Luận văn Hoàn thiện các hình thức trả lương, trả thưởng tại công ty dệt kim Thăng Long

 Luận văn tốt nghiệp Đề tài: Hoàn thiện các hình thức trả lương, trả thưởng tại công ty dệt kim Thăng Long KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 1 Lêi nãi ®Çu Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, ®Êt n−íc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Cho ®Õn nay, chóng ta ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp sau mét thêi gian ngì ngµng tr−íc c¬ chÕ thÞ tr−êng nay ®· phôc håi v−¬n lªn trong s¶n xuÊt kinh doanh. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp hoµn toµn tù chñ trong s¶n xuÊt, lÊy thu bï chi vµ kinh doanh ph¶i cã l·i. Tr−íc yªu cÇu ®ã, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ngõng v−¬n lªn hoµn thiÖn mäi ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó thùc hiÖn môc tiªu: Gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, dÞch vô... ®Ó tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §Ó thùc hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i quan t©m vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ trong qu¶n lý kinh tÕ. Bëi nã cã t¸c dông rÊt lín khi ta sö dông lµm c«ng cô qu¶n lý trong doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng c«ng cô mµ doanh nghiÖp sö dông ®ã lµ c«ng cô tiÒn l−¬ng. TiÒn l−¬ng lµ mét ®ßn bÈy kinh tÕ lîi h¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Nhµ n−íc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tù lùa chän c¸c h×nh thøc tr¶ l−¬ng cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh sao cho ph¸t huy tèt nhÊt ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l−¬ng. Qua thêi gian dµi ®−îc häc tËp vµ nghiªn cøu t¹i tr−êng cïng víi qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty dÖt kim Th¨ng Long. VËn dông lý thuyÕt ®· ®−îc häc víi kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i C«ng ty t«i ®· chän ®Ò tµi:
Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l−¬ng, tr¶ th−ëng t¹i C«ng ty dÖt kim Th¨ng Long Chuyªn ®Ò gåm 3 phÇn: Ch−¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng Ch−¬ng II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng tr¶ l−¬ng, tr¶ th−ëng ë C«ng ty dÖt kim Th¨ng Long. KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 2 Ch−¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn h×nh thøc tr¶ l−¬ng tr¶ th−ëng ë C«ng ty DÖt kim Th¨ng Long. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThÇy gi¸o NguyÔn §øc Kiªn, L·nh ®¹o C«ng ty, ®Æc biÖt lµ c¸n bé Phßng Tæ chøc lao ®éng ®· nhiÖt t×nh h−íng dÉn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Hµ Néi, th¸ng 4/2003 KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 3 Ch−¬ng I c¬ së lý luËn vÒ tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng I. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ vai trß cña tiÒn l−¬ng 1.1 Kh¸i niÖm, b¶n chÊt tiÒn l−¬ng TiÒn l−¬ng vµ tiÒn c«ng lµ mét thµnh phÇn cña thï lao lao ®éng. §ã lµ phÇn thï lao cè ®Þnh (thï lao c¬ b¶n) mµ ng−êi lao ®éng nhËn ®−îc mét c¸ch th−êng kú th«ng qua quan hÖ thuª m−ín gi÷a hä víi tæ chøc. Trong ®ã, tiÒn l−¬ng lµ sè tiÒn mµ ng−êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi hä thùc hiÖn c«ng viÖc mét c¸ch cè ®Þnh vµ th−êng xuyªn theo mét ®¬n vÞ thêi gian, cã thÓ lµ l−¬ng tuÇn hay l−¬ng th¸ng. Cßn tiÒn c«ng lµ sè tiÒn mµ ng−êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi hä thùc hiÖn c«ng viÖc tuú thuéc vµo sè l−îng thêi gian lµm viÖc thùc tÕ hoÆc sè l−îng s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra hoÆc khèi l−îng c«ng viÖc thùc tÕ ®· thùc hiÖn . HiÓu mét c¸ch chung nhÊt, tiÒn l−¬ng lµ kho¶n tiÒn mµ ng−êi lao ®éng nhËn ®−îc sau khi kÕt thóc mét qu¸ tr×nh lao ®éng, hoÆc lµ hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång lao ®éng . Theo c¸ch hiÓu nµy th× tiÒn l−¬ng vµ tiÒn c«ng gièng nhau. Tuy vËy, qua c¸c thêi kú kh¸c nhau th× tiÒn l−¬ng còng ®−îc hiÓu theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Tr−íc ®©y trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tiÒn l−¬ng lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n, ®−îc Nhµ n−íc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho ng−êi lao ®éng theo sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng. Hay tiÒn l−¬ng chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt ph¸t triÓn c©n ®èi, cã kÕ ho¹ch vµ chÞu sù chi phèi trùc tiÕp cña Nhµ n−íc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng b¶n chÊt cña tiÒn l−¬ng ®· thay ®æi. NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng b¶n chÊt cña tiÒn l−¬ng ®· thay ®æi. NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña thÞ tr−êng søc lao ®éng, nÒn tiÒn l−¬ng kh«ng chØ thuéc ph¹m trï ph©n phèi mµ cßn lµ ph¹m trï trao ®æi, ph¹m trï gi¸ trÞ. TiÒn l−¬ng lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng, ®−îc h×nh thµnh qua tho¶ thuËn gi÷a ng−êi sö dông lao ®éng vµ KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 4 ng−êi lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu lao ®éng trªn thÞ tr−êng. Nh− vËy, tõ chç coi tiÒn l−¬ng chØ lµ yÕu tè cña ph©n phèi, th× nay ®· coi tiÒn l−¬ng lµ yÕu tè cña s¶n xuÊt. Tøc lµ chi phÝ tiÒn l−¬ng kh«ng chØ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, mµ cßn lµ ®Çu t− cho ng−êi lao ®éng. Tãm l¹i tiÒn l−¬ng mang b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi. Nã biÓu hiÖn quan hÖ x· héi gi÷a nh÷ng ng−êi tham gia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸c bªn. 1.2 Vai trß cña tiÒn l−¬ng TiÒn l−¬ng cã vai trß quan träng ®èi víi c¶ ng−êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp. TiÒn l−¬ng cã t¸c dông bï ®¾p l¹i søc lao ®éng cho ng−êi lao ®éng. §ång thêi tiÒn l−¬ng còng cã t¸c dông to lín trong ®éng viªn khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc. Ng−êi lao ®éng chØ cã thÓ yªn t©m dån hÕt søc m×nh cho c«ng viÖc nÕu c«ng viÖc Êy ®em l¹i cho hä mét kho¶n ®ñ ®Ó trang tr¶i cuéc sèng. Thùc tÕ hiÖn nay tiÒn l−¬ng cßn ®−îc coi nh− mét th−íc ®o chñ yÕu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ vµ th©m niªn nghÒ nghiÖp. V× thÕ, ng−êi lao ®éng rÊt tù hµo vÒ møc l−¬ng cao, muèn ®−îc t¨ng l−¬ng mÆc dï , tiÒn l−¬ng cã thÓ chØ chiÕm mét phÇn nhá trong tæng thu nhËp cña hä. §èi víi doanh nghiÖp, tiÒn l−¬ng ®−îc coi lµ mét bé phËn cña chi phÝ s¶n xuÊt. V× vËy, chi cho tiÒn l−¬ng lµ chi cho ®Çu t− ph¸t triÎn. Hay tiÒn l−¬ng lµ mét ®ßn bÈy quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c tæ chøc tiÒn l−¬ng trong doanh nghiÖp c«ng b»ng vµ hîp lý sÏ gãp phÇn duy tr×, cñng cè vµ ph¸t triÓn lùc l−îng lao ®éng cña m×nh. 2. C¸c yªu cÇu vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc tiÒn l−¬ng C¸c doanh nghiÖp th−êng cã nh÷ng quan ®iÓm, nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau trong hÖ thèng thï lao, nh−ng nh×n chung, môc tiªu cña hÖ thèng thï lao nh»m vµo hai vÊn ®Ò : + HÖ thèng thï lao ®Ó thu hót vµ g×n gi÷ ng−êi lao ®éng giái. + HÖ thèng thï lao t¹o ®éng l−c cho ng−êi lao ®éng KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 5 §Ó ®¹t ®−îc hai môc tiªu c¬ b¶n nµy, doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng hÖ thèng thï lao hîp lý. §ã lµ sù kÕt hîp c¸c yªu cÇu ®èi víi mét hÖ thèng thï lao vµ sù tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c tr¶ l−¬ng. 2.1 C¸c yªu cÇu cña hÖ thèng thï lao : * TÝnh hîp ph¸p : HÖ thèng thï lao ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu luËt vÒ l−¬ng tèi thiÓu, c¸c quy ®Þnh vÒ thêi gian vµ diÒu kiÖn lao ®éng, c¸c quy ®Þnh vÒ phóc lîi x· héi nh− BHXH, èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng..... * TÝnh hÊp dÉn : thÓ hiÖn ë møc l−¬ng khëi ®iÓm . Møc l−¬ng khëi ®iÓm th−êng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nhÊt khiÕn ng−êi lao ®éng quyÕt ®Þnh cã chÊp nhËn viÖc lµm ë doanh nghiÖp hay kh«ng. Th«ng th−êng c¸c doanh nghiÖp cµng tr¶ l−¬ng cao cµng cã kh¶ n¨ng thu hót ®−îc ng−êi lao ®éng giái. * T¹o ®éng lùc : ThÓ hiÖn ë c¸c møc l−¬ng sau møc l−¬ng khëi ®iÓm. C¸c møc l−¬ng nµy ph¶i cã sù ph©n biÖt t−¬ng øng víi yªu cÇu møc ®é phøc t¹p vµ kü n¨ng thùc hiÖn còng nh− møc ®é ®ãng gãp. * TÝnh c«ng b»ng: HÖ thèng thï lao ph¶i gióp mäi ng−êi lao ®éng c¶m thÊy sù chªnh lÖch gi÷a c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau (c«ng b»ng trong néi bé). Ngoµi ra, hÖ thèng thï lao cña doanh nghiÖp ph¶i t−¬ng quan víi thï lao cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong cïng ngµnh (c«ng b»ng so víi bªn ngoµi) * TÝnh b¶o ®¶m : HÖ thèng thï lao ph¶i gióp ng−êi lao ®éng c¶m nhËn ®−îc thï lao hµng th¸ng cña m×nh ®−îc b¶o ®¶m ë mét møc nµo ®ã vµ kh«ng phô thuéc vµo c¸c yÕu tè biÕn ®éng kh¸c. * TÝnh hiÖu suÊt : HÖ thèng thï lao ph¶i mang l¹i hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp . Hay hÖ thèng thï lao ph¶i tÝnh ®Õn mét ®ång l−¬ng bá ra th× thu l¹i ®−îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. 2.2 C¸c nguyªn t¾c tr¶ l−¬ng 2.2.1 Nguyªn t¾c 1: Tr¶ l−¬ng ngang nhau cho lao ®éng nh− nhau KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 6 Nguyªn t¾c nµy b¶o ®¶m ®−îc tÝnh c«ng b»ng trong ph©n phèi tiÒn l−¬ng gi÷a nh÷ng ng−êi lao ®éng lµm viÖc nh− nhau trong doanh nghiÖp . NghÜa lµ lao ®éng cã sè l−îng vµ chÊt l−îng nh− nhau th× tiÒn l−¬ng ph¶i nh− nhau. 2.2.2 Nguyªn t¾c 2 : §¶m b¶o tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l−¬ng b×nh qu©n T¨ng tiÒn l−¬ng vµ t¨ng NSL§ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. T¨ng NSL§ lµ c¬ së ®Ó t¨ng tiÒn l−¬ng vµ ng−îc l¹i t¨ng tiÒn l−¬ng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch con ng−êi h¨ng say lµm viÖc ®Ó t¨ng NSL§. Trong c¸c doanh nghiÖp th−êng t¨ng tiÒn l−¬ng dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, cßn t¨ng NSL§ l¹i lµm gi¶m chi phÝ cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm. Mét doanh nghiÖp thùc sù kinh doanh cã hiÖu qu¶ khi chi phÝ nãi chung còng nh− chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®−îc h¹ thÊp, tøc møc gi¶m chi phÝ do t¨ng NSL§ ph¶i lín h¬n møc t¨ng chi phÝ do tiÒn l−¬ng t¨ng. Nguyªn t¾c nµy lµ cÇn thiÕt ph¶i b¶o ®¶m ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp , n©ng cao ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng. III. C¸c h×nh thøc tr¶ l−¬ng , tr¶ th−ëng 1. H×nh thøc tr¶ l−¬ng theo thêi gian 1.1 Kh¸i niÖm TiÒn l−¬ng theo thêi gian lµ tiÒn l−¬ng thanh to¸n cho ng−êi c«ng nh©n c¨n cø vµo tr×nh ®é lµnh nghÒ vµ thêi gian c«ng t¸c cña hä. 1.2 Ph¹m vi ¸p dông H×nh thøc tr¶ l−¬ng theo thêi gian chñ yÕu ¸p dông ®èi vêi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý §èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt th× h×nh thøc nµy chØ ¸p dông ë c¸c bé phËn mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· ®−îc tù ®éng ho¸, nh÷ng c«ng viÖc ch−a x©y dùng ®−îc ®Þnh møc lao ®éng, nh÷ng c«ng viÖc mµ khèi l−îng hoµn thµnh kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc hoÆc nh÷ng lo¹i c«ng viÖc cÇn thiÕt ph¶i tr¶ l−¬ng thêi gian KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 7 nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm nh− c«ng viÖc kiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm, c«ng viÖc söa ch÷a m¸y mãc thiÕt bÞ. 1.3 H×nh thøc tr¶ l−¬ng theo thêi gian 1.3.1 ChÕ ®é tr¶ l−¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n Kh¸i niÖm: ChÕ ®é tr¶ l−¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ ®é tr¶ l−¬ng mµ tiÒn l−¬ng cña mèi ng−êi c«ng nh©n nhËn ®−îc phô thuéc vµo bËc cao hay thÊp, thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt. Ph¹m vi ¸p dông : ChÕ ®é tr¶ l−¬ng nµy ¸p dông ë nh÷ng n¬i khã x¸c ®Þnh møc lao ®éng chÝnh x¸c, khã ®¸nh gi¸ c«ng viÖc chÝnh x¸c do ®ã h×nh thøc tr¶ l−¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n th−êng ¸p dông víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý vµ th−êng ®−îc ¸p dông trong khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp. TiÒn l−¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Ltt = Lcb x T Trong ®ã : Ltt : TiÒn l−¬ng thùc tÕ mµ ng−êi lao ®éng nhËn ®−îc Lcb : TiÒn l−¬ng cÊp bËc chÝnh theo thêi gian T : Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ: giê, ngµy Cã ba lo¹i l−¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n L−¬ng giê : Lµ tiÒn l−¬ng tÝnh theo møc l−¬ng cÊp bËc giê vµ sè giê lµm viÖc thùc tÕ. L−¬ng ngµy : TÝnh theo møc l−¬ng cÊp bËc ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ. L−¬ng th¸ng : TÝnh theo møc l−¬ng cÊp bËc th¸ng NhËn xÐt : ¦u ®iÓm : Ng−êi lao ®éng cã thÓ yªn t©m lµm viÖc v× tiÒn l−¬ng ®−îc tr¶ cè ®Þnh kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 8 nghiÖp. TiÒn l−¬ng phô thuéc vµo th©m niªn c«ng t¸c. Th©m niªn cµng nhiÒu th× tiÒn l−¬ng cµng cao. Nh−îc ®iÓm : chÕ ®é tr¶ l−¬ng nµy mang tÝnh b×nh qu©n, tiÒn l−¬ng kh«ng g¾n víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc, kh«ng khuyÕn khÝch sö dông hîp lý thêi gian lµm viÖc, tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. 1.3.2 ChÕ ®é tr¶ l−¬ng theo thêi gian cã th−ëng : Kh¸i niÖm: Lµ sù kÕt hîp gi÷a tr¶ l−¬ng theo thêi gian gi¶n ®¬n víi tiÒn th−ëng khi ®¹t ®−îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè l−îng hoÆc chÊt l−îng ®· quy ®Þnh. Ph¹m vi ¸p dông : ChÕ ®é tr¶ l−¬ng nµy chñ yÕu ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n phô lµm c«ng viÖc phô nh− c«ng nh©n söa ch÷a, ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ... ngoµi ra, cßn ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n chÝnh lµm viÖc ë nh÷ng kh©u s¶n xuÊt cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao, tù ®éng ho¸ hoÆc nh÷ng c«ng viÖc tuyÖt ®èi ph¶i ®¶m b¶o chÊt l−îng. C¸ch tÝnh l−¬ng thêi gian cã th−ëng : TLth = Ltt x Tth Trong ®ã : TLth : TiÒn l−¬ng cã th−ëng Ltt : TiÒn l−¬ng thùc tÕ c«ng nh©n nhËn ®−îc TTh : TiÒn th−ëng NhËn xÐt : ¦u ®iÓm : ChÕ ®é tr¶ l−¬ng theo thêi gian cã th−ëng cã nhiÒu −u ®iÓm h¬n chÕ ®é thêi gian ®¬n gi¶n v× nã g¾n chÆt thµnh tÝch c«ng t¸c cña tõng ng−êi ®· ®¹t ®−îc th«ng qua c¸c chØ tiªu xÐt th−ëng. H×nh thøc nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh ht¹o vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ mµ cßn khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ cña m×nh. Do ®ã, chÕ ®é tr¶ l−¬ng nµy ngµy cµng ®−îc ¸p dông trªn quy m« réng h¬n. KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 9 Nh− vËy, nh−îc ®iÓm chÝnh cña h×nh thøc tr¶ l−¬ng theo thêi gian lµ kh«ng g¾n liÒn gi÷a chÊt l−îng vµ sè l−îng lao ®éng mµ c«ng nh©n ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Nªn h×nh thøc nµy kh«ng mang l¹i cho ng−êi lao ®éng sù quan t©m ®Çy ®ñ ®èi víi thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh kh«ng t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó uèn n¾n kÞp thêi nh÷ng th¸i ®é sai lÖch vµ kh«ng khuyÕn khÝch hä nghiªm chØnh thùc hiÖn chÕ ®é tiÕt kiÖm thêi gian, vËt t− vµ lao ®éng trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c. 2. H×nh thøc tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm 2.1 Kh¸i niÖm Tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l−¬ng cho ng−êi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµo sè l−îng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm (dÞch vô) mµ hä ®· hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l−¬ng ®−îc ¸p dông phÇn lín trong c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp ë n−íc ta, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp sö dông chÕ t¹o s¶n phÈm. 2.2 ý nghÜa cña tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm - Lµ h×nh thøc c¨n b¶n ®Ó thùc hiÖn quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng . Ai lµm nhiÒu chÊt l−îng s¶n phÈm tèt ®−îc h−ëng nhiÒu l−¬ng ai lµm Ýt chÊt l−îng s¶n phÈm xÊu th× ®−îc h−ëng Ýt l−¬ng. Nh÷ng ng−êi lµm viÖc nh− nhau th× ph¶i h−ëng l−¬ng b»ng nhau. §iÒu nµy sÏ cã t¸c dông t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña ng−êi lao ®éng. - Tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiÕp khuyÕn khÝch ng−êi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ tÝch luü kinh nghiÖm, rÌn luyÖn kü n¨ng, ph¸t huy s¸ng t¹o ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ n¨ng suÊt lao ®éng. - Tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm cßn cã ý nghÜa trong viÖc n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù chñ vµ chñ ®éng trong lµm viÖc cña ng−êi lao ®éng. §ång thêi ®Êu tranh chèng hiÖn t−îng tiªu cùc lµm viÖc thiÕu tr¸ch nhiÖm trong c¸n bé c«ng nh©n s¶n xuÊt. KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 10 - Cñng cè vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ thi ®ua s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa ®éng viªn thi ®ua liªn tôc vµ m¹nh mÏ ®ång thêi ¸p dông mét c¸ch ®óng ®¾n c¸c chÕ ®é tiÒn l−¬ng theo s¶n phÈm sÏ kÕt hîp chÆt chÏ ®−îc hai mÆt khuyÕn khÝch b»ng lîi Ých vËt chÊt vµ ®éng viªn tinh thÇn ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt. Nh− vËy chÕ ®é tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm cã ý nghÜa kinh tÕ chÝnh trÞ quan träng. Nã ®éng viªn ng−êi lao ®éng lµm viÖc ®Ó t¨ng thªm thu nhËp va t¨ng s¶n phÈm cho x· héi. 2.3 C¸c chÕ ®é tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm 2.3.1 ChÕ ®é tr¶ l−¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n Kh¸i niÖm : Lµ chÕ ®é tiÒn l−¬ng ®−îc tr¶ theo tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt s¶n phÈm va theo ®¬n gi¸ nhÊt ®Þnh. Trong bÊt kú tr−êng hîp nµo c«ng nhËn hôt møc, hay v−ît møc cø mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm lµm ra ®Òu ®−îc tr¶ l−¬ng nhÊt ®Þnh gäi lµ ®¬n gi¸ s¶n phÈm nh− vËy tiÒn l−¬ng sÏ t¨ng theo sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Ph¹m vi ¸p dông : chÕ ®é tiÒn l−¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ®−îc ¸p dông réng r·i ®èi víi nh÷ng ng−êi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä mang tÝnh chÊt ®éc lËp t−¬ng ®èi , cã thÓ ®Þnh møc kiÓm tra , nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch riªng biÖt. TiÒn l−¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: L1 = §G x Q1 L1 : TiÒn l−¬ng thùc tÕ mµ c«ng nh©n nhËn ®−îc. DG : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cho mét s¶n phÈm Q1 : Sè l−îng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng lµ møc tiÒn l−¬ng tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Khi x¸c ®Þnh mét ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ng−êi ta c¨n cø vµo hai nh©n tè : ®Þnh møc lao ®éng vµ møc l−¬ng cÊp bËc c«ng viÖc. KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 11 NÕu c«ng viÖc cã ®Þnh møc s¶n l−îng : §G = L0/Q NÕu c«ng viÖc cã ®Þnh møc thêi gian : §G = L0 x T Trong ®ã : §G : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cho mét s¶n phÈm L0 : L−¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n trong kú (ngµy, th¸ng) Q : Møc s¶n l−îng T : Møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm NhËn xÐt : ¦u ®iÓm: DÔ dµng tÝnh ®−îc tiÒn l−¬ng trùc tiÕp trong kú. KhuyÕn khÝch c«ng nh©n tù gi¸c, tiÕt kiÖm thêi gian lµm viÖc, gi¶m tèi ®a thêi gian l·ng phÝ tù häc hái ®Ó n©ng cao kü n¨ng kü x¶o lµm viÖc, n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng thu nhËp. Nh−îc ®iÓm: C«ng nh©n chØ quan t©m ®Õn sè l−îng mµ Ýt chó ý ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm. NÕu kh«ng cã th¸i ®é vµ ý thøc lµm viÖc sÏ l·ng phÝ vËt t− nguyªn vËt liÖu. 2.3.2 ChÕ ®é tr¶ l−¬ng s¶n phÈm tËp thÓ : Kh¸i niÖm: Còng lµ chÕ ®é tr¶ l−¬ng cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm theo ®¬n gi¸ nhÊt ®Þnh mµ tËp thÓ chÕ t¹o, ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ phô thuéc vµo c¸ch ph©n chia tiÒn l−¬ng cho tõng thµnh viªn. Ph¹m vi ¸p dông : Kh¸c víi tr¶ l−¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ë chÕ ®é nµy ®Ó tr¶ l−¬ng trùc tiÕp cho mét nhãm ng−êi lao ®éng (Tæ sö dông) khi hä hoµn thµnh mét khèi l−îng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái nhiÒu ng−êi cïng tham gia thùc hiÖn, mµ c«ng viÖc cña mçi c¸ nh©n cã liªn quan ®Õn nhau. KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 12 TÝnh tiÒn l−¬ng thùc tÕ : L1 = DG1 x Q1 Trong ®ã : L1 : TiÒn l−¬ng thùc tÕ tæ nhËn ®−îc DG1 : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cña s¶n phÈm Q1 : S¶n l−îng thùc tÕ tæ ®· hoµn thµnh TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng NÕu tæ hoµn thµnh nhiÒu s¶n phÈm trong kú. DG = Lch /Q0 NÕu tæ hoµn thµnh mét s¶n phÈm trong kú DG = Lcb x T0 Trong ®ã : DG : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng s¶n phÈm tr¶ cho tæ Lcb : TiÒn l−¬ng cÊp bËc cña c«ng viÖc cña c«ng nh©n Q0 : Møc s¶n l−îng cña tæ T0 : Møc thêi gian cña tæ VÊn ®Ò cÇn chó ý lµ : Ph¶i ph©n phèi tiÒn l−¬ng cho c¸c thµnh viªn phï hîp víi bËc l−¬ng vµ thêi gian lao ®éng cña hä. C¶ hai ph−¬ng ph¸p chia l−¬ng: Ph−¬ng ph¸p 1: Ph−¬ng ph¸p ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh tr×nh tù thùc hiÖn nh− sau: + X¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh Hdc : Hdc = L1 / L0 Trong ®ã : L1 : TiÒn l−¬ng cña tæ thùc tÕ nhËn ®−îc L0 : TiÒn l−¬ng cÊp bËc c¶ tæ KI LO BO OK .CO M Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §ç Duy Träng 13 Kh¸i niÖm: Lµ chÕ ®é tr¶ l−¬ng cho c«ng nh©n phôc vô hay bæ trî dùa trªn c¬ së s¶n l−îng hoµn thµnh cña c«ng nh©n chÝnh. §Æc ®iÓm cña chÕ ®é tr¶ l−¬ng lµ tiÒn l−¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc cña c«ng nh©n chÝnh. Do vËy nÕu c«ng nh©n chÝnh lµm tèt, n¨ng suÊt lao ®éng cao, th× c«ng nh©n phô míi cã thu nhËp cao vµ ng−îc l¹i. TiÒn l−¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô L1 = DG x Q1 DG = L/ (M x Q) Trong ®ã : L1 : TiÒn l−¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n DG : §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n phô Q1 : Sè l−îng s¶n phÈm thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh Q : Møc s¶n l−îng cña c«ng nh©n chÝnh NhËn xÐt : ¦u ®iÓm: chÕ ®é tr¶ l−¬ng nµy khuyÕn khÝch c«ng nh©n phôc vô tèt h¬n c«ng nh©n chÝnh gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña c¶ hai. Nh−îc ®iÓm: TiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n phô phô thuéc trùc tiÕp vµo kÕt qu¶ cña c«ng nh©n chÝnh, mµ kÕt qu¶ nµy nhiÒu khi chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan nªn lµm h¹n chÕ sù cè g¾ng lµm viÖc cña c«ng nh©n phô. 2.3.4 ChÕ ®é tr¶ l−¬ng s¶n phÈm kho¸n: Kh¸i niÖm: Lµ chÕ ®é l−¬ng s¶n phÈm khi giao c«ng viÖc ®· quy ®Þnh râ rµng sè tiÒn ®· thµnh mét khèi l−îng c«ng v