Luận văn Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp và giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp của huyện Tân Hưng, tỉnh Long An

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH __________________________ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HUYỆN TÂN HƯNG, TỈNH LONG AN Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS. LƯU THANH ĐỨC HẢI NGUYỄN VĂN HĂNG Mã số SV: 4054091 Lớp: Kinh tế nông nghiệp 1- K 31 Cần Thơ - 2009 Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang i SVTH: Nguyễn Văn Hăng LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng đề tài này là do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài không trùng với bất kỳ đề tài nghiên cứu khoa học nào. Ngày …. tháng …. năm … Sinh viên thực hiện Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang ii SVTH: Nguyễn Văn Hăng LỜI CẢM TẠ Thời gian trôi qua đã 4 năm tôi theo học tại Trường Đại học Cần Thơ, thời gian ấy đã giúp tôi học được rất nhiều ở trên giảng đường và cả ngoài thực tế. Có được như vậy là nhờ vào công lao nuôi nấng của cha mẹ và công lao dạy bảo của tất cả các thầy cô Trường Đại học Cần Thơ nói chung và thầy cô Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh nói riêng. Nhân dịp này cho tôi được phép nói lời cảm ơn sâu sắc nhất đến cha mẹ và tất cả các thầy cô – những người đã dạy bảo tôi nên được ngày hôm nay. Đặc biệt là Thầy Lưu Thanh Đức Hải, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu luận văn của mình. Ngoài ra cũng cho tôi được gửi lời cảm ơn chân thành đến các bác, chú, anh, chị là cán bộ phòng Nông Nghiệp và phát triển nông thôn huyện Tân Hưng đã tạo điều kiện tốt cho tôi trong suốt quá trình thực tập. Hơn nữa, tôi cũng xin cảm ơn chân thành đến các bác, chú, anh, chị là cán bộ của phòng nông nghiệp đã quan tâm, giúp đỡ tận tình và có sự đóng góp không nhỏ của các bạn cùng lớp để tôi có thể thu thập đủ số liệu cho bài luận văn này. Do thời gian và kiến thức có hạn nên đề tài không tránh được những thiếu sót. Rất mong được quý thầy cô đóng góp ý kiến cho bài luận văn của tôi được hoàn chỉnh hơn. Sự thành công của đề tài đã giúp tôi học được thêm nhiều kinh nghiệm mới và tạo tiền đề để tôi có thể tiếp tục thực hiện những nghiên cứu mới ở tương lai. Cuối cùng, tôi xin kính chúc cha mẹ, thầy cô, các bác, chú, anh, chị được dồi dào sức khỏe, thành công trong sự nghiệp và luôn hạnh phúc. Ngày …. tháng …. năm … Sinh viên thực hiện Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang iii SVTH: Nguyễn Văn Hăng NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP  Ngày …. tháng …. năm … Thủ trưởng đơn vị Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang iv SVTH: Nguyễn Văn Hăng NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP Họ và tên người hướng dẫn: ............................................................................... Học vị: Tiến sĩ...................................................................................................... Chuyên ngành: .................................................................................................... Cơ quan công tác:................................................................................................ Họ và tên sinh viên: NGUYỄN VĂN HĂNG Mã số sinh viên: 4054091 Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Tên đề tài: Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp và giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp của huyện Tân Hưng, tỉnh Long An. NỘI DUNG NHẬN XÉT 1. Tính phù hợp của đề tài với chuyên ngành đào tạo ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 2. Về hình thức ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 3. Ý nghĩa khoa học thực tiễn ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 5. Nội dung và các kết quả đạt được ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 6. Nhận xét khác ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 7. Kết luận ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2009 Giáo viên hướng dẫn Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang v SVTH: Nguyễn Văn Hăng NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN  ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... Ngày …. tháng …. năm … Giáo viên phản biện Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang vi SVTH: Nguyễn Văn Hăng MỤC LỤC Trang Chương 1: GIỚI THIỆU.....................................................................................01 1.1. Lí do chọn đề tài ...........................................................................................01 1.1.1. Sự cần thiết của đề tài ...............................................................................01 1.1.2. Căn cứ khoa học thực tiễn.........................................................................02 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................03 1.2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................03 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................03 1.3. Câu hỏi nghiên cứu.......................................................................................04 1.4 Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................04 1.5 Lược khảo tài liệu ..........................................................................................04 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....07 2.1. Phương pháp luận ........................................................................................07 2.1.1. Khái niệm, đặc trưng, các hình thức biểu hiện và các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế..............................................................................07 2.1.2. Sự cần thiết của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn........12 2.1.3. Phương hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ...........14 2.1.4. Những chỉ tiêu đánh giá chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn.......................................................................................................................18 2.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................19 2.2.1. Phương pháp chọn vùng nghiên cứu.........................................................19 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ...................................................................20 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .................................................................20 Chương 3: GIỚI THIỆU VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ...................................22 3.1. Giới thiệu về huyện Tân Hưng.....................................................................22 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên....................................................................................22 3.1.2. Kinh tế xã hội ..........................................................................................26 3.2. Đánh giá chung về tình hinh kinh tế - xã hội...............................................35 3.2.1. Sản xuất nông nghiệp ...............................................................................35 3.2.2. Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại - dịch vụ.........................36 Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang vii SVTH: Nguyễn Văn Hăng 3.3. Phương hướng và phát triển kinh tế - xã hội của huyện ............................37 3.3.1. Sản xuất nông nghiệp ...............................................................................37 3.3.2. Tiểu thủ công nghiệp – thương mại - dịch vụ ...........................................39 3.3.3. Về giao thông nông thôn ..........................................................................40 3.3.4. Về điện - nước .........................................................................................40 3.3.5. Về y tế .....................................................................................................41 3.3.6. Về giáo dục ..............................................................................................41 3.4.Đánh giá, kết luận chung về tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện ...........42 Chương 4: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HUYỆN ........44 4.1. Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp ................44 4.1.1. Thực trạng sản xuất nông nghiệp của huyện .............................................44 4.1.2. Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu sản xuất.....................................47 4.2. Phân tích hiệu quả chuyển dịch cơ cấu trong sản xuất nông nghiệp đối với nông hộ theo mô hình..............................................................................52 4.2.1. Phân tích hiệu quả sản xuất và các nhân tố ảnh hưởng của mô hình lúa 2 vụ ..........................................................................................................................52 4.2.2. Phân tích hiệu quả sản xuất và các nhân tố ảnh hưởng của mô hình 1 lúa – 1 màu .................................................................................................................63 4.2.3. So sánh hiệu quả hai mô hình...................................................................74 4.3. Đánh giá kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.........................76 Chương 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TỪ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP ..................................................79 5.1. Căn cứ đề xuất giải pháp..............................................................................79 5.2. Một số giải pháp ...........................................................................................80 5.2.1. Thị trường đầu ra .....................................................................................80 5.2.2. Công tác khuyến nông..............................................................................81 5.2.3. Tiếp cận nguồn vốn..................................................................................82 5.2.4. Khoa học công nghệ.................................................................................83 5.3. Tổ chức thực hiện .........................................................................................84 Chương 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..........................................................86 6.1. Kết luận.........................................................................................................86 Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang viii SVTH: Nguyễn Văn Hăng 6.2. Kiến nghị.......................................................................................................87 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................89 PHỤ LỤC ............................................................................................................90 Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang ix SVTH: Nguyễn Văn Hăng DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT UBND Ủy Ban Nhân Dân HĐND Hội đồng nhân dân CP Chi phí GDP Tổng sản phẩm quốc nội NXB Nhà xuất bản ĐX Đông xuân HT Hè thu HTX Hợp tác xã THT Tổ hợp tác IPM Integerated Pest Management quản lý dịch hại tổng hợp LMLM Lỡ mồm long móng NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn TC – KH Tài chính - Kế hoạch VAC Vườn ao chuồng PTTH Phổ thông trung học TW Trung ương BVTV Bảo vệ thực vật CNH – HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa TKNN Thống kê nông nghiệp ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long LĐ Lao động LĐGĐ Lao động gia đình Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang x SVTH: Nguyễn Văn Hăng DANH MỤC BIỂU BẢNG Trang Bảng 1: Diễn biến sử dụng đất nông nghiệp qua các năm.................................... 24 Bảng 2: Tổng sản phẩm (GDP) của huyện Tân Hưng .......................................... 33 Bảng 3: Tình hình sản xuất nông nghiệp (2006 – 20008)..................................... 44 Bảng 4: Tổng giá trị sản xuất nông nghiệp của huyện (2006 – 2008)................... 45 Bảng 5: Diện tích và sản lượng của ngành trồng trọt ........................................... 47 Bảng 6: Quy mô ngành chăn nuôi của huyện 2006- 2008 .................................... 49 Bảng 7: Quy mô và sản lượng ngành thủy sản 2006 - 2008 ................................. 51 Bảng 8: Một số nguồn lực đầu vào trong sản xuất nông nghiệp ........................... 52 Bảng 9: Phân tích các chỉ số tài chính của mô hình 2 vụ lúa ................................ 54 Bảng 10: Một số khó khăn gây trở ngại đến việc trồng 2 vụ lúa........................... 55 Bảng 11: Kết quả tương quan giữa X và Y vụ Đông Xuân (2 lúa) ....................... 58 Bảng 12: Kết quả tương quan giữa X và Y vụ Hè Thu (2 lúa) ............................. 61 Bảng 13: Một số nguồn lực đầu vào trong sản xuất nông nghiệp ......................... 63 Bảng 14: Phân tích các chỉ số tài chính của mô hình lúa - màu............................ 65 Bảng 15: Một số khó khăn gây trở ngại đến việc trồng lúa - màu ........................ 66 Bảng 16: Kết quả tương quan giữa X và Y vụ Đông Xuân (lúa - màu) ............... 69 Bảng 17: Kết quả tương quan giữa X và Y vụ Hè Thu (lúa - màu) ...................... 72 Bảng 18: So sánh các chỉ tiêu kinh tế của hai mô hình......................................... 74 Bảng 19: Kết quả kiểm định Mann Whitney về thu nhập giữa hai mô hình ........ 75 Bảng 20: Kết quả kiểm định Mann Whitney về thu nhập ròng giữa hai mô hình 76 Luận văn tốt nghiệp GVHD: TS.Lưu Thanh Đức Hải Trang xi SVTH: Nguyễn Văn Hăng DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1: Bản đồ hành chính tỉnh Long An ............................................................ 27 Hình 2: Biểu đồ tốc độ tăng trưởng kinh tế huyện Tân Hưng............................... 34 Hình 3: Biểu đồ cơ cấu kinh tế năm 2008 của huyện Tân Hưng .......................... 34 Hình 4: Cơ cấu sản xuất ngành nông nghiệp........................................................ 46 Hình 5: Cơ cấu ngành chăn nuôi của huyện ......................................................... 50 Hình 6: Cơ cấu ngành thủy sản qua 3 năm........................................................... 52 Luận văn tốt nghiệp GVHD: Ts. Lưu Thanh Đức Hải Trang 1 SVTH: Nguyễn Văn Hăng CHƯƠNG 1 GIỚI THỆU 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 1.1.1 Sự cần thiết của đề tài. Việt Nam là nước có truyền thống sản xuất nông nghiệp lâu đời, mà nông nghiệp giữ vai trò quan trọng đối với nền kinh tế của mỗi quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển. Để tạo nền tảng vững chắc cho đất nước phát triển thì phải có nền nông nghiệp phát triển bền vững. Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) luôn giữ vững là một vùng kinh tế sản xuất nông nghiệp, thuỷ sản hàng hóa trọng điểm của cả nước. Hàng năm, vùng Đồng bằng này sản xuất trên 50% lượng lúa, cung cấp 70% lượng trái cây, 52% sản lượng thủy sản, đóng góp 90% lượng gạo xuất khẩu và gần 60% kim ngạch thủy sản cả nước. ĐBSCL được biết đến là vùng Nông nghiệp quan trọng nhất nước và ngày càng chứng tỏ vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, là vùng xuất khẩu thủy sản, là vựa lúa lớn nhất nước. Nền kinh tế vùng ĐBSCL trong những năm qua đã có bước phát triển vượt bậc, kinh tế nông thôn đang chuyển dịch theo hướng tích cực, phù hợp với tiềm năng của vùng. Tuy nhiên, tình hình kinh tế của các tỉnh, thành trong khu vực phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của vùng. Tốc độ tăng trưởng cao nhưng chất lượng và hiệu quả kém, chưa đủ sức cạnh tranh trên thị trường, nhất là thị tường thế giới, sau khi chúng ta gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO). Do đó còn nhiều thách thức và khó khăn cho vùng và trong những yêu cầu lớn nhất đặt ra trong tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa vùng ĐBSCL là phải nhanh chóng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp sang nông nghiệp kỹ thuật cao và dịch vụ. Trong đó tỉnh Long An đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển vùng ĐBSCL, đặc biệt là chính sách đầu tư của nhà nước và có sự quan tâm lãnh đạo sáng suốt, đường lối đúng đắn của Đảng bộ, có sự hỗ trợ của các ngành chuyên môn của tỉnh Long An. Đối với nông nghiệp chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Long An nói chung và huyện Tân Hưng nói riêng, nhằm nâng cao thu nhập của người dân v