Hệ thống quản lý môi trường tiêu chuẩn và hướng dẫn sử dụng

HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG TIÊU CHUẨN VÀ HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG 1. Phạm vi Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu đối với hệ thống quản lý môi trường, để giúp cho một tổ chức có thể hình thành chính sách và các mục đích có tính đến các yêu cầu của pháp luật và các thông tin về những tác động lớn đến môi trường. Tiêu chuẩn này áp dụng đối với các phương diện về môi trường mà tổ chức có thể kiểm soát qua đó hy vọng là có những tác động. Tiêu chuẩn này bản thân nó không đưa ra các tiêu chí cụ thể về hoạt động môi trường. Tiêu chuẩn quốc tế này có thể áp dụng trong mọi tổ chức mong muốn a. Thực hiện, duy trì và cải tiến hệ thống quản lý môi trường; b. Đảm bảo tổ chức của mình phù hợp với chính sách môi trường đã tuyên bố; c. Thể hiện sự phù hợp tới các bên d. Chứng nhận/đăng ký hệ thống quản lý môi trường bởi một tổ chức bên ngoài e. Tự xác định và tự tuyên bố sự phù hợp đối với các yêu cầu của tiêu chuẩn quốc tế này. Tất cả các yêu cầu của tiêu chuẩn quốc tế này là để tập hợp lại thành một hệ thống quản lý môi trường. Phạm vi áp dụng sẽ phụ thuộc vào các nhân tố như chính sách môi trường của tổ chức, bản chất các hoạt động và điều kiện hoạt động. Tiêu chuẩn này cũng đưa ra, trong phụ lục A, hướng dẫn về việc sử dụng tiêu chuẩn. Phạm vi áp dụng tiêu chuẩn này phải được nêu ra một cách rõ ràng. Chú ý: Để dễ sử dụng, các điều khoản nhỏ của tiêu chuẩn này và phụ lục A đều có số liên hệ với nhau; ví dụ như, 4.3.3 và A3.3 về các mục đích và mục tiêu liên quan đến môi trường, và 4.5.4 và A5.4 về đánh giá hệ thống quản lý môi trường. 2. Các định nghĩa Tiêu chuẩn quốc tế này sử dụng những định nghĩa sau 2.1 Cải tiến liên tục Quá trình nâng cao hệ thống quản lý môi trường để đạt được những tiến bộ trong toàn bộ hoạt động môi trường như chính sách về môi trường của tổ chức đề ra. Chú ý: Quá trình không cần thiết phải diễn ra ở tất cả các khu vực cùng một lúc. 2.2 Môi trường Khu vực xung quanh hoạt động của tổ chức bao gồm không khí, nước, đất, tài nguyên thiên nhiên, hệ thực vật, hệ động vật, con người, và các tương tác. Chú ý: Khu vực xung quanh trong trường hợp này mở rộng trong phạm vi một tổ chức đến hệ thống toàn cầu. 2.3 Các phương diện về môi trường Các yếu tố của các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ có thể có tương tác với môi trường của một tổ chức. Chú ý: Phương diện nổi bật nhất về môi trường là phương diện môi trường mà có hoặc có thể có tác động đáng kể đến môi trường. 2.4 Tác động môi trường Bất cứ một sự thay đổi nào đến môi trường, đem lại lợi ích hay có hại, toàn bộ hay từng phần là kết quả các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ của tổ chức. 2.5 Hệ thống quản lý môi trường Một phần của hệ thống quản lý môi trường bao gồm cơ cấu tổ chức, các hoạt động kế hoạch, trách nhiệm, thực hiện, thủ tục, quá trình và các nguồn lực để triển khai, thực hiện, đạt được, xem xét và duy trì chính sách chất lượng. 2.6 Đánh giá hệ thống quản lý môi trường Quá trình kiểm tra xác nhận một cách hệ thống và được lập thành văn bản các bằng chứng được thu thập khách quan và đánh giá đễ xác định xem hệ thống quản lý môi trường của tổ chức có phù hợp với các tiêu chí đánh giá hệ thống quản lý môi trường do tổ chức đề ra hay không, và trao đổi kết quả của quá trình này đến lãnh đạo. 2.7 Mục tiêu môi trường Mục tiêu môi trường tổng thể, xuất phát từ chính sách môi trường, mà tổ chức đề ra cho mình phải đạt được, và phải được định lượng nếu có thể. 2.8 Kết quả hoạt động môi trường Kết quả đo lường được của hệ thống quản lý môi trường, liên quan đến việc kiểm soát các khía cạnh về môi trường của tổ chức, dựa trên chính sách về môi trường, mục đich và mục tiêu của tổ chức. 2.9 Chính sách môi trường Tuyên bố của tổ chức về các ý định và nguyên tắc có liên quan đến kết quả tổng thể hoạt động về môi trường mà đưa ra được khuôn khổ cho các hoạt động và cho việc xác định mục đích và mục tiêu về môi trường của tổ chức. 2.10 Các mục tiêu về môi trường Các yêu cầu chi tiết về kết quả hoạt động, được định lượng nếu có thể, được áp dụng cho tổ chức hoặc các bộ phận của tổ chức, xuất phát từ mục đích về môi trường và cần được thiết lập và đáp ứng để đạt được các mục đích. 2.11 Bên liên quan Cá nhân và nhóm có quan tâm hoặc bị tác động bởi kết quả các hoạt động về môi trường của tổ chức. 2.12 Tổ chức Công ty, hãng, doanh nghiệp, cơ quan hoặc viện nghiên cứu, hoặc một bộ phận kết hợp, được sát nhập hay không, thuộc khu vực công hay tư nhân, mà có chức năng và tổ chức của mình Chú ý - Đối với tổ chức mà có từ một đơn vị vận hành trở lên, thì một đơn vị vận hành cũng có thể được định nghĩa là một tổ chức. 2.13 Phòng ngừa ô nhiễm Việc áp dụng các quá trình, thực tiễn, nguyên vật liệu hoặc sản phẩm mà tránh được, giảm bớt hoặc kiểm soát được sự ô nhiễm, có thể bao gồm cả việc tái chế, xử lý, thay đổi quá trình, cơ chế kiểm soát, sử dụng hiệu quả các nguồn lực và các nguyên vật liệu thay thế. Chú ý - Lợi ích tiềm tàng của việc ngăn ngừa ô nhiễm bao gồm việc giảm các tác động có hại của môi trường, tăng hiệu quả và giảm chi phí. 3. Các yêu cầu hệ thống quản lý môi trường 3.1 Các yêu cầu chung Tổ chức phải thiết lập và duy trì hệ thống quản lý môi trường, các yêu cầu của hệ thống này được mô tả toàn bộ trong điều khoản 4. 3.2 Chính sách môi trường Lãnh đạo cao nhất phải xác định chính sách của tổ chức về môi trường và đảm bảo là: a. Phù hợp với bản chất, phạm vi và tác động đến môi trường của các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ của tổ chức; b. Bao gồm cam kết cả tiến liên tục và phòng ngừa ô nhiễm c. Bao gồm cam kết tuân thủ pháp luật và quy định về môi trường, và các yêu cầu khác mà tổ chức cam kết tuân thủ; d. Đưa ra cơ sở để thiết lập và xem xét các mục đích và mục tiêu về môi trường; e. Được lập thành văn bản, thực hiện và duy trì và truyền đạt đến toàn bộ nhân viên; f. Có sẵn cho công chúng. 3.3 Lập kế hoạch 3.3.1 Các khía cạnh về môi trường Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để nhận biết các khía cạnh môi trường của các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ của mình mà có thể kiểm soát và thông qua đó có thể mong đợi một ảnh hưởng nhất định, nhằm xác định ra những khía cạnh có hoặc có thể có những tác động đáng kể đến môi trường. Tổ chức phải đảm bảo là các khía cạnh liên quan đến những tác động đáng kể được xem xét trong quá trình thiết lập các mục đích về môi trường. Tổ chức phải cập nhật những thông tin này. 3.3.2 Yêu cầu pháp lý và các yêu cầu khác Tổ chức phải thiết lập và duy trì thủ tục để nhận biết và tiếp cận đến các yêu cầu pháp lý và các yêu cầu khác mà tổ chức cam kết tuân thủ, mà có thể áp dụng đến các khía cạnh về môi trường của các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ của tổ chức. 3.3.3 Mục đích và mục tiêu Tổ chức phải thiết lập và duy trì các mục đích và mục tiêu về môi trường, tại các cấp đơn vị chức năng và các cấp trong tổ chức. Khi thiết lập và xem xét các mục tiêu, tổ chức phải xem xét các yêu cầu pháp luật và các yêu cầu khác, các khía cạnh đáng kể về môi trường của chúng, các lựa chọn công nghệ và các yêu cầu về tài chính, tác nghiệp và kinh doanh, và quan điểm của các bên liên quan. Mục đích và mục tiêu phải nhất quán với chính sách môi trường, bao gồm cả cam kết phòng ngừa ô nhiễm. 3.3.4 Các chương trình quản lý môi trường Tổ chức phải thiết lập và duy trì các chương trình để đạt được các mục đích và mục tiêu. Bao gồm a. Giao trách nhiệm đạt được các mục đích và mục tiêu tại mỗi đơn vị chức năng và các cấp của tổ chức; b. Công cụ và giới hạn thời gian mà các mục đích và mục tiêu phải đạt được. Nếu một dự án có liên quan đến việc triển khai mới, hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ mới hoặc có thay đổi, thì chương trình phải được sửa đổi cho phù hợp để đảm bảo việc quản lý môi trường được áp dụng cho các dự án này. 3.4 Thực hiện và vận hành 3.4.1 Cơ cấu và trách nhiệm Vai trò, trách nhiệm và quyền hạn phải được xác định, lập thành văn bản và trao đổi nhằm tạo thuận lợi cho việc quản lý môi trường một cách hữu hiệu. Lãnh đạo phải cung cấp nguồn lực cần thiết cho việc thực hiện và kiểm soát hệ thống quản lý môi trường. Các nguồn lực bao gồm nguồn nhân lực và các kỹ năng chuyên môn, công nghệ và các nguồn lực tài chính. Lãnh đạo cao nhất của tổ chức phải chỉ định ra một đại diện lãnh đạo người mà ngoài các trách nhiệm khác, phải có nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền hạn cho a. Việc đảm bảo là các yêu cầu về hệ thống quản lý môi trường được thiết lập, thực hiện và duy trì phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế này; b. Báo cáo kết quả hoạt động về hệ thống quản lý môi trường lên lãnh đạo cao nhất để xem xét như là cơ sở cho hoạt động cải tiến hệ thống quản lý môi trường. 3.4.2 Đào tạo, nhận thức và năng lực Tổ chức phải nhận biết các nhu cầu đào tạo. Tổ chức phải yêu cầu tất cả các nhân sự mà công việc của họ có thể gây ra tác động đáng kể đến môi trường, phải được đào tạo phù hợp. Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để các nhân viên hoặc thành viên của mình tại các bộ phận chức năng và các cấp nhận biết được a. Tầm quan trọng của sự phù hợp với chính sách môi trường và các thủ tục và với các yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường; b. Các tác động đáng kể về môi trường, thực tế và tiềm tàng, của các hoạt động công việc và các lợi ích về môi trường do kết quả hoạt động của các cá nhân được cải tiến. c. Vai trò và trách nhiệm của họ trong việc đạt được sự phù hợp với chính sách và các thủ tục và với các yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường, bao gồm cả sự sẵn sàng khẩn cấp và yêu cầu phúc đáp; d. Kết quả tiềm ẩn của việc áp dụng các thủ tục vận hành cụ thể. Các nhân viên thực hiện các nhiệm vụ có thể gây ra các tác động đáng kể về môi trường phải có năng lực trên cơ sở được giáo dục, đào tạo và/hoặc kinh nghiệm hợp lý. 3.4.3 Trao đổi thông tin Về các khía cạnh môi trường và hệ thống quản lý môi trường, tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để a. Trao đổi thông tin nội bộ giữa các cấp và các bộ phận chức năng của tổ chức; b. Tiếp nhận, lập văn bản và phúc đáp những trao đổi thông tin từ các bên có quan tâm bên ngoài. Tổ chức phải xem xét các quá trình trao đổi thông tin bên ngoài về những khía cạnh lớn về môi trường và ghi hồ sơ các quyết định. 3.4.4 Tài liệu hệ thống quản lý môi trường Tổ chức phải thiết lập và duy trì thông tin, bằng văn bản hoặc phương tiện điện tử, để a. Mô tả các yếu tố chỉnh của hệ thống quản lý và các tương tác; b. Đưa ra phương hướng cho các tài liệu liên quan. 3.4.5 Kiểm soát tài liệu Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để kiểm soát tất cả các tài liệu do tiêu chuẩn quốc tế này yêu cầu để đảm bảo là a. Các tài liệu được cất giữ b. Các tài liệu được xem xét định kỳ, sửa đổi khi cần thiết và được người có thẩm quyền thông qua mức độ thoả đáng; c. Phiên bản hiện thời của các tài liệu phải sẵn có tại các địa điểm mà hoạt động cần thiết đối với việc vận hành hiệu quả hệ thống quản lý môi trường; d. Các tài liệu lỗi thời phải được loại bỏ ngay lập tức khỏi nơi ban hành và sử dụng, hoặc đảm bảo chống việc sử dụng vô tình; e. Bất cứ tài liệu lỗi thời nào lưu giữ vì mục đích pháp lý và/hoặc kiến thức phải được nhận biết phù hợp. Tài liệu phải rõ ràng, ghi ngày tháng (cùng với ngày sửa đổi) và phải dễ nhận biết, duy trì trật tự và lưu giữ trong một thời gian xác định. Các thủ tục và trách nhiệm phải được thiết lập và duy trì liên quan đến việc tạo và sửa đổi những loại tài liệu khác nhau. 3.4.6 Kiểm soát vận hành Tổ chức phải xác định những vận hành và các hoạt động liên quan đến những khía cạnh lớn về môi trường phù hợp với chính sách, mục đích và mục tiêu của mình. Tổ chức phải lập kế hoạch các mục tiêu này, bao gồm việc duy trì, nhằm đảm bảo là chúng phải được thực hiện theo các điều kiện cụ thể bằng việc a. Thiết lập và duy trì thủ tục bằng văn bản để bao quát các tình huống khi mà sự thiếu vắng chúng có thể dẫn đến sự sai chệch khỏi chính sách về môi trường và các mục đích và mục tiêu; b. Quy định các tiêu chí hoạt động trong các thủ tục; c. Thiết lập và duy trì các thủ tục liên quan đến các khía cạnh môi trường có thể nhận biết được của hàng hoá và dịch vụ do tổ chức sử dụng và trao đổi các thủ tục và yêu cầu đến các nhà cung cấp và các nhà thầu. 3.4.7 Sự sẵn sàng khẩn cấp và phúc đáp Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để xác định tiềm năng cho và phúc đáp đến các tai nạn và các tình huống và các tình huống khẩn cấp, và để phòng ngừa và giảm nhẹ những tác động về môi trường mà có thể đi kèm với chúng. Tổ chức phải xem xét và sửa đổi, khi cần thiết, sự sẵn sàng khẩn cấp và thủ tục phản hồi, đặc biệt, sau khi xảy ra các tai nạn hoặc các trường hợp khẩn cấp. Khi có thể tổ chức cũng phải định kỳ kiểm tra những thủ tục này. 3.5 Kiểm tra và hành động phòng ngừa 3.5.1 Giám sát và đo lường Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục bằng văn bản để định kỳ giám sát và đo lường các đặc tính cơ bản trong hoạt động của tổ chức và các hoạt động mà có tác động đáng kể đến môi trường. Hoạt động này bao gồm việc ghi lại các thông tin để truy tìm kết quả hoạt động, kiểm soát vận hành và sự phù hợp với các mục đích và mục tiêu của tổ chức. Thiết bị giám sát phải được hiệu chuẩn và duy trì và các hồ sơ của quá trình này phải được duy trì theo các thủ tục của tổ chức. Tổ chức phải thiết lập và duy trì thủ tục bằng văn bản để đánh giá định kỳ sự tuân thủ pháp luật và quy định về môi trường. 3.5.2 Sự không phù hợp và hành động khắc phục và phòng ngừa Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để xác định trách nhiệm và quyền hạn trong việc xử lý và điều tra sự không phù hợp, thực hiện hành động nhằm giảm nhẹ bất cứ tác động gây ra và để tiến hành và kết thúc hành động khắc phục và phòng ngừa. Bất cứ hành động khắc phục và phòng ngừa nào được tiến hành nhằm loại bỏ các nguyên nhân của sự không phù hợp thực tế và tiềm ẩn phải phù hợp với mức độ của vấn đề và tương xứng với những tác động môi trường gặp phải. Tổ chức phải thực hiện và ghi hồ sơ bất cứ sự thay đổi nào các thủ tục bằng văn bản do hành động khắc phục và phòng ngừa tạo ra. 3.5.3 Hồ sơ Tổ chức phải thiết lập và duy trì các thủ tục để nhận biết, duy trì và xử lý các hồ sơ về môi trường. Những hồ sơ này phải bao gồm những hồ sơ về đào tạo và kết quả đánh giá và xem xét. Các hồ sơ về môi trường phải rõ ràng, dễ nhận biết và truy tìm tới các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ liên quan. Các hồ sơ về môi trường phải được lưu giữ và duy trì để dễ truy cập và bảo vệ khỏi hư hỏng, xuống cấp hoặc mất mát. Thời gian lưu giữ phải được thiết lập và ghi lại. Hồ sơ phải được duy trì, một cách phù hợp với hệ thống và với tổ chức, để chứng minh sự phù hợp các yêu cầu của tiêu chuẩn quốc tế này. 3.5.4 Đánh giá hệ thống quản lý môi trường Tổ chức phải thiết lập và duy trì các chương trình và thủ tục để đánh giá định kỳ hệ thống quản lý môi trường được thực hiện nhằm a. Xem xét xem hệ thống quản lý môi trường có: o Phù hợp với các sắp xếp hoạch định quản lý môi trường bao gồm các yêu cầu của tiêu chuẩn này; và o Được thực hiện và duy trì hợp lý; và b. Cung cấp thông tin về kết quả đánh giá lên lãnh đạo. Chương trình đánh giá của tổ chức, bao gồm chương trình đánh giá phải dựa trên tầm quan trọng về vấn đề môi trường của hành động liên quan và kết quả của các cuộc đánh giá lần trước. Để toàn diện, thủ tục đánh giá phải bao gồm phạm vi, tần xuất và phương pháp đánh giá, cũng như trách nhiệm và các yêu cầu để thực hiện đánh giá và báo cáo đánh giá. 3.6 Xem xét lãnh đạo Lãnh đạo cao nhất của tổ chức phải, định kỳ, xem xét hệ thống quản lý chất lượng, để đảm bảo tính phù hợp, thoả đáng và hữu hiệu liên tục của hệ thống. Quá trình xem xét lãnh đạo phải đảm bảo các thông tin cần thiết được thu thập để lãnh đạo thực hiện việc đánh giá này. Việc xem xét sẽ được ghi thành văn bản. Xem xét lãnh đạo sẽ giải quyết các nhu cầu có thể trong việc thay đổi chính sách, mục tiêu và các yếu tố khác của hệ thống quản lý môi trường, theo sự phát hiện của kết quả đánh giá hệ thống quản lý môi trường, thay đổi tình hình và cam kết đối với hoạt động cải tiến liên tục. PHỤ LỤC PHỤ LỤC A: Hướng dẫn sử dụng tiêu chuẩn Phụ lục này đưa ra các thông tin thêm về các yêu cầu và nhằm tránh sự hiểu nhầm về các yêu cầu. Phụ lục này chỉ đề cập đến các yêu cầu về hệ thống quản lý môi trường được nêu trong điều khoản 4. A.1 Các yêu cầu chung Nhằm mục đích đảm bảo việc thực hiện hệ thống quản lý môi trường được mô tả bằng tiêu chuẩn sẽ đem lại kết quả hoạt động về môi trường được cải tiến. Tiêu chuẩn này dựa trên quan niệm là tổ chức phải định kỳ xem xét và đánh giá hệ thống quản lý môi trường của mình nhằm xác định các cơ hội cải tiến và thực hiện chúng. Các hoạt động cải tiến hệ thống quản lý môi trường nhằm đạt được những cải tiến hơn nữa trong kết quả hoạt động môi trường. Hệ thống quản lý môi trường đưa ra một quá trình có cơ cấu để đạt được sự cải tiến liên tục, tỷ lệ và mức độ của nó sẽ được tổ chức xác định theo tình hình kinh tế và các tình hình khác. Mặc dù một số cải tiến trong kết quả hoạt động về môi trường là có thể do việc áp dụng tiếp cận hệ thống, cần phải nắm được là hệ thống quản lý môi trường là một công cụ cho phép tổ chức đạt được và kiểm soát một cách có hệ thống mức độ kết quả của hoạt động môi trường mà tổ chức đặt ra cho mình. Việc thiết lập và vận hành hệ thống quản lý môi trường, chính nó, sẽ không nhất thiết phải giảm được ngay lập tức những tác động có hại về môi trường. Một tổ chức được tự quyền và linh hoạt trong việc xác định phạm vi và có thể lựa chọn để thực hiện tiêu chuẩn quốc tế này trong toàn bộ tổ chức hoặc trong một đơn vị hoạt động cụ thể của mình hoặc các hoạt động của tổ chức. Nếu tiêu chuẩn quốc tế này được thực hiện cho một đơn vị hoặc hoạt động cụ thể, chính sách và thủ tục do các phần khác của tổ chức xây dựng nên có thể được sử dụng để đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn quốc tế này, với điều kiện là chúng phải được áp dụng cho đơn vị hoặc hoạt động cụ thể mà phụ thuộc vào chúng. Mức độ chi tiết và phức tạp của hệ thống quản lý môi trường, mức độ tài liệu và các nguồn lực dành riêng cho hệ thống quản lý sẽ phụ thuộc và kích cỡ của tổ chức và bản chất của các hoạt động của tổ chức. Đây có thể là trường hợp đặc biệt cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc hợp nhất các vấn đề về môi trường với hệ thống quản lý tổng thể có thể đóng góp vào việc thực hiện hữu hiệu hệ thống quản lý môi trường, cũng như đóng góp vào hiệu quả và mức độ rõ ràng của các vai trò. Tiêu chuẩn quốc tế này bao gồm các yêu cầu của hệ thống quản lý, dựa trên quá trình có tính chu kỳ năng động của việc "lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và xem xét" Hệ thống phải giúp tổ chức để a. Thiết lập chính sách môi trường phù hợp với tổ chức; b. Nhận biết các khía cạnh về môi trường xuất phát từ các hoạt động, sản phẩm hoặc dịch vụ trước đây, đang thực hiện và trong kế hoạch của tổ chức, để xác định mức độ tác động về môi trường; c. Xác định các yêu cầu pháp luật và quy định; d. Xác định các ưu tiên và thiết lập các mục đích và mục tiêu về môi trường phù hợp; e. Thiết lập cơ cấu và các chương trình để thực hiện chính sách và đạt được các mục đích và mục tiêu; f. Tạo thuận lợi cho các quá trình lập kế hoạch, kiểm soát, giám sát, hành động khắc phục, đánh giá và xem xét các hoạt động để đảm bảo là chính sách được tuân thủ và hệ thống quản lý môi trường được duy trì phù hợp; g. Đủ khả năng thích ứng với những thay đổi. A.2 Chính sách môi trường Chính sách môi trường là định hướng cho việc thực hiện và cải tiến hệ thống quản lý môi trường để tổ chức có thể duy trì và có tiềm năng để cải tiến kết quả hoạt động môi trường của mình. Do vậy chính sách phải thể hiện cam kết của lãnh đạo cao nhất tuân