Lý thuyết Biên Phiên dịch

Lý thuyết Biên Phiên dịchPhạm Thị Thanh HuyềnHọc viện Ngoại giaoQuan niệm về công việc dịch thuật "Dịch là một người đàn bà đẹp, nhưng thiếu thủy chung"«Traduire c’est trahir »«To translate means to betray »« Translation, unfortunately is something you learn only by doing »Quan niệm và nghề biên phiên dịchInterpreters are born, not madeTất cả những gì bạn cần để biên dịch là một cuốn từ điển tốtCác nhà biên dịch rồi chẳng bao lâu nữa sẽ được thay thế bằng máy vi tínhĐể trở thành một phiên dịch, bạn chỉ cần biết ngôn ngữPhiên dịch nào chả làm được. Tôi không cần tới phiên dịch hội nghị Lý thuyết Biên – Phiên dịchMục đích học: Giúp hiểu đúng về hoạt động dịch thuật và nghề biên, phiên dịch;Giúp nắm bắt các nguyên tắc, kỹ năng cơ bản về dịch thuật và qui trình dịchNắm bắt các cơ sở lý luận để thực hiện các nghiên cứu về dịch thuậtCác thành tố của LTBPD:Hệ thống các khái niệm và các phổ niệm về biên dịch và phiên dịch Hệ thống các phổ niệm về phương pháp, kỹ năng dịch thuật, cả với Biên và Phiên dịch Khái niệm dịch thuật Dịch thuật hiểu theo nghĩa rộng, là chuyển những điều được viết hay nói từ một ngôn ngữ này (gốc, nguồn – source language/ langue source/de départ) sang một ngôn ngữ khác (đích, dịch – target language/ langue cible/d’ arrivée)."La traduction est un acte de communication. Par conséquent, le traducteur doit comprendre pour faire comprendre à son lecteur le traducteur est un médiateur entre deux mondes, deux cultures, deux civilisations." (Daniel Moskowitz, Discours à la Société française des traducteurs, mai 1973)Translation is « the replacement of textual material of one language by equivalent textual material in mother language” (Catford, A Linguistic Theory of Translation, Oxford, Oxford University Press, 1965)«Translating consists in producing in the receptor language the closest natural equivalent to the message of the source language, first in meaning, and secondly in style » (Nida 1969 : 12). Khái niệm về dịch thuậtDịch thuật không phải là một sự lắp ghép các từ (word for word translation/ traduction mot à mot),không phải là sự chuyển mã thuần túy về ngôn ngữ (transcoding/ transcodage)VD: Tôi đã có bài phát biểu tại nghị viện hôm quaDịch thuật là một hoạt động nghệ thuật hay một khoa học?Biên - phiên dịch là những nghề thực thụBiên - phiên dịch là những nghề thực thụ cần được đào tạo và có thể đào tạo được.Dịch chuyên nghiệp (professional translation/ traduction professionnelle)≠ Dịch vì mục đích sư phạm (pedagogical translation, traduction pédagogique)Biên dịch và phiên dịch là hai công việc khác nhau.Biên-Phiên dịch là nghề có rủi roSo sánh Biên-Phiên dịchNhững nét chung :Tiến trình dịch giống nhau: hiểu nghĩa ngôn ngữ A, diễn đạt lại bằng ngôn ngữ BLà người thu nhận và truyền đạt lạiLà người trung gian giữa 2 thế giới, 2 nền văn hoá, 2 nền văn minh qua hành động giao tiếpNhững yêu cầu khắt khe của công việcSo sánh Biên-Phiên dịchKhác nhauChất liệu ngôn ngữ, phương tiện giao tiếpHoàn cảnh làm việcKhó khănYêu cầu công việcCác yêu cầu đối với Biên – Phiên dịchKiến thức (Knowledge/savoir)Kỹ năng (skill/savoir faire)Qui tắc ứng xử (code of conduct/savoir être)Một số vấn đề cần lưu ý trong dịch thuậtNắm bắt điều muốn nói của tác giả/diễn giả (vouloir dire)Không có tương đương giữa hai ngôn ngữKhác biệt văn hoá và tư duy giữa hai dân tộc sử dụng hai ngôn ngữLối nói ví von, ẩn dụMột số xu hướng phổ biến trong dịch thuậtĐơn giản hoáTránh lặp lạiTường minh hoáChuẩn hoáGiao thoa ngôn ngữChuyển giao văn hoá