Một số vấn đề định hướng kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam

Më bµi Sau 15 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng , b»ng sù nç lùc s¸ng t¹o cña quÇn chóng , c¸c nghµnh, c¸c cÊp, chóng ta ®· v­ît qua ®­îc khñng ho¶ng, ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi: kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, chÝnh trÞ æn ®Þnh, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tËn dông nguån vèn vµ c«ng nghÖ, ph¸t huy néi lùc ®Êt n­íc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸, bé mÆt kinh tÕ-x· héi thay da ®æi thÞt tõng ngµy, ®êi sèng ®¹i bé phËn nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ nÐt. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò t­ duy lý luËn cèt lâi thuéc vÒ ®­êng lèi lµ sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Víi mong muèn t×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò khi x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam nh­: v× sao chóng ta ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ g×, nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta... V× vËy em ®· chän ®Ò tµi “Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam” I Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ-x· héi.Trong ®ã tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng. Lµ mét h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®­îc tiÒn tÖ ho¸. Kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®«ng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng II. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn tõ s¬ khai ®Õn hiÖn ®¹i lµ mét c«ng tr×nh s¸ng t¹o cña loµi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi. Tr­íc ®©y cã quan niÖm cho r»ng kinh tÕ hµng ho¸ lµ s¶n phÈm riªng cã cña chñ nghÜa t­ b¶n.§©y lµ quan ®iÓm sai.Tõ ®ã kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung ,quan liªu bao cÊp ,lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tr× trÖ,lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho chñ nghÜa x· héi khñng ho¶ng. §ã lµ tr×nh ®é v¨n minh mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®­îc, chø kh«ng ph¶i lµ ph¸t minh cña chñ nghÜa t­ b¶n. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng trªn thùc tÕ ®· tá râ nhiÒu lîi thÕ nh­ng ®ång thêi còng béc lé nh÷ng khuyÕt tËt cÇn kh¾c phôc. Nhê cã c¬ chÕ thÞ tr­êng, viÖc ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ ®· cã hiÖu qu¶ h¬n. §éng lùc lîi Ých kinhtÕ ®· ph¸t huy t¸c dông m¹nh h¬n, c¬ chÕ qu¶n lý míi ®· ®­îc vËn hµnh vµ ngµy cµng tham gia ®Çy ®ñ h¬n ph©n c«ng lao ®éng ë trong n­íc vµ quèc tÕ. Chinh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng thu hót, ®Çu t­ x©y dùng ®Êt n­íc, mµ cßn thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, ph¸t huy néi lùc g¾n víi khai th¸c cao nhÊt nguån lùc bªn ngoµi, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i ®­a ®Êt n­íc ta v÷ng b­íc ®i lªn. Tr­íc nh÷ng lîi Ých ®ã§¶ng vµ nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ hµnh chÝnh, quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng bÊt k×, mµ lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. VÒ thùc chÊt ë ®ã võa kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu tiÕn bé trong lÞch sö ph¸t triÓn nh©n lo¹i mµ ®Ønh cao lµ chñ nghÜa t­ b¶n, võa g¾n liÒn víi môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. Nhê sö dông triÖt ®Ó kinh tÕ thÞ tr­êng nªn chñ nghÜa t­ b¶n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ- x· héi, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Nhê sö dông kinh tÕ thÞ tr­êng, qu¶n lÝ x· héi d­íi chñ nghÜa t­ b¶n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ v¨n minh hµnh chÝnh, v¨n minh c«ng nghiÖp, v¨n minh trÝ tuÖ... V× vËy chñ nghÜa x· héi còng ph¶i biÕt kÕ thõa vµ sö dông c¸c ­u ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng, lo¹i bá nh÷ng khuyÕt tËt cña nã ®Ó x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cã vai trß quan träng. §èi víi n­íc ta muèn chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng kh¾c phôc ®­îc kinh tÕ tù nhiªn tù cÊp tù tóc, ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch øng dông c«ng nghÖ- kÜ thuËt míi nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng sè l­îng, chñng lo¹i, hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy tÝch tô tËp trung s¶n suÊt, më réng giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c vïng l·nh thæ, thóc ®Èy viÖc ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mçi ng­êi lao ®éng, mçi ®¬n vÞ kinh tÕ ®«ng thêi t¹o ra c¬ chÕ ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc cña x· héi hîp lý, tiÕt kiÖm. V× vËy ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc coi lµ chiÕc ®ßn xeo ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi , lµ ph­¬ng tiÖn kh¸ch quan ®Ó x· héi ho¸ x· héi chñ nghÜa . MÆt kh¸c chóng ta cÇn ph¶i n¾m lÊy vai trß to lín cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng tr× trÖ, kÐm ph¸t triÓn. N¾m b¾t vµ h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc, mÆt tr¸i, khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Bëi v× kinh tÕ thÞ tr­êng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së kh¬i dËy nguån tiÒm n¨ng, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n ta ®Ó s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn sù chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng s©u tiÕn tíi sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Trong khi ®ã n­íc ta chuyÓn sang chñ nghÜa x· héi tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, kinh tÕ x· héi cßn nghÌo nµn l¹c hËu ch­a cã c¬ së ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ thÞ tr­êng cßn lµ sù tån t¹i cña nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh cã lîi Ých riªng ®Ó hä cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh phi tËp trung ho¸. V× vËy trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é c«ng h÷u x· héi chñ nghÜa còng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng. Tr­íc ®Ëy cã quan niÖm cho r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chñ nghÜa x· héi kh«ng thÓ dung hîp víi nhau, chóng lµ nh÷ng thùc thÓ x· héi tuyÖt ®èi lo¹i bá lÉn nhau. §· lµ chñ nghÜa x· héi th× kh«ng thÓ lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Hä cho r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng lµ chñ nghÜa t­ b¶n vµ khi ®­a ra ®ßi hái trong hai ®iÒu kiÖn ph¶i chän lÊy mét. Hä hi väng r»ng tr­íc sù n¨ng ®éng hÊp dÉn cña kinh tÕ thÞ tr­êng so víi kinh tÕ bao cÊp nh©n d©n sÏ chän chñ nghÜa t­ b¶n nh­ng hä ®· sai kinh tÕ thÞ tr­êng cã c¶ mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc, nã nh­ “ con dao hai l­ìi” trong tiÕn tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ con ®­êng dÉn tíi giµu cã, v¨n minh, lµ b¹n ®ång hµnh cña chñ nghÜa x· héi, nh­ng nã còng cã thÓ dÉn ®Õn chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa, tù ph¸t ®i theo con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa tr¸i víi môc tiªu mµ §¶ng, B¸c Hå vµ nh©n d©n ®· chän. V× vËy cÇn ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cho kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn phôc vô cho x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. III. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 1. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸i chung vµ c¸i ®Æc tr­ng. 1.1. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam mang nh÷ng ®Æc tÝnh chung cña kinh tÕ thÞ tr­êng. ®ã lµ quy luËt gi¸ c¶,quy luËt cung_cÇu,quy luËt gi¸ trÞ... Trªn thÞ tr­êng gi¸ c¶ lµ ph¹m trï kinh tÕ trung t©m, lµ c«ng cô quan träng th«ng qua cung cÇu ®Ó kÝch thÝch vµ ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ tham gia thÞ tr­êng. Sù biÕn ®éng cña cung cÇu kÐo theo sù biÒn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng vµ ng­îc lai gi¸ c¶ thÞ tr­êng còng ®iÒu tiÕt cung cÇu. MÆt kh¸c cã sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ tham gia thÞ tr­êng nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh thuËn lîi. Trong cuéc c¹ch tranh ®ã tÊt yÕu cã ng­êi ®­îc vµ ng­êi thua nªn sù ph¸ s¶n cña mét bé phËn doanh nghiÖp lµ khã tr¸nh khái. Trong ®ã cã c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh lµnh m¹nh lµ sù c¹nh tranh ®­îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ ph¸p luËt cu¶ nhµ n­íc vµ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ , kÜ thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, sè-chÊt l­îng hµng ho¸, dÞch vô b»ng tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ l­u th«ng ®Ó n©ng cao møc l·i.C¹nh tranh lµnh m¹nh lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ c¹nh tranh ®­îc tiÕn hµnh b»ng nh÷ng h×nh thøc vµ thñ ®o¹n phi kinh tÕ, lÈn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña nhµ n­íc, kinh doanh phi ph¸p thu lêi bÊt chÝnh. Sù c¹nh tranh nµy g©y thiÖt h¹i cho ng­êi tiªu dïng vµ nh÷ng ®èi t¸c cã liªn quan do vËy cÇn ph¶i nghiªm trÞ b»ng phÊp luËt. VËy kinh tÕ thÞ tr­êng chÞu t¸c ®éng hµng ngµy hµng giê cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng quy luËt mang tÝnh h×nh thøc nh­ trong m« h×nh kinh tÕ cò. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ kinh tÕ tÊt yÕu v× chØ th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng míi liªn kÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt riªng lÎ vµo ho¹t ®éng kinh tÕ cña quèc gia. C¹nh tranh lµ tÊt yÕu ®Ó tån t¹i cña doanh nghiÖp. Mçi ®¬n vÞ kinh tÕ lµ mét chñ thÓ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. Kinh tÕ t­ nh©n cã vai trß quan träng trongviÖc lµm sèng ®éng thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®ãng vai trß rÊt quan träng. §ång tiÒn ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña m×nh, ®ång tiÒn quèc gia tõng b­íc héi nhËp thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. Tèi ­u ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¹t lîi nhuËn tèi ®a. Bªn c¹nh nh÷ng nÐt chung ®ã kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cßn cã nh÷ng nÐt ®Æc thï. §ã lµ kiÓu tæ chøc nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. KiÓu tæ chøc nÒn kinh tÕ nµy nh»m nhanh chãng ®­a ®Êt n­íc ta ®¹t ®Õn môc tiªu “ d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ mét nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ph¶i trë thµnh nÒn t¶ng vµ kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo ®Þnh h­íng chung vµ theo khu«n khæ ph¸p luËt cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ më c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi. 1.2. §ång thêi kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt ,x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho chñ nghÜa x· héi vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt trªn c¶ ba mÆt: së h÷u, tæ chøc, ph©n phèi. §Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tõng b­íc x©y dùng c¬ së vËt chÊt-kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng x· héi chñ nghÜa, thÓ hiÖn ë tÝnh hiÖu qu¶ toµn diÖn, tao ra n¨ng xuÊt lao ®éng cao h¬n vµ tr¸nh ®­îc l·ng phÝ lao ®éng. TÝnh nh©n v¨n v× con ng­êi, do con ng­êi, tÝnh c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, tÝnh môc ®Ých ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®¸p øng nhu cÇu ngaú cµng cao cña ng­êi lao ®éng. Trong ®Þnh h­íng ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt cÇn x¸c ®Þnh râ ®­îc m« h×nh môc tiªu, néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong c¶ mét thêi gian dµi cho ®Õn khi x©y dùng xong c¬ së vËt chÊt-kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, còng nh­ trong tõng thêi k×,tõng b­íc cña qu¸ tr×nh ®ã. CÇn ph¶i ®Þnh h­íng c¶ sù ph¸t triÓn cña khoa hoc-c«ng nghÖ, ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Þnh h­íng ®µo t¹o, ph¸t triÓn vµ sö dông nguån nh©n lùc trong sù nghiÖp ®Èy m¹nh cong nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §Þnh h­íng ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt, hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt míi ë n­íc ta hiÖn nay lµ cïng víi qu¸ tr×nh t¹o lËp c¬ së vËt chÊt- kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, ph¶i x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt h­íng theo chñ nghÜa x· héi. VÒ chÕ ®é së h÷u ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®a së h÷u, ®a thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i ®­îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, lien kÕt hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau mét c¸ch b×nh ®¼ng, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o.Kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÒ chÕ ®é qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i cã sù ®Þnh h­íng, qu¶n lÝ cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa b»ng chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vµ c¸c c«ng cô kh¸c nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, kÝch thÝch s¶n xuÊt, b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ ng­êi lao ®éng. VÒ chÕ ®é ph©n phèi,thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ , ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vµo nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi. Ngoµi sù ®iÒu chØnh ba mÆt c¬ b¶n hîp thµnh quan hÖ s¶n xuÊt trong ®ã quan hÖ së h÷u gi÷ vÞ trÝ quýet ®Þnh còng cÇn quan t©m ®Õn mét khÝa c¹nh kh¸c cña quan hÖ s¶n xuÊt xÐt trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi lµ quan hÖ cña 4 kh©u s¶n xuÊt –ph©n phèi-trao ®æi- tiªu dïng. §Æt c¸c mèi quan hÖ nµy trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc theo dÞnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tinh dÞnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç kh«ng ph¶i ®Ó cho quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m lùc l­îng s¶n xuÊt hoÆc quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t ®iÒu chØnh lùc l­îng s¶n xuÊt mµ lµ mét qu¸ tr×nh tù gi¸c nhËn thøc ®­îc tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®Ó cã sù ®iÒu chØnh phï hîp, t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn liªn tôc cho lùc l­îng s¶n xuÊt. 1.3. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ mét m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t cña n­íc ta trong thêi k× qu¸ ®é. VÒ thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ n­íc ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ kinh tÕ n¶y sinh mét c¸ch tÊt yÕu tõ sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ kinh tÕ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó tù ®iÒu chØnh c¸c c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ theo yªu cÇu cña c¸c quy luËt kh¸ch quan (gi¸ trÞ, cung-cÇu, c¹nh tranh, l­u th«ng tiÒn tÖ..). C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ guång m¸y vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ ph­¬ng thøc c¬ b¶n ®Ó ph©n phèi vµ sö dông c¸c nguån vèn, tµi nguyªn, c«ng nghÖ, t­ liÖu s¶n xuÊt , søc lao ®éng. C¨n cø vµo thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp sÏ quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, mäi s¶n phÈm lµ hµng ho¸ hoÆc cã tÝnh hµng ho¸, më réng thÞ tr­êng vÒ mäi ph­¬ng diÖn, tù do s¶n xuÊt kinh doanh tù do th­¬ng m¹i, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u-h×nh thøc ph©n phèi. Trong ®ã nã cã c¸c ®Æc tr­ng: ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt lµ c¬ chÕ h×nh thµnh gi¸ c¶ mét c¸ch tù do, ng­êi b¸n vµ ng­êi mua th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶; ®Æc tr­ng thø hai lµ lùa chän tèi ­u ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. C¬ chÕ thÞ tr­êng chÞu sù t¸c ®éng rÊt m¹nh cña c¸c quy luËt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã c¶ mÆt tÝch cùc, mÆt tiªu cùc. MÆt tÝch cùc: nã lµ c¬ chÕ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ rÊt linh ho¹t, mÒm dÎo, uyÓn chuyÓn; nã cã t¸c dôngkÝch thÝch m¹nh vµ nhanh sù quan t©m th­êng xuyªn ®Õn ®æi míi kÜ thuËt, c«ng nghÖ qu¶n lÝ, ®Õn nhu cÇu vµ thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng; nã cã t¸c dông lín trong tuyÓn chän c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n qu¶n lÝ kinh doanh giái. Trªn c¬ së ®ã c¬ chÕ thÞ tr­êng kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn .. VÒ mÆt tiªu cùc : trªn thÞ tr­êng chøa ®ùng tÝnh tù ph¸t , chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè bÊt æn, mÊt c©n ®èi. V× ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ g©y nhiÒu hËu qu¶ xÊu: m«i tr­êng huû ho¹i, t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, ph©n ho¸ x· héi cao, lîi Ých c«ng céng bÞ coi nhÑ , c¸c vÊn ®Ò vÒ c«ng b»ng x· héi kh«ng ®­îc b¶o ®¶m, tÖ n¹n x· héi gia t¨ng, thËm chÝ cã ng­êi lµm ¨n bÊt hîp ph¸p, trèn lËu thuÕ, lµm hµng gi¶. Còng v× môc tiªu lîi nhuËn mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng lµm nh÷ng nghµnh nghÒ Ýt lîi nhuËn. §Ó h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt ®ã nhµ n­íc ®ßi hái ph¶i qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng lµm ®­îc. Vai trß qu¶n lÝ cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hÕt søc quan träng. Sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng, æn ®Þnh, ®¹t hiÖu qu¶, ®Æc biÖt lµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi. Kh«ng ai ngoµi nhµ n­íc l¹i cã thÓ gi¶m bít ®­îc sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, gi÷a c¸c vïng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Nhµ n­íc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« chèng l¹i khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp. X©y dùng mét hÖ th«ng ph¸p luËt ®Ó t¹o m«i tr­êng qu¶n lÝ cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng. Sù qu¶n lÝ can thiÖp vÜ m« cña nhµ n­íc ph¶i thÝch hîp víi yªu cÇu cña quy luËt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Nhµ n­íc ph¶i sö dông chñ yÕu c¸c c«ng cô, biÖn ph¸p kinh tÕ luËt ph¸p, quy ho¹ch kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng, chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi vµ kh¶ n¨ng, søc m¹nh kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó t¸c ®éng tíi thÞ tr­êng, ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. 2. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa dùa trªn 2.1. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam dùa trªn nhiÒu quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ®ã lµ së h÷u nhµ n­íc, tËp thÓ, t­ nh©n, c¸ thÓ, trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh lªn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. §¹i héi ®¶ng 8 §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh:” tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó lµm tèt vai trß chñ ®¹o : lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi; më ®­êng, h­íng dÉn, hç trî c¸c thµnh phÇn kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«; t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi “. Vµ trong héi nghÞ trung ­¬ng 4: “ chóng ta kh«ng thÓ ®Ó quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn tù ph¸t. NÕu ®Ó tù ph¸t th× nÒn s¶n xuÊt sÏ hµng ngµy hµng giê ®i vµo chñ nghÜa t­ b¶n”. Vµ h¬n n÷a chóng ta k× väng vµo sù t×m tßi thö nghiÖm ®Ó s¸ng t¹o ra nh÷ng h×nh thøc tèt nhÊt trong ®ã võa duy tr× vµ t¸i s¶n xuÊt ®­îc quan hÖ s¶n xuÊt míi-x· héi chñ nghÜa, võa t¹o ra nh÷ng ph¹m vi réng lín cho sù t¨ng tr­ëng nhanh, cã hiÖu qu¶ lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh nã lµ cèt lâi cña luËn ®Ò:”kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o cïng víi kinh tÕ tËp thÓ dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng “. Song còng cã nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c kh«ng thÓ t¸ch rêi. Ph¶i cñng cè ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó nã thùc sù ngµy cµng m¹nh vµ thùc sù cã hiÖu qu¶ h¬n. C¶i tæ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc quyÕt kh«ng thu hÑp vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. Ph¶i t¨ng c­êng sù kiÓm tra kiÓm so¸t cña nh©n d©n ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó h¹n chÕ tèi ®a xu h­íng quan liªu ho¸, tham «, tham nhòng cña c¸n bé ®¹i diÖn cho së h÷u nhµ n­íc . MÆt kh¸c d­íi chÕ ®é ta ®Ó ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ ,®¶m b¶o cho chñ nghÜa x· héi th¾ng lîi th× tÊt yÕu thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u gi÷ vai trß chñ ®¹o. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ,kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o cã thùc lùc to lín, chiÕm phÇn lín tµi s¶n quèc gia vµ ®ãng gãp tû träng kh«ng nhá trong GDP hµng n¨m, n¾m gi÷a c¸c lÜnh vùc then chèt trong nÒn kinh tÕ . Kinh tÕ nhµ n­íc t¹o nÒn t¶ng, søc m¹nh ®Ó ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa toµn bé nÒn kinh tÕ. Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc cßn thÓ hiÖn ë chç t¹o ®ßn bÈy t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, t¹o nÒn t¶ng vËt chÊt-kÜ thuËt cho x©y dùng x· héi míi-x· héi chñ nghÜa. MÆt kh¸c trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nhµ n­íc kh«ng chØ ®¹i diÖn cho läi Ých cña nh©n d©n lao ®éng mµ cßn ®¹i diÖn cho lîi Ých cña quèc gia. VÒ mÆt kinh tÕ , lîi Ých cña mét quèc gia biÓu hiÖn tr­íc hÕt ë kh¶ n¨ng gi¶i phãng søc s¶n xuÊt hiÖn cã, ë viÖc sö dông tèt nhÊt c¸c nguån lùc vµ ë viÖc ®em kÕt qu¶ cña viÑc sö dông tèt nhÊt c¸c nguån lùc phôc vô cho c«ng d©n n­íc m×nh. Do lùc l­îng s¶n xuÊt cña n­íc ta hiÖn nay ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt- kinh doanh phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau cña lùc l­îng s¶n xuÊt.K