Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn lá

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN TRỒNG RAU NHÓM ĂN LÁ MÃ SỐ: 03 NGHỀ: TRỒNG RAU AN TOÀN Trình độ: Sơ cấp nghề Hà nội: 2011 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN: Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ 03 LỜI GIỚI THIỆU Phát triển chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn giai đoạn 2009 – 2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, là nhu cầu cấp thiết của các cơ sở đào tạo nghề. Đối tượng người học là lao động nông thôn, đa dạng về tuổi tác trình độ văn hoá và kinh nghiệm sản xuất. Vì vậy, chương trình dạy nghề cần kết hợp một cách khoa học giữa việc cung cấp những kiến thức lý thuyết với kỹ năng, thái độ nghề nghiệp. Trong đó, chú trọng phương pháp đào tạo nhằm xây dựng năng lực và các kỹ năng thực hiện công việc của nghề theo phương châm đào tạo dựa trên năng lực thực hiện. Sau khi tiến hành hội thảo DACUM dưới sự hướng dẫn của các tư vấn trong và ngoài nước cùng với sự tham gia của các chủ trang trại, công ty và các nhà trồng rau, chúng tôi đã xây dựng sơ đồ DACUM, thực hiện bước phân tích nghề và soạn thảo chương trình đào tạo nghề trồng kỹ thuật trồng rau an toàn cấp độ công nhân lành nghề. Chương trình được kết cấu thành 6 mô đun và sắp xếp theo trật tự lô gíc nhằm cung cấp những kiến thức và kỹ năng từ cơ bản đến chuyên sâu về kỹ thuật trồng rau an toàn. Chương trình đào tạo nghề “Trồng rau an toàn” cùng với bộ giáo trình được biên soạn đã tích hợp những kiến thức, kỹ năng cần có của nghề, đã cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật và thực tế sản xuất rau an toàn tại các địa phương trong cả nước, do đó có thể coi là cẩm nang cho người đã, đang và sẽ trồng rau an toàn. Bộ giáo trình gồm 6 quyển: 1) Giáo trình mô đun Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Viet GAP 2) Giáo trình mô đun Chuẩn bị điều kiện cần thiết để trồng rau an toàn 3) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn lá 4) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn quả 5) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn củ 6) Giáo trình mô đun Tiêu thụ sản phẩm rau an toàn Để hoàn thiện bộ giáo trình này chúng tôi đã nhận được sự chỉ đạo, hướng dẫn của Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT; Tổng cục dạy nghề - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Sự hợp tác, giúp đỡ của Viện rau quả, bộ môn cây rau trường Đại học nông nghiệp Hà Nội. Đồng thời chúng tôi cũng nhận được các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, cán bộ kỹ thuật của các Viện, Trường, cơ sở sản xuất rau an toàn, Ban Giám Hiệu và các thầy cô giáo Trường Cao đẳng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Bắc Bộ. Chúng tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tổng cục dạy nghề, Ban lãnh đạo các Viện, Trường, các cơ sở sản xuất, các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các thầy cô giáo đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành bộ giáo trình này. Giáo trình “Trồng rau nhóm ăn lá” giới thiệu khái quát về kỹ thuật tạo cây giống, trồng ra ruộng sản xuất với các kỹ thuật làm đất, xử lý hạt giống, gieo hạt, trồng cây đúng khoảng cách, mật độ, bón phân, chăm sóc và quản lý dịch hại. Trong quá trình biên soạn chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, chúng tôi mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các đồng nghiệp để giáo trình hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tham gia biên soạn 1. Phạm Thanh Hải: Chủ biên 2. Đào Hương Lan 3. Cù Xuân Phương 4. Phùng Trung Hiếu 5. Nguyễn Xuân Dung 6. Nguyễn Thị Thủy MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU .............................................................................................. 3 MÔ ĐUN TRỒNG RAU NHÓM ĂN LÁ ........................................................ 1 BÀI 1: SẢN XUẤT BẮP CẢI AN TOÀN ........................................................ 1 A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................... 1 B. Các bước tiến hành .......................................................................................... 2 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ............................................................................. 2 2. Các giống bắp cải ............................................................................................ 2 3. Tạo cây giống .................................................................................................. 4 3.1. Chọn đất, làm đất và lên luống ..................................................................... 4 3.2. Xử lý hạt giống ............................................................................................. 6 3.3. Gieo hạt ......................................................................................................... 7 3.5. Tiêu chuẩn cây đem trồng .......................................................................... 11 4. Trồng ra ruộng sản xuất ................................................................................. 12 4.1. Chuẩn bị đất trồng ...................................................................................... 12 4.2. Mật độ, khoảng cách trồng ......................................................................... 15 4.3. Trồng cây .................................................................................................... 15 4.4. Phân bón ..................................................................................................... 16 4.5. Chăm sóc .................................................................................................... 19 4.6. Quản lý dịch hại .......................................................................................... 22 5. Thu hoạch bắp cải .......................................................................................... 35 5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp .................................................................... 35 5.2. Phương pháp thu hoạch .............................................................................. 35 5.3. Tiêu chuẩn chất lượng bắp ......................................................................... 35 C. Sản phẩm thực hành của học viên................................................................. 36 BÀI 2: SẢN XUÂT RAU CẢI XANH, CẢI CHÍP AN TOÀN .................... 39 A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................. 39 B. Các bước tiến hành ........................................................................................ 40 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ........................................................................... 40 2. Các giống cải ................................................................................................. 40 2.1. Giống cải xanh ............................................................................................ 40 2.2. Giống cải chíp ............................................................................................. 40 3. Giai đoạn vườn ươm ...................................................................................... 41 3.1. Chuẩn bị đất ................................................................................................ 41 3.2. Xử lý hạt giống ........................................................................................... 42 3.3. Gieo hạt ....................................................................................................... 43 3.4. Chăm sóc cây giống .................................................................................... 44 3.5. Tiêu chuẩn cây đem trồng .......................................................................... 46 4. Trồng ra ruộng sản xuất ................................................................................. 47 4.1. Chuẩn bị đất trồng ...................................................................................... 47 4.2. Mật độ, khoảng cách trồng ......................................................................... 49 4.3. Trồng cây .................................................................................................... 49 4.4. Phân bón ..................................................................................................... 51 4.5. Chăm sóc .................................................................................................... 52 4.6. Quản lý dịch hại .......................................................................................... 55 5. Thu hoạch cải xanh, cải chíp ......................................................................... 59 5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp .................................................................... 59 5.2. Phương pháp thu hoạch .............................................................................. 59 C. Sản phẩm thực hành của học viên................................................................. 60 BÀI 3: SẢN XUẤT RAU MỒNG TƠI AN TOÀN ....................................... 63 A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................. 63 B. Các bước tiến hành ........................................................................................ 64 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ........................................................................... 64 2. Các giống mồng tơi ....................................................................................... 64 2.1. Mồng tơi trắng ............................................................................................ 64 2.2 Mồng tơi tía ................................................................................................. 64 2.3. Mồng tơi lá to ............................................................................................. 64 3. Tạo cây giống ................................................................................................ 65 3.1. Chuẩn bị đất ................................................................................................ 65 3.2. Xử lý hạt giống ........................................................................................... 66 3.3. Gieo hạt ....................................................................................................... 67 3.4. Chăm sóc cây giống .................................................................................... 68 3.5. Tiêu chuẩn cây xuất vườn ........................................................................... 68 4. Giai đoạn trồng ra ruộng sản xuất ................................................................. 69 4.1. Chuẩn bị đất trồng ...................................................................................... 69 4.2. Mật độ, khoảng cách trồng ......................................................................... 71 4.3. Trồng cây .................................................................................................... 71 4.4. Phân bón: .................................................................................................... 71 4.5. Chăm sóc: ................................................... Error! Bookmark not defined. 4.6. Quản lý dịch hại .......................................................................................... 72 5. Thu hoạch mồng tơi ....................................................................................... 74 5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp .................................................................... 74 - Sau trồng khoảng 1 tháng thì thu hoạch, ......................................................... 74 5.2. Phương pháp thu hoạch .............................................................................. 74 5.3. Tiêu chuẩn chất lượng ................................................................................ 74 - Không có bệnh, côn trùng và những chất không tốt trên bề mặt trái .............. 74 C. Sản phẩm thực hành của học viên................................................................. 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO MÔ ĐUN: TRỒNG RAU NHÓM ĂN LÁ Mã mô đun: MĐ 03 Giới thiệu mô đun: - Mô đun trồng nhóm rau ăn lá cung cấp cho học sinh: Các kỹ thuật làm đất vườn ươm, vườn sản xuất, tạo cây giống đạt tiêu chuẩn, chăm sóc vườn ươm, vườn sản xuất có hiệu quả đối với nhóm rau ăn lá BÀI 1: SẢN XUẤT BẮP CẢI AN TOÀN Mã bài: MĐ3 – 01 Mục tiêu: - Trình bày được các biện pháp kỹ thuật trồng và chăm sóc rau bắp cải; - Nhận biết đúng tên các loại sâu, bệnh hại trên cây bắp cải và lựa chọn, thực hiện phòng trừ hiệu quả, an toàn; - Lựa chọn đúng dụng cụ, vật tư, trang thiết bị và thực hiện chăm sóc cây đúng kỹ thuật; - Thực hiện được các bước trong quy trình trồng và chăm sóc rau bắp cải; - Có ý thức tiết kiệm vật tư, vệ sinh an toàn lao động và bảo vệ môi trường. A. Giới thiệu về quy trình - Chuẩn bị hạt giống - Chuẩn bị cây giống - Chuẩn bị đất trồng - Lên luống vườn ươm, vườn trồng - Gieo hạt - Trồng cây - Tưới nước giữ ẩm - Bón phân - Tưới nước - Làm cỏ - Phòng trừ sâu bệnh - Thời điểm thu hoạch - Phương pháp thu hoạch - Tiêu chuẩn chất lượng Hình 1.1. Sơ đồ quy trình sản xuất bắp cải CHUẨN BỊ TRỔNG TIẾN HÀNH TRỒNG CHĂM SÓC THU HOẠCH 2 B. Các bước tiến hành 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) T7 T10-T11-T12 T1-2 Hè thu Đông xuân muộn Đông xuân Ở các tỉnh phía bắc có 3 vụ trồng bắp cải chủ yếu : - Vụ sớm: gieo cuối tháng 7 đầu tháng 8, trồng cuối tháng 8 và tháng 9 để thu hoạch vào tháng 11, tháng 12. - Vụ chính: gieo tháng 9-10, trồng giữa tháng 10 đến hết tháng 11 để thu hoạch vào tháng 1-2 năm sau. - Vụ muộn: gieo tháng 11, trồng vào giữa tháng 12 để thu hoạch vào tháng 2- 3 năm sau. Ở Tây nguyên, có thể gieo vụ 9-10 và vụ tháng 11 2. Các giống bắp cải - Giống bắp cải ở nước ta không phong phú. Nguồn giống chủ yếu nhập nội từ Nhật Bản, Trung Q uốc và một số giống địa phương ở Miền Bắc. - Một số giống bắp cải trồng phổ biến: + Giống Sa Pa: - Thời gian sinh trưởng 135 – 145 ngày sau gieo - Bên trong có màu trắng ngà hơi vàng - Khối lượng trung bình 1,8 - 2 kg - Năng suất trung bình 20 -27 tấn/ha Hình 1.2: Giống bắp cải sa pa 3 + Giống CB 26: - Thời gian sinh trưởng 75 – 90 ngày - Bắp tốt, giòn, kích thước bắp vừa phải, - Khối lượng trung bình 1,2 – 1,5 kg - Năng suất trung bình 35 tấn/ha - Chịu được nhiệt độ cao lúc vào cuốn - Chống bệnh héo rũ và thối nhũn tốt. Hình 1.2: Giống bắp cải CB 26 + Giống bắp tím (C- 05) (Re d ball): - Thời gian sinh trưởng 75 ngày -Lá mọc thẳng, bắp có dạng tròn, chắc. - Khối lượng trung bình 1,2 – 1,4 kg - Chống chịu tốt trong điều kiện khí hậu ẩm, chống chịu va chạm tốt. Hình 1.3: Bắp cải tím + Giống bắp cải F1 GM – 78 Đây là giống bắp cải chịu nhiệt, cuộn chặt, lá gốc xanh, ăn mềm và ngọt. Bắp có hình cầu dẹt, trọng lượng bắp đạt 1,5 – 2,2 kg. GM – 78 là giống có khả năng kháng bệnh thối nhũn cao. 4 Hình1.4: Giống bắp cải F1 GM – 78 3. Tạo cây giống 3.1. Chọn đất, làm đất và lên luống a, Chọn đất làn vườn ươm - Đất thịt nhẹ, thoát nước và giữ ẩm tốt - Độ PH thích hợp 6 – 6,5 - Đất không trồng các loại cây bắp cải ít nhất 2 năm b, Làm đất và lên luống Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ. - Máy cày, - Máy kéo, - Cuốc, - Xẻng... Hình 1.5: Máy phay đất Bước 2: Làm tơi đất - Dùng bừa, máy phay, cào cuốc... làm đất nhỏ, vụn, tơi xốp - Làm đất nhỏ 1- 5 cm ở trên mặt luống Chú ý: - Lên luống tạo cho lớp đất trên cùng nhỏ hơn ở lớp đất dưới - Không nên làm đất nhỏ quá sẽ dẫn đến đóng váng trên bề mặt sau khi tưới nước - Không làm đất quá to ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của bộ rễ - Trong quá trình làm đất thu gom, nhặt sạch cỏ dại, đặc biệt cỏ thân ngầm Bước 4: Lên luống trồng - Vụ mưa làm luống cao: + Độ cao của luống: 20- 25 cm + Mặt luống: 90 - 100 cm 5 + Rãnh: 35 – 50 cm - Vụ khô lên làm luống vừa phải: + Độ cao của luống: 15 – 20 cm + Mặt luống: 90 – 100 cm + Rãnh: 30 – 40 cm Lưu ý: - Vườn ươn nên chia làm các ô nhỏ để dễ chăm sóc - Chiều dài của luống phụ thuộc vào địa hình, không nên làm luống dài quá 100 m - Chiều cao của luống không nên cao quá 30 cm Hình 1.6: Luống ươm cây giống Bước 4: San phẳng mặt luống - Dùng bừa, cào răng, máy kéo san đất bằng phẳng 6 Hình1.7: San phẳng mặt luống Bước 5: Bón lót phân - Lượng phân bón trên1m2: - 1kg phân chuồng hoai + 15g supe lân + 8g kali. - Trải đều phân lên mặt luống, đảo đều phân với đất, sau đó vét đất ở rãnh phủ lên mặt luống dầy 1,5 – 2cm. 3.2. Xử lý hạt giống a, Tiêu chuẩn lựa chọn và phương pháp - Hạt giống phải mang tính đặc trưng của giống - Hạt không có màu nâu đỏ, vỏ hạt không nhẵn - Hạt không có mầm mống sâu bệnh - Tỷ lệ nẩy mầm cao > 90 % - Không lẫn tạp, cỏ dại - Lượng hạt gieo 1,5 – 2 g/ m2 Hình 1.8. Hạt giống bắp cải b, Xử lý hạt giống trước khi gieo - Có 2 lý do để xử lý hạt giống + Trừ bệnh hại có thể bám trên hạt hoặc bên trong hạt + Ngăn không cho các bệnh hại trong đất tấn công vào hạt, các rễ mới - Thời điểm xử lý + Trước khi gieo hạt - Cách xử lý Bước 1: Thúc mầm hạt giống - Ngâm nước nóng nhiệt độ 30 – 35 0 ( 2 sôi + 3 lạnh) Bước 2: Thời gian ngâm: 15 phút Bước 3: Vớt hạt rau, đại sạch, loại bỏ hạt lép Bước 4: Ngâm nước lạnh từ 8-10 giờ trước khi gieo Lưu ý: Những nơi thường xuyên bị khô hạn, không chủ động được nước tưới thì không nên xử lý 7 3.3. Gieo hạt Bước 1: Xác định lượng hạt - Lượng hạt gieo 1,5 – 2 g/m2 Bước 2: Gieo hạt - Gieo hạt theo hàng + Hàng cách hành 3 cm + Cây cách cây 2,5 cm - Gieo vãi: Vãi hạt giống đều trên luống, rải móng Hình 1.9: Gieo hạt rau theo hành Bước 3: Lấp hạt - Hạt được lấp ở độ sâu: 1,5 – 2 cm - Gieo hạt xong cào nhẹ hoặc dùng tay xoa nhẹ đều trên mặt luống cho đất phủ kín hạt Bước 4: Phủ luống - Sau khi lấp hạt xong dùng + Trấu + Rơm rạ băm ngắn 3- 4 cm phủ lên luống 8 Hình1.10: Phủ luống bằng rơm Bước 5: Tưới nước - Dùng vòi hoa sen tưới nước đủ ẩm - Tưới vào buổi sáng và buổi chiều mát Hình1.11: Tưới nước cho rau Lưu ý: - Không lấp đầy dầy quá thời gian nẩy mầm kéo dài - Lấp đất mỏng 1 cm cây mọc lên sẽ bị yếu - Chia hạt làm 2 lượt để hạt phân bố đều trên mặt luống ( khi gieo trộn hạt với đất bột) 3.4. Chăm sóc cây giống a, Làm giàn che: - Chiều cao 0,5 cm làm bằng phên hoặc cót... - Chỉ che khi trời có mưa to b, Tưới nước - Dùng ô doa tưới đều trên mặt luống - Tưới phun mưa bằng hệ thống máy bơm 9 - Trời nắng nóng, độ ẩm thấp đất khô hanh + Tưới 2 lần/ngày + Tưới vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát - Trời rét tùy độ ẩm đất + Tưới 1 lần/ngày hoặc 2 lần/ngày + Tưới vào lúc 10 – 11 giờ sáng hoặc 3- 4 giờ chiều c, Bỏ rơm rạ ra khỏi luống - Thời điểm bỏ rơm ra ra: + Thời gian mọc mầm ( 1- 2 lá mầm) + Gieo khoảng 2 – 3 ngày Hình 1.12: Kiểm tra độ nẩy mầm của hạt rau Lưu ý: Bỏ rơm rạ phải nhẹ nhàng vào lúc lặng gió tránh gió to, sau khi bỏ rơm rạ cần tưới 1 lần để bộ rễ không bị ảnh hưởng - Trong trường hợp phủ bằng trấu thì không cần giở trấu ra và có thể bổ sung thêm 1 lớp đất mịn để giữ chặt gốc, nếu gieo với mât độ vừa phải cây cứng cáp thì không cần phủ thê m đất. - Trường hợp có làm mái che thì phải dỡ mái che cho cây đủ ánh sáng (cây khỏe, cứng cáp, mau hồi xanh bén rễ khi cấy ra ruộng). Trong thời gian cây mới mọc 2 lá thật chú ý che mưa cho cây. d, Nhổ cỏ - Tiến hành thường xuyên bằng tay - Một số cỏ