Luật tố tụng hình sự - Chương 8: Mặt chủ quan của tội phạm

CHƯƠNG 8 MẶT CHỦ QUAN CỦA TỘI PHẠM CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP NỘI DUNG CỦA BÀI HỌC GỒM : I. KHÁI NIỆM. II. LỖI. III. ĐỘNG CƠ VÀ MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI IV. SAI LẦM VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA SAI LẦM ĐỐI VỚI TNHS CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I - KHÁI NIỆM 1.1. Định nghĩa: 1.2. Ý nghĩa của MCQ của tội phạm. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm 1.1 Định nghĩa Mặt chủ quan của tội phạm là mặt bên trong của tội phạm, là thái độ tâm lý của người phạm tội đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội do họ thực hiện và hậu quả do hành vi đó gây ra. Mặt chủ quan của tội phạm bao gồm các dấu hiệu: lỗi, động cơ và mục đích phạm tội. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm 1.2. Ý nghĩa của mặt chủ quan của tội phạm Ý nghĩa định tội. Ý nghĩa quyết định hình phạt. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. LỖI 2.1. Khái niệm về lỗi 2.2. Các loại lỗi 2.3. Trường hợp hỗn hợp lỗi 2.4. Sự kiện bất ngờ. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.1 Khái niệm về lỗi Khái niệm chung về lỗi Lỗi đươc xem xét dưới:  Khía cạnh xã hội: hành vi gây thiệt hại cho xã hội bị coi là có lỗi nếu hành vi đó là kết quả của sự tự lựa chọn của họ trong khi có đủ điều kiện khách quan và chủ quan để lựa chọn và thực hiện xử sự khác phù hợp với đòi hỏi của xã hội.  Khía cạnh tâm lý (pháp lý): Lỗi là thái độ của con người đối với hành vi nguy hiểm cho XH của mình và đối với hậu quả do hành vi đó gây ra được biểu hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.1 Khái niệm về lỗi Nội dung của lỗi Trạng thái tâm lý của con người bao gồm 3 yếu tố: Lý trí (ý thức) Ý chí Tình cảm CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.1 Khái niệm về lỗi Nội dung của lỗi gồm: Lý trí + đối với hành vi: sự nhận thức về t/c nguy hiểm của h/v +đối với hậu quả: sự nhận thức khả năng phát sinh hậu quả Ý chí: năng lực điều khiển hành vi, mong hay không mong thực hiện hành vi, hậu quả của hành vi CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.1 Khái niệm về lỗi GIỚI THIỆU CÁC HÌNH THỨC LỖI Căn cứ vào đặc điểm cấu trúc tâm lý của yếu tố lý trí và ý chí có hai hình thức: cố ý và vô ý. Lỗi cố ý gồm 2 loại:  Cố ý trực tiếp  Cố ý gián tiếp Lỗi vô ý gồm 2 loại:  Vô ý vì quá tự tin  Vô ý vì cẩu thả CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2 CÁCLOẠI LỖI 1. Lỗi cố ý trực tiếp 2. Lỗi cố ý gián tiếp 3. Lỗi vô ý phạm tội vì quá tự tin 4. Lỗi vô ý phạm tội do cẩu thả CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi 1. Lỗi cố ý trực tiếp (Khoản 1 Điều 9 BLHS): Cố ý trực tiếp là lỗi của người khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆU PHÁP LÝ CỦA LỖI CỐ Ý TRỰC TIẾP Lý trí + đối với hành vi: nhận thức rõ tính chất nguy hiểm cho XH của hành vi +đối với hậu quả: thấy trước hậu quả của hành vi đó tất yếu hoặc có thể xảy ra . Ý chí: người cố ý trực tiếp mong muốn hậu quả phát sinh. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.1 Khái niệm về lỗi 2. Lỗi cố ý gián tiếp (Điều 9 BLHS) Cố ý gián tiếp là lỗi của người khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó, tuy không mong muốn nhưng có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆUDẤU HIỆU PHÁP LÝ CỦA LỖI CỐ Ý GIÁN TIẾP Lý trí + đối với hành vi: nhận thức rõ tính chất nguy hiểm cho XH của hành vi +đối với hậu quả: thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra . Ý chí: người không mong muốn hậu quả nguy hiểm cho XH xảy ra nhưng có ý thức để mặc cho hậu quả phát sinh. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi 3. LỖI VÔ Ý PHẠM TỘI VÌ QUÁ TỰ TIN (ĐIỀU 10 BLHS) Lỗi vô ý phạm tội vì quá tự tin là lỗi trong trường hợp người phạm tội tuy thấy hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được nên vẫn thực hiện được và đã gây ra hậu quả nguy hại đó. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆU PHÁP LÝ CỦA LỖI VÔ Ý VÌ QUÁ TỰ TIN Lý trí + đối với hành vi: nhận thức được tính chất nguy hiểm cho XH của hành vi nhưng ở mức độ hạn chế +đối với hậu quả: thấy trước hậu quả nguy hại cho XH mà hành vi của mình có thể gây ra . Ý chí: không mong muốn gây ra hậu quả nguy hiểm cho XH CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi 4. LỖI VÔ Ý PHẠM TỘI VÌ CẨU THẢ (ĐIỀU 10 BLHS) Vô ý phạm tội vì cầu thả là lỗi trong trường hợp người phạm tội đã gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng do cẩu thả nên không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả đó, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước (hậu qủa này). CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆU PHÁP LÝ CỦA LỖI VÔ Ý DO CẨU THẢ  Dấu hiệu 1: Người phạm tội không thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội mà hành vi của mình gây ra.  Dấu hiệu 2: Người phạm tội phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆU 1 CỦA LỖI VÔ Ý PHẠM TỘI DO CẨU THẢ  Do cẩu thả mà Không nhận thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho XH Không thấy trước hậu quả của hành vi đó  Việc không thấy trước HQ có thể là: Không nhận thức được mặt thực tế của hành vi  Tuy nhận thức được mặt thực tế của hành vi nhưng không nhận thức được khả năng gây ra HQ nguy hiểm cho XH CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.2. Các loại lỗi DẤU HIỆU 2 CỦA LỖI VÔ Ý PHẠM TỘI DO CẨU THẢ  Nghĩa vụ thấy trước HQ nguy hiểm cho XH (được xác định trên cơ sở nghĩa vụ tuân thủ các quy tắc an toàn chung trong XH)  Có đủ điều kiện đểù thấy trước HQ nguy hiểm cho XH (được xác định trên cơ sở các điều kiện khách quan và chủ quan của người có hành vi) CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2.3. TRÖÔØNG HÔÏP HOÃN HÔÏP LOÃI Laø tröôøng hôïp trong caáu thaønh toäi phaïm coù hai loaïi loãi (coá yù vaø voâ yù) ñöôïc quy ñònh ñoái vôùi caùc tình tieát khaùch quan khaùc nhau. Nghóa laø ngöôøi phaïm toäi:  Coá yù ñoái vôùi haønh vi vaø döï kieán moät HQ töông öùng do haønh vi ñoù gaây ra  Voâ yù vôùi HQ. HQ xaûy ra treân thöïc teá ñaõ vöôït ngoaøi döï kieán cuûa ngöôøi PT CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 2. 4 SỰ KIỆN BẤT NGỜ Điều 11 BLHS quy định: "Người thực hiện hành vi gây hậu quả nguy hại cho xã hội do sự kiện bất ngờ, tức là trong trường hợp không thể thấy trước hoặc không buộc phải thấy trước hậu quả của hành vi đó, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự". So sánh với lỗi vô ý phạm tội do cẩu thả CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. ĐỘNG CƠ VÀ MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI 3.1 Động cơ phạm tội 3.2 Mục đích phạm tội CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi 3.1 ĐỘNG CƠ PHẠM TỘI  Định nghĩa: Động cơ phạm tội là động lực bên trong thúc đẩy người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội cố ý.  Phân biệt: động cơ phạm tội với động cơ của xử sự. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội Ý NGHĨA CỦA DẤU HIỆU ĐỘNG CƠ PHẠM TỘI Ý nghĩa định tội. Ý nghĩa định khung hình phạt. Ý nghĩa quyết định hình phạt. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội 3.2 MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI Định nghĩa: mục đích phạm tội là kết quả trong ý thức chủ quan mà người phạm tội đặt ra phải đạt khi thực hiện hành vi phạm tội. Phân biệt: Mục đích phạm tội với hậu quả của tội phạm. Mục đích được phản ánh trong CTTP ở những trường hợp sau: + Dấu hiệu hậu quả chưa phản ánh được mục đích phạm tội chính của người phạm tội; + Dấu hiệu hành vi khách quan không phản ánh được mục đích phạm tội. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội Ý NGHĨA CỦA DẤU HIỆU MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI Ý nghĩa định tội. Ý nghĩa định khung hình phạt. Ý nghĩa quyết định hình phạt. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội IV. SAI LẦM VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA SAI LẦM ĐỐI VỚI TNHS 4.1. Sai lầm về pháp luật 4.2. Sai lầm về sự việc CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội IV. Sai lầm và ảnh hưởng của sai lầm đối với TNHS 4.1 SAI LẦM VỀ PHÁP LUẬT Là sự hiểu lầm của con người về tính chất pháp lý của hành vi của mình. -Hiểu lầm rằng hành vi của mình là phạm tội nhưng thực tế pháp luật hình sự không quy định hành vi đó là tội phạm. Trường hợp này người đó không phải chịu TNHS. -Hiểu lầm rằng hành vi của mình là không phạm tội nhưng thực tế pháp luật hình sự quy định hành vi đó là tội phạm. Trường hợp này người đó phải chịu TNHS. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội IV. Sai lầm và ảnh hưởng của sai lầm đối với TNHS 4.2 . SAI LẦM VỀ SỰ VIỆC Là sự hiểu lầm cuả con người về những tình tiết thực tế của hành vi của mình. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội IV. Sai lầm và ảnh hưởng của sai lầm đối với TNHS CÁC TRƯỜNG HỢP SAI LẦM VỀ SỰ VIỆC + Sai lầm về khách thể: Là sai lầm của chủ thể về tính chất của quan hệ xã hội là đối tượng của hành vi của mình. + Sai lầm về đối tượng :Là sai lầm của chủ thể về đối tượng tác động khi thực hiện tội phạm. + Sai lầm về quan hệ nhân quả : là sai lầm của chủ thể trong việc đánh gia sự phát triển của hành vi đã thực hiện của mình. + Sai lầm về công cụ, phương tiện : là sai lầm của chủ thể về tính chất của công cụ, phương tiện sử dụng khi thực hiện hành vi. CHƯƠNG 8: Mặt chủ quan của TP I. Khái niệm II. Lỗi III. Động cơ và mục đích phạm tội IV. Sai lầm và ảnh hưởng của sai lầm đối với TNHS CÁC TRƯỜNG HỢP SAI LẦM VỀ SỰ VIỆC + Sai lầm về khách thể + Sai lầm về đối tượng + Sai lầm về quan hệ nhân quả + Sai lầm về công cụ, phương tiện