Luận văn Phương hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và giải pháp thực hiện

Luận văn tốt nghiệp Đề tài: Phương hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và giải pháp thực hiện 1 MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU 1 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi 1 2. Muïc tieâu nghieân cöùu 2 3. Phöông phaùp nghieân cöùu 2 4. Phaïm vi nghieân cöùu 3 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 4 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 4 1.. 1.. 1.. Khaùù ù ii nii ee äää m cc aïïï nh tt rr anh 4 1.. 1.. 2 Kh aùù ù ii nii ee äää m naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh 4 1.. 1.. 3.. Quan ñii ee åå åm vv ee ààà naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh 7 1..2 .. Xaùù ùcc ñòò nh heäää tt hoáá áng cc aùùù cc nhaâââ n tt oá áá cc aáuáá tt haønøø h naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc uûû ûa cc aùù ùcc doanh nghii eää äp cc heááá bii eáá án ñii eààà u Vii eäää tt Nam 7 1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 7 1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 9 Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Aán Ñoä 13 1.. 3.. 1.. Quaùùù tt rr ìì nh phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån,, naâââ ng cc ao naêê êng ll öïï ïcc cc aïï ïnh tt rr anh cc uûû ûa cc aùùù cc doanh nghii ee äää p cc hee áá á bii ee áá án ñii ee ààà u Aááá n Ñoäää 13 1.. 3.. 2.. Baøø ø ii hoïïï cc kk ii nh nghii ee ää äm cc ho V ii ee äää tt Nam 17 2 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU VIEÄT NAM 19 2.1. G iôùi thieäu sô löôïc veà coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 19 2.2. Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 20 2.. 2.. 1.. .. Naêê êng ll öïï ïcc cc oââ ângn ghee ä ää cc hee áá á bii ee áá án 20 2.. 2.. 2.. Naêê êng ll öïï ïcc xx aââ âyy döïïï ng tt höông hii ee ää äu 28 2.. 2.. 3.. Naêê êng ll öïï ïcc tt hu tt haäää p,, phaâââ n tt íí cc h vv aøøø döï ïï baùù ùo tt hòò tt rr öôøøø ng 35 2.. 2.. 4.. Naêêê ng ll öïïï cc kk haii tt haùù ùcc tt hòò tt rr öôøø øng 37 2.. 2.. 5.. Naêê êng ll öïï ïcc tt aøø ø ii cc híí nh 41 2.. 2.. 6.. Naêêê ng ll öïïï cc nguoààà n nhaâââ n ll öïï ïcc 47 2.. 2.. 7.. Naêêê ng ll öïïï cc tt hu mua nguoàà àn nguyy ee âââ n ll ii ee äuää ñii ee ààà u tt hoââ â 49 2.. 2.. 8.. Naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh vv ee àà à gii aùùù vv aøøø gii aùù ù tt haøøø nh 51 2.3. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 54 2.3.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu 54 2.. 3.. 2.. Nhu cc aàà àu tt hòò tt rr öôøøø ng 58 2.. 3.. 3.. Chíí nh ss aùùù cc h kk huyy ee ááá n kk híí cc h,, hoããã tt rr ôïï ï cc uûû ûa Nhaøøø nöôùùù cc 59 2.3.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta 60 2.. 4.. Ñaùù ùnh gii aùùù cc hung naêê êng ll öïï ï cc cc aïï ïnh tt rr anh vaøø ø ll ôïï ï ii tt heááá cc aïïï nh tt rr anh cc uûû ûa cc aùù ùcc doanh ngh ii eäää p cc heáá á bii eáá án ñii eàà àu Vii eäää tt Nam 62 2.4.1. Ñaùnh giaù chung naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ VN 62 2.4.2. Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland ñaùnh giaù so saùnh toång theå naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam vôùi caùc doanh nghieäp cuûa Aán Ñoä, Braxin 64 CHÖÔNG II II II :: GII AÛÛ Û II PHAÙÙ ÙP NAÂÂ ÂNG CAO NAÊÊÊ NG LÖÏÏÏ C CAÏÏÏ NH TRANH CHO CAÙÙÙ C DOANH NGHII EÄÄÄ P CHEÁÁ Á BII EÁÁ ÁN HAÏÏ ÏT ÑII EÀÀ ÀU CUÛÛÛ A VII EÄÄÄ T NAM 65 Muïï ïcc tt ii eâ ââ u phaùùù tt tt rr ii eååå n cc aùù ùcc doanh nghii eää äp cc heááá bii eáá án ñii eààà u ñeáá án naêêê m 2010 65 3.. 1.. Phöông höôùùù ngp haùùù tt tt rr ii eååå n vaøøø naâââ ng cc ao naêêê ng ll öï ïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc ho cc aùù ùcc DNCBÑ Vii eäää tt Nam 65 3 3.. 2.. 1.. .. Phöông höôùùù ng cc hung phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån cc aùùù cc DNCBÑ Vii ee äää tt Nam 66 3.. 2.. 2.. Phö ông höôùùù ng naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc ho cc aùùù cc DNCBÑ Vii ee äää tt Nam tt rr ong giiaii ñoaïïï n hii ee ää än nayy 66 3.. 2.. Gii aûûû ii phaùùù p naââ âng cc ao naêê êng ll öï ïï cc cc aïï ïnh tt rr anh cc ho cc aùùù cc donh nghii eää äp cc heááá bii eááá n ñii eààà u Vii eää ä tt Nam 67 3.. 3.. 1.. Xaùùù cc ñòò nh quyy moââ â doanh nghii ee äää p vv aøøø tt rr ìì nh ñoäää cc oâââ ng ngheeäää phuøø ø hôïïï p 67 3.. 3.. 2.. Naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc oâââ ng nghee ää ä 69 3.. 3.. 3.. Naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc tt aø øø ii cc híí nh 71 3.. 3.. 4.. Ñaåå åyy maïï ïnh xx aââ âyy döïïï ng vv aøø ø phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån tt höông hii ee ää äu doanh nghii ee äää p 74 3.. 3.. 5.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêê êng tth u tt haää äp tt hoââ âng tt ii n,, phaââ ân tt íí cc h vv aøøø döïïï baùùù o tt hòò tt rr öôøø øng 75 3.. 3.. 6.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêê êng phaùùù tt tt rr iieeååå n tt hòò tt rr öôøø øng 76 3.. 3.. 7.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêêê ng tt hu mua nguyy ee ââ ân ll ii ee äää u ñaàà àu vv aøøø o 77 3.. 3.. 8.. Naâââ ng cc ao hii ee äää u quaûûû nguoààà n nhaâââ n ll öïï ïcc )) 79 3.. 3.. 9.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naênêê g cc aïïï nh tt rr anh vv ee ààà gii aù,ùù , gii aùù ù tt haøøø nh ss aûûû n phaåå åm 81 KEÁÁ ÁT LUAÄÄ ÄN 84 TAØØ Ø II LII EÄÄ ÄU THAM KHAÛÛÛ O PHUÏÏÏ LUÏÏ ÏC Phuïï ï ll uïï ï cc II :: Tii eâââ u cch uaååå n aùù ùp duïï ïng cc ho nhaâââ n haïï ï tt ñii eààà u XK Phuïï ï ll uïï ï cc II II :: Baûûû ng cc aââ âu hoûûû ii phoûû ûng vaáá án Phuïï ï Luïïï cc II II II :: Toùmùù ll öôïï ïcc ss ô ñoàà à cc heáá á bii eááá n ñii eàà àu 4 MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi Vieät Nam laø moät quoác gia ñang phaùt trieån coù trình ñoä phaùt trieån thaáp. Saûn phaåm noâng nghieäp coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân cuûa nöôùc ta. Nhìn laïi chaëng ñöôøng gaàn 20 naêm ñoåi môùi do Ñaûng ta khôûi xöôùng, coù theå thaáy neàn noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu raát to lôùn. Ñaëc bieät, cuøng vôùi quaù trình CNH–HÑH ñaát nöôùc, caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø coù nhöõng ñoùng goùp lôùn cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, trong ñoù cheá bieán ñieàu ñöôïc xem laø moät ngaønh coâng nghieäp non treû nhöng ngaøy caøng trôû neân cöïc kyø quan troïng trong neàn kinh teá nöôùc ta. Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu coù vai troø quan troïng nhö vaäy khoâng nhöõng chæ vì noù ñaõ thu veà haøng traêm trieäu ñoâ la haøng naêm cho ñaát nöôùc töø vieäc xuaát khaåu maø coøn vì noù ñaõ giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao ñoäng dö thöøa ôû noâng thoân (moät phaàn laøm vieäc tröïc tieáp taïi nhöõng nhaø maùy cheá bieán vaø soá coøn laïi laøm vieäc ôû caùc noâng tröôøng saûn xuaát), vaø raát nhieàu lao ñoäng laøm vieäc ôû khaâu thu mua, vaän chuyeån. Neáu nhö vaøo naêm 1990, saûn löôïng ñieàu nhaân xuaát khaåu cuûa ta chæ ñaït khoaûng 290 taán thì ñeán naêm 2005 saûn löôïng xuaát khaåu ñaõ leân ñeán 110.000 taán; Löïc löôïng lao ñoäng töø khoaûng 2.500 ngöôøi (naêm 1990) ñaõ taêng leân khoaûng treân 300.000 ngöôøi vaøo naêm 2005. Hieän nay, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta ñaõ vöôn leân vò trí thöù hai treân theá giôùi veà xuaát khaåu vaø chæ ñöùng sau AÁn Ñoä. Sôû dó ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta coù toác ñoä phaùt trieån nhanh laø vì cô baûn Vieät Nam laø moät quoác gia coù tieàm naêng raát maïnh ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp naøy. Tuy nhieân, trong boái caûnh coù nhieàu bieán ñoäng vaø moät moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay, ñeå giöõ vöõng vò trí cuûa mình treân thò tröôøng theá giôùi cuõng nhö tieáp tuïc ñoùng goùp cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá 5 cuûa ñaát nöôùc, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN caàn phaûi xem xeùt vaø ñaùnh giaù laïi naêng löïc caïnh tranh cuûa mình ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp höõu hieäu nhaèm cuõng coá vaø phaùt trieån vò theá caïnh tranh cuûa mình treân thò tröôøng, nhaát laø khi VN ñang tieáp tuïc ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Tröôùc yeâu caàu ñaët ra, ñeà taøi naøy ñöôïc bieân soaïn vôùi muïc ñích phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng nhaân toá cuï theå caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, vaø töø ñoù seõ coù nhöõng ñaùnh giaù toaøn dieän veà naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta noùi chung. Sau cuøng, döïa vaøo caùc cô sôû treân, ñeà taøi seõ ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coù tính khaû thi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn ñeán. Hieän nay, caùc coâng trình nghieân cöùu vieát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN haàu nhö raát haïn höõu vaø thöôøng chæ ñeà caäp ñeán moät soá ít nhaân toá quen thuoäc nhö: voán, lao ñoäng – Coù theå noùi, vaãn chöa coù moät nghieân cöùu mang tính toaøn dieän. Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN seõ ñöôïc nghieân cöùu töông ñoái toaøn dieän, roäng raõi… 2. Muïc tieâu nghieân cöùu: Ñeà taøi khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå ñaït nhöõng muïc tieâu cô baûn sau: - Phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Phaân tích vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng töø caùc nhaân toá mang tính moâi tröôøng (khaùch quan) ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. 6 - Ñaùnh giaù, so saùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vôùi moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa caùc quoác gia khaùc thoâng qua phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia. - Treân cô sôû phöông höôùng, muïc tieâu phaùt trieån cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, keát hôïp vôùi nhöõng keát quaû ñöôïc nghieân cöùu ñeå ñöa ra “Phöông höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn hieän nay vaø giaûi phaùp thöïc hieän” 3. Phöông phaùp nghieân cöùu - Duøng phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng ñeå phaân tích caùc soá lieâu thöù caáp, sô caáp vaø ñoàng thôøi keát hôïp phaân tích ñònh tính ñeå töø ñoù ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù, nhaän xeùt veà naêng löïc cuûa töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá khaùch quan ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN. - Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland vaø thoâng qua soá lieäu sô caáp (thu thaäp ñöôïc töø phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia) ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Duøng phöông phaùp toång hôïp ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta vaø töø ñoù ñöa ra phöông höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho hoï. 4. Phaïm vi nghieân cöùu - Ñeà taøi thöïc hieän nghieân cöùu trong phaïm vi caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam. - Soá lieäu khaûo saùt sô caáp: döïa vaøo baûng caâu hoûi caùc yù kieán cuûa chuyeân gia trong ngaønh. - Soá lieäu thöù caáp coù nguoàn goác töø Vinacas, Icard, Vinanet, moät soá taïp chí…vaø caùc trang Web cuûa caùc toå chöùc khaùc. 7 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 1.1.1. Khaùi nieäm caïnh tranh Thuaät ngöõ caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu caùch khaùc nhau. Theo Ñaïi Töø ñieån Tieáng Vieät thì caïnh tranh laø: “tranh ñua giöõa nhöõng caù nhaân, taäp theå coù chöùc naêng nhö nhau, nhaèm giaønh phaàn hôn, phaàn thaéng veà mình” [26]. Trong Töø ñieån Thuaät ngöõ Kinh teá hoïc, caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø: “söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, taäp ñoaøn hay quoác gia. Caïnh tranh naûy sinh khi hai beân hay nhieàu beân coá gaéng giaønh laáy thöù maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå giaønh ñöôïc” [33]. Ngoaøi ra, coøn coù raát nhieàu ñònh nghóa khoâng ñoàng nhaát veà caïnh tranh do xuaát phaùt töø caùch tieáp caän khaùc nhau, lieân quan tôùi noäi dung vaø caáp ñoä xem xeùt khaùc nhau. Caïnh tranh, xeùt veà baûn chaát luoân ñöôïc nhìn nhaän trong traïng thaùi ñoäng vaø raøng buoäc trong moái quan heä so saùnh töông ñoái. Vì vaäy, moïi quan heä giao tieáp maø caùc beân tham gia noã löïc tìm kieám vò theá coù lôïi cho mình ñeàu coù theå dieãn taû trong khaùi nieäm caïnh tranh. Trong xu theá hoäi nhaäp vaø traøo löu töï do hoùa thöông maïi, khaùi nieäm caïnh tranh ñöôïc söû duïng roäng raõi treân qui moâ toaøn caàu, vieäc tieáp caän nhöõng khaùi nieäm ñoù cuõng caàn ñöôïc xaây döïng treân cô sôû logíc, heä thoáng. Theo ñoù, khaùi nieäm caïnh tranh cuûa doanh nghieäp phaûi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh caïnh tranh cuûa ngaønh, quoác gia, khu vöïc. Ngoaøi ra, khaùi nieäm caïnh tranh phaûi ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû treân caû hai maët cuûa noù: tích cöïc hoaït ñoäng vaø taïo ñoäng löïc ñeå höôùng tôùi moät keát quaû toát 8 nhaát; nhöng moät khi nhöõng kyõ naêng naøy ñöôïc theå hieän moät caùch cöïc ñoan, noù coù theå seõ daãn ñeán moät thöïc traïng tieâu cöïc vôùi keát quaû traùi ngöôïc. 1.1.2. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh Ñaõ coù raát nhieàu caùc nhaø kinh teá hoïc, caùc nhaø nghieân cöùu ñi tìm caâu traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi nhö: Vì sao laïi coù nhöõng coâng ty naøy maïnh hôn nhöõng coâng ty khaùc? Vì sao laïi coù nhöõng quoác gia naøy giaøu coù hôn nhöõng quoác gia khaùc? Lieäu caùc coâng ty nhoû, môùi thaønh laäp coù khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc coâng ty lôùn maø danh tieáng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh khoâng? Laøm theá naøo ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc? Trong nhöõng naêm thuoäc theá kyû 18, Adam Smith ñaõ coá gaéng lyù giaûi caâu hoûi caùi gì laøm cho moät quoác gia trôû neân giaøu coù vaø oâng ñaõ cho ra ñôøi lyù thuyeát veà lôïi theá tuyeät ñoái trong taùc phaåm Baûn chaát veà söï giaøu coù cuûa caùc quoác gia. Ñi xa hôn hoïc thuyeát cuûa Adam Smith, David Ricardo ñaõ xaây döïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh ñeå lyù giaûi veà nhöõng lôïi ích trong thöông maïi quoác teá vaø cuõng ñoàng thôøi lyù giaûi cho vieäc vì sao coù nhöõng nöôùc phaùt trieån hôn nhôø vaøo vieäc khai thaùc nhöõng lôïi theá töông ñoái cuûa mình. Nhöng nhöõng ñaëc ñieåm môùi cuûa caïnh tranh quoác teá, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa caùc hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi söï hình thaønh caùc taäp ñoaøn ña quoác gia maø hình thöùc caïnh tranh khoâng chæ giôùi haïn trong hoaït ñoäng XK maø coøn thoâng qua caùc coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi, ñaõ laøm yeáu ñi caùc hoïc thuyeát coå ñieån. Treân cô sôû keá thöøa lyù thuyeát veà lôïi theá so saùnh, caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ taäp trung phaân tích vaø daàn daàn hình thaønh neân moät heä thoáng khaùi nieäm môùi veà lôïi theá caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh noùi chung, naêng löïc caïnh tranh quoác teá noùi rieâng ñeå giaûi thích veà ñoäng löïc phaùt trieån cuûa caùc quoác gia cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa caùc coâng ty, doanh nghieäp trong moâi tröôøng kinh doanh quoác teá. 9 Raát nhieàu hoïc thuyeát ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå phaân tích veà naêng löïc (lôïi theá) caïnh tranh cuûa caùc quoác gia cuõng nhö cuûa caùc coâng ty, caùc doanh nghieäp. Trong ñoù, tieâu bieåu coù lyù thuyeát veà caùc nhaân toá cuûa quaù trình saûn xuaát cuûa Heckscher vaø Ohlin, sau naøy ñaõ ñöôïc nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng Paul Sammuelson boå sung neân coøn goïi laø moâ hình Heckscher-Ohlin-Sammuelson. Caùc lyù thuyeát veà lôïi theá qui moâ, khaùc bieät hoùa nhaèm taïo lôïi theá caïnh tranh trong thöông maïi quoác teá, veà caïnh tranh khoâng hoaøn haûo cuûa Krungman, Helpman… Coù quan ñieåm cho raèng: “Nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh laø nhöõng doanh nghieäp ñaït ñöôïc möùc tieán boä cao hôn möùc trung bình veà chaát löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï vaø/hoaëc coù khaû naêng caét giaûm caùc chi phí töông ñoái cho pheùp hoï taêng ñöôïc lôïi nhuaän (doanh thu – chi phí) vaø/hoaëc thò phaàn…”. Ñieàu naøy ñuùng, nhöng ngaøy nay haàu heát caùc öu theá khoâng maõi maõi thích ñaùng vaø ít laâu daøi. Caùc öu theá mang tính taïm thôøi. Daàn daø, moät coâng ty thaéng khoâng phaûi baèng moät öu theá ñôn leû nhöng baèng caùch xeáp taàng öu theá naøy leân öu theá khaùc qua thôøi gian. Ngöôøi Nhaät ñaõ laø baäc thaày veà vaán ñeà naøy, ñaàu tieân ñi vaøo vôùi giaù thaáp, sau ñoù vôùi caùc tính naêng toát hôn, roài ñeán chaát löôïng toát hôn, vaø sau ñoù vôùi khaû naêng vaän haønh nhanh hôn. Ngöôøi Nhaät ñaõ nhaän ra raèng caïnh tranh laø moät cuoäc ñua khoâng coù ñieåm cuoái cuøng [31]. Ñònh nghóa treân chæ ra ñöôïc muïc tieâu cuûa caïnh tranh vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa vieäc caïnh tranh thaønh coâng. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa ñònh nghóa treân laø khoâng chæ ra ñöôïc ñoù laø do ñaâu maø coù. Vaø ñònh nghóa treân laøm cho khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh mang tính tónh. Nhöng thöïc teá, caïnh tranh vaø naêng löïc caïnh tranh laø nhöõng khaùi nieäm ñoäng. Moät doanh nghieäp luùc naøy coù lôïi theá caïnh tranh nhôø nhöõng öu theá nhö nguoàn lao ñoäng reû hay gaàn nguoàn nguyeân lieäu nhöng luùc khaùc coù theå maát lôïi theá caïnh tranh khi doanh nghieäp khaùc coù lôïi theá treân cô sôû nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä hay nhôø öu theá veà 10 qui moâ, voán. Vì theá, moät doanh nghieäp ñöôïc coi laø coù khaû naêng caïnh tranh phaûi coù khaû naêng duy trì vaø lieân tuïc taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa mình. Caùc coâng ty coù theå xaây döïng lôïi theá caïnh tranh töø nhieàu nguoàn, chaúng haïn söï öu vieät veà chaát löôïng, toác ñoä, söï an toaøn, dòch vuï, thieát keá, ñoä tin caäy, cuøng vôùi chi phí thaáp hôn, giaù caû thaáp hôn…Thoâng thöôøng chính moät kieåu phoái hôïp ñoäc ñaùo naøo ñoù giöõa caùc yeáu toá naøy, thay vì moät vieân ñaïn baïc ñôn leû, ñaõ taïo neân öu theá [31]. Noåi baät nhaát trong caùc hoïc thuyeát veà naêng löïc caïnh tranh gaàn ñaây laø hoïc thuyeát cuûa Michael Porter (Giaùo sö noåi tieáng veà chieán löôïc kinh doanh cuûa tröôøng kinh doanh Harvard). Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, Michael Porter ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu raát toaøn dieân veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cuõng nhö cuûa quoác gia. Michael Porter cho raèng: “Ñeå coù theå caïnh tranh thaønh coâng, caùc doanh nghieäp phaûi coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh döôùi hình thöùc hoaëc laø coù ñöôïc chi phí saûn xuaát thaáp hôn hoaëc laø coù khaû naêng khaùc bieät hoùa saûn phaåm ñeå ñaït ñöôïc nhöõng möùc giaù cao hôn trung bình. Ñeå duy trì lôïi theá caïnh tranh, caùc doanh nghieäp caàn ngaøy caøng ñaït ñöôïc nhöõng lôïi theá caïnh tranh tinh vi hôn, qua ñoù coù theå cung caáp nhöõng haøng hoùa hay dòch vuï coù chaát löôïng cao hôn hoaëc saûn xuaát coù hieäu suaát cao hôn” [37]. Quan ñieåm cuûa Michael E.Porter vöøa ñeà caäp ñeán vaán ñeà naêng löïc caïnh tranh vaø bao haøm caû vieäc doanh nghieäp phaûi lieân tuïc duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa mình. Maëc duø coù raát nhieàu coâng trình nghueân cöùu veà naêng löïc hay lôïi theá caïnh tranh, song cho ñeán nay taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát raèng khoù coù theå ñöa ra moät ñònh nghóa chuaån veà khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh ñuùng cho