Kinh tế hoá công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Xuân Thủy

Kinh tế hoá công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Xuân Thủy. Nguyễn Viết Cách (GĐ - VQG Xuân Thủy) Những nội dung chính - Bèi c¶nh KÕt qu¶ thùc hiÖn KÕt luËn & khuyÕn nghÞ Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû Vườn Quốc gia Xuân Thủy là điểm Ramsar đầu tiên của Việt Nam (01/1989) Là vùng lõi quan trọng của Khu dự trữ sinh quyển đồng bằng sông Hồng (UNESCO, 12/2004) Là Hệ sinh thái ĐNN điển hình ở cửa sông ven biển miền bắc Việt Nam I-Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû * Điều kiện tự nhiên: Vị trí: phía Nam cửa sông Hồng Bù đắp bởi phù sa sông và biển, các vật liệu limon và sét…tạo thành các đảo đất xen lẫn giữa các dòng sông, sinh cảnh chính của HST Rừng ngập mặn. Hệ sinh thái đa dạng sinh học cao và tạo tiềm năng phát triển KTXH, phát triển nghiên cứu khoa học và DSLT I-Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû *Tài nguyên thiên nhiên: VQGXT có đa dạng sinh học, năng suất sinh học và độ nhạy cảm cao: 120 loài thực vật bậc cao có mạch, trên 3000 ha RNM 107 loài cá, 500 loài thủy sinh 220 loài chim (>150 loài di cư, 9 loài trong Sách đỏ quốc tế: cò thìa, rẽ mỏ thìa, bồ nông, mòng bể mỏ ngắn,choắt mỏ vàng ….) Hơn 10 loài thú (cá heo, cá đầu ông sư, rái cá) và nhiều loài bò sát, côn trùng và lưỡng cư. I- Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû *Điều kiện kinh tế - xã hội: Khoảng 46.000 dân sống trong vùng đệm với diện tích 7.233 ha Sinh kế: nông nghiệp và các hoạt động khác: VAC, nuôi trồng và khai thác thuỷ sản, trồng nấm, DLST (sinh kế mới) Áp lực khai thác của cộng đồng địa phương lên tài nguyên VQG rất lớn và từ nhiều phía I- Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû *Hoạt động quản lý: * Tháng 01 Năm 2003, chuyển hạng thành VQG . Các chức năng cơ bản của VQGXT: - Bảo tồn mẫu chuẩn điển hình HST ĐNN Là hiện trường nghiên cứu khoa học trong nước & quốc tế. Phát triển giáo dục môi trường và DLST Góp phần phát triển KT-XH địa phương * Tham gia Công ước Ramsar: “Bảo tồn vùng ĐNN có tầm quan trọng quốc tế, đặc biệt như là nơi cư trú của những loài chim nước(Ramsar, Iran, 1971)” *Tham gia Quản lý Khu dự trữ sinh quyển đồng bằng châu thổ sông Hồng với mục tiêu: “Tạo nên sự chung sống hài hoà giữa con người và thiên nhiên.” I- Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû Nh­ vËy ngoµi chøc n¨ng b¶o tån thiªn nhiªn, V­ên quèc gia Xu©n Thuû cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ, víi vai trß & chøc n¨ng cña mét hÖ sinh th¶i më giµu tiÒm n¨ng, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng tù phôc håi cao, V­ên còng cÇn ph¶i chia sÎ lîi Ých hîp lý tõ nguån tµi nguyªn tù nhiªn phong phó cña m×nh ®èi víi céng ®ång ®Þa ph­¬ng ®Ó tõ ®ã l«i kÐo sù tham gia vµ céng ®ång tr¸ch nhiÖm cña hä vµo viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp chung, nh»m b¶o tån & ph¸t triÓn bÒn v÷ng tµi nguyªn m«i tr­êng cña quèc gia vµ quèc tÕ ë khu vùc. I- Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû C¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ: “ L­îng gi¸ hÖ sinh th¸i, Chi tr¶ dÞch vô m«i tr­êng rõng, Båi hoµn suy gi¶m rõng vµ hÊp thô C¸c bon rõng ngËp mÆn...cïng víi viÖc thùc hiÖn thÓ nghiÖm §Ò ¸n ®ång qu¶n lý sö dông bÒn v÷ng nguån lîi thuû s¶n.” cho khu vùc VQGXT trong thêi gian qua ®· chØ ra h­íng ®i tÊt yÕu cña viÖc sö dông ®a d¹ng sinh häc mét c¸ch hiÖu qu¶ cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau, nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi kh¸ bøc xóc nh­ ViÖt Nam hiÖn nay. I- Bèi c¶nh Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû 2.1- Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu c¬ b¶n: *Nghiªn cøu vÒ Chi phÝ-Lîi Ých cho c¸c ph­¬ng ¸n sö dông ®Êt trªn hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n­íc thuéc V­ên quèc gia Xu©n Thuû: C¸c N.C. cho thấy phương án sử dụng đất ngập nước có hiệu quả về mặt xã hội là kết hợp vây vạng, nuôi tôm quảng canh và du lịch sinh thái.Cụ thể đó là tiến hành các hoạt động nuôi tôm theo hình thức quảng canh và nuôi vạng trên diện tích như đã nêu trong QH phát triển thuỷ sản của huyện, nh­ng nu«i t«m c«ng nghiÖp lµ kh«ng hiÖu qu¶ II- KÕt qu¶ thùc hiÖn Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû *Nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ cña rõng ngËp mÆn: - T¸c dông phßng hé ®ª biÓn cña rõng ngËp mÆn: Hàng năm rừng ngập mặn đã bảo vệ tốt 10,5 km đê biển ë khu vùc VQGXT và do đó giảm các chi phí cho việc sửa chữa&tu bổ đê biển so với nơi đê biển không có RNM phòng hộ. Trung bình mỗi năm, diện tích RNM này đã làm giảm chi phí tối thiểu để sửa chữa và tu bổ hệ thống đê biển với chiều dài 10,5 km là: 2.6 tỷ đồng. Theo kết quả này, giá trị phòng hộ đê biển bình quâncủa một ha RNM được tính toán và xác định theo thuËt to¸n chuyªn ngµnh, cụ thể là: 850.000 đồng/năm II- KÕt qu¶ thùc hiÖn Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû II- KÕt qu¶ thùc hiÖn - Nghiªn cøu c¸c Gi¸ trÞ kh¸c cña Rõng ngËp mÆn t¹i VQG Xu©n Thuû: Nghiªn cøu cña PGS.TS- NguyÔn Hoµng TrÝ (Tæng th­ ký Uû ban con ng­êi & sinh quyÓn-MAB) NC ®· ®­îc tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së l­îng gi¸ hÖ sinh th¸i víi c¸c Gi¸ trÞ vÒ cung cÊp thøc ¨n, nu«i d­ìng con gièng vµ m«i sinh.... cña rõng ngËp mÆn cho c¸c loµi thuû sinh vµ ®éng vËt hoang d· kh¸c ë khu vùc ®¹t>4000 USD/ ha/ n¨m. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû II- KÕt qu¶ thùc hiÖn *Nghiªn cøu vÒ hÊp thô C¸c bon rõng ngËp mÆn: Trong n¨m 2009 víi sù trî gióp cña hai Tæ chøc quèc tÕ lµ: Forest trend. vµ Mangrove for future; Bé N«ng nghiÖp &PTNT ®· phèi hîp víi UBND tØnh Nam §Þnh ®· tæ chøc Héi th¶o vµ nghiªn cøu chuyªn ®Ò: “ B¶o tån vïng ven biÓn: hÊp thô C¸c bon rõng ngËp mÆn”. RNM-®Æc biÖt ®ã lµ viÖc hÊp thô C d­íi ®Êt rõng víi gi¸ trÞ ­íc tÝnh hµng tr¨m USD/ ha / n¨m. §· cã CT.TV. mua chøng chØ C¸c bon RNM ë khu vùc ®Ó b¸n cho thÞ tr­êng C¸c bon quèc tÕ. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû II- KÕt qu¶ thùc hiÖn 2.2- ThÓ nghiÖm thùc hiÖn c¸c ChÝnh s¸ch vµ ®Ò ¸n vÒ sö dông kh«n khÐo & BV tµi nguyªn §NN: §¬n vÞ ®· tiÕn hµnh thÓ nghiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch sö dông kh«n khÐo nguån lîi thuû s¶n víi nguyªn t¾c: “ChØ ®­îc phÐp khai th¸c c¸c loµi thuû h¶i s¶n th«ng th­êng cã kh¶ n¨ng phôc håi tèt. CÊm tuyÖt ®èi c¸c hµnh vi chÆt ph¸ rõng, s¨n bÉy chim thó, khai th¸c huû diÖt & c¹n kiÖt nguån lîi tù nhiªn, lµm thay®æi c¶nh quan & g©y « nhiÔm m«i tr­êng.” Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû II- KÕt qu¶ thùc hiÖn KÕt qu¶ lµ VQGXT ®· nhËn ®­îc sù ®ång thuËn cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng, C¸c tµi nguyªn c¬ b¶n thuéc môc tiªu b¶o tån thiªn nhiªn nh­: “Rõng ngËp mÆn, chim & ®éng vËt hoang d· cïng víi viÖc ®¶m b¶o c©n b»ng nguån lîi thuû sinh vµ b¶o vÖ m«i tr­êng ë khu vùc... “ ®· ®­îc gi÷ v÷ng. Céng ®ång ®Þa ph­¬ng cã ®­îc thu nhËp kh¸ æn ®Þnh tõ viÖc khai th¸c nguån lîi thuû s¶n lµ c¸c loµi: nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c vµ c¸... Thu nhËp b×nh qu©n hµng ngµy tõ ho¹t ®éng nµy ®¹t tõ 50 -100 triÖu ®ång. Thu nhËp tõ c¸c m« h×nh nu«i ngao vµ t«m qu¶ng canh ®¹t kho¶ng 200 tû ®ång/ n¨m. ViÖc chia sÎ lîi Ých chÝnh ®¸ng vµ hîp lý trªn ®· l«i kÐo céng ®ång ®Þa ph­¬ng tham gia c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o tån thiªn nhiªn cña VQGXT th«ng qua rÊt nhiÒu c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn h÷u Ých cña céng ®ång, trong ®ã cã c¸c tæ chøc quÇn chóng h¹t nh©n do V­ên b¶o trî nh­ c¸c C©u l¹c bé b¶o tån thiªn nhiªn vµ c¸c Héi vÒ sinh kÕ bÒn v÷ng kh¸c.... Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû - Thùc hiÖn ®Ò ¸n thÝ ®iÓm ®ång qu¶n lý sö dông kh«n khÐo vµ bÒn v÷ng nguån lîi ngao giång tù nhiªn ë cöa S«ng Hång thuéc V­ên quèc gia Xu©n Thuû: ĐÒ ¸n ®· thÓ chÕ râ c¸c mèi quan hÖ, chia sÎ lîi Ých hîp lý ®ång thêi ®­a ra c¸c yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c¸c bªn liªn quan vÒ ®¶m b¶o an ninh trËt tù vµ b¶o vÖ TNMT. CQ§P ®· thu ng©n s¸ch > 02 tû ®ång. CQ§P còng thu hµng chôc tû ®ång tõ khai th¸c ngao gi« §¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ ANTT,MT Cã CS . ®¶m b¶o c¬ chÕ tµi chÝnh bÒn v÷ng cho c¸c KBT TN§NN . II- KÕt qu¶ thùc hiÖn Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû * Gãp phÇn x©y dùng ChÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m«: Sau kÕt qu¶ thÓ nghiÖm cña Xu©n Thuû, ®· cã ®­îc sù chuyÓn dÞch chÝnh s¸ch t­¬ng thÝch cña cÊp vÜ m«. B»ng chøng lµ t¹i QuyÕt ®Þnh sè 186/2006/Q§-TTg ngµy 14/8/2006 cña Thñ T­íng ChÝnh Phñ V/v ban hµnh quy chÕ qu¶n lý rõng, t¹i §iÒu 20: Sö dông hîp lý tµi nguyªn tù nhiªn trong rõng ®Æc dông, ®· ghi mét kho¶n míi lµ: “ Đối với các khu rừng đặc dụng ở vùng đất ngập nước được sử dụng hợp lý các tài nguyên đất ngập nước trừ các loài đặc hữu, quý hiếm quy định trong Danh mục các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm quy định tại Nghị định số 32/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 của Chính phủ và không tác động xấu đến các chức năng và giá trị của đất ngập nước “. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû II- KÕt qu¶ thùc hiÖn -Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ t¹o lËp c¬ chÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong c¸c Khu b¶o tån thiªn nhiªn cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét h­íng ®i tÊt yÕu vµ cÇn ph¶i ®­îc ­u tiªn triÓn khai sím. §iÒu nµy ®Æc biÖt phï hîp víi c¸c hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n­íc cã kh¶ n¨ng tù phôc håi cao -ViÖc triÓn khai thùc hiÖn c¬ chÕ trªn c¬ së kÕt qu¶ cña c¸c nghiªn cøu khoa häc kh¸ch quan, ®­îc tæ chøc thùc hiÖn nghiªm tóc vµ hiÖu qu¶, ®¶m b¶o theo nguyªn t¾c: “ Sö dông kh«n khÐo & bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, nh»m ®¸p øng lîi Ých tr­íc m¾t cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi cña quèc gia vµ quèc tÕ ”. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû III- KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ - Nh­ vËy cÇn ph¶i sím thÓ chÕ C¬ chÕ nµy, ®ång thêi h­íng dÉn thùc hiÖn chu ®¸o nh»m nh©n réng m« h×nh, tõ ®ã cã thÓ gióp cho c¸c c¬ së gi¶i quyÕt tèt m©u thuÉn cè h÷u gi÷a B¶o tån vµ Ph¸t triÓn hiÖn t¹i. - MÆt kh¸c còng cÇn ph¶i trî gióp h÷u hiÖu cho c¸c Khu b¶o tån thiªn nhiªn ®Ó c¸c §¬n vÞ cã thÓ tõng b­íc ®i ®Õn x¸c lËp c¬ chÕ tµi chÝnh bÒn v÷ng, nh»m thµnh ®¹t môc tiªu cã ®­îc sù chung sèng hµi hoµ gi÷a con ng­êi vµ thiªn nhiªn ë ngay trong vïng lâi c¸c Khu b¶o tån - N¬i ®©y sÏ trë thµnh c¸c m« h×nh tr×nh diÔn vÒ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a yªu cÇu b¶o tån vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû III- KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ - §Ò nghÞ tiÕp tôc quan t©m hç trî triÓn khai c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu c¬ b¶n vµ øng dông toµn diÖn vÒ : L­îng gi¸ hÖ sinh th¸i, Chi tr¶ dÞch vô m«i tr­êng, HÊp thô C¸c bon, §ång qu¶n lý sö dông kh«n khÐo vµ bÒn v÷ng nguån lîi tù nhiªn.... §ång thêi cho phÐp triÓn khai c¸c ®Ò ¸n thÓ nghiÖm vÒ chi tr¶ dÞch vô m«i tr­êng vµ ®ång qu¶n lý... cho c¸c ®èi t­îng sö dông tµi nguyªn tù nhiªn phæ biÕn lµ: nguån lîi thuû s¶n, du lÞch sinh th¸i vµ dÞch vô sinh th¸i kh¸c. - Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý thÝch hîp, nh»m ph¸t huy nh÷ng lîi Ých tèi ­u & ®a d¹ng cña hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n­íc cho nhu cÇu ngµy cµng gia t¨ng vµ rÊt phong phó cña kinh tÕ-x· héi VN hiÖn ®¹i. Kinh tÕ ho¸ c«ng t¸c b¶o tån §DSH t¹i VQG Xu©n Thuû III- KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ Xin cảm ơn