Hiệu ứng Facebook và cuộc cách mạng toàn cầu xã hội

“… Ngay từ những năm đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, nhà tương lai học Alvin Toffler đã đưa ra một dự báo về một “quyền lực” của tương lai, như là một “làn sóng thứ ba” của xã hội loài người đang hướng tới… hơn 20 năm sau, Zuckerberg đã “chứng minh” cho những gì A. Toffler đã nêu… Hiệu ứng Facebook cho chúng ta một bức tranh tổng quan về khái niệm “quyền lực” của những thực thể ảo thông qua một hệ thống liên kết vô hình, nhưng chặt chẽ. Trong hệ thống đó, mọi ranh giới của nhân loại (văn hóa, sắc tộc, giới tính, tôn giáo,…) dường như không tồn tại – đó là “quyền lực” mang tên Facebook…” ⎯ Hứa Tất Đạt, Giám đốc điều hành − Left Brain Connectors Một cuốn sách hấp dẫn như chính cuộc đời của con người mà nó đang viết về, Mark Zuckerberg – nhân vật của Time 2010. Cho đến bây giờ, người ta vẫn luôn đặt ra câu hỏi: Mark sẽ cho ra đời cái gì tiếp theo trên Facebook? Câu trả lời đến một phần từ cuốn sách này, và trên thực tế hơn nửa tỷ người trên thế giới đã kết nối với nhau thông qua Facebook. Tôi cũng là một fan của Facebook. ⎯ Phạm Minh Toàn, Chủ tịch HĐQT − Time Universal Communications “Lịch sử nhân loại có hàng trăm triệu cuốn sách. Mỗi cuốn sách đều có điểm hay và điểm chưa hay đối với cá nhân người đọc. Hiệu ứng Facebook cũng không là ngoại lệ mặc dù nó thực sự là một cuốn sách hay cho bất cứ ai. Tuy nhiên, khi bạn đọc đến trang cuối cùng, bật máy tính và theo thói quen, đăng lên Wall của mình nhận định của bạn về cuốn sách, nhận được những ý kiến khác nhau của bạn bè, bạn sẽ hiểu được Hiệu ứng thực sự của Facebook. Có lẽ, đây là cuốn sách đầu tiên có sức mạnh đó!” ⎯ Hồ Việt Hải, CEO− i360 Communication Co, Ltd. 2  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK Chúng tôi luôn mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp của quý vị độc giả để sách ngày càng hoàn thiện hơn. Góp ý về sách, liên hệ về bản thảo và bản dịch: [email protected] Liên hệ về dịch vụ bản quyền: [email protected] The Facebook Effect:  The Inside Story of the Company that is Connecting the World  By David Kirkpatrick © 2010  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK  Bản quyền tiếng Việt © 2011 Công ty Sách Alpha  Thiết kế bìa: Nguyễn Đức Vũ  Biên tập viên Alpha Books: Trần Thị Khuyên  Lời giới thiệu 3 DAVID KIRKPATRICK MARK ZUCKERBERG HIỆU ỨNG FACEBOOK và Cuộc cách mạng toàn cầu của mạng xã hội Tùng Linh, Nguyễn Linh Giang, Hoàng Ngọc Bích dịch NHÀ XUẤT BẢN THẾ GIỚI 4  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK Bo tr thông tin Tạp chí Thế Giới Vi Tính - PC World VN Tòa soạn 126 Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 3, TP.HCM ĐT: +84-8-3930-4324 FAX: +84-8-3930-4338 i360 Communication Co., Ltd Số 4 Nguyễn Đình Chiểu, Phường Đa Kao, Quận 1, TP.HCM ĐT: +84-8-6255-6656 FAX: +84-8-2220-0823 Công ty cổ phần Truyền thông Thời Đại Phòng 1404, Toà nhà Thành Công, 57 Láng Hạ, Ba Đình, HN ĐT: +84-4-3513-2783 FAX: +84-4-3513-2784 Lời giới thiệu 5 Lời giới thiệu heo kết quả của tổ chức thống kê Internet Hitwise, từ tháng 1 năm 2010 đến tháng 11 năm 2010, có tới 8,93% lượng người dùng Internet truy cập Facebook; Google đứng thứ hai với 7,19%, tiếp theo là Yahoo Mail (3,52%) và Yahoo.com (3,3%). YouTube chỉ đứng thứ năm với 2,65%. Đây là lần đầu tiên Facebook nhận danh hiệu “website được truy cập nhiều nhất” của Hitwise. Danh hiệu này từng thuộc về Google nhiều năm liên tục. Làm thế nào mà một trang web nội bộ bắt nguồn từ phòng ký túc xá trường Cambridge, Massachusetts lại có thể trở thành một mạng xã hội khổng lồ với 500 triệu thành viên, hỗ trợ 75 ngôn ngữ, ngốn 8 tỷ phút mỗi ngày của người dùng toàn cầu? Làm thế nào mà Mark Zuckerberg − một anh chàng hiếu động và ngỗ ngược 19 tuổi lại có thể trở thành tỷ phú trẻ tuổi nhất trong danh sách uy tín của Forbes? Và hiệu ứng facebook lan tỏa sâu rộng, mạnh mẽ như thế nào để có thể được định giá tới 50 tỷ đô-la và được dự đoán là cho đến năm 2013, thậm chí toàn bộ người dùng Internet sẽ dùng Facebook? T 6  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK Đã có nhiều cuốn sách và rất nhiều bài báo nói về thành công của Facebook, nói về ảnh hưởng của nó trên thế giới. Bộ phim The Social Network dựa trên sự ra đời của facebook cũng đã giành được những thành công vang dội tại giải Quả Cầu Vàng năm 2011. Cũng viết về Facebook, trong cuốn sách Mark Zuckerberg: Hiệu ứng Facebook, David Kirkpatrick – phóng viên kỳ cựu về công nghệ của tạp chí Fortune đã đi sâu vào miêu tả, phân tích về ảnh hưởng và chiến lược của Facebook trong đời sống xã hội. Thông qua cuốn sách này, tác giả cho chúng ta thấy quá trình phát triển không ngừng nghỉ của mạng xã hội này từ khi nó được thai nghén ý tưởng và từng bước từng bước đạt tới thành công ngày hôm nay, cũng như Facebook ảnh hưởng tới cuộc sống của chúng ta như thế nào. Hơn thế nữa, cái nhìn của ông về cách Facebook sử dụng quyền lực và ảnh hưởng của nó mà vẫn làm hài lòng 350 triệu người dùng thường xuyên vô cùng thú vị và rất đáng quan tâm. Trong cuốn sách này, David Kirkpatrick miêu tả chi tiết lịch sử thú vị của Facebook, tính cách và con người của người sáng lập và CEO Mark Zuckerberg, nhân vật trung tâm tạo ra hiệu ứng toàn cầu cùng các cộng sự. Những may mắn và sơ sẩy của Facebook đã tao ngộ trong giai đoạn hình thành và phát triển cũng được tiết lộ chi tiết và đầy đủ. Mark Zuckerberg: Hiệu ứng Facebook là một cuốn sách độc đáo chưa từng thấy và không thể bỏ qua đối với những người quan tâm tới Facebook. Trân trọng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách này! PHẠM TIẾN QUANG Trưởng Đại diện Văn phòng Hà Nội Tạp chí Thế Giới Vi Tính Lời giới thiệu 7 Mục lục Lời giới thiệu............ oip;Error! Bookmark not defined. Mở đầu ..............................................................................9 1. Khởi đầu...............................................................36 2. Palo Alto ..............................................................73 3. Mạng xã hội và Internet .....................................110 4. Mùa thu năm 2004 .............................................144 5. Các nhà đầu tư....................................................178 6. Thành lập công ty...............................................212 7. Mùa thu năm 2005 .............................................247 8. Trở thành CEO...................................................262 9. Năm 2006...........................................................298 10. Tính bảo mật ......................................................330 8  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK 11. Nền tảng .............................................................359 12. 15 tỷ đô-la ..........................................................392 13. Kiếm tiền............................................................429 14. Facebook và thế giới ..........................................457 15. Thay đổi thể chế .................................................478 16. Sự tiến hóa của Facebook ..................................502 17. Tương lai ............................................................529 Mở đầu 9 Mở đầu scar Morales cảm thấy rất buồn chán. Tại Barranquilla, Colombia – nơi anh sống – bây giờ là đang là kỳ nghỉ đầu năm 2008. Chàng kỹ sư hiền lành lịch thiệp với tài năng sử dụng máy tính thiên bẩm đang nghỉ ở một điền viên ven biển cùng gia đình. Nhưng dù đang là ngày nghỉ, cũng như phần lớn người dân đất nước này, suy nghĩ của anh lại u ám, vướng bận vì nỗi khốn khổ của một cậu bé tên là Emmanuel. Emmanuel là cậu con trai 4 tuổi của Clara Rojas, người từng bị bắt làm con tin trong những khu rừng nhiệt đới ở Colombia trong 6 năm. Con trai cô sinh ra khi cô đang bị lính du kích của Lực lượng Cách mạng Vũ trang Colombia giam giữ, được biết đến với tên viết tắt tiếng Tây Ban Nha là FARC. FARC giam giữ tổng cộng 700 con tin, trong đó có ứng cử viên tổng thống Colombia Ingrid Betancourt, bị bắt cóc cùng Rojas trong cuộc vận động bầu cử năm 2002. Nỗi thương cảm và đau buồn về hoàn cảnh những con O 10  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK tin của FARC luôn hiện hữu trên đất nước Colombia, cũng như nỗi lo sợ những cuộc phá hoại của quân đội cách mạng đầy sát khí và sức mạnh. Nhưng gần đây, trường hợp của Emmanuel đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt của báo chí đại chúng. Trong một thời gian, tổng thống Hugo Chavez của nước láng giềng Venezuela đã cố gắng thương lượng với FARC về việc thả Betancourt và những người khác. Rồi đột nhiên vào cuối tháng 12, quân du kích tuyên bố họ sẽ sớm giao lại Rojas, Emmanuel và một con tin khác cho Chavez. Ở một đất nước đã kiệt sức vì cuộc chiến kéo dài hàng thập kỷ với quân du kích bạo lực, đây là một tin tốt hiếm hoi. “Mọi người đang mong chờ một món quà, một phép màu” – Morales, 32 tuổi, nói. “Và Emmanuel là biểu tượng của điều đó. Cả nước đang cảm nhận lời hứa hẹn: ‘Làm ơn hãy để Emmanuel được tự do. Chúng tôi muốn có được điều đó như một món quà Giáng sinh từ FARC.’” Nhưng năm mới đã đến, Emmanuel vẫn chưa được tự do. Sau đó, trong những ngày đầu tiên của tháng 1, Tổng thống Colombia Alvaro Uribe xuất hiện trên truyền hình, mang đến một tin gây sửng sốt rằng có vẻ như Emmanuel đang không nằm dưới sự khống chế của FARC! Hóa ra thời gian trước, Emmanuel bị ốm nặng, FARC đã mang cậu bé đi khỏi người mẹ và bỏ cậu lại cho một gia đình nông dân. Giờ đây, ngoài dự đoán, cậu đang nằm trong tay chính phủ. Cả nước vẫn đang trong kỳ nghỉ với rất nhiều thời gian xem tin tức mà hầu như đều là về cậu bé Emmanuel khổ sở, ốm yếu bị bỏ rơi. Đại gia đình của Morales rất quan Mở đầu 11 tâm đến chính trị, ngày ngày ra bãi biển và tranh luận xem điều gì sẽ xảy đến tiếp theo. “Mọi người rất vui mừng vì cậu bé đã an toàn, nhưng chúng tôi thì vô cùng tức giận”, Morales nói. “Chúng tôi cảm thấy như bị FARC lừa đảo. Sao họ dám thương lượng về mạng sống của một đứa bé không nằm trong tay họ? Mọi người đều thấy vậy là rất quá đáng. FARC định đùa cợt và nói dối chúng ta đến bao giờ?” Morales thực sự muốn làm một điều gì đó. Vậy là anh nghĩ đến Facebook. Dù hệ thống này chưa được dịch sang tiếng Tây Ban Nha, nhưng Morales nói tiếng Anh thành thạo – cũng như nhiều người Colombia có học khác, và anh có một tài khoản ở đó hơn một năm – đã đưa lên những thông tin của mình bằng tiếng Tây Ban Nha và giữ liên lạc với bạn bè thời trung học và đại học. Dành thời gian truy cập Facebook đã trở thành một thói quen hàng ngày của anh. Trong ô tìm kiếm của Facebook, anh gõ bốn chữ cái “FARC” và nhấn enter. Không có kết quả nào. Không một nhóm, một hoạt động tuyên truyền, một sự oán hận nào cả. Các nhóm được tạo ra cho hầu như mọi thứ trên đời rất phổ biến trên Facebook. Nhưng với FARC, người dân Colombia đã quen với việc tức giận nhưng sợ hãi. Kết quả là cả đất nước trở thành con tin, và điều này đã diễn ra hàng thập kỷ. Morales dành một ngày tự hỏi liệu mình có muốn công khai trên Facebook. Anh quyết đánh liều, thành lập một nhóm chống lại FARC vào ngày mùng 4. “Nó như một 12  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK liệu pháp vậy”, anh nói. “Tôi phải bày tỏ nỗi tức giận của mình.” Anh viết một đoạn ngắn miêu tả về mục tiêu đơn giản của nhóm – đứng lên chống lại FARC. Tự nhận là một người nghiện máy vi tính, Morales rất thành thạo các công cụ đồ họa, vậy là anh thiết kế một logo dựa trên ý tưởng lá cờ Colombia. Anh viết lên đó bốn lời kêu gọi đơn giản bằng chữ in hoa chạy dọc, câu sau to hơn câu trước một chút – KHÔNG BẮT CÓC, KHÔNG LỪA DỐI, KHÔNG GIẾT NGƯỜI, KHÔNG FARC. “Tôi cố hét to như thể đang ở giữa một đám đông”, anh giải thích. “Đã đến lúc chiến đấu với FARC. Những gì đã xảy ra đã vượt quá sức chịu đựng.” Nhưng anh nên đặt tên cho nhóm này là gì? Trên Facebook, những tên nhóm kiểu “Tôi cá là tôi có thể tìm được một triệu người ghét George Bush” rất phổ biến. Nhưng Morales không thích tên gọi kiểu đó. Chúng rất trẻ con. Đây không phải một cuộc thi. Đây là chuyện nghiêm túc. Nhưng anh thích ý tưởng về con số một triệu. Có một bài hát Tây Ban Nha nổi tiếng có tên “Một triệu người bạn”. Một triệu người chống lại FARC? Từ tiếng nói nghe có vẻ đúng hơn. Một triệu tiếng nói chống lại FARC – Un Millon de Voces Contra Las FARC. Chính là nó. Sau nửa đêm mùng 4 tháng 1, Morales thành lập nhóm. Anh để chế độ công khai để bất kỳ thành viên Facebook nào cũng có thể gia nhập nhóm. Mạng lưới bạn bè của anh gồm khoảng 100 người, và anh mời tất cả bọn họ. Anh rất mệt. Anh đi ngủ lúc 3 giờ sáng. 9 giờ sáng hôm sau, anh kiểm tra nhóm. Đã có tới Mở đầu 13 1.500 người tham gia! “Hoan hô!!!” Morales hét lên sung sướng. Mọi người hưởng ứng nhiệt tình hơn anh mong đợi! Ngày hôm đó tại bãi biển, anh nói với gia đình mình về nhóm và nhờ họ mời bạn bè trên Facebook của họ gia nhập. Hầu hết trong số họ đều là những người thích dùng Facebook, và họ cũng ghét FARC. Khi Morales về nhà vào cuối buổi chiều, nhóm của anh đã có 4.000 thành viên. “Đó là lúc tôi tự nhủ: ‘Thôi được, không bãi biển, không dạo chơi gì nữa.’” Anh đã sẵn sàng cho một công việc nghiêm túc. “Tôi cảm tưởng, ‘Lạy Chúa! Đây là điều tôi muốn! Một cộng đồng tận tâm với thông điệp.’” Trên Facebook có wall (tường) – nơi thành viên có thể viết lên những suy nghĩ, cũng như các diễn đàn thảo luận cho những cuộc chuyện trò dài và có trật tự giữa các thành viên. Morales nhanh chóng kết thân với một số người tham gia nhóm rất hăng hái. Họ trao đổi nickname trò chuyện trực tuyến và địa chỉ Skype cùng số điện thoại di động để có thể tiếp tục chuyện trò khi không có trên mạng. Khi ngày càng nhiều người Colombia tham gia nhóm, các thành viên không chỉ nói về việc họ thấy phẫn nộ với FARC như thế nào, mà bắt đầu bàn xem họ nên làm gì. Ngày 6 tháng 1, tức là mới chỉ sang ngày thứ hai, mọi người đã nhất trí là nhóm nên xuất hiện công khai. Đến khi nhóm chạm mốc 8.000 thành viên, mọi người đều nói đi nói lại trên trang thảo luận, “Hãy làm gì đó.” Cuối chiều mùng 6, những người bạn mới của anh trên 14  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK Facebook, nhất là hai người đã nói chuyện với Morales qua điện thoại, thuyết phục anh nên đề xuất một cuộc biểu tình. Khi anh làm vậy, ý kiến này được hưởng ứng nhiệt liệt trên wall và trang thảo luận. Đến cuối ngày, nhóm người vẫn được điều hành từ phòng ngủ trên gác nhà Morales đã quyết định tổ chức một cuộc diễu hành quốc gia chống lại FARC. Ngày tuần hành sẽ là mùng 4 tháng 2, một tháng sau ngày thành lập nhóm. Morales, vốn quen bị gạt ra ngoài vì sống ở tỉnh lẻ, khăng khăng rằng cuộc tuần hành sẽ diễn ra không chỉ ở Thủ đô Bogota mà phải trên khắp cả nước, trong đó tất nhiên có cả thành phố quê anh là Barranquilla. Morales bèn tạo một sự kiện có tên Cuộc tuần hành quốc gia chống lại FARC. Anh và những người đồng tổ chức – một vài người trong số đó đã dành nhiều tâm huyết cho kế hoạch như anh, ngay lập tức nhận được phản ứng từ những nơi không ngờ đến. Thành viên ở Miami, Buenos Aires, Madrid, Los Angeles, Paris và những nơi khác tranh luận rằng đây nên là một cuộc biểu tình trên toàn thế giới. Morales thậm chí không nhận ra rằng có người sống ngoài Colombia đã gia nhập nhóm. Những người Colombia di cư này dùng Facebook một phần là để cập nhật tin tức ở quê hương. Họ cũng muốn tham gia phong trào này. Vậy là nó trở thành một cuộc biểu tình trên toàn cầu. Điều xảy ra sau đó là một trong những ví dụ đáng kinh ngạc nhất của hoạt động tuyên truyền thời đại số trên thế giới. Ngày 4 tháng 2, theo ước lượng của báo chí, khoảng 10 triệu người diễu hành chống lại FARC Mở đầu 15 trên hàng trăm thành phố của Colombia. Thêm hai triệu người khác diễu hành tại các thành phố trên toàn thế giới. Một phong trào bắt đầu với một bài viết được xuất phát từ nỗi bức xúc với thực tế của một cá nhân trên Facebook lúc nửa đêm trong phòng ngủ đó đã dẫn đến một trong những cuộc biểu tình lớn nhất trên toàn thế giới. Sự mới mẻ của Facebook đã giúp cuộc biểu tình của Morales thu hút được sự chú ý tại Colombia. Dù đã có vài trăm nghìn người Colombia sử dụng Facebook, nhưng nó vẫn không phổ biến đối với tất cả người dân. Vì vậy, khi báo chí bắt đầu đưa tin về kế hoạch cho cuộc biểu tình tiếp theo, các câu chuyện tập trung nhấn mạnh vào tác động đáng ngạc nhiên của thứ hàng nhập khẩu từ Mỹ này và “những đứa trẻ Facebook” – như cách mà nhiều bài báo hay chương trình tivi và radio gọi họ. Tuy Morales và những người đồng tổ chức hầu hết đều mới hơn 30 tuổi, nhưng cả nước đều rất vui mừng trước triển vọng rằng những người trẻ tuổi không hề e sợ FARC. Khi Tổng thống Colombia Alvaro Uribe và giới chức trách biết đến cuộc nổi dậy này, họ làm mọi thứ có thể để nó thành công. Sau một hay hai tuần, chỉ huy quân đội địa phương chuẩn bị cho Morales ba vệ sĩ và một chiếc ô tô mà anh dùng trong ngày 4 tháng 2. Thị trưởng và chính quyền thành phố trên khắp cả nước kết hợp chặt chẽ với những người tình nguyện biểu tình trong cuộc diễu hành. Nhưng điều đáng chú ý chính là việc rất nhiều người Colombia trên Facebook đã đăng ký vào nhóm bằng tên thật. Đến ngày diễu hành đã có 350 nghìn thành viên. Sau 16  MARK ZUCKERBERG: HIỆU ỨNG FACEBOOK hàng thập kỷ sợ hãi và bị đe dọa, Facebook đã giúp những người Colombia trẻ tuổi cảm nhận sự yên tâm trong số đông để bày tỏ nỗi căm phẫn của mình. Khi tin tức về cuộc diễu hành lan tràn trên mặt báo hàng ngày và Facebook trở thành công cụ tuyên truyền then chốt, trang web này vẫn là trung tâm. “Facebook là cơ quan đầu não của chúng tôi”, Morales nói. “Nó là báo chí. Nó là bộ tư lệnh trung ương. Nó là phòng thí nghiệm – là mọi thứ. Facebook là tất cả, cho đến tận ngày cuối cùng.” Tự Morales đã tình nguyện sắp xếp cuộc biểu tình địa phương tại Barranquilla. Anh trông đợi khoảng 50 nghìn người đến. Trên thực tế, 300 nghìn người đã đến, khoảng 15% số dân trong thành phố. Họ phủ kín hơn mười khu phố. Chính giữa trưa, Morales đọc một bản tuyên bố đã được nhóm soạn thảo và nhất trí. Nó được phát trên truyền hình khắp châu Mỹ Latinh. Người biểu tình tập trung tại cả những nơi xa xôi như Dubai, Sydney và Tokyo. Trên mục tin tức địa phương, một phụ nữ được phỏng vấn giữa đám đông diễu hành ở Bogota. Người phỏng vấn hỏi cá nhân cô đã bị FARC làm tổn thương chưa. Cô trả lời: “Rồi, vì tôi là người Colombia.” Morales và các thành viên trong nhóm đã chạm đến nỗi thất vọng chôn sâu trong tinh thần chung của đất nước. Trong khi áp lực từ Tổng thống Uribe đóng vai trò chủ chốt làm FARC yếu đi, thì các cuộc biểu tình dường như cũng đã giáng những đòn của riêng nó. Thể hiện rằng quân du kích đã nhận thức được sâu sắc về cuộc diễu hành sắp tới, vào ngày thứ bảy trước khi nó diễn ra, họ Mở đầu 17 tuyên bố sẽ thả ba con tin trước đây đều là đại biểu quốc hội Colombia như một hành động “nhân đạo”. Ingrid Betancourt và mười bốn con tin khác được quân đội Colombia giải cứu trong một cuộc hành quân của lính đặc công vào tháng 7 năm 2008. Trong các cuộc phỏng vấn, cô nhớ đã nghe đài trong rừng ngày 4 tháng 2, bao quanh là những kẻ bắt giữ mình. Cô nói cô đã vô cùng cảm động khi nghe tiếng người biểu tình đồng thanh hô: “Đả đảo FARC! Tự do! Tự do!” Quân du kích không chịu nổi đã phải tắt đài. Oscar Morales kể điều này với tôi trong một quán cà phê ở Manhattan hồi cuối năm 2008. Giọng anh nghẹn lại. Nước mắt tuôn trào. Nhóm của anh và cuộc biểu tình về sau đã khiến anh trở nên nổi tiếng trên cả nước và toàn thế giới. Nhưng lời buộc tội và mối quan tâm đã thúc đẩy anh thành lập Un Million de Voces Contra Las FARC vẫn còn đó. Ngày nay, anh vẫn dành cả đời mình cho cuộc vận động chống lại FARC. Tuy Facebook không phải một công cụ chính trị, nhưng những người sáng lập ra nó đã sớm nhận ra nó có tiề