Đoàn kết dân tộc qua các phong trào thi đua yêu nước trong cuộc kháng chiến chống Mỹ

Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 215 ĐOÀN KẾT DÂN TỘC QUA CÁC PHONG TRÀO THI ĐUA YÊU NƯỚC TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ ThS. Nguyễn Thị Tiến Khoa Lý luận chính trị, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung Tóm tắt Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ suốt 21 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng, lòng yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân là nhân tố thúc đẩy cuộc kháng chiến từng bước phát triển và giành thắng lợi hoàn toàn. Đảng đã phát động những phong trào thi đua yêu nước để huy động các giai cấp, tầng lớp tham gia vừa sản xuất, vừa chiến đấu, tất cả vì mục tiêu đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Qua các phong trào “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang, “Năm xung phong”, đã tạo nên một khối đại đoàn kết dân tộc mà không kẻ thù nào có thể phá vỡ. Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc từ các phong trào thi đua yêu nước là một thành công lớn của Đảng. Đó là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến thắng lợi của sự nghiệp “đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào”, giành độc lập, thống nhất Tổ quốc. Từ khóa Đại đoàn kết dân tộc, thi đua yêu nước, gió Đại Phong, ba sẵn sàng, ba đảm đang, năm Xung phong. 1. Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc từ các phong trào thi đua yêu nước – Một thành công lớn của Đảng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước Trong lời phát biểu tại buổi lễ khai mạc Đại hội các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc ngày 1/5/1952 ở Việt Bắc, Hồ Chí Minh nói: “Thi đua là yêu nước, yêu nước là phải thi đua. Và người thi đua là những người yêu nước nhất”[1]. Theo quan niệm của Người, thi đua không chỉ là hoạt động tích cực và sáng tạo trong công việc hàng ngày, trong lao động sản xuất vật chất mà còn là một hoạt động tư tưởng và tinh thần, là biểu hiện của lòng yêu nước, là tình cảm đối với Tổ quốc, quê hương, đất nước. Nói cách khác, thi đua chính là tấm lòng, là trái tim và khối óc đối với đất nước, phấn đấu cho đất nước được tự do, độc lập, thống nhất, phát triển cả về kinh tế và văn hóa xã hội, mạnh về quốc phòng, xây dựng thành công CNXH. Gắn thi đua với yêu nước, yêu nước với thi đua, Hồ Chí Minh làm cho phong trào của nhân dân ta mang bản sắc của dân tộc Việt Nam. Bản sắc đó là lòng yêu nước được hun đúc qua hàng nghìn năm. Bản sắc đó là đạo đức, là tinh thần của dân tộc bồi dưỡng nên những đức tính tốt đẹp. Hồ Chí Minh tin tưởng sâu sắc vào lòng yêu nước, thương nòi, vào ý thức cộng đồng của người Việt Nam và đã phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thông qua phong trào thi đua yêu nước; lấy thi đua yêu nước làm động lực để thực hiện chiến lược cách mạng là: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết”. Đa phần người dân Việt Nam, các thành phần dân tộc trong đại gia đình dân tộc Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 216 Việt Nam - dù thuộc tầng lớp nào, đẳng cấp nào, đảng phái nào, tôn giáo nào, ở miền xuôi hay miền ngược, ở trong nước hay ở nước ngoài, nam nữ, già trẻ - đều có một điểm chung là yêu nước; và thi đua yêu nước là để đi tới điểm chung ấy. Chính vì vậy, lời kêu gọi thi đua yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận được sự hưởng ứng rộng khắp của các tầng lớp nhân dân; phong trào thi đua yêu nước được dấy lên sôi nổi và mạnh mẽ trên khắp đất nước. Khẩu hiệu: “Nhà nhà thi đua, ngành ngành thi đua; ta nhất định thắng, địch nhất định thua” đã trở thành khẩu hiệu hành động của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân. Với những nhận thức, kinh nghiệm tích luỹ được trước đó, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển chủ nghĩa yêu nước, tinh thần yêu nước lên một tầm cao mới - chủ nghĩa anh hùng cách mạng: đó là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa yêu nước với tinh thần cách mạng triệt để của giai cấp công nhân. Với tinh thần “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một!”, “Không có gì quý hơn độc lập, tự do!”, “Quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược!”... đã thôi thúc, giục giã lớp lớp người Việt Nam đi vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước với khí thế cách mạng sục sôi. Điều đó làm tăng sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của nhân dân Việt Nam đấu tranh vì độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc. Không phải ngẫu nhiên mà cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara, trong Hồi ký của mình, đã thừa nhận: nước Mỹ thua trận ở Việt Nam bởi những sai lầm, trong đó có sai lầm “đánh giá thấp sức mạnh của chủ nghĩa dân tộc thúc đẩy một dân tộc đấu tranh và hy sinh cho lý tưởng và các giá trị của nó”[2]. Biến tiềm năng sáng tạo và tinh thần yêu nước của nhân dân thành sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc thông qua phong trào thi đua yêu nước là tư tưởng chủ đạo trong phương pháp vận động cách mạng được Chủ tịch Hồ Chí Minh thực hiện xuyên suốt hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc. Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta là cuộc đụng đầu lịch sử giữa nhân dân Việt Nam với chủ nghĩa đế quốc, đứng đầu là đế quốc Mỹ; là cuộc đấu tranh một mất, một còn giữa chính nghĩa với phi nghĩa, giữa văn minh với tàn bạo, giữa cách mạng và phản cách mạng trong thế kỷ XX. Trong cuộc đấu tranh lịch sử ấy, nhân dân ta đã chiến đấu không chỉ vì quyền lợi sống còn của quốc gia, dân tộc, mà còn vì hoà bình, tiến bộ và sự phát triển của nhân loại. Để thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử, trước một tên đế quốc có tiềm lực kinh tế và sức mạnh quân sự khổng lồ, nhân dân ta triệu người như một, đoàn kết một lòng, đã phát huy truyền thống yêu nước, ý chí độc lập, tự lực, tự cường vượt qua mọi gian khổ, hy sinh, “đánh cho Mỹ cút, đánh cho Nguỵ nhào”, tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước đi lên CNXH. Kế thừa sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, quan điểm Hồ Chí Minh, Đảng ta đã không ngừng phát động và phát huy tối đa sức mạnh của các phong trào thi đua trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỉ XX, khắc phục muôn vàn khó khăn thiếu thốn để xây dựng miền Bắc XHCN vững mạnh, làm hậu phương lớn cung cấp sức người sức của cho chiến trường miền Nam, nhiều phong trào thi đua nở rộ như hoa mùa xuân. Với khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả vì miền Nam ruột thịt” đã ăn vào máu thịt, thôi thúc toàn dân vừa sản xuất vừa chiến đấu. Là công nhân hay nông dân, là trí thức hay thợ thủ công, là nam giới hay phụ nữ, là người cao tuổi hay là học sinh đang học tập dưới mái trường XHCN, mọi người đều nhận thức cụ thể, nghiêm túc về trách nhiệm và nghĩa vụ. Trong công nghiệp: Đầu năm 1960, hưởng ứng “Thi đua ái quốc”, phong Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 217 trào phát huy sáng kiến, tăng năng suất lao động của Nhà máy Cơ khí Duyên Hải, Hải Phòng được phát động mạnh mẽ và nhận được sự hưởng ứng sâu rộng của toàn thể cán bộ, công nhân. Duyên Hải ngày ấy sôi động một cao trào thi đua chưa từng có, thực sự tạo nên một khí thế cách mạng, đưa Duyên Hải trở thành lá cờ đầu của ngành công nghiệp miền Bắc. Suốt 10 năm (1965-1975) chiến tranh ác liệt, cán bộ, công nhân Nhà máy Cơ khí Duyên Hải đã vượt lên bao khó khăn, gian khổ, thiếu thốn, hy sinh, lao động quên mình, góp phần cùng cả nước làm nên đại thắng của dân tộc. Trong nông nghiệp: Trong phong trào thi đua yêu nước ở miền Bắc trong những năm 1961-1965, “Gió Đại Phong” là một trong những điển hình tiên tiến trên mặt trận nông nghiệp, có sức lan tỏa, động viên các tầng lớp nhân dân phát huy tinh thần hăng say lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội, làm hậu phương lớn cho tiền tuyến miền Nam. Quá trình hình thành và phát triển của hợp tác xã Đại Phong là một thực tiễn sinh động về phong trào hợp tác hóa nông nghiệp ở miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, con đường đưa nông dân cá thể vào làm ăn tập thể, tổ chức sản xuất với quy mô lớn, thiết lập quan hệ sản xuất mới trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Với những kết quả đã đạt được, “Gió Đại Phong” đã khắc họa và minh chứng cho một phong trào quần chúng sâu rộng trên mặt trận sản xuất nông nghiệp, nhân tố giữ vai trò quan trọng hàng đầu trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam. “Gió Đại Phong” đã thổi một luồng sinh khí mới trong phong trào thi đua yêu nước của nhân dân miền Bắc lúc bấy giờ, góp phần kiến tạo những “sắc màu tuyệt đẹp” trong vườn hoa thi đua yêu nước đang nở rộ. Trong quân đội: Đầu năm 1960, tại Hội nghị Bắn toàn quân lần thứ hai, Trung đoàn Pháo binh 68 (Sư đoàn 304) được Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tuyên dương tại buổi lễ là đơn vị có ba nhất, là: “Giỏi nhất, nhiều nhất, đều nhất” trong phong trào thi đua thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Ngay sau đó, phong trào thi đua “Ba nhất” đã được các đơn vị trong toàn quân, trước hết là các đơn vị pháo binh quan tâm theo dõi, học tập. Phong trào “Ba nhất” góp thêm sức mạnh trong vườn hoa thi đua XHCN, cùng tiến quân vào làm chủ khoa học - kỹ thuật, xây dựng quân đội lớn mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. “Ba nhất” được nêu lên như một khẩu hiệu hành động có sức hấp dẫn mạnh mẽ, cổ vũ mọi người trong đơn vị hăng say thi đua sáng tạo lập thành tích xuất sắc. Phong trào thi đua “Ba nhất” là một hình tượng thi đua vừa cụ thể, vừa sinh động, lấy huấn luyện chiến đấu, chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu làm trung tâm, lấy việc hoàn thành nhiệm vụ chính trị của đơn vị mình làm mục tiêu thi đua cụ thể. “Ba nhất" không chỉ lôi cuốn các đơn vị trong toàn quân tham gia mà còn lan tỏa ra nhiều địa phương, đơn vị, góp phần to lớn củng cố khối đoàn kết công - nông - binh. Nhiều cơ quan, xí nghiệp, địa phương đã thi đua giao ước, bắt tay cùng đơn vị “Ba nhất”. Trong phong trào thanh niên: Thất bại nặng nề trong việc thực hiện chính sách thực dân mới, nhất là trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, đế quốc Mỹ điên cuồng mở rộng chiến tranh với quy mô chưa từng có, ồ ạt đưa quân viễn chinh vào miền Nam nước ta tiến hành “Chiến tranh cục bộ” đồng thời leo thang đánh phá miền Bắc bằng không quân và hải quân. Năm 1964, khi cả nước đang đồng thời thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược: vừa tiến hành xây dựng CNXH ở miền Bắc, làm hậu phương lớn cho tiền tuyến lớn miền Nam đánh Mỹ. Trong thanh niên xuất hiện phong trào “Ba sẵn sàng”: Sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu dũng cảm, sẵn sàng gia nhập các lực lượng vũ trang; Sẵn sàng khắc phục mọi khó khăn, đẩy mạnh sản xuất, công tác và học tập trong bất kỳ tình huống nào; Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 218 Sẵn sàng đi bất cứ nơi. Ngay trong tuần đầu tiên, tại Hà Nội đã có hơn 80.000 thanh niên đăng ký nhập ngũ vào các lực lượng vũ trang nhân dân, và trong khoảng một thời gian ngắn con số này lên đến hơn 200.000 người. Thành công của phong trào “Ba sẵn sàng” ở miền Bắc đã khơi dậy, hun đúc và khuyến khích tinh thần nhiệt huyết của tuổi trẻ, đưa hàng triệu thanh niên đi vào tuyến đầu của cuộc kháng chiến, góp phần to lớn vào thắng lợi của sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Với thanh niên trường học, phong trào “Hai tốt” (thi đua dạy tốt, học tốt) đã trở thành mục tiêu phấn đấu chung của thầy và trò. Bên cạnh đó, Đoàn còn tổ chức trong thanh niên trường học phong trào “Xây dựng nền nếp học tốt, dạy tốt và tham gia lao động sản xuất”. Trong phong trào phụ nữ: Thấm nhuần chân lý “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, hàng triệu phụ nữ đủ các tầng lớp, lứa tuổi, dân tộc, tôn giáo đã hăng hái đứng lên đánh giặc cứu nước, bảo vệ và xây dựng miền Bắc XHCN, chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam. Với khẩu hiệu “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”, toàn miền Bắc đã dấy lên một phong trào tình nguyện vào miền Nam chống Mỹ cứu nước; đồng thời vừa tích cực lao động sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu chống lại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Khắp nơi, thanh niên nô nức lên đường tòng quân, xung phong đi chiến đấu. Đứng trước khí thế cách mạng đó, Hội Liên hiệp phụ nữ phát động phong trào phụ nữ “Ba đảm nhiệm” với 3 nội dung: Đảm nhiệm sản xuất và công tác thay thế cho nam giới đi chiến đấu; Đảm nhiệm gia đình khuyến khích chồng con yên tâm chiến đấu; Đảm nhiệm phục vụ chiến đấu. Sau này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp sửa lại là phong trào “Ba đảm đang”. Phong trào “Ba đảm đang” là một phong trào cách mạng của quần chúng phụ nữ, lôi cuốn đông đảo các tầng lớp phụ nữ hăng hái thi đua, trở thành sức mạnh hùng hậu của hàng chục triệu phụ nữ trên mọi lĩnh vực hoạt động, đoàn kết cùng nhân dân và phụ nữ miền Nam kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và xây dựng, bảo vệ hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Trên mặt trận lao động sản xuất, hàng triệu phụ nữ nông dân vừa sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu với khẩu hiệu “tay cày, tay súng”. Trên các công trường, nhà máy, xí nghiệp, trường học, bệnh viện, hàng triệu phụ nữ đã không quản ngày đêm hăng hái thi đua lao động sản xuất. Với khẩu hiệu “Tim có thể ngừng đập, máy không thể ngừng chạy”. Trên các công trường, xí nghiệp, hầm mỏ, chị em tham gia sôi nổi các phong trào thi đua “Giỏi một nghề, biết nhiều việc”, “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi”.... Chị em đã đã tích cực học tập, nâng cao trình độ văn hóa, nghề nghiệp. Thực hiện khẩu hiệu “Tay búa, tay súng”, “Tay cày, tay sung”, phụ nữ đã tham gia đông đảo vào các lực lượng dân quân và tự vệ chiến đấu ở khắp mọi nơi, từ miền xuôi đến miền núi. Nhiều chị em đã trực tiếp cầm súng chiến đấu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khen tặng “Phụ nữ Việt Nam dũng cảm, đảm đang chống Mỹ cứu nước”, góp phần cùng với toàn quân, toàn dân đưa sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước và đấu tranh thống nhất nước nhà đến thắng lợi hoàn toàn. Trong chiến đấu: Hoà nhịp với “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang”, phong trào “Năm xung phong” của thanh niên miền Nam tạo nên một sức mạnh vĩ đại động viên 3 triệu thanh niên miền Nam chiến thắng mọi khó khăn gian khổ, đánh bại mọi âm mưu xâm lược của Mỹ và tay sai, để thực hiện giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc. Phong trào thi đua giành danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, “Dũng sĩ quyết thắng”, “Dũng sĩ diệt xe cơ giới, hạ máy bay” đã Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 219 thu hút đông đảo đoàn viên, hội viên, thanh niên ở các địa bàn khác nhau tham gia, thực hiện lời dạy của Bác Hồ “31 triệu đồng bào là 31 triệu dũng sĩ”. Thắng lợi cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh đã kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta. Thắng lợi vĩ đại này thể hiện sức mạnh kỳ diệu của Việt Nam, về “chiến thắng của ý chí, lương tri, phẩm giá và trí tuệ Việt Nam”, thắng lợi đó là thành quả tổng hợp của một loạt nhân tố tạo nên sức mạnh vô địch của cách mạng Việt Nam. Nguồn gốc của mọi nhân tố ấy chính là sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng ta”[3], là kết quả sự hội tụ nhiều yếu tố, trong đó không thể tách rời vai trò của các phong trào thi đua yêu nước. Các phong trào thi đua yêu nước đã thể hiện vai trò to lớn, đóng góp quan trọng cho sự nghiệp cách mạng nước ta. Nó không chỉ góp phần thúc đẩy, tạo nên thắng lợi cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược mà đang có nhiều đóng góp tích cực vào công cuộc đổi mới đất nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hôm nay. 2. Kết luận Nhờ có tinh thần yêu nước nồng nàn và đường lối tập hợp, đoàn kết toàn dân đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta đã tạo nên sức mạnh to lớn, góp phần quyết định đánh thắng đối phương có sức mạnh của một siêu cường hàng đầu thế giới. Như vậy, bằng phương pháp vận động quần chúng tham gia các phong trào thi đua yêu nước, Đảng ta đã khơi dậy sức mạnh tiềm tàng trong mỗi con người Việt Nam, từ trẻ đến già, từ miền xuôi đến miền ngược, kết thành một khối vững chắc thi đua đóng góp công sức mình cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực tiễn cho thấy, các phong trào thi đua đã mang lại hiệu quả vô cùng to lớn; chính nhờ những phong trào thi đua yêu nước mà tinh thần và ý chí Việt Nam được nâng lên thành sức mạnh, thành lực lượng vật chất để chiến thắng kẻ thù xâm lược và giành những thành tựu vẻ vang trong xây dựng đất nước. Những bài học thành công từ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, trong giai đoạn hiện nay, Đảng ta chủ trương tiếp tục khơi dậy các phong trào thi đua với nội dung và hình thức mới phù hợp điều kiện và hoàn cảnh mới. Để phát huy tối đa sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nhằm hoàn thành sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, phấn đấu thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, phong trào thi đua yêu nước cần được thực hiện bằng nhiều hình thức phong phú, có chiều sâu, nhằm động viên các ngành, các giới, các địa phương cùng mọi tầng lớp nhân dân cả nước tham gia. Trong thi đua, phải lấy đại đoàn kết toàn dân tộc làm mục tiêu chung, làm điểm tương đồng; đồng thời, chấp nhận các điểm khác nhau, không trái với lợi ích chung của cả dân tộc. Khuyến khích, vận động nhân dân dấy lên phong trào người người, nhà nhà và cả nước cùng khởi động, cùng phấn đấu xóa đói, giảm nghèo, thoát cảnh lạc hậu. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Hồ Chí Minh toàn tập, 2002. Tập 12, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.548. [2]. Robert McNamara, 1995. Nhìn lại quá khứ - Tấn thảm kịch và những bài học về Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.316. [3]. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2004. Văn kiện Đảng toàn tập, tập 37, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.472. [4]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2006. Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội. [5]. Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, 2013. Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 – 1975), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.