Đẩy mạnh XK nói chung và XKTS nói riêng là một trong những chủ trương lớn
của Đảng và Nhà nước. Việc đẩy mạnh XK góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo
nguồn thu ngoại tệ, cải thiện cán cân thanh toán quốc tế, kích thích đầu tư, phát triển kinh
tế, góp phần giải quyết việc làm, đáp ứng yêu cầu mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế.
Trong những năm qua, cùng với những thành công trong XK nói chung, XKTS đã đạt
được những thành tựu đáng kể. TS đã trở thành một trong những mặt hàng XK chủ lực
của Việt Nam. Hàng TSXK luôn xếp vào top đầu về KNXK, sản phẩm TSXK không
những tăng về số lượng, chủng loại, giá trị XK, mà còn có mặt ở 130 quốc gia, vùng lãnh
thổ trên thế giới. Năm 2006, KNXK TS đạt 3,358 tỷ USD. Con số đó của năm 2007 và
2008 tương ứng là 3,7637 tỷ USD và 4,5101 tỷ USD. Năm 2008, KNXK TS chỉ đứng
sau dầu thô (10,3568 tỷ USD), dệt may (9,1204 tỷ USD), giày dép (4,7678 tỷ USD) [21]
Hà Tĩnh là một tỉnh có tiềm năng sản xuất và XKTS rất lớn. Trong những năm
qua, XKTS của Hà Tĩnh đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần tăng trưởng
và phát triển kinh tế ở Hà Tĩnh. Tuy nhiên, so với tiềm năng, XKTS của Hà Tĩnh còn ở
mức độ khiêm tốn.
Mặt khác, XKTS của Hà Tĩnh cũng như của Việt Nam đang đứng trước những thách
thức mới. Hàng TSXK của Hà Tĩnh hiện phải cạnh tranh quyết liệt với hàng TS của nhiều
địa phương khác và của nhiều nước khác cũng có điều kiện tương đồng như Việt Nam.
Chẳng hạn Trung Quốc, một số nước ASEAN.
Hơn nữa, hàng TSXK của Hà Tĩnh cũng như của Việt Nam hiện đang đứng trước
những rào cản mới. Đó là những quy định khắt khe của Chính phủ các nước NKTS về
VSATTP, các điều kiện kỹ thuật,…Trong nhiều trường hợp, việc vượt qua những rào cản
này còn khó khăn gấp bội so với hàng rào thuế quan trước đây. Trong khi đó, chất lượng
hàng TSXK của Hà Tĩnh chưa cao. Chính sách hỗ trợ XKTS còn hạn chế và bị ràng buộc
bởi những quy định của WTO. Hoạt động XKTS và QLNN đối với lĩnh vực này ở Hà
Tĩnh còn nhiều hạn chế. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có thể khai thác tốt hơn lợi thế
của mặt hàng XK chủ lực này, đảm bảo cho hàng TSXK có thể trở thành mặt hàng mũi
nhọn, có thể đứng vững và có uy tín trên thị trường quốc tế? Điều đó cũng đòi hỏi cần có
sự nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện hơn về XKTS và QLNN đối với lĩnh vực
này của Hà Tĩnh, nhằm tìm ra giải pháp thúc đẩy hơn nữa XKTS trong giai đoạn tới.
Đây cũng là lý do tôi chọn vấn đề: “Giải phỏp quản lý Nhà nước nhằm đẩy
mạnh xuất khẩu thuỷ sản của Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài luận văn
thạc sỹ, chuyên ngành Quản lý kinh tế.
113 trang |
Chia sẻ: ttlbattu | Lượt xem: 1994 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Giải pháp quản lý Nhà nước nhằm đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản của Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LUẬN VĂN:
Giải phỏp quản lý Nhà nước nhằm đẩy
mạnh xuất khẩu thuỷ sản của Hà Tĩnh
trong giai đoạn hiện nay
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đẩy mạnh XK nói chung và XKTS nói riêng là một trong những chủ trương lớn
của Đảng và Nhà nước. Việc đẩy mạnh XK góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo
nguồn thu ngoại tệ, cải thiện cán cân thanh toán quốc tế, kích thích đầu tư, phát triển kinh
tế, góp phần giải quyết việc làm, đáp ứng yêu cầu mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế.
Trong những năm qua, cùng với những thành công trong XK nói chung, XKTS đã đạt
được những thành tựu đáng kể. TS đã trở thành một trong những mặt hàng XK chủ lực
của Việt Nam. Hàng TSXK luôn xếp vào top đầu về KNXK, sản phẩm TSXK không
những tăng về số lượng, chủng loại, giá trị XK, mà còn có mặt ở 130 quốc gia, vùng lãnh
thổ trên thế giới. Năm 2006, KNXK TS đạt 3,358 tỷ USD. Con số đó của năm 2007 và
2008 tương ứng là 3,7637 tỷ USD và 4,5101 tỷ USD. Năm 2008, KNXK TS chỉ đứng
sau dầu thô (10,3568 tỷ USD), dệt may (9,1204 tỷ USD), giày dép (4,7678 tỷ USD) [21]
Hà Tĩnh là một tỉnh có tiềm năng sản xuất và XKTS rất lớn. Trong những năm
qua, XKTS của Hà Tĩnh đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần tăng trưởng
và phát triển kinh tế ở Hà Tĩnh. Tuy nhiên, so với tiềm năng, XKTS của Hà Tĩnh còn ở
mức độ khiêm tốn.
Mặt khác, XKTS của Hà Tĩnh cũng như của Việt Nam đang đứng trước những thách
thức mới. Hàng TSXK của Hà Tĩnh hiện phải cạnh tranh quyết liệt với hàng TS của nhiều
địa phương khác và của nhiều nước khác cũng có điều kiện tương đồng như Việt Nam.
Chẳng hạn Trung Quốc, một số nước ASEAN.
Hơn nữa, hàng TSXK của Hà Tĩnh cũng như của Việt Nam hiện đang đứng trước
những rào cản mới. Đó là những quy định khắt khe của Chính phủ các nước NKTS về
VSATTP, các điều kiện kỹ thuật,…Trong nhiều trường hợp, việc vượt qua những rào cản
này còn khó khăn gấp bội so với hàng rào thuế quan trước đây. Trong khi đó, chất lượng
hàng TSXK của Hà Tĩnh chưa cao. Chính sách hỗ trợ XKTS còn hạn chế và bị ràng buộc
bởi những quy định của WTO. Hoạt động XKTS và QLNN đối với lĩnh vực này ở Hà
Tĩnh còn nhiều hạn chế. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có thể khai thác tốt hơn lợi thế
của mặt hàng XK chủ lực này, đảm bảo cho hàng TSXK có thể trở thành mặt hàng mũi
nhọn, có thể đứng vững và có uy tín trên thị trường quốc tế? Điều đó cũng đòi hỏi cần có
sự nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện hơn về XKTS và QLNN đối với lĩnh vực
này của Hà Tĩnh, nhằm tìm ra giải pháp thúc đẩy hơn nữa XKTS trong giai đoạn tới.
Đây cũng là lý do tôi chọn vấn đề: “Giải phỏp quản lý Nhà nước nhằm đẩy
mạnh xuất khẩu thuỷ sản của Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài luận văn
thạc sỹ, chuyên ngành Quản lý kinh tế.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm gần đây, lĩnh vực XK hàng hoá nói chung và XKTS nói riêng
được nhiều nhà khoa học nghiên cứu, nhiều đề tài, công trình được công bố:
- Bộ Thương Mại: “Các giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hoá của
Việt Nam vào thị trường EU giai đoạn 2000-2010” đề tài khoa học cấp bộ mã số: 1999-
78-161, năm 2004
- Bộ Thương Mại: “Đề án phát triển xuất khẩu giai đoạn 2006 - 2010”, năm 2006.
- Bộ Thương Mại: “Yếu tố môi trường trong phát triển xuất khẩu nông sản ở nước
ta”, đề tài khoa học cấp bộ mã số: 2001-78- 069, năm 2003.
- Nguyễn Trọng Liên: “Phương hướng, giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu trong tình
hình mới qua thực tế ở Quảng Ninh”, luận án tiến sỹ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia
Hồ Chí Minh, năm 2003.
- Hoàng Thị Ngọc Loan: “Thị trường tiêu thụ nông sản của Việt Nam trong bối
cảnh hội nhập AFTA”, luận án tiến sỹ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh,
năm 2005.
- Bộ Thương Mại: “Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển xuất khẩu nông sản, TS,
hàng thủ công mỹ nghệ sang thị trường Nhật Bản", đề tài khoa học cấp bộ, mã số đề tài:
2003-78- 013, năm 2004.
- Nguyễn Văn Hùng: “Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ trên
địa bàn tỉnh Thanh Hoá”, luận văn thạc sỹ kinh doanh và quản lý, Học viện Chính trị
Hành chính - Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2008.
- Trần Khắc Xin: "Phát triển xuất khẩu thuỷ sản của Thành phố Đà Nẵng thực
trạng và giải pháp", luận văn thạc sỹ kinh doanh và quản lý, Học viện Chính trị Quốc gia
Hồ Chí Minh, năm 2006.
Mặc dù, các đề tài đã hệ thống hoá được lý luận và thực tiễn về hoạt động XK của
một số mặt hàng, một số thị trường xuất khẩu, tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay, Việt
Nam đã chính thức là thành viên của tổ chức Thương Mại thế giới, những thay đổi, các
động thái kinh tế của các nước đều ảnh hưởng cả gián tiếp và trực tiếp vào thị trường
nước ta, do đó vấn đề bức thiết, cần được tiếp tục nghiên cứu nhằm góp phần thúc đẩy
xuất khẩu nói chung và TS nói riêng, góp phần tăng trưởng và phát triển kinh tế, phù hợp
với xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu.
Tính đến thời điểm này, trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh chưa có đề tài nghiên cứu nào
tập trung vào XKTS và QLNN về XKTS. Chính vì vậy, đây là vấn đề bức thiết cần tập
trung nghiên cứu nhằm góp phần phục vụ phát triển KT-XH của tỉnh, phù hợp với xu thế
đổi mới nền kinh tế của đất nước.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng, luận văn đề xuất một số giải pháp
QLNN nhằm đẩy mạnh XKTS của Hà Tĩnh trong thời kỳ tới.
Để thực hiện mục đích đó, đề tài có nhiệm vụ:
- Hệ thống hoá và góp phần làm rõ hơn một số vấn đề về XKTS, QLNN đối với
XKTS của Hà Tĩnh.
- Phân tích đánh giá thực trạng XKTS, QLNN đối với XKTS của Hà Tĩnh trong
thời gian qua.
- Trên cơ sở những phân tích đánh giá đó, cùng với những dự báo về XKTS của
Việt Nam cũng như thị trường TS thế giới, đề xuất một số giải pháp QLNN nhằm đẩy
mạnh XKTS của Hà Tĩnh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là QLNN đối với XKTS của Hà Tĩnh
- Về phạm vi nghiên cứu, đề tài tập trung nghiên cứu QLNN ở khâu xuất khẩu. Tuy
nhiên, để đảm bảo nâng cao chất lượng TSXK, đề tài cũng đề cập tới đến khâu sản xuất,
chế biến như là một giải pháp điều kiện. Mặt khác, hàng TSXK được nghiên cứu khảo sát
trong đề tài bao gồm tôm, cá, mực...
Về thời gian, vấn đề được nghiên cứu trong giai đoạn từ 2001 - 2008, số liệu cập
nhật đến 2008.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Dựa trên lý luận về QLNN về kinh tế nói chung, các văn bản, Nghị quyết của
Chính phủ, của tỉnh về phát triển ngành thủy sản.
- Phương pháp cụ thể: luận văn sử dụng các phương pháp khảo sát, thống kê, phân
tích và tổng hợp, phương pháp lôgic-lịch sử...
6. Một số đóng góp của luận văn
- Góp phần hệ thống hóa và làm rõ hơn một số vấn đề cơ bản QLNN đối với
XKTS của Hà Tĩnh.
- Luận văn có thể dùng là tài liệu tham khảo giúp UBND tỉnh Hà Tỹnh đề ra
các giải pháp mang tính khả thi trong công tác XKTS của tỉnh thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm
3 chương, 9 tiết.
Chương 1
Những vấn đề cơ bản về quản lý Nhà nước
đối với XUấT KHẩU THUỷ SảN của hà tĩnh
1.1. khái quát chung về QUảN Lý NHà NƯớC đối với XUấT KHẩU THUỷ
SảN của hà tĩnh
1.1.1. Khái niệm quản lý Nhà nước đối với xuất khẩu thuỷ sản
Theo nghĩa chung nhất, quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể
quản lý tới đối tượng quản lý, nhằm đạt mục tiêu đề ra [ 20, tr.11].
QLNN là hoạt động của bộ máy Nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp,
tư pháp nhằm thực hiện chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nước. Đó là sự tác động
của chủ thể quản lý bằng quyền lực Nhà nước, chủ yếu bằng pháp luật tới các đối tượng
quản lý. Bốn lĩnh vực hoạt động QLNN do bộ máy QLNN thực hiện là:
- Hoạt động của hệ thống các cơ quan quyền lực.
- Hoạt động của hệ thống các cơ quan xét xử.
- Hoạt động của hệ thống các cơ quan kiểm sát.
- Hoạt động của hệ thống các cơ quan hành chính.
Các cơ quan hành chính Nhà nước tiến hành quản lý hành chính Nhà nước trên
lĩnh vực hành pháp, đó là hành chính công quyền. Bộ máy thực hiện quyền lực Nhà nước
nhằm duy trì trật tự xã hội và thỏa mãn các lợi ích xã hội với hai chức năng cơ bản là
chấp hành và điều hành.
Chấp hành: pháp luật, mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên và các nghị quyết của cơ
quan quyền lực, các chủ trương, chính sách, kế hoạch, chương trình của Nhà nước.
Điều hành: thông báo, truyền đạt các biện pháp đối với cấp dưới; chỉ đạo thực hiện
các hoạt động hiệu quả.
Theo nghĩa rộng, QLNN về kinh tế được thực hiện thông qua cả 3 loại cơ quan lập
pháp, hành pháp và tư pháp của Nhà nước.
Theo nghĩa hẹp, QLNN về kinh tế được hiểu như hoạt động quản lý có tính chất
Nhà nước, nhằm điều hành nền kinh tế, được thực hiện bởi cơ quan hành pháp.
Tuy nhiên, trong luận văn này, khái niệm QLNN về kinh tế được tiếp cận theo
nghĩa rộng, tức là QLNN về kinh tế được thực hiện thông qua cả 3 loại cơ quan lập pháp,
hành pháp, tư pháp. QLNN về kinh tế là những tác động của các cơ quan QLNN có chức
năng và thẩm quyền nhất định tới các hoạt động KT-XH, bằng các công cụ, chính sách,
phương pháp có tính chất Nhà nước nhằm đạt mục tiêu định trước.
QLNN đối với XKTS là một trong những nội dung cơ bản của QLNN về kinh tế
và QLNN đối với hoạt động XK.
Từ những phân tích trên, chúng ta có thể xác định khái niệm về QLNN đối với
XKTS như sau:
QLNN đối với XKTS là những tác động của cơ quan QLNN có chức năng, thẩm
quyền nhất định tới các hoạt động XKTS, bằng các công cụ, chính sách, phương pháp có
tính chất Nhà nước, nhằm đạt được các mục tiêu đã định trước.
Phân tích khái niệm này, chúng tôi muốn làm rõ bốn điểm.
Một là, về chủ thể QLNN đối với XKTS
Chủ thể quản lý về XKTS là Nhà nước mà cụ thể là các cơ quan QLNN có chức
năng, thẩm quyền ở Trung ương và địa phương quản lý hoạt động XKTS.
ở Trung ương, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ có chức năng
QLNN về kinh tế, trong đó có QLNN về XKTS. ở đây, Bộ NN & PTNT và Bộ Công
Thương đóng vai trò quan trọng, trực tiếp QLNN đối với XKTS.
ở địa phương, cơ quan QLNN đối với XKTS (chủ thể quản lý) được tổ chức ở cấp
tỉnh và cấp huyện.
ở cấp tỉnh chủ thể QLNN về XKTS bao gồm HĐND tỉnh, UBND tỉnh, các Sở,
Ban ngành liên quan đến QLNN đối với XKTS. Trong đó, Sở NN & PTNT, Sở Công
Thương có chức năng trực tiếp tham mưu cho UBND tỉnh về lĩnh vực XKTS.
ở cấp huyện, chủ thể QLNN về XKTS là các cơ quan tương ứng như cấp tỉnh. Đó là
HĐND huyện, UBND huyện, các phòng ban liên quan tới XKTS ở huyện, như phòng NN &
PTNT, phòng Công thương, Chi cục thuế huyện.
Ngoài ra, chủ thể QLNN đối với XKTS còn là các cơ quan bảo vệ pháp luật gồm
Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân các cấp, Thanh tra nhà nước. Các cơ quan này
có chức năng kiểm tra, kiểm soát, bảo vệ quyền lực Nhà nước, xét xử các vi phạm pháp
luật và tranh chấp trong các hoạt động kinh tế nói chung, XKTS nói riêng.
Trong luận văn này, chủ thể QLNN đối với XKTS được xem xét là các cơ quan
QLNN cấp tỉnh của Hà Tĩnh (HĐND, UBND tỉnh Hà Tĩnh và các Sở, Ban, Ngành cấp
tỉnh như Sở NN & PTNT, Sở Công Thương Hà Tĩnh…).
Hai là, đối tượng của QLNN là lĩnh vực XKTS. Lĩnh vực XKTS được xem xét ở
đây bao gồm khai thác, NT, chế biến và XKTS.
ở cấp Trung ương, quản lý hoạt động này được thực hiện trên phạm vi cả nước.
Cấp tỉnh, huyện quản lý lĩnh vực này trên phạm vi lãnh thổ mình quản lý. Tuy nhiên, sự
phân cấp này chỉ mang tính tương đối. Bởi vì trên địa bàn tỉnh, huyện có nhiều khi có
những cơ quan đơn vị, lĩnh vực cũng tham gia các hoạt động XKTS nhưng không thuộc
cơ quan quản lý của địa phương. Chẳng hạn, như Cảng vụ Hà Tĩnh, Cục Hải quan Hà
Tĩnh,...
Ba là, về mục tiêu quản lý Nhà nuớc về XKTS
Mục tiêu quản lý là đích phải đạt tới trong quá trình quản lý, do chủ thể quản lý đề
ra. Mục tiêu QLNN đối với XKTS phải được xác định trước, chi phối, dẫn dắt cả hệ
thống quản lý trong toàn bộ quá trình hoạt động. Mục tiêu của QLNN đối với XKTS
nhằm làm cho hoạt động XKTS có hiệu quả, phù hợp với chiến lược phát triển KT-XH
của tỉnh, của đất nước, góp phần vào thực hiện chiến lược CNH hướng vào XK của quốc
gia. Các mục tiêu chung của XKTS bao gồm:
- Khơi dậy nội lực và ngoại lực thúc đẩy XKTS, nhằm khai thác tốt nhất tiềm năng, lợi
thế tuyệt đối, lợi thế so sánh của địa phương cho phát triển XKTS.
- Thúc đẩy xuất khẩu để tăng thu ngoại tệ, đáp ứng nhu cầu nhập khẩu phục vụ sản
xuất đời sống nhân dân trong nước, phục vụ quá trình CNH, HĐH nền kinh tế quốc dân.
- Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại đặc biệt là chuyển dịch
cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn theo hướng tăng dần tỷ trọng chăn nuôi, tăng
tỷ trọng kinh tế TS.
- Giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động trong ngành TS.
Mục tiêu cụ thể của QLNN đối với XKTS là tổng giá trị và tốc độ tăng KNXK
TS, khối lượng TSXK, thị trường XKTS, mặt hàng TSXK; tỷ trọng sản lượng TS chế
biến XK, tăng hàm lượng TS chế biến sâu. Các chỉ tiêu này được đưa ra hàng năm, kỳ kế
hoạch ngắn hạn, dài hạn, hoặc trong các kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh.
Bốn là, về cơ chế quản lý đối với lĩnh vực XKTS
Cơ chế quản lý kinh tế trong giai đoạn hiện nay là cơ chế thị trường có sự quản lý
của Nhà nước theo định hướng XHCN, quản lý bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và
công cụ khác [23, tr.46]. Như vậy, cơ chế quản lý kinh tế bao gồm rất nhiều yếu tố cấu
thành, đó là các luật liên quan, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, chính
sách, quy chế, quy định của Nhà nước Trung ương và địa phương. Pháp luật được coi là
yếu tố quan trọng nhất, bởi vì nó là công cụ chủ yếu của Nhà nước được sử dụng để quản
lý nền KTTT định hướng XHCN mà Việt Nam đang xây dựng. Cơ chế quản lý XKTS
bao gồm các yếu tố như các Luật về TS, Luật Thương mại, Luật Đầu tư, Luật Doanh
nghiệp, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hoá, Pháp lệnh VSATTP, Pháp lệnh thú y..., các
chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án về XKTS... Hệ thống các văn bản
pháp qui là công cụ chủ yếu mà chính quyền địa phương sử dụng nhằm phối hợp thống
nhất các luật mà Nhà nước đã ban hành để vận dụng vào quá trình quản lý XKTS.
Các Luật, Nghị định, Quyết định phê duyệt chương trình dự án ,... sau khi được
Chính phủ phê duyệt, được các Bộ chức năng, UBND các cấp, các sở chức năng ở tỉnh cụ
thể hóa bằng các văn bản pháp quy (Quyết định, Thông tư, Quy định...). Đây là cơ sở
pháp lý cho QLNN cấp quốc gia, cấp tỉnh.
QLNN đối với XKTS ở cấp tỉnh chủ yếu dựa trên hệ thống văn bản quản lý XKTS
mà Chính phủ và các Bộ đã ban hành như Quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển TS,
chiến lược XKTS, chương trình XKTS, đề án XKTS, chương trình xúc tiến XKTS,...
1.1.2. Vai trò quản lý của Nhà nước đối với xuất khẩu thuỷ sản
Trong nền KTTT, Nhà nước có vai trò hết sức quan trọng đối với sự ổn định và
phát triển của nền kinh tế. Thực hiện QLNN về kinh tế, trong đó có QLNN đối với lĩnh
vực XKTS, Nhà nước có các vai trò sau:
Thứ nhất, Nhà nước tạo hành lang pháp lý cho phát triển XKTS. Đó là Nhà
nước xây dựng, củng cố và hoàn thiện hệ thống pháp luật, ban hành các chính sách
khuyến khích XKTS như: Luật TS, Luật Thương mại, Luật chất lượng, sản phẩm hàng
hoá, Chiến lược XK, Chương trình XK. Nhà nước ban hành các chính sách khuyến
khích XK như các chương trình đánh bắt, khai thác, NT, chế biến TS, chương trình
xúc tiến thương mại trọng điểm quốc gia…Trên cơ sở đó, các ngành, địa phương, với
chức năng, nhiệm vụ của mình triển khai thực hiện, xây dựng quy hoạch, kế hoạch, đề
án, chương trình phát triển XKTS, xây dựng các quỹ hỗ trợ XKTS, quỹ bảo hiểm rủi
ro trong XKTS...
Đây là khung khổ pháp lý cho các hoạt động XKTS phát triển. Các doanh nghiệp
sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực XKTS sẽ được tự do hoạt động trong khuôn khổ,
phạm vi mà pháp luật, chính sách của Nhà nước không cấm. Đồng thời, các doanh nghiệp
có định hướng chung cho sự phát triển của mình. Nhà nước khuyến khích các doanh
nghiệp kinh doanh TSXK cạnh tranh tự do theo quy định của pháp luật. Ngăn chặn các
hành vi gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh, bảo đảm hoạt động XKTS
phát triển một cách ổn định.
Thứ hai, Nhà nước đóng vai trò thúc đẩy XK như xúc tiến XKTS, mở rộng thị
trường XK bao gồm đàm phán mở cửa thị trường, tăng cường cung cấp thông tin thương
mại TS; giúp đỡ các doanh nghiệp xây dựng thương hiệu hàng TSXK, thương hiệu doanh
nghiệp XKTS..., hỗ trợ các chủ thể hoạt động XKTS tham gia hội chợ TS ở nước ngoài,
trong nước; đàm phán, tìm kiếm bạn hàng, ký kết hợp đồng XKTS...
Thứ ba, Nhà nước khuyến khích XKTS bằng các chính sách miễn, giảm thuế,
chính sách đất đai, vốn, công nghệ, xúc tiến XK…
Thứ tư, với tư cách là người cung cấp hàng hoá công cộng, Nhà nước ưu tiên đầu
tư xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng, đảm bảo và tạo điều kiện để các đơn vị sản xuất
kinh doanh XNK TS hoạt động thuận lợi. Nhà nước tác động trực tiếp vào khâu quản lý
để điều tiết nền kinh tế phát triển bền vững trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế.
Thứ năm, thông qua quản lý quy hoạch phát triển XKTS, Nhà nước có thể điều
chỉnh được cơ cấu kinh tế ngành, tổ chức lại sản xuất, hình thành các vùng nguyên liệu
tập trung, tổ chức khai thác bền vững nguồn lợi TS.
Thứ sáu, Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi cho các hiệp hội ngành nghề sản xuất,
chế biến, XKTS hoạt động có hiệu quả. Nhà nước khuyến khích việc thành lập tự nguyện
các hiệp hội của những ngành nghề khác nhau hay hiệp hội ở các địa phương khác nhau
nhằm có biện pháp hỗ trợ phát triển cho các đơn vị khai thác, NT, chế biến, XKTS. Từ
đó, Nhà nước có thể hiểu được tâm tư, nguyện vọng của các cơ sở, và về phía các hiệp
hội cũng có những ý kiến đóng góp xác đáng, mang tính thực tiễn cho các cơ quan Nhà
nước hoạch định những cơ chế chính sách phát triển XKTS.
Thứ bảy, Nhà nước xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, định mức...của các hoạt động
XK, lấy tiêu chuẩn quốc tế làm nền tảng của mình, có sự điều tiết của Nhà nước cho phù
hợp với điều kiện Việt Nam. Nhà nước có thể bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các doanh
nghiệp XKTS ở nước ngoài trong trường hợp Chính phủ nước ngoài áp dụng các biện
pháp phân biệt đối xử, hoặc cản trở hoạt động XKTS của các doanh nghiệp ở thị trường
nước ngoài.
1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nước đối với xuất khẩu thuỷ
sản
Trước hết, quy mô và năng lực quản lý điều hành của bộ máy Nhà nước cả Trung
ương và địa phương có tác động đến hoạt động XKTS. Bộ máy tinh gọn, hiệu quả, sẽ tiết
kiệm chi thường xuyên, tăng các khoản chi cho đầu tư phát triển XKTS, đồng thời có khả
năng thu hút mạnh các nguồn vốn đầu tư, nhất là các nguồn đầu tư nước ngoài cho các
chương trình mục tiêu Chính phủ về phát triển XKTS. Yếu tố quan trọng nhất trong bộ
máy tổ chức và cán bộ là trình độ cán bộ làm công tác quy hoạch, kế hoạch, công tác
hoạch định và thực thi các chính sách phát triển XK... Nếu đội ngũ cán bộ này thật sự có
năng lực, phẩm chất tốt thì sẽ tham mưu cho chính quyền địa phương quản lý hoạt động
XKTS có hiệu quả, góp phần thúc đẩy XKTS phát triển.
Thứ hai, cơ chế, chính sách của Nhà nước Trung ương và địa phương sẽ tạo ra hành
lang thuận lợi hoặc kìm hãm sự phát triển. Trước hết là hệ thống các văn bản pháp luật như
Luật Thương mại, Luật TS, Luật Tài nguyên môi trường, Luật Đầu tư; các văn bản quản lý
về XKTS, quản lý về VSATTP TS, sau đó là các cơ chế chính sách khuyến khích đầu tư
phát triển TS, có tác động thúc đẩy các thành phần kinh tế mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực
khai thác, NT và chế biến, XKTS. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong các văn bản chính
sách hoặc các chính sách thiếu chặt chẽ, kiểm soát không tốt ở một số địa phương, một số
lĩnh vực có thể dẫn đến bất ổn trong hoạt động XKTS . Thực tế, ở nước ta trong thời gian
qua, những hạn chế trong cơ chế chính sách đã dẫn đến hệ quả là chương trình đánh bắt xa
bờ đã thất bại. Cơ chế vay vốn đóng tàu quá dễ dàng và thiếu sự kiểm soát chặt chẽ, trong