Giáo trình Chăn nuôi thỏ

Dai hoc Can Tho 1 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG BỘ MÔN CHĂN NUÔI --------- GIÁO TRÌNH CHĂN NUÔI THỎ Biên soạn: PGs Ts Nguyễn Văn Thu Ts Nguyễn Thị Kim Đông 3/2009 Dai hoc Can Tho 2 THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG CỦA GIÁO TRÌNH I. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ 1- Họ và tên: PGs Ts Nguyễn Văn Thu Sinh năm: 16-02-1955 Cơ quan công tác: Bộ Môn Chăn Nuôi, Khoa Nông Nghiệp &SHƯD Trường Đại Học Cần Thơ Địa chỉ Email để lien hệ: nvthu@ctu.edu.vn 2- Họ và tên: Ts Nguyễn Thị Kim Đông Sinh năm: 24-08-1956 Cơ quan công tác: Bộ Môn Chăn Nuôi, Khoa Nông Nghiệp &SHƯD Trường Đại Học Cần Thơ Địa chỉ Email để lien hệ: nvthu@ctu.edu.vn II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG - Giáo trình có thể dung tham khảo cho ngành Chăn nuôi-Thú Y, Thú Y, Nông học và Sinh học. - Có thể d ùng cho các Trường Đại Học, Cao Đẳng và Trung Cấp Nông Nghiệp - Các từ khoá : Chăn nuôi thỏ, kỹ thuật nuôi thỏ, bệnh thông thường của thỏ - Yêu cầu kiến thức trước khi học môn này: Sinh lý gia súc, Dinh dưỡng gia súc và Giống gia súc. - Đã xuất bản và in ở nhà xuất bản: chưa, chỉ in ở dạng bài giảng Dai hoc Can Tho 3 MỤC LỤC THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ..........................................................................2 I. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ ..........................................................................................2 II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG ....................................................................2 MỤC LỤC......................................................................................................3 CHƯƠNG 1: TẦM QUAN TRỌNG VÀ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA THỎ .........................................................................................................................8 I. VỊ TRÍ VÀ TẦM QUAN TRỌNG ...............................................................................8 II. NHỮNG LỢI ÍCH CỦA NGHỀ NUÔI THỎ..............................................................8 1. Thỏ sinh sản nhiều và nhanh .....................................................................................8 2. Thức ăn của thỏ rẻ tiền dễ kiếm và ít cạnh tranh với các gia súc khác .....................9 3. Nuôi thỏ đầu tư vốn ít ................................................................................................9 4. Lao động rất nhẹ nhàng: ............................................................................................9 5. Cung cấp thịt nhanh: ..................................................................................................9 6. Thịt thỏ có giá trị dinh dưỡng tốt:............................................................................10 III. ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC ...........................................................................................10 1. Những tập tính đặc biệt của thỏ ...............................................................................10 2. Sự đáp ứng cơ thể với khí hậu .................................................................................10 3. Thân nhiệt, nhịp tim và nhịp thở..............................................................................11 4. Đặc điểm về khứu giác ............................................................................................11 5. Đặc điểm về thính giác và thị giác...........................................................................12 6. Sự tiêu hóa ...............................................................................................................12 a. Cơ thể học hệ tiêu hoá...........................................................................................12 b. Sinh lý tiêu hóa .....................................................................................................12 7. Sinh lý sinh sản ......................................................................................................14 a. Cấu tạo cơ quan sinh dục ......................................................................................14 Dai hoc Can Tho 4 b. Hoạt động sinh lý sinh dục của thỏ......................................................................15 8. Sinh lý cho sữa........................................................................................................16 IV. CÂU HỎI ÔN TẬP ..................................................................................................17 V. TÀI LI ỆU THAM KHẢO.........................................................................................17 CHƯƠNG 2: GIỐNG VÀ CÔNG TÁC GIỐNG THỎ ...........................18 I. SỰ THUẦN HÓA .......................................................................................................18 II. CÁC GIỐNG THỎ.....................................................................................................18 1. Thỏ Newzeland trắng...............................................................................................19 2. Thỏ Californian........................................................................................................19 3. Thỏ Chinchilla .........................................................................................................20 4. Thỏ English Spot .....................................................................................................21 5. Nhóm thỏ Việt Nam.................................................................................................21 a.Tính đẻ sai con: ......................................................................................................23 b.Tăng trọng và thành phần cơ thể: ..........................................................................24 c. Sự di truyền về đặc điểm giống ............................................................................24 d. Gen và môi trường sống .......................................................................................24 e. Sự lai giống ở các nước nhiệt đới .........................................................................25 III. PHƯƠNG PHÁP CHỌN LỌC VÀ NHÂN GIỐNG THỎ ......................................25 1. Các phương pháp chọn lọc ......................................................................................25 a. Chọn lọc quần thể .................................................................................................25 b. Chọn lọc cá thể .....................................................................................................25 2. Phương pháp nhân giống thỏ ...................................................................................27 a. Nhân giống thuần..................................................................................................27 b. Lai giống...............................................................................................................28 c. Thực hành phối giống ...........................................................................................28 IV. CÂU HỎI ÔN TẬP ..................................................................................................29 V. TÀI LI ỆU THAM KHẢO.........................................................................................30 Dai hoc Can Tho 5 CHƯƠNG 3: DINH DƯỠNG VÀ THỨC ĂN CỦA THỎ .......................31 A. NHU CẦU DINH DƯỠNG.......................................................................................31 I. Nhu cầu năng lượng .................................................................................................31 a. Nhu cầu cơ bản .....................................................................................................31 b. Nhu cầu duy trì .....................................................................................................31 c. Nhu cầu sản xuất ...................................................................................................32 II. Nhu cầu đạm và amino acid....................................................................................36 a. Nhu cầu đạm .........................................................................................................36 b. Nhu cầu amino acid ..............................................................................................36 III. Nhu cầu chất xơ của thỏ ........................................................................................38 IV. Nhu cầu khoáng và vitamin...................................................................................38 V. Nhu cầu nước uống .................................................................................................39 B. CÁC LOẠI THỨC ĂN CHO THỎ............................................................................40 I. Rau cỏ .......................................................................................................................40 II. Các loại họ đậu và phụ phẩm trồng trọt ..................................................................41 III. Thức ăn tinh bột .....................................................................................................49 IV. Thức ăn bổ sung đạm.............................................................................................49 V. Cách chế biến thức ăn cho thỏ ................................................................................50 C. CÂU HỎI ÔN TẬP ....................................................................................................51 D. TÀI LI ỆU THAM KHẢO.........................................................................................51 CHƯƠNG 4: CHUỒNG TRẠI...................................................................53 I. NHỮNG YẾU TỐ CHÚ Ý KHI XÂY DỰNG CHUỒNG TRẠI THỎ .....................53 1. Khí hậu.....................................................................................................................53 a. Nhiệt độ.................................................................................................................53 b. Gió ........................................................................................................................53 c. Ánh sáng ...............................................................................................................53 d. Ẩm độ ...................................................................................................................53 Dai hoc Can Tho 6 2. Vị trí .........................................................................................................................53 II. NHÀ NUÔI THỎ .......................................................................................................54 III. LỒNG THỎ ..............................................................................................................55 1. Lồng nhốt riêng từng con: .......................................................................................56 2. Lồng thỏ cái nuôi con ..............................................................................................56 3. Lồng thỏ nuôi thịt ....................................................................................................57 4. Các kiểu lồng: ..........................................................................................................57 a. Kiểu lồng 1 tầng....................................................................................................57 b. Kiểu lồng 2 tầng....................................................................................................58 c. Kiểu lồng 3 tầng....................................................................................................58 5. Vật liệu làm lồng......................................................................................................59 6. Dụng cụ trong lồng ..................................................................................................59 a. Máng cỏ: ...............................................................................................................60 b. Máng thức ăn bổ sung (TABS):............................................................................60 c. Máng uống: ...........................................................................................................61 d. Ổ đẻ:......................................................................................................................61 7. Kiểu lồng liên kết với hang thỏ ...............................................................................61 IV. CÂU HỎI ÔN TẬP ..................................................................................................62 V. TÀI LI ỆU THAM KHẢO.........................................................................................62 CHƯƠNG 5: KỸ THUẬT NUÔI THỎ .....................................................64 I. NUÔI THỎ THỊT........................................................................................................64 II. NUÔI THỎ SINH SẢN .............................................................................................68 1. Nuôi Thỏ đực ...........................................................................................................68 2. Chọn Thỏ đực ..........................................................................................................68 3. Chọn Thỏ cái............................................................................................................69 4- Chọn thỏ con làm thỏ giống ....................................................................................69 5. Tuổi cho thỏ sinh sản...............................................................................................69 Dai hoc Can Tho 7 6. Thỏ cái lên giống: ....................................................................................................71 7. Cho thỏ phối giống ..................................................................................................71 8. Chăm sóc thỏ cái có thai ..........................................................................................71 9. Kiểm soát thỏ cái có thai..........................................................................................72 10. Cho thỏ đẻ ..............................................................................................................72 11. Một số khẩu phần tham khảo để nuôi thỏ sinh sản................................................72 III. NHỮNG BỆNH THÔNG THƯỜNG Ở THỎ..........................................................74 1. Bệnh Bại huyết: .......................................................................................................74 2. Bệnh cầu trùng:........................................................................................................75 3. Bệnh sán lá gan:.......................................................................................................75 4. Bệnh Ghẻ: ................................................................................................................75 5. Bệnh Tụ Huyết Trùng:.............................................................................................76 6. Bệnh viêm mũi:........................................................................................................76 7. Bệnh chướng hơi, tiêu chảy: ....................................................................................76 III. CÂU HỎI ÔN TẬP...................................................................................................76 IV. TÀI LI ỆU THAM KHẢO ......................................................................................77 Dai hoc Can Tho 8 CHƯƠNG 1: TẦM QUAN TRỌNG VÀ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA THỎ I. VỊ TRÍ VÀ TẦM QUAN TRỌNG Thỏ nhà là gia súc được biết như là một loài ăn cỏ chuyển hoá một cách có hiệu quả từ rau cỏ sang thực phẩm cho con người. Thỏ có thể chuyển hoá 20% protein chúng ăn được thành thịt so với 16-18% ở heo và 8-12% ở bò thịt. Một cách đặc biệt chúng tận dụng tốt nguồn protein và năng lượng từ thực vật để tạo ra thực phẩm, trong khi các nguồn thức ăn này không cạnh tranh với con người, heo, gà ... so với ngủ cốc. Như vậy trong những nước hay vùng không có nguồn ngủ cốc dư thừa thì chăn nuôi thỏ là một trong những phương án tốt nhất để sản xuất ra nguồn protein động vật cần thiết cho dinh dưỡng con người một cách kinh tế. Trên thế giới ngành chăn nuôi thỏ khá phát triển. Trong những thập niên 80 theo ước tính từ sự sản xuất thịt thỏ, mỗi năm một người tiêu thụ khoảng 200g thịt thỏ. Sản xuất thịt thỏ cao ở các nước Nga, Pháp, Ý, Trung Quốc, Anh, Mỹ, v..v…Một cách chung nhất nghề này phát triển mạnh ở Châu Âu và Châu Mỹ, tuy nhiên kém phát triển ở Châu Á và Châu Phi. Ở Châu Âu sự sản xuất và mua bán thịt thỏ và thỏ giống cũng tăng nhanh. Cụ thể là các nước Nga, Đức, Pháp, Đan Mạch, Hà Lan và Anh. Trung Quốc cũng là nước xuất khẩu thịt thỏ có uy tính ở thị trường Châu Âu. Thị trường da thỏ và lông len thỏ cũng mạnh mẽ đặc biệt là nhu cầu da xuất khẩu sang Anh, Nhật, Ý, Mỹ,…và lông len của thỏ Angora xuất sang Mỹ, Nhật và Đức từ các nước sản xuất chính như: Czechoslovakia, Đức, Anh, Tây Ban Nha, v.v… Ở Việt Nam mặc dù nghề chăn nuôi thỏ ở nước ta hiện nay nói chung còn rất mới và chưa phát triển so với các gia súc khác, tuy nhiên rải rác người dân cũng phát triển chúng từ thành thị đến nông thôn trên cả nước để cung cấp thịt cho cộng đồng người dân, các nhà hàng, quán ăn, cung cấp thỏ các phòng thí nghiệm, viện, trường học, dùng trong công tác nghiên cứu và giảng dạy, v..v... Trong tương lai gần với dân số ngày càng gia tăng, nhu cầu thực phẩm cho người dân ngày càng lớn, nhu cầu nghiên cứu khoa học và giảng dạy cũng tăng lên. Do vậy trong tương lai gần chúng sẽ phát triển thành một ngành chăn nuôi quan trọng. Việc đặt một nền tảng khoa học kỹ thuật để nhằm phát triển đàn thỏ ở Việt Nam có vai trò quan trọng đặc biệt. II. NHỮNG LỢI ÍCH CỦA NGHỀ NUÔI THỎ Chăn nuôi thỏ đem lại nhiều lợi ích và thuận lợi cho người chăn nuôi vì những lý do sau: 1. Thỏ sinh sản nhiều và nhanh Thỏ sinh sản nhanh, do tuổi sinh sản chỉ 6-7 tháng và thời gian mang thai khoảng 1 tháng. Do vậy nếu tháng giêng thỏ mẹ đẻ thì tháng 7 cùng năm thỏ con sẽ đẻ và tháng giêng năm sau đời cháu sẽ đẻ. Như vậy trong khoảng 13-14 tháng cả ba thế hệ cùng có Dai hoc Can Tho 9 thể sản xuất ra thỏ con. Mỗi lứa thỏ đẻ trung bình 6-7 con, mỗi thỏ cái trung bình mỗi năm đẻ 6-7 lứa. Mỗi năm thỏ có thể sinh sản trung bình 30 con thỏ con. 2. Thức ăn của thỏ rẻ tiền dễ kiếm và ít cạnh tranh với các gia súc khác Thức ăn chủ yếu cho thỏ là các loại cỏ rau, lá cây là các loại thức ăn dễ kiếm hay dễ trồng trong điều kiện gia đình, ít hoặc không tốn kém nhiều tiền. Thức ăn hỗn hợp của thỏ dùng để nuôi trong điều kiện tập trung không đòi hỏi chất lượng quá cao, chúng ta có thể tận dụng các loại sản phẩm nông nghiệp có sẵn bổ sung cũng được như là lúa, bắp, cám, khoai củ,… Nếu chỉ cho toàn bộ là rau cỏ thì lượng protein của thỏ cũng được giải quyết phần lớn, chúng ta bổ sung khi cần thiết. Dinh dưỡng ở thỏ không đòi hỏi cầu kỳ, không khó giải quyết như các loài gia súc khác. Nói chung hàm lượng đạm trong thức ăn xanh và các phụ phẩm khác cũng đáp ứng được protein của thỏ trong trong chăn nuôi thâm canh. 3. Nuôi thỏ đầu tư vốn ít Nói chung nuôi thỏ đầu tư rất thấp từ cả khâu con giống đến thức ăn, lao động chuồng trại không nhiều mà cũng đem lại hiệu quả kinh tế như các ngành chăn nuôi khác tuỳ theo quy mô phát triển. Lý do là thỏ sinh sản rất nhanh nên phát triển đàn giống rất lẹ. Từ đàn giống này có thể định hình quy mô phát triển một cách có hiệu quả về kinh tế nhất. Thức ăn có thể tận dụng lao động trong gia đình (cắt cỏ tự nhiên, trồng rau lang, rau muống) h