Khóa luận Nghiên cứu nhận thức của nông dân về mô hình HTX kiểu mới tại huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH Phan Trung Nghĩa NGHIÊN CỨU NHẬN THỨC CỦA NÔNG DÂN VỀ MÔ HÌNH HTX KIỂU MỚI TẠI HUYỆN THOẠI SƠN TỈNH AN GIANG Chuyên ngành: Kinh Doanh Nông Nghiệp Khóa Luận Tốt Nghiệp Long Xuyên 06/2007 TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH Khóa Luận Tốt Nghiệp Đại Học NGHIÊN CỨU NHẬN THỨC CỦA NÔNG DÂN VỀ MÔ HÌNH HTX KIỂU MỚI TẠI HUYỆN THOẠI SƠN TỈNH AN GIANG Chuyên ngành: Kinh Doanh Nông Nghiệp Sinh viên thực hiện: Phan trung nghĩa Lớp: DH4KN2 Mã số Sv: DKN030195 Người hướng dẫn: Đoàn Hoài Nhân Long Xuyên 06/2007 i ĐỀ TÀI ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI KHOA KINH TẾ-QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐẠI HỌC AN GIANG Người hướng dẫn: ………….. (Họ tên, học hàm, học vị và chữ ký) Người chấm, nhận xét 1: ………….. (Họ tên, học hàm, học vị và chữ ký) Người chấm, nhận xét 2: ………….. (Họ tên, học hàm, học vị và chữ ký) Khoá luận được bảo vệ tại Hội đồng chấm bảo vệ luận văn Khoa Kinh tế-Quản trị kinh doanh ngày ….. tháng ….. năm …… i **** Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại Học An Giang, các thầy chủ nhiệm khoa và Hội đồng khoa học khoa KT- QTKD, Thư viện Trường Đại học An Giang đã tạo mọi điều kiện giúp em hoàn thành luận văn này. Nhân đây em xin bày tỏ lòng biết ơn sự nhiệt tình nâng đỡ của thầy chủ nhiệm: Nguyễn Minh Châu. Thầy đã dìu dắt, nâng đỡ, hỗ trợ chúng em suốt những thời gian thầy chủ nhiệm lớp DH4KN2, giúp em có thể hoàn thành tốt chương trình đào tạo của ngành học. Đồng thời, em chân thành biết ơn: Sự giúp đỡ nhiệt tình của Liên Minh hợp tác xã An Giang, Chi Cục hợp tác xã An Giang, Phòng Nông Nghiệp- Phát Triển Nông Thôn huyện Thoại Sơn. Những thông tin, ý kiến đóng góp chân tình, quý báu của cán bộ các quý cơ quan. Những ý kiến ấy đã giúp cho em có thêm nhiều kiến thức, tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm quý báu để có thể hoàn thành tốt đề tài này. Đặc biệt, em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc thầy Đoàn Hoài Nhân. Thầy đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ, chỉ bảo em trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành đề tài này. ii Tóm Lượt Đề tài “Nghiên cứu nhận thức của nông dân về mô hình hợp tác xã kiểu mới tại huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang” nhằm khảo sát nhận thức của người nông dân về mô hình hợp tác xã kiểu mới trong lĩnh vực nông nghiệp tại huyện Thoại Sơn. Trên cơ sở kết quả thu được kết hợp với tình hình thực tế để đưa ra các biện pháp nhằm nâng cao nhận thức của nông dân huyện Thoại Sơn về mô hình hợp tác xã kiểu mới. Nghiên cứu gồm 5 phần chính: - Chương 1. TỔNG QUAN - Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Chương 3. TỔNG QUAN VỀ HUYỆN THOẠI SƠN VÀ THỰC TRẠNG HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP CỦA HUYỆN THOẠI SƠN - Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Chương 5: KẾT LUẬN Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cho Liên Minh Hợp Tác Xã và các cơ quan ban ngành có liên quan những thông tin cụ thể hơn về nhận thức của nông dân về vấn đề hợp tác xã. Những thông tin này sẽ làm căn cứ để Liên Minh và các cơ quan đề ra những chủ trương, chính sách tuyên truyền, vận động sát với tình hình thực tế của địa phương hơn. Ngoài ra, nghiên cứu cũng kiến nghị một số giải pháp để Liên Minh tham khảo trong quá trình đề ra chủ trương, chính sách. Tất cả những mục tiêu trên nhằm hướng đến một mục tiêu cụ thể đó là phát triển mô hình kinh tế hợp tác ở huyện Thoại Sơn và rộng hơn là của An Giang. Vì nến kinh tế hợp tác, mô hình hợp tác xã là xu hướng phát triển tất yếu của nền nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn hội nhập, là nền tảng tạo thế và lực để nông sản An Giang cạnh tranh với các nông sản trong nước và thế giới. iii Mục Lục Trang Lời cảm ơn ..................................................................................................................... i Tóm lượt ....................................................................................................................... ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các từ viết tắt, biểu bảng và hình...................................................................vi Chương 1. TỔNG QUAN............................................................................................. 1 1.1. Cơ sở hình thành .................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 2 1.3. Ý nghĩa thực tế ....................................................................................................... 2 Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 3 2.1. Cơ sở lý thuyết ....................................................................................................... 3 2.1.1. Nhận thức ................................................................................................... 3 2.1.2. Mô hình hợp tác xã kiểu mới....................................................................... 3 2.1.3. Nhu cầu ...................................................................................................... 5 2.2. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 5 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu .................................................................................... 5 2.2.2. Các dạng thang đo sử dụng trong mô hình................................................... 7 2.2.3. Phương pháp chọn mẫu và thông tin mẫu .................................................... 7 Chương 3. TỔNG QUAN VỀ HUYỆN THOẠI SƠN VÀ THỰC TRẠNG HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP HUYỆN THOẠI SƠN ................................................................. 8 3.1. Tổng quan về Thoại Sơn........................................................................................ 8 3.2. Tình hình kinh tế - xã hội của huyện Thoại Sơn trong giai đoạn 2001 – 2005 ......... 9 3.2.1. Tăng trưởng kinh tế..................................................................................... 9 3.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ......................................................................... 9 3.2.3. Nguồn vốn đầu tư phát triển ......................................................................11 3.2.4. Tài chính ngân hàng...................................................................................12 3.2.5. Vần đề xã hội.............................................................................................12 3.3. Thực trạng hợp tác xã nông nghiệp của tỉnh An Giang và huyện Thoại Sơn giai đoạn 2001 – 2005 .................................................................................................................12 3.3.1. Thực trạng hợp tác xã nông nghiệp của tỉnh An Giang ...............................12 iv 3.3.2. Thực trạng hợp tác xã nông nghiệp hợp tác xã nông nghiệp của huyện Thoại Sơn ...................................................................................................................13 3.3.3. Thực trạng công tác tuyên truyền về hợp tác xã giai đoạn 2001- 2005 ........14 Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .........................................................................15 4.1. Nhận thức của người nông dân ..............................................................................15 4.1.1. Về nhu cầu hợp tác ....................................................................................15 4.1.2. Về mô hình tổ chức ....................................................................................17 4.1.3. Về quan hệ sở hữu .....................................................................................20 4.1.4. Về tính tự nguyện khi tham gia ..................................................................21 4.1.5. Về quyền và nghĩa vụ của xã viên ..............................................................22 4.1.5.1. Các quyền cơ bản của xã viên.........................................................22 4.1.5.2. Nghĩa vụ của các xã viên ................................................................25 4.1.6. Về hiệu quả hoạt động ...............................................................................26 4.1.7. Về biểu hiện của nhận thức ........................................................................27 4.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức .................................................................28 4.2.1. Các yếu tố môi trường ................................................................................28 4.2.2. Các yếu tố nhân khẩu học...........................................................................30 4.2.2.1. Trình độ ảnh hưởng đến nhận thức ..................................................30 4.2.2.2. Độ tuổi ảnh hưởng đến nhận thức ....................................................30 4.2.2.3. Thu nhập .........................................................................................32 4.2.2.4. Sự khác nhau trong nhận thức giữa xã viên và nông dân không tham gia hợp tác xã ...............................................................................................33 4.2.3. Mối liên hệ giữa quyết định tham gia hợp tác xã với tiêu chí của nhận thức . ............................................................................................................................34 4.3. Những thuận lợi và khó khăn mắc phải trong qua trình tuyên truyền, vận động nông dân về hợp tác xã của An Giang ...................................................................................35 4.4. Giải pháp nâng cao nhận thức ................................................................................36 4.4.1. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động các của hợp tác xã hiện tại.............36 4.4.1.1. Tiếp tục đảm bảo tính dân chủ, công bằng trong hoạt động của hợp tác xã .......................................................................................................36 4.4.1.2. Xây dựng các mô hình sản xuất có hiệu quả .....................................37 4.4.1.3. Củng cố hoạt động của các hợp tác xã..............................................38 4.4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền ....................................39 v 4.4.2.1.Cách thức tổ chức các buổi vận động, tuyên truyền ...........................39 4.4.2.2. Đối tượng tuyên truyền vận động .....................................................40 4.4.2.3. Nội dung tuyên truyền......................................................................41 4.4.2.4. Tiến hành làm thí điểm: ...................................................................43 4.4.2.5. Tách biệt hoạt động của hợp tác xã với hệ thống chính quyền địa phương .........................................................................................................45 4.4.2.6. Ủy Ban Nhân Dân tỉnh cần ban hành qui định hướng dẫn thi hành quyết định 272 1 của Thủ tướng chính phủ .................................................45 4.4.3. Nâng cao trình độ dân trí thông qua việc tăng cường công giáo dục trong thời gian: .............................................................................................................46 4.4.4. Từng bước nâng cao đời sống kinh tế - xã hội của người dân trong huyện Thoại Sơn ............................................................................................................47 4.5. Tổ chức thực hiện ..................................................................................................47 4.5.1. Liên Minh Hợp Tác Xã ..............................................................................47 4.5.2. Tỉnh ủy, Uỷ Ban Nhân Dân tỉnh An Giang.................................................48 4.5.3. Phòng khuyến nông huyện Thoại Sơn ........................................................48 4.5.4. Đài truyền thanh, truyền hình tỉnh An Giang, huyện Thoại Sơn và các đài truyền thanh của các xã trong huyện ....................................................................49 4.5.5. Chính quyền địa phương các xã .................................................................49 4.5.6. Các hợp tác xã ở địa phương ......................................................................49 Chương 5: KẾT LUẬN ................................................................................................50 5.1.Kết Luận ................................................................................................................50 5.1.1. Nhận thức của nông dân.............................................................................50 5.1.2. Giải pháp nâng cao nhận thức ....................................................................50 5.1.2.1. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền.........................50 5.1.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã .............51 5.2. Đề xuất..................................................................................................................51 1 Quyết định Của Thủ tướng Chính phủ số 272/2005/QĐ-TTg ngày 31 tháng 10 năm 2005 phê duyệt Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể 5 năm (2006 - 2010) vi Danh mục các từ viết tắt, biểu bảng và hình Danh mục các từ viết tắt: HTX: Hợp Tác Xã. NC: Nghiên cứu. ND: Nông dân. KV: Khu vực. ĐVT: Đơn vị tính. Danh mục các biểu bảng và hình: Trang Bảng 2.1: Các thang đo sử dụng trong mô hình ............................................................. 7 Bảng 3.1: Tình hình phát triển của khu vực I và khu vực II của Thoại Sơn trong giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2005 ..................................................................................10 Bảng 4.1: Nhận thức của nông dân về quan hệ sở hữu trong hợp tác xã. .......................20 Bảng 4.2: Nhận thức của người nông dân về tính hiệu quả khi tham gia hợp tác xã ......26 Bảng 4.3: Mối liên hệ giữa quyết định có tham gia hợp tác xã hay không với các tiêu chí của nhận thức ...............................................................................................................33 Hình 2. 1: Tiến độ thực hiện .......................................................................................... 5 Hình 2.2: Sơ đồ quy trình nghiên cứu. ........................................................................... 6 Hình 3.1: Bản đồ huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang ....................................................... 8 Danh mục các biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Cơ cấu kinh tế của huyện Thoại Sơn qua các năm từ 2001 đến 2005.......... 9 Biểu đồ 3.2: Cơ cấu kinh tế bình quân của huyện Thoại Sơn giai đoạn 2001-2005........10 Biểu đồ 3.3: Nguồn vốn đầu tư phát triển qua đầu tư vào Thoại Sơn qua các năm (2001– 2005)............................................................................................................................11 Biểu đồ 4.1: Sự cần thiết phải hợp tác trong sản xuất nông nghiệp ................................15 Biểu đồ 4.2: Những khân cần có sự liên kết, hợp tác.....................................................16 Biểu đồ 4.3: Khâu cần có sự liên kết, hợp tác nhất ........................................................16 Biểu đồ 4.4: Nhận thức của người nông dân về loại hình của hợp tác xã ......................18 Biểu đồ 4.5: Nhận thức của người nông dân về mục tiêu của hợp tác xã ......................18 Biểu đồ 4.6: Nhận thức của người nông dân về nghĩa vụ nộp thuế của hợp tác xã.........19 vii Biểu đồ 4.7: Nhận thức của người nông dân về tính tự nguyện khi tham gia hợp tác xã ... .....................................................................................................................................21 Biểu đồ 4.8: Nhận thức của người nông dân về các quyền cơ bản của xã viên ..............22 Biểu đồ 4.9: Nhận thức của người nông dân về quyền biểu quyết của xã viên...............23 Biểu đồ 4.10: Nhận thức của người nông dân về quyền giữa các xã viên ......................23 Biểu đồ 4.11: Nhận thức của người nông dân về phạm vi hoạt động của hợp tác xã. .....24 Biểu đồ 4.12: Nhận thức về quyền lợi của xã viên so với nông dân...............................24 Biểu đồ 4.13: Nhận thức của người nông dân về các nghĩa vụ của xã viên....................25 Biểu đồ 4.14: Tỷ lệ nông dân đồng ý tham gia hợp tác xã ............................................27 NC nhận thức của ND về mô hình HTX kiểu mới tại huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang SVTH: Phan Trung Nghĩa GVHD: Đoàn Hoài Nhân Trang 1 Chương 1. TỔNG QUAN 1.1. Cơ sở hình thành: Nền kinh tế Việt Nam đang không ngừng phát triển theo xu thế hội nhập vào nền kinh tế thế giới, hội nhập vào nền kinh tế thị trường. Đặc biệt, sau khi Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO), thì những tác động của nền kinh tế thị trường đến Việt Nam càng thể hiện rõ nét hơn. Và theo ý kiến đánh giá của các chuyên gia, ngành chịu tác động nhiều nhất đó là ngành nông nghiệp, cụ thể là những người nông dân. Người nông dân phải đối mặt với việc có nhiều thách thức hơn, có nhiều đối thủ cạnh tranh hơn, người mua có nhiều sự lựa chọn hơn và sự cạnh tranh sẽ ngày càng khóc liệt hơn. An Giang, tỉnh đi đầu cả nước về sản lượng lúa hàng năm, với cơ cấu kinh tế các ngành nông, lâm và ngư nghiệp chiếm gần 80% tổng giá trị của nền kinh tế. Trong tình hình Việt Nam gia nhập vào WTO, nền kinh tế hội vào nền kinh tế thị trường thì những tác động của việc hội nhập đến nông dân sẽ được thể hiện rõ nét hơn. Người nông dân ngày càng quan tâm họ phải trồng cây gì? Nuôi con gì? Chăm sóc thế nào? Và bán cho những ai? Những câu hỏi đó được đặt ra nhắm đến một mục tiêu, đó là sản xuất cái thị trường cần. Thế nhưng, tất cả những điều đó chỉ là điều kiện cần trong sản xuất nông nghiệp hiện tại. Điều kiện đủ đó là cây trồng, vật nuôi phải được nuôi trồng với chi phí thấp, chỉ có như vậy thì nông sản mới đủ sức cạnh tranh với các nông sản cùng loại của các địa phương khác và xa hơn nữa là các nước khác trên thế giới. Chỉ khi nào làm được cả hai việc này, nông sản Việt Nam nói chung và nông sản An Giang nói riêng mới có thể tồn tại cũng như mới phát triển được trên thị trường. Muốn sản xuất cái thị trường cần thì phải căn cứ vào nhu cầu, thị hiếu, khuynh hướng tiêu dùng …, thông qua nghiên cứu người tiêu dùng. Đồng thời, phải biết tạo sự đột phá, có những động thái kích cầu, khai phá thị trường tiềm ẩn. Những việc trên một vài người nông dân không thể làm được, cần phải có sự liên kết, hợp tác chặt chẽ giữa nhiều người nông dân, thực hiện liên kết bốn nhà: Nông Dân; Nhà Nước; Doanh nghiệp; Ngân hàng. Có như thế mới đủ sức tiến hành nghiên cứu, nắm bắt thông tin về thị trường, người tiêu dùng với mục tiêu cuối cùng sản xuất cái thị trường cần. Mặc khác, muốn giảm thiểu chi phí nuôi trồng, tăng khả năng cạnh tranh cho nông sản không có cách nào khác là các nông dân phải liên kết, hợp tác trong quá trình sản xuất. Và ngày nay, nông dân ngày càng nhận thức rõ hơn sự cần thiết cũng như những lợi ích mang lại từ sự hợp tác trong quá trình sản xuất. Thông qua sự hợp tác, người nông dân mới có thể giảm chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm và nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất của mình. Có như thế thì nông sản mới có thể cạnh tranh, tồn tại, phát triển trên thị trường trong nước và thế giới. Thực hiện đề án hợp tác hóa năm 2001- 2005 của Ủy Ban Nhân Dân tỉnh An Giang, đến 31/12/2006 toàn tỉnh có 165 hợp tác xã. Trong đó, có 99 hợp tác xã nông nghiệp và 4 hợp tác xã thủy sản được xây dựng và củng cố, với 8.614 xã viên và cung cấp dịch vụ cho 15% diên tích nông nghiệp của tỉnh 2. Trong quá trình hoạt động, xuất 2 Kế hoạch phát triển kinh tế tập thề năm 2007 của Ủy Ban Nhân Dân An Giang. NC nhận thức c