Những nghiên cứu của IMF cho thấy rằng có một mối tương quan rất cao giữa cán cân thanh toán và dự trữ
ngoại hối trên nợ ngắn hạn. Bằng chứng thực nghiệm từ các nghiên cứu ở 20 quốc gia cho thấy hệ số tương quan giữa hai đại lượng này là 0,85. Điều này có nghĩa là cán cân thanh toán càng biến động, dự trữ ngoại hối nói chung và dự trữ ngoại hối trên nợ ngắn hạn phải càng cao.
11 trang |
Chia sẻ: haohao89 | Lượt xem: 1878 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem nội dung tài liệu Dự trữ ngoại hối quốc gia và cung cầu ngoại tệ của Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Dự trữ ngoại hối quốc gia và cung
cầu ngoại tệ của Việt Nam
Theo dự báo, thâm hụt tài khoản vãng lai của VN trong thời
gian tới dao động trong khoản 1% đến 3% GDP, đó là chưa
tính đến những cú sốc do những biến động kinh tế quốc tế
và trong nước làm cho thâm hụt mậu dịch
có khả năng trở nên nặng nề hơn.
Những nghiên cứu của IMF cho thấy rằng có
một mối tương quan rất cao giữa cán cân thanh toán và dự trữ
ngoại hối trên nợ ngắn hạn. Bằng chứng thực nghiệm từ các
nghiên cứu ở 20 quốc gia cho thấy hệ số tương quan giữa hai đại
lượng này là 0,85. Điều này có nghĩa là cán cân thanh toán càng
biến động, dự trữ ngoại hối nói chung và dự trữ ngoại hối trên nợ
ngắn hạn phải càng cao. Theo dự báo, thâm hụt tài khoản vãng
lai của VN trong thời gian tới dao động trong khoản 1% đến 3%
GDP, đó là chưa tính đến những cú sốc do những biến động kinh
tế quốc tế và trong nước làm cho thâm hụt mậu dịch có khả năng
trở nên nặng nề hơn. Trong bối cảnh đó, hoặc là chúng ta phải
tính đến các giải pháp để tăng thêm dự trữ ngoại hối – trong đó
có giải pháp mở rộng biên độ tỷ giá để tăng khả năng cạnh tranh
hàng xuất khẩu – hoặc là tiến hành kiểm soát vốn chặt chẽ các
giao dịch ngoại hối ngắn hạn, hoặc là tiến hành đồng thời cả hai
giải pháp trên. Giải pháp hai ngã có thể là hữu ích cho chúng ta
trong giai đoạn hội nhập. Không chỉ là các biện pháp kiểm soát
vốn trên các giao dịch ngắn hạn mà chúng ta còn phải tính đến
mở rộng biên độ tỷ giá.
Những nghiên cứu trên cho thấy chế độ tỷ giá cố định cần một dự
trữ ngoại hối cao hơn so với chế độ tỷ giá thả nổi hoặc thả nổi có
quản lý. Đây chính là một thách thức cho chúng ta trong việc
chuyển sang cơ chế tỷ giá linh hoạt hơn để giảm bớt sức ép lên
dự trữ ngoại hối. Mặc dù vậy, theo kinh nghiệm ở các nước đang
phát triển, nếu áp dụng đồng bộ các biện pháp về kiểm soát vốn
nước ngoài ngắn hạn và điều hành tỷ giá linh hoạt thì những
thách thức từ chế độ tỷ giá linh hoạt là không đáng ngại.
Cung cầu ngoại tệ của nền kinh tế
Thị trường ngoại tệ VN trong thời gian qua luôn tồn tại song song
hai thị trường: thị trường chính thức, bao gồm hoạt động giao
dịch của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng và hoạt động mua
bán giữa hệ thống ngân hàng với các khách hàng và thị trường
chợ đen. Sự tồn tại của thị trường chợ đen đã có những tác động
tiêu cực tới cung cầu ngoại tệ của nền kinh tế.
Trong những năm gần đây, thâm hụt cán cân vãng lai đã được
thu hẹp đáng kể bởi có sự gia tăng trong hạng mục chuyển giao
đơn phương mà chủ yếu là lượng kiều hối chuyển về nước ngày
càng tăng. Mặt khác dòng vốn đầu tư chảy vào VN ngày càng
tăng từ nhiều kênh khác nhau đã phần nào tài trợ cho thâm hụt
cán cân thương mại và do vậy dự trữ ngoại hối tăng lên. Trong
nhiều năm qua, diễn biến trên đây phần nào cho thấy có khả
năng lượng cung lớn hơn cầu ngoại tệ. Đáng lý ra khi cung lớn
hơn cầu ngoại tệ, tỷ giá VND/USD sẽ có xu hướng giảm xuống,
nghĩa là VND tăng giá. Tuy nhiên trên thực tế, liên tục trong nhiều
thời điểm, VND phải chịu áp lực giảm giá. Nghịch lý này phản ảnh
một tình trạng “dư cầu” trong nền kinh tế.
Chúng tôi gọi các tình trạng dư cầu này là: dư cầu thực, dư cầu
ảo và dư cầu cấu trúc. Tình trạng dư cầu thực thể hiện VND
được định giá cao hơn giá trị thật của chúng do tỷ giá USD/VND
chưa phản ảnh đúng các quan hệ mua bán ngoại tệ diễn ra trên
cơ sở cạnh tranh bình thường, nhưng nguyên nhân sâu xa và
quan trọng nhất là do chính sách tỷ giá và trong một chừng mực
nào đó là lãi suất của VND và USD trong nhiều năm qua chưa
phản ảnh đúng những diễn biến của thị trường. Dư cầu cấu trúc
là do những thâm hụt trên cán cân tài khoản vãng lai đã tạo sức
ép lên các nhu cầu tài trợ cho các hoạt động nhập khẩu. Dư cầu
ảo là do tình trạng cung ứng ngoại tệ bị bóp méo, nói cách khác
tình trạng dư cầu ảo xảy ra là do cơ chế quản lý ngoại tệ của VN
hiện nay là có vấn đề. Trong ba xu hướng trên thì xu hướng thứ
ba tức dư cầu ảo là đáng ngại hơn cả. Chúng ta hãy tiếp tục xem
xét tại sao lại có ba tình trạng dư cầu như thế ở VN.
Quản lý và phân bổ ngoại tệ giữa các khu vực của nền kinh
tế
Về phương diện pháp lý, tất cả nguồn thu chi ngoại tệ của các
khu vực nền kinh tế đều phải bắt buộc luân chuyển thông qua hệ
thống ngân hàng, khi cung ngoại tệ lớn hơn cầu ngoại tệ của các
khu vực trong nền kinh tế thì lượng ngoại tệ của ngân hàng sẽ
tăng lên.
Số liệu thực tế trong những năm qua luôn cho thấy tài sản có
nước ngoài (chủ yếu là tiền gởi ngoại tệ ở nước ngoài) của hệ
thống ngân hàng đã tăng mạnh. Và hết sức nghịch lý khi hệ thống
ngân hàng VN nắm giữ một lượng lớn ngoại tệ, khoảng 9 tỷ USD
ở nước ngoài, thì nền kinh tế VN lại thu hút một lượng vốn lớn
nước ngoài khiến gánh nặng nợ nước ngoài của VN ngày càng
tăng lên.
Những diễn biến trên cho thấy, trong khi hệ thống ngân hàng của
chúng ta hiện đang nắm giữ một số lượng khoảng 9 tỷ USD ngoại
tệ, thì sự kiện Chính phủ lại phát hành 750 triệu USD trái phiếu
quốc tế với lãi suất khá cao lại đặt nhiều câu hỏi hơn là câu trả
lời, mặc dù chính phủ có giải thích rằng việc phát hành trái phiếu
quốc tế lần này chỉ là bước thăm dò sự hội nhập của VN vào thị
trường vốn quốc tế. Điều này cho thấy cơ chế quản lý dự trữ
ngoại hối quốc gia hiện nay nói riêng và điều hành kinh tế vĩ mô
vẫn còn khá nhiều bất cập.
Cung cầu ngoại tệ từ các NHTM
Hệ thống NHTM hiện vẫn đang nắm giữ một lượng lớn ngoại tệ
thặng dư của nền kinh tế. Trong một số thời điểm, hệ thống các
NHTM đã gửi một lượng lớn ngoại tệ ra nước ngoài mà không
bán ngoại tệ cho NHNN để tăng dự trữ ngoại hối quốc gia. Việc
các hệ thống NHTM nắm giữ một lượng lớn ngoại tệ ở nước
ngoài mà không bán cho NHNN suy cho cùng là do chính sách
tiền tệ vẫn chưa hoạt động hữu hiệu.
Cung cầu ngoại tệ bị bóp méo do có sự tham gia từ Chính
phủ
Những diễn biến trong thời gian qua cho thấy mặc dù lượng tiền
gởi ngoại tệ của NHNN tại nước ngoài tăng nhưng mức dự trữ
quốc tế không tăng mạnh bằng mức tăng tiền gởi. Nguyên nhân
là do trong số ngoại tệ NHNN gởi ở nước ngoài có một phần
không nhỏ là lượng ngoại tệ của Chính phủ và của các NHTM gởi
tại NHNN. Nguồn ngoại tệ mà Bộ tài chính có được phần lớn có
được là từ các khoản thu xuất khẩu dầu thô, nguồn thu này đáng
lý ra Bộ tài chính phải bán hết trở lại ngay tức thời cho NHNN.
Trên thực tế, trong nhiều thời điểm số dư tiền gởi ngoại tệ của
NSNN gởi tại NHNN rất lớn. Số dư của hai quỹ, quỹ ngoại tệ tập
trung và quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài lên đến 1,5 tuần nhập
khẩu, trong khi dự trữ ngoại hối chỉ tương đương với khoảng 10
tuần nhập khẩu.
Cung cầu ngoại tệ từ khu vực dân cư
Nguồn cung ngoại tệ của khu vực này chủ yếu là chuyển tiền kiều
hối, lượng ngoại tệ thặng dư của các cá nhân hàng năm còn lớn
hơn cả lượng vốn ròng vào VN. Số ngoại tệ thặng dư này được
người dân nắm giữ dưới hai hình thức (gởi tại hệ thống ngân
hàng và nắm giữ bằng tiền mặt). Việc người dân gởi tiền vào
ngân hàng dưới dạng tiết kiệm bằng ngoại tệ đã hạn chế khả
năng của các NHTM trong việc bán chúng ra trên thị trường ngoại
hối hoặc bán cho NHNN. Như vậy chính sách quản lý ngoại hối
của NHNN trong giai đoạn hội nhập cần phải được xem xét theo
hướng làm thế nào để cho người dân gởi toàn bộ số ngoại tệ vào
hệ thống ngân hàng và khuyến khích người dân bán ngoại tệ hẳn
cho hệ thống ngân hàng để đáp ứng cho nhu cầu ngoại tệ của
các khu vực khác trong nền kinh tế.
Hiện nay người dân vẫn lưu hành ngoại tệ tiền mặt trong lưu
thông và sử dụng cho các giao dịch trong nước. Chỉ khi người
dân không thể sử dụng ngoại tệ để thanh toán cho các giao dịch
thường ngày thì họ có thể gửi toàn bộ số ngoại tệ của họ vào hệ
thống ngân hàng. Ngoài ra, chính sách tiền tệ và tỷ giá phải thực
hiện theo hướng ngang bằng lãi suất giữa việc nắm giữ USD và
VND thì mới có thể khuyến khích người dân bán thẳng ngoại tệ
cho hệ thống ngân hàng.