô động Thiên Đường là động đẹp nổi tiếng của khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng, nơi có cảnh thạch nhũ và măng đá kỳ vĩ huyền ảo. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình Phong Nha - Kẻ Bàng còn được biết đến với hệ thống sông ngầm dài nhất uốn lượn, lúc ẩn lúc hiện. Đó là các sông Son, sông Chày, sông Trooc với chiều dài 20 km. Bắt nguồn từ trong lòng núi đá vôi, các mạch nước ngầm lúc thì ẩn trong lòng các khối đá, lúc hiện lên mặt đất tại các hang động như Én, Vòm, Tối và Phong Nha. Hội tụ lại ở sông Chày, sông Tróoc rồi đổ vào sông Son, sông son chảy vào sông Gianh rồi đổ ra biển Sông Son dài 3km. Sông Son là một phần nằm trong hợp lưu của các nhánh suối ngầm chạy xuyên qua, song hành cùng hệ thống núi đá và núi đất bao bọc xung quanh hệ thống hang Vòm. Qua hết sông Son đến với sông Chày, là một trong những phụ lưu của sông Son có chiều dài khoảng 10km. Nước sông Chày xanh trong màu ngọc bích, soi bóng những toà tháp Kast kỳ vĩ. Địa hình Karst nhiệt đới ẩm Kiểu địa hình Karst trẻ điển hình