Giáo trình Cây ăn quả

1 Gi¸o tr×nh c©y ¨n qu¶ 2 PhÇn A: Lý thuyÕt Më ®Çu Trong c¸c m«n häc d¹y cho häc sinh Trung häc c¬ së ë líp 9 cã m«n häc kü thuËt trång c©y ¨n qu¶, ë líp 7 m«n C«ng nghÖ - N«ng nghiÖp phÇn 1 - Trång trät còng cã nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn trång c©y ¨n qu¶. Nh»m n©ng cao chÊt l−îng c¸c m«n häc ë tr−êng THCS vμ rÌn nghÒ cho häc sinh Bé Gi¸o dôc §μo t¹o chñ tr−¬ng biªn so¹n gi¸o tr×nh "Kü thuËt trång c©y ¨n qu¶". Néi dung cña cuèn gi¸o tr×nh nμy lμ cung cÊp cho c¸c thÇy, c« gi¸o vμ c¸c gi¸o sinh cña c¸c tr−êng Cao ®¼ng S− ph¹m trong c¶ n−íc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y ¨n qu¶, vÞ trÝ vμ vai trß cña chóng trong hÖ thèng sinh th¸i, nh÷ng quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a c©y ¨n qu¶ víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. Tõ ®ã ®Æt c¬ së lý luËn cho viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ víi nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp ®Ó th©m canh t¨ng n¨ng suÊt vμ phÈm chÊt qu¶. Gi¸o tr×nh kü thuËt trång c©y ¨n qu¶ sÏ gãp phÇn h÷u Ých vμo viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt, c¸c tμi liÖu tham kh¶o chuyªn ngμnh cho c¸c gi¸o viªn khi chuÈn bÞ gi¸o ¸n m«n "Kü thuËt trång c©y ¨n qu¶" ë líp 9 THCS, m«n C«ng nghÖ N«ng nghiÖp 7, phÇn I trång trät cho líp 7 THCS. §©y cßn lμ tμi liÖu tham kh¶o cho nh÷ng ng−êi lμm v−ên gióp hä hiÓu ®Ó khai th¸c tèt nguån tμi nguyªn c©y ¨n qu¶ b¶n ®Þa vμ nhËp néi, ¸p dông c¸c TBKT míi, ®Ó th©m canh t¨ng n¨ng suÊt vμ phÈm chÊt c©y ¨n qu¶, gãp phÇn t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng vμ b¶o vÖ m«i tr−êng. CÊu tróc cña gi¸o tr×nh ®−îc chia thμnh hai phÇn: PhÇn A: lý thuyÕt vμ phÇn B: thùc hμnh, trong ®ã néi dung c¬ b¶n ®−îc ph¸t triÓn tõ cuèn Gi¸o tr×nh C©y ¨n qu¶ xuÊt b¶n tr−íc ®ã Nxb N«ng nghiÖp, Hμ Néi (n¨m 1998) cña cïng nhãm t¸c gi¶ vμ mét sè b¹n ®ång nghiÖp. Tuy nhiªn, ë gi¸o tr×nh 3 viÕt cho tr−êng Cao ®¼ng S− ph¹m lÇn nμy chóng t«i ®· cè g¾ng cËp nhËt c¸c dÉn liÖu míi, nh÷ng tiÕn bé kü thuËt, vÒ gièng, kü thuËt canh t¸c c©y ¨n qu¶... cña trong vμ ngoμi n−íc, nh÷ng yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng vÒ chÊt l−îng nh− qu¶ an toμn vμ rau qu¶ h÷u c¬... ®Ó gióp ng−êi ®äc cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta vÒ tiÒm n¨ng vμ nh÷ng thμnh tùu, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc ®Ó ®−a nghÒ trång c©y ¨n qu¶ n−íc ta ph¸t triÓn lªn b−íc míi ®¸p øng yªu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng CNH, H§H. Do thêi l−îng cã h¹n ®Ó gi¶ng d¹y vμ häc tËp ®¹t hiÖu qu¶ tèt ë phÇn A: PhÇn më ®Çu c¸c ch−¬ng 1, 2, 3 b¾t buéc ph¶i gi¶ng, ch−¬ng 4 kh«ng b¾t buéc gi¶ng hÕt tÊt c¶ 9 c©y thuéc 3 nhãm: C©y ¨n qu¶ ¸ nhiÖt ®íi: C©y cã mói (Citrus) v¶i, nh·n. C©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi: Xoμi, Thanh long, SÇu riªng, Ch«m ch«m. C©y ¨n qu¶ «n ®íi: Lª, MËn Gi¸o viªn cã thÓ c¨n cø vμo vÞ trÝ cña tr−êng m×nh ®ang d¹y thuéc vïng sinh th¸i nμo ë trong n−íc ®Ó chän ®èi t−îng c©y cho phï hîp. VÝ dô c¸c tØnh Nam Bé, T©y Nguyªn th× chän c¸c c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi, ë c¸c tØnh miÒn B¾c chän c©y ¨n qu¶ ¸ nhiÖt ®íi, c¸c tØnh miÒn nói chän c©y ¨n qu¶ «n ®íi vμ ¸ nhiÖt ®íi. Sè l−îng chän ®Ó gi¶ng kh«ng qu¸ 4 - 5 c©y, cßn n÷a ®Ó cho häc sinh tù ®äc. ë phÇn B: Thùc hμnh. Gåm cã 7 bμi thùc hμnh TËp trung h−íng dÉn thùc hμnh ë 5 bμi, mçi bμi 2,5 tiÕt: Cô thÓ nh− sau: Bμi 1: Kü thuËt nh©n gièng c©y tõ h¹t. Bμi 4, bμi 5: Kü thuËt ghÐp m¾t vμ ghÐp ®o¹n cμnh. Bμi 6: Kü thuËt t¹o h×nh. Bμi 7: Kü thuËt trång míi c©y ¨n qu¶. 4 Môc ®Ých cña mçi bμi thùc tËp lμ t¨ng ®−îc thêi l−îng ®Ó thùc hiÖn c¸c thao t¸c cña buæi häc gióp häc viªn n¾m ®−îc kü thuËt liªn hoμn cña mçi bμi tËp, råi tù m×nh rÌn luyÖn ®Ó cã thao t¸c thuÇn thôc. §©y lμ cuèn gi¸o tr×nh vÒ c©y ¨n qu¶ ®Çu tiªn viÕt cho tr−êng Cao ®¼ng S− ph¹m. Chóng t«i cè g¾ng ®Ó thÓ hiÖn ®−îc tÝnh c¬ b¶n, hiÖn ®¹i vμ ViÖt Nam trong cuèn s¸ch, nh−ng thiÕu sãt vμ khuyÕt ®iÓm ch¾c kh«ng tr¸nh khái. KÝnh mong b¹n ®äc gãp ý bæ khuyÕt ®Ó lÇn t¸i b¶n sau ®−îc hoμn chØnh vμ cã néi dung phong phó h¬n. §Ó hoμn thμnh cuèn gi¸o tr×nh nμy chóng t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp ë c¸c tr−êng §¹i häc khèi N«ng - L©m nghiÖp vμ ®Æc biÖt lμ Ban Qu¶n lý dù ¸n §μo t¹o gi¸o viªn trung häc c¬ së thuéc Bé Gi¸o dôc vμ §μo t¹o. Chóng t«i xin tr©n träng tá lßng c¶m ¬n. 5 Ch−¬ng I Lîi Ých cña viÖc trång c©y ¨n qu¶ vμ chñ tr−¬ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña ®¶ng vμ nhμ n−íc Néi dung: C¸c néi dung sau ®©y ®· ®−îc ®Ò cËp trong ch−¬ng nμy: - Gi¸ trÞ vμ ý nghÜa viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. - T×nh hμnh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta. - §Þnh h−íng ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶. Môc tiªu: Sau khi häc xong ch−¬ng nμy sinh viªn cÇn: - N¾m ®−îc gi¸ trÞ vμ ý nghÜa viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ ®èi víi ®êi sèng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. - N¾m ®−îc t×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña n−íc ta trong h¬n 20 n¨m qua vμ ®−êng lèi chñ tr−¬ng cña §¶ng vμ Nhμ n−íc thêi kú 1999 - 2010. - ThÊy ®−îc nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc, ®−a nghÒ trång c©y ¨n qu¶ n−íc ta ph¸t triÓn theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. 1. Gi¸ trÞ vµ ý nghÜa viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NghÒ trång c©y ¨n qu¶ lμ mét bé phËn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mμ ®èi t−îng cña nã lμ nh÷ng c©y l©u n¨m cã qu¶ ¨n ®−îc. Khoa häc c©y ¨n qu¶ nghiªn cøu c¸c ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y ¨n qu¶, vÞ trÝ vμ vai trß cña chóng trong hÖ sinh th¸i, nh÷ng quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a c©y ¨n qu¶ víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. Tõ ®ã ®Æt c¬ së lý luËn cho viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ víi nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp cho 6 tõng lo¹i c©y trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Êt ®ai cô thÓ cña n¬i trång nh»m th©m canh, t¨ng n¨ng suÊt vμ phÈm chÊt qu¶. C©y ¨n qu¶ lμ nhãm c©y cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn ë n−íc ta. §iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai, ®Þa thÕ thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶, trong ®ã cã nh÷ng loμi qu¶ cã thÓ trë thμnh ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ trªn thÞ tr−êng trong n−íc vμ trªn thÕ giíi. Trång c©y ¨n qu¶ lμ mét bé phËn quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n−íc ta. Ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých ®èi víi ®êi sèng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc, nh÷ng gi¸ trÞ ®ã cô thÓ lμ: 1.1. Gi¸ trÞ dinh d−ìng Cã thÓ nãi, tr¸i c©y lμ nguån cung cÊp nhiÒu lo¹i chÊt dinh d−ìng cho con ng−êi, lμ nguån dinh d−ìng quý gi¸ cÇn cho con ng−êi ë mäi løa tuæi vμ nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Trong qu¶ cã nhiÒu lo¹i ®−êng dÔ tiªu, c¸c axit h÷u c¬, pr«tªin, lipit, c¸c chÊt kho¸ng, pectin, c¸c hîp chÊt th¬m vμ c¸c chÊt kh¸c v.v... Cã nhiÒu lo¹i vitamin nh− vitamin A, B, C, PP. §Æc biÖt vitamin C rÊt cÇn cho con ng−êi ë mäi løa tuæi, vitamin A rÊt cÇn cho trÎ em. 1.2. Gi¸ trÞ c«ng nghiÖp Mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶ l¹i võa lμ c©y c«ng nghiÖp. C©y ®iÒu, c©y dõa vμ mét sè c©y kh¸c võa cho qu¶, h¹t ®Ó ¨n nh− nh÷ng c©y ¨n qu¶ kh¸c võa lμ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn. VÝ dô: S¶n phÈm chÕ biÕn nh− dÇu dõa, dÇu vá h¹t ®iÒu, papain chiÕt xuÊt tõ qu¶ ®u ®ñ C¸c lo¹i qu¶ lμ nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®å hép qu¶ mÝt, n−íc qu¶, r−îu vang, xir«, qu¶ sÊy kh«. C«ng nghiÖp chÕ biÕn qu¶ ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt ®−îc nhu cÇu cña ®êi sèng lμ cung cÊp qu¶ quanh n¨m cho nh©n d©n. 1.3. Gi¸ trÞ y häc C¸c lo¹i qu¶ vμ c¸c bé phËn kh¸c cña c©y nh− rÔ, l¸, hoa, vá, h¹t lμ nh÷ng vÞ thuèc ®−îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong ®«ng y. Cã thÓ nãi hÇu hÕt c©y ¨n qu¶ ®Òu lμ c©y thuèc. 7 C¸c lo¹i tr¸i c©y víi gi¸ trÞ dinh d−ìng cao, vÞ ngät, h−¬ng th¬m lμ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó båi bæ, phôc håi bæ sung søc kháe cho con ng−êi. 1.4. Gi¸ trÞ m«i tr−êng C©y ¨n qu¶ cã t¸c dông lín trong viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i víi chøc n¨ng lμm s¹ch m«i tr−êng, gi¶m tiÕng ån, lμm rõng phßng hé, lμm ®Ñp c¶nh quan. NhiÒu gièng c©y ¨n qu¶ lμ c©y nguån mËt cã chÊt l−îng cao ®−îc ng−êi tiªu dïng −a thÝch. ë vïng nhiÖt ®íi c©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông che phñ b¶o vÖ ®Êt, chèng xãi mßn, lμm hμng rμo chèng giã b·o, phñ xanh ®Êt trèng, ®åi träc, v−ên c©y ¨n qu¶ t¹o m«i tr−êng sèng trong lμnh cho c− d©n n«ng th«n, c− d©n ®« thÞ nhÊt lμ c¸c ®« thÞ nhá ng−êi d©n cã khuynh h−íng t¹o dùng c¸c phè - v−ên. ë c¸c thμnh phè lín, sè nhμ cã v−ên kh«ng nhiÒu, nhiÒu gia ®×nh cã nhiÒu cè g¾ng t¹o dùng v−ên c©y trªn s©n th−îng, hoÆc trång ë hμnh lang hay trªn ban c«ng ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng sèng. C¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i th−êng trång c©y ¨n qu¶ ®Ó t¹o c¶nh quan hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. Nh÷ng nç lùc ®ã cho thÊy ý nghÜa sinh th¸i, ý nghÜa m«i tr−êng to lín cña v−ên c©y. 1.5. Gi¸ trÞ kinh tÕ ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ë n−íc ta nghÒ trång c©y ¨n qu¶ cho thu nhËp rÊt cao. Tïy tõng vïng trång, tïy lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c nhau, nãi chung 1ha c©y ¨n qu¶ cho thu nhËp gÊp 3-5 lÇn thËm chÝ gÊp 10 lÇn trång c©y l−¬ng thùc. Thùc tÕ, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trong h¬n 10 n¨m qua cho thÊy viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lμm, thu hót ®−îc lùc l−îng lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n. Trång c©y ¨n qu¶ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nªn ®· gióp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vμ tinh thÇn cho n«ng d©n, lμm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n. VÝ dô: vïng trång v¶i thiÒu ®iÓn h×nh ë huyÖn Lôc Ng¹n, tØnh B¾c Giang, vïng trång thanh long ë tØnh B×nh ThuËn 1.6. Gi¸ trÞ v¨n hãa - x∙ héi Ng−êi ViÖt Nam cã tôc thê cóng tæ tiªn. Vμo ngμy r»m, mång mét hμng th¸ng c¸c lo¹i qu¶ trë thμnh ®å d©ng cóng thiªng liªng vμ tiÖn lîi cho 8 mçi gia ®×nh. Cßn vμo dÞp tÕt Nguyªn §¸n gia ®×nh nμo còng bμy m©m ngò qu¶ thËt ®Ñp ®Ó ®ãn n¨m míi, ®Ó cÇu may m¾n thÞnh v−îng. C©y ¨n qu¶ ®· ®i vμo ®êi sèng cña d©n téc ViÖt. Ng−êi ta ®· lËp ®Òn thê «ng tæ trång c©y v¶i ë th«n Thóy L©m(x· Thanh S¬n, huyÖn Thanh Hμ, tØnh H¶i D−¬ng). ë miÒn Nam, hμng n¨m ®Òu cã lÔ héi tr¸i c©y. R¶i r¸c kh¾p c¸c vïng miÒn ®Òu cã ®Þa danh mang tªn c¸c lo¹i qu¶: S«ng B−ëi (Thanh Hãa); Lμng Cam (Hμ Néi); Lμng Chanh (NghÖ An); Dèc Xoμi (Gia Lai); Dèc Chuèi (B¶o Léc) Tªn mét sè lo¹i qu¶ còng ®· ®−îc dïng ®Ó ®Æt tªn ng−êi: c« M¬, c« MËn, chÞ §μo, anh Cam, cô QuÊt, bμ B−ëi, «ng Chanh 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta Trong 20 n¨m qua (1980 - 2000) diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta kh«ng ngõng t¨ng lªn. N¨m 1980 c¶ n−íc cã 210.8000 ha, ®Õn n¨m 1990 cã 281.200 ha vμ cuèi n¨m 2000 cã 520.000 ha (sè liÖu cña NXB Thèng Kª, Hμ Néi 2000). NÕu so s¸nh víi giai ®o¹n 1980 - 1990 th× 10 n¨m cuèi cña thÕ kû 20 (1991 - 2000) diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ c¶ n−íc t¨ng nhanh gÊp 3,4 lÇn. §Æc biÖt cã n¨m t¨ng lªn h¬n 50.000 ha so víi n¨m tr−íc (n¨m 1997). Vïng cã diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ lín nhÊt trong c¶ n−íc lμ ®ång b»ng s«ng Cöu Long (chiÕm 38 - 46% diÖn tÝch vμ 45 - 50% s¶n l−îng c©y ¨n qu¶ c¶ n−íc. Thø ®Õn lμ trung du miÒn nói phÝa B¾c, thø ba lμ ®ång b»ng Nam Bé, tiÕp theo lμ ®ång b»ng s«ng Hång, B¾c Trung Bé, Duyªn h¶i Nam Trung Bé vμ Ýt nhÊt lμ T©y Nguyªn) (xem b¶ng 1). Theo tμi liÖu cña bé N«ng NghiÖp vμ PTNT n¨m 2000 trªn toμn quèc, chuèi cã diÖn tÝch lín nhÊt (98.366 ha) råi ®Õn c©y cã mói (cam, quýt, b−ëi, chanh (68.614 ha), tiÕp theo lμ xoμi (46.782 ha), thanh long (3.223 ha), vμ nho (1.820 ha). DiÖn tÝch vμ s¶n l−îng mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ®−îc tr×nh bμy ë b¶ng 2 vμ b¶ng 3. C¸c loμi c©y ¨n qu¶ cã diÖn tÝch t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lμ nh·n, v¶i, xoμi, b−ëi, thanh long, døa do cã nhu cÇu cña thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc, b¸n ®−îc gi¸ vμ cã thu nhËp cao nªn nhiÒu n¬i n«ng d©n h¨ng h¸i trång. 9 B¶ng 1: DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ c¸c vïng trong n−íc §¬n vÞ tÝnh: 1000 ha N¨m STT Vïng, miÒn 1996 1997 1998 1999 2000 C¶ n−íc 383,8 426,1 438,4 496,0 544,7 MiÒn B¾c 139,9 162,0 166,2 204,1 221,1 1 2 3 4 §ång b»ng s«ng Hång §«ng b¾c T©y B¾c B¾c Trung bé 59,0 25,9 20,2 34,8 49,0 50,6 23,5 38,7 49,4 52,3 24,9 39,6 51,9 79,7 30,2 42,3 58,3 90,0 28,8 44,0 MiÒn Nam 244,9 264,1 272,2 291,9 323,6 5 Duyªn h¶i Nam Trung bé 16,6 15,4 18,0 20,8 21,9 6 7 8 T©y Nguyªn §«ng Nam bé §ång b»ng s«ng Cöu long 9,6 41,7 177,0 11,9 50,8 186 12,9 51,6 191,3 12,9 66,9 191,3 12,9 82,5 206,3 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT; Vô KÕ ho¹ch vμ Quy ho¹ch. Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp Hμ néi -2002. B¶ng 2: DiÖn tÝch mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ë ViÖt Nam §¬n vÞ tÝnh: ha N¨m Cam, chanh, quýt Chuèi Xoµi Døa Nh·n, V¶i Ch«m ch«m Nho Thanh long 1990 14,500 88,300 16,400 38,900 1991 21,200 89,200 15,100 38,110 1992 25,500 90,100 14,700 34,700 1993 44,500 94,200 17,700 29,200 1994 55,500 91,800 20,100 29,200 27,200 1995 59,500 91,800 21,100 26,300 37,900 1996 74,406 95,902 26,200 26,200 73,661 2,308 1,480 1997 67,275 92,427 31,200 25,800 90,663 2,279 1,798 1998 68,175 96,132 30,867 25,734 92,975 1,494 2,065 1999 66,413 95,197 41,136 36,204 138,693 1,757 2,772 2000 68,614 98,366 46,782 36,541 168,814 1,820 3,223 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT; Vô KÕ ho¹ch vμ Quy ho¹ch. Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp Hμ néi -2002. 10 B¶ng 3: S¶n l−îng mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ë ViÖt Nam §¬n vÞ tÝnh: tÊn N¨m Cam, chanh, quýt Chuèi Xoµi Døa Nh·n, V¶i Ch«m ch«m Nho Thanh long 1990 119,200 1,221,400 173,000 467,900 1991 121,100 1,285,800 139,900 420,200 1992 160,100 1,365,500 112,100 264,200 1993 249,700 1,397,700 119,200 257,600 1994 285,600 1,375,100 135,500 235,000 179,500 1995 379,400 1,282,200 152,500 184,800 223,200 1996 491,504 1,318,747 187,900 185,200 275,949 35,713 15,118 1997 393,808 1,322,529 164,800 199,200 405,225 45,817 17,510 1998 378,957 1,315,189 171,921 195,842 407,097 33,844 20,590 1999 383,509 1,288,379 174,713 255,620 557,913 20,242 33,201 2000 426,744 1,124,838 177,327 291,428 616,620 24,549 45,761 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT; Vô KÕ ho¹ch vμ Quy ho¹ch. Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp Hμ néi -2002 Trªn ®Þa bμn c¶ n−íc ®· h×nh thμnh ®−îc nh÷ng vïng c©y ¨n qu¶ chuyªn canh tËp trung nh− xoμi ë TiÒn Giang, §ång Th¸p, CÇn Th¬, Kh¸nh Hßa, nhãm ë H−ng Yªn, S¬n La (vïng S«ng M·), Tuyªn Quang ë §ång B»ng S«ng Cöu Long cã c¸c tØnh TiÒn Giang, VÜnh Long, BÕn Tre, §ång Th¸p, Sãc Tr¨ng v¶i thiÒu ë B¾c Giang (Lôc Ng¹n), H¶i D−¬ng (Thanh Hμ), Qu¶ng Ninh (§«ng TriÒu), Na ë L¹ng S¬n (Chi L¨ng), T©y Ninh (nói Bμ §en), m¬ ë B¾c C¹n (B¹ch Th«ng), mËn ë Lμo Cai (B¾c Hμ), S¬n La (Méc Ch©u)Thanh L ong ë B×nh ThuËn SÇu riªng ë BÕn Tre, TiÒn Giang, VÜnh Long, B×nh Ph−ícS¶n phÈm c©y ¨n qu¶ kh«ng nh÷ng ®Ó tiªu thô trong n−íc mμ ®· trë thμnh hμng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ nh− Xoμi, Xhuèi, V¶i, Nh·n, Thanh Long, B−ëi, M¨ng côt, Vó s÷a v.v tr¸i c©y cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë 48 n−íc trªn thÕ giíi vμ hμng n¨m mÆt hμng rau qu¶ thu vμ ®−îc 200 - 300 triÖu ®«la. T×nh h×nh ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ®ang cã b−íc ph¸t triÓn míi. NhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· 11 chó ý ®Õn ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ coi ®ã lμ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®a d¹ng hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhiÒu hé n«ng d©n qua thùc tiÔn s¶n xuÊt cña m×nh ®· nhËn thøc ®−îc lμ trång c©y ¨n qu¶ mang l¹i thu nhËp cao, cã ®ãng gãp tÝch cùc vμ viÖc n©ng cao ®íi sèng vμ søc kháe cña c¸c thμnh viªn trong gia ®×nh, do ®ã nh÷ng phÇn ®Êt tr−íc ®©y cßn ®Ó hoang hoÆc trång lóa vμ c¸c c©y trång kh¸c n¨ng suÊt thÊp, bÊp bªnh, Ýt cã hiÖu qu¶ th× nay ®−îc chuyÓn ®æi sang trång c©y ¨n qu¶. NhiÒu vïng ®Êt trèng, ®åi träc, ®Êt phÌn øng ch−a sö dông hoÆc sö dông Ýt cã hiÖu qu¶ tr−íc ®Êy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhê cã chÝnh s¸ch vμ chñ tr−¬ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña Nhμ n−íc, cã thªm c¸c tiÕn bé kü thuËt vμ hiÓu biÕt vÒ c©y ¨n qu¶, do cã nh÷ng ho¹t ®éng di chuyÓn d©n nªn ®−îc sö dông trång c©y ¨n qu¶ mang l¹i nhiÒu kÕt qu¶ tèt vÒ ph−¬ng diÖn kinh tÕ x· héi vμ m«i tr−êng. Râ rμng nhÊt lμ nh÷ng vïng ®iÓn h×nh trång v¶i thiÒu ë huyÖn Lôc Ng¹n (tØnh B¾c Giang) c¶m quýt ë huyÖn B¾c Quang (Hμ Giang) d−a ë huyÖn T©n Ph−íc (TØnh TiÒn Giang). Nho ë TØnh Ninh ThuËn, Thanh Long ë tØnh B×nh ThuËn  HiÖn nay ë trong nhiÒu vïng trong n−íc ®· cã trong tr¹i ®ang s¶n xuÊt kinh doanh c©y ¨n qu¶. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thμnh tùu ®· ®¹t ®−îc, t×nh h×nh ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta trong thêi gian qua cßn béc lé mét sè mÆt bÊt cËp sau ®©y: - Tèc ®é ph¸t triÓn cßn chËm, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ch−a thËt v÷ng ch¾c, s¶n xuÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t. Mét c©y nμo ®ã næi lªn b¸n ®−îc gi¸, n«ng d©n ®ua nhau trång vμ sau ®ã l¹i chÆt bá vμ rèt gi¸ do kh«ng cã thÞ tr−êng. - Khã kh¨n lín nhÊt ®ang ®−îc ®Æt ra hiÖn nay ®èi víi ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë n−íc ta lμ b¶o qu¶n chÕ biÕn vμ thÞ tr−êng tiªu thô. VÊn ®Ò b¶o qu¶n t−¬i ®ang lμ mét khã kh¨n ch−a ®−îc gi¶i quyÕt. - NhiÒu vÊn ®Ò vÒ khoa häc c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam ch−a ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch c¬ b¶n vμ ®ång bé nh− vÒ gièng c©y, vÒ kü thuËt canh t¸c, vÒ phßng trõ s©u bÖnh, vÒ s¶n xuÊt qu¶ h÷u c¬ (qu¶ s¹ch) cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ sau thu ho¹ch nh− b¶o qu¶n chÕ biÕn cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt, vÒ hμng hãa, thÞ tr−êng v.v 12 3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ 3.1. §−êng lèi chñ tr−¬ng ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶ cña §¶ng vµ ChÝnh phñ Ngμy 3 th¸ng 9 n¨m 1999 Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶ hoa c©y c¶nh thêi kú 1999 - 2010 víi môc tiªu: - Nhanh chãng tháa m·n nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n vÒ rau, qu¶ vμ hoa c©y c¶nh (th«ng th−êng vμ cao cÊp) trong ®ã ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn n−íc qu¶ víi gi¸ rÎ ®Ó tõng b−íc thay thÕ n−íc uèng cã cån hiÖn nay. - T¹o thªm viÖc lμm cho kho¶ng 5.0 triÖu ng−êi - Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010 ®¹t 1.0 tû ®« la mü/n¨m - Tháa m·n nhu cÇu tiªu thô néi ®Þa: 8 triÖu tÊn rau, 6 triÖu tÊn qu¶ - §−a diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ cña c¶ n−íc lªn 1 triÖu ha. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p quan träng gãp phÇn ®−a nghÒ trång c©y ¨n qu¶ n−íc ta ph¸t triÓn lªn b−íc míi a) Nªn x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cña c¶ n−íc Dùa vμo chiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toμn diÖn, ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc cho c¶ n−íc cÇn sím x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cña n−íc ta. Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ dùa trªn sù ®¸nh gi¸ ®óng hiÖn tr¹ng vμ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra cho nghÒ trång c©y ¨n qu¶ cña n−íc ta, dù b¸o nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc vμ thÞ tr−êng thÕ giíi, dù b¸o nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc vμ thÞ tr−êng thÕ giíi. Dù b¸o c¸c tiÕn bé khoa häc vμ c«ng nghÖ Dùa vμo ®iÒu kiÖn sinh th¸i, khÝ hËu, ®Êt ®ai, tμi nguyªn c©y ¨n qu¶ ë mçi vïng ®Ó quy ho¹ch s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë tõng ®Þa ph−¬ng ®Ó s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, thu hót ®−îc nhiÒu lao ®éng vμ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶ hoa vμ c©y c¶nh thêi kú 1999 - 2010 ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt. 13 b) B×nh tuyÓn chän läc, lai t¹o, nhËp néi kh¶o nghiÖm n©ng cao phÈm chÊt gièng c©y ¨n qu¶ ThÞ tr−êng trong n−íc vμ ngoμi n−íc ®ang cã nh÷ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l−îng qu¶, chÊt l−îng hμng ho¸. C«ng t¸c gièng c©y ¨n qu¶ ®· ®−îc Bé NN & PTNT chó ý ®Çu t− vμ cã 1 ch−¬ng tr×nh gièng quèc gia. C¸c con ®−êng ®Ó t¹o ra gièng cã chÊt l−îng cao cã thÓ th«ng qua c¸c hé thi tr¸i c©y ë c¸c vïng nh− ®· tõng lμm ë c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng cöu long ®èi víi xoμi, b−ëi, sÇu riªng, cam quýt, nh·n v. v hoÆc héi thi v¶i thiÒu ë H¶i D−¬ng, héi thi nh·n ë H−ng Yªn, ë Tuyªn Quyªn v.v. thi c¸c gièng b−ëi ngon ë Hμ Néi, H−¬ng Khª (Hμ TÜnh) §oan Hïng (Phó Thä) v.v Qua c¸c héi thi ®· chän ra ®−îc nh÷ng gièng c©y ¨n qu¶ cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng th¬m ngon vμ nh÷ng c©y −u tó ®−îc chän cã thÓ dïng ®Ó nh©n gièng cho s¶n xuÊt. C¸c gi¶i ph¸p nh− ®iÒu tra b×nh tuyÓn chän läc c¸c gièng ®Êt ë ®Þa ph−¬ng trong thêi gian qua còng ®¹t ®−îc nhiÒu thμnh tùu xuÊt s¾c nh− chän ra ®−îc c¸c gièng v¶i nh©n chÝn sím ®Ó ®iÒu tiÕt thêi vô thu ho¹ch, c¸c gièng xoμi cã chÊt l−îng cao, phï hîp tõng vïng khÝ hËu ®Ê ®ai nh− xoμi c¸t hoμ léc ë TiÒn Giang, xoμi c¸t mèc ë B×nh §Þnh, xoμi c¸t c