Giải quyết tranh chấp môi trường và thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật môi trường

Phan Thỵ Tường Vi*GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP MƠI TRƯỜNG VÀ THANH TRA,KIỂM TRA, XỬ LÝ VI PHẠM PHÁP LUẬT MƠI TRƯỜNGPhan Thỵ Tường Vi*I. GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP MƠI TRƯỜNG 1.1. KHÁI NIỆM TRANH CHẤP MÔI TRƯỜNG 1.1.1. Khái niệm tranh chấp môi trường Tranh chấp môi trường là những xung đột giữa các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật môi trường khi họ cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm hoặc có nguy cơ xâm phạm. Tranh chấp môi trường có thể được nhận biết qua một số dạng chủ yếu sau:tranh chấp giữa các tổ chức, cá nhân, các nhà đầu tư, nhà sản xuất trong việc khai thác, sử dụng chung các nguồn tài nguyên, các yếu tố môi trườngPhan Thỵ Tường Vi*tranh chấp giữa các tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư với các tổ chức, cá nhân khác về việc địi bồi thường thiệt hại do ơ nhiễm mơi trường gây nên tranh chấp nảy sinh trong quá trình tiến hành các dự án phat triển gây ảnh hưởng hoặc cĩ nguy cơ gây ảnh hưởng đến các yếu tố mơi trường thuộc quyền quản lý, sử dụng hợp pháp của các chủ thể kháctranh chấp giữa cá nhân, tổ chức với các cơ quan quản lý nhà nước cĩ thẩm quyền liên quan đến những quyết định hành chính về mơi trường như: quyết định liên quan đến quy hoạch, kế hoạch việc sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên, các yếu tố mơi trường, xét duyệt các dự án phát triển cĩ ảnh hưởng đến mơi trường cộng đồng dân cư, thẩm định, báo cáo ĐTMPhan Thỵ Tường Vi*1.1.2. Những dấu hiệu đặc trưng của tranh chấp mơi trườngChủ thể tranh chấpPhạm vi chủ thể: rộng, đa dạng với nhiều loại chủ thể tham gia: tổ chức, cá nhân, quốc giaKhĩ xác định : thường khĩ xác định chính xác, cụ thể chủ thể tham gia vào tranh chấpĐối tượng tranh chấpQuyền được sống trong mơi trường trong lành : đảm bảo về tính mạng và sức khỏe Quyền được khai thác, sử dụng các thành phần mơi trường vào mọi mục đích theo quy định pháp luật; quyền được tác động lên mơi trường trong giới hạn cho phép của pháp luật. Phan Thỵ Tường Vi*1.1.2. Những dấu hiệu đặc trưng của tranh chấp mơi trườngThời điểm nảy sinh tranh chấp Tranh chấp mơi trường cĩ thể nảy sinh từ rất sớm, khơng chỉ xảy ra khi quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự bị xâm hại trên thực tế mà ngay cả khi quyền và lợi ích hợp pháp của các bên mới đang ở trong tình trạng bị đe dọa xâm hại. Giá trị thiệt hại Thường rất lớn, khĩ xác định : tài sản, tính mạng, sức khỏe của con người, các giá trị mang tính nhân văn như: cảnh quan thiên nhiên bị phá vỡ, di tích lịch sử bị hủy hoại do bị nhiễm bẩn hoặc các yếu tố khác của mơi trường như rừng tự nhiên bị tàn phá, nguồn nước cạn kiệt, đa dạng sinh học suy giảm Phan Thỵ Tường Vi*Tính đa dạng của lợi ích bị xâm hại khiến cho tranh chấp mơi trường khơng chỉ gắn liền với lợi ích riêng biệt của các chủ thể mà cịn gắn với lợi ích chung của xã hội Tranh chấp mơi trường ngồi thiệt hại trực tiếp trước mắt cịn bao gồm thiệt hại gián tiếp và nhất là thiệt hại lâu dài – loại thiệt hại rất khĩ xác địnhPhan Thỵ Tường Vi*1.2. CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP MƠI TRƯỜNG1.2.1. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp mơi trườngKhuyến khích các bên tranh chấp tự thương lượng và hịa giải tại cơ sởÁp dụng nguyên tắc “Người gây ơ nhiễm phải trả tiền”Ưu tiên áp dụng các biện pháp nhằm khắc phục tình trạng mơi trường bị suy thốiPhan Thỵ Tường Vi*1.2.2. Cơ chế giải quyết tranh chấp mơi trườnga, Giải quyết tranh chấp mơi trường giữa tổ chức, cá nhân với nhauGiải quyết các yêu cầu địi bồi thường thiệt hại do hành vi làm ơ nhiễm mơi trường gây ra* Cơ sở pháp lý : - Những quy định pháp luật về bảo vệ mơi trường : Luật BVMT 2005, những quy định pháp luật trong các văn bản luật chuyên ngành về tài nguyên thiên nhiên - Bộ Luật Dân sự 2005 : điều 263, điều 624* Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi làm ơ nhiễm mơi trường gây ra : - cĩ thiệt hại xảy ra - hành vi gây thiệt hại là hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ mơi trường Phan Thỵ Tường Vi*- lỗi của chủ thể gây thiệt hại- mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ mơi trường với thiệt hại xảy raGiải quyết các yêu cầu địi chấm dứt hành vi gây ơ nhiễm Cơ sở pháp lý : - Luật Khiếu nại, tố cáo - Nghị định 117/2009/ NĐ-CP ngày 29/12/2009 quy định về xử phạt vi hành chính trong lĩnh vực bảo vệ mơi trường Hình thức thực hiện : Khiếu nại, tố cáo với cơ quan quản lý nhà nước cĩ thẩm quyền ( UBND các cấp, cơ quan quản lý nhà nước về mơi trường) thơng qua các hình thức phát giác, kiến nghị, yêu cầu, phản ánh về các hành vi cĩ biểu hiện vi phạm pháp luật mơi trường Phan Thỵ Tường Vi*b, Giải quyết tranh chấp hành chính về mơi trườngKhái niệm : Tranh chấp giữa tổ chức, cá nhân với cơ quan nhà nước, với cơng chức hành chính nhà nước phát sinh trong lĩnh vực quản lý nhà nước về mơi trường.Giải quyết tranh chấp hành chính về mơi trường theo trình tự hành chính Giải quyết theo trình tự tư pháp hành chính Phan Thỵ Tường Vi*II. THANH TRA, KIỂM TRA NHÀ NƯỚC TRONG LĨNH VỰC MƠI TRƯỜNG2.1. KIỂM TRA NHÀ NƯỚC TRONG LĨNH VỰC MƠI TRƯỜNG Khái niệm : Kiểm tra nhà nước về mơi trường là một hoạt động mang tính tổ chức - quyền lực nhà nước nhằm xem xét việc chấp hành các quy định pháp luật về mơi trường. Kiểm tra nhà nước về mơi trường bao gồm: kiểm tra bắt buộc và kiểm tra thường xuyên.Phan Thỵ Tường Vi* Chủ thể tiến hành hoạt động kiểm tra nhà nước về mơi trườngCơ quan TN – MT : Bộ, SởCơ quan NN&PTNT : Bộ, Sở, lực lượng kiểm lâm, Cơ quan VHTT : Bộ, SởUBND các cấp2.2. THANH TRA NHÀ NƯỚC VỀ MƠI TRƯỜNG Khái niệm: Thanh tra nhà nước trong lĩnh vực mơi trường là việc xem xét, đánh giá, xử lý của các cơ quan nhà nước về mơi trường đối với việc thực hiện các quy định pháp luật về mơi trường.Phan Thỵ Tường Vi* Hệ thống cơ quan thanh tra trong lĩnh vực mơi trường :Thanh tra chuyên ngành : TN-MT, NN&PTNT, VHTTThanh tra cấp hành chính : cấp tỉnh, cấp huyệnIII. XỬ LÝ VI PHẠM PHÁP LUẬT MT 3.1. TRÁCH NHIỆM HÀNH CHÍNH Trách nhiệm hành chính áp dụng cho những trường hợp cĩ hành vi vi phạm pháp luật về mơi trường nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.Phan Thỵ Tường Vi*3.2. TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ Trách nhiệm hình sự được quy định tại Chương XVII, Bộ Luật Hình sự 1999, bao gồm 10 tội danh sau từ điều 182 – điều 191 :Tội gây ơ nhiễm khơng khíTội gây ơ nhiễm nguồn nướcTội gây ơ nhiễm đấtTội nhập khẩu cơng nghệ, máy mĩc, thiết bị, phế thải hoặc các chất khơng bảo đảm tiêu chuẩn bảo vệ mơi trườngTội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho ngườiTội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vậtTội hủy hoại nguồn lợi thủy sảnTội hủy hoại rừngTội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã quý hiếmTội vi phạm chế độ bảo vệ đặc biệt đơi với khu bảo tồn thiên nhiên