Nguyên lý kế toán ngân hàng

CHƯƠNG TRÌNH MÔN HỌC: NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN NGÂN HÀNG Mã số môn học: Thời gian môn học: 45h (Lý thuyết: 30h; Thực hành 15h) 1.VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔN HỌC: - Vị trí: Môn học Nguyên lý kế toán ngân hàng thuộc nhóm các môn chuyên ngành, được bố trí giảng dạy sau khi học xong các môn kiến thức cơ sở ngành và kiến thức ngành. - Tính chất: Môn học nguyên lý kế toán ngân hàng cung cấp những vấn đề căn bản về kế toán ngân hàng, một số nội dung và phương pháp hạch toán các nghiệp vụ kinh tế của các ngân hàng thương mại dựa trên cơ sở Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam, Luật các tổ chức tín dụng, các văn bản pháp quy của Nhà nước và ngành ngân hàng liên quan đến các chính sách tiền tệ, tín dụng, thanh toán và ngân hàng, các quy định trong pháp lệnh kế toán và thống kê của nước CHXHCN Việt Nam, đặc biệt dựa vào cơ chế tài chính và chuẩn mực kế toán ngân hàng hiện hành. II. MỤC TIÊU MÔN HỌC: - Kiến thức Trình bày được tổng quan về kế toán ngân hàng. Trình bày được các vấn đề liên quan đến nghiệp vụ tiền gửi và dịch vụ thanh toán qua ngân hàng. Trình bày được các vấn đề liên quan đến nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng. Trình bày được các vấn đề liên quan đến hoạt động tín dụng – đầu tư tại ngân hàng thương mại. Hiểu và trình bày được những vấn đề chung về hoạt động ngoại tệ tại ngân hàng thương mại. Hiểu và trình bày được những vấn đề liên quan đến tài sản cố định – công cụ lao động trong ngân hàng thương mại. Hiểu và trình bày được các vấn đề có liên quan đến nghiệp vụ vốn ngân hàng. Trình bày được các vấn đề liên quan đến thu nhập – chi phí và kết quả kinh doanh của NHTM. Hạch toán được các nghiệp vụ phát sinh có liên quan đến tiền gửi, thanh toán, tín dụng, đầu tư, tài sản cố định, công cụ và các nghiệp vụ vốn tại ngân hàng thương mại. - Kỹ năng: Hạch toán được các nghiệp vụ phát sinh tại ngân hàng thương mại. Vận dụng kiến thức đã học xử lý các tình huống phát sinh một cách hiệu quả nhất. - Thái độ: Có ý thức học tập theo phương pháp biết suy luận, kết hợp lý luận với thực tiễn. Nghiêm túc thực hiện các quy tắc, quy định có liên quan khi xử lý nghiệp vụ kế toán ngân hàng. Có thái độ nghiêm túc, cách tiếp cận khoa học khi xem xét một vấn đề thuộc lĩnh vực kế toán ngân hàng. III. NỘI DUNG MÔN HỌC: 1. Nội dung tổng quát và phân phối thời gian: Số TT Tên chương mục Thời gian (giờ) Tổng số Lý thuyết Thực hành Kiểm tra I Tổng quan về kế toán ngân hàng Kế toán ngân hàng – hệ thống thông tin Các nguyên tắc hạch toán kế toán ngân hàng Tài khoản và hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng Chứng từ kế toán ngân hàng Tổ chức kế toán ngân hàng 5 4 1 II Kế toán nghiệp vụ tiền gửi và dịch vụ thanh toán qua ngân hàng Khái quát về tiền gửi Nguyên tắc kế toán và báo cáo áp dụng cho tiền gửi Quy trình tiền gửi có kỳ hạn, tiết kiệm và hạch toán Tiền gửi thanh toán và dịch vụ thanh toán qua ngân hàng 10 6 4 III Kế toán nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Những vấn đề chung về nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Phương pháp hạch toán các nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng theo các phương thức chính 5 3 2 IV Kế toán nghiệp vụ tín dụng – đầu tư tại ngân hàng thương mại Kế toán nghiệp vụ tín dụng Kế toán nghiệp vụ đầu tư tại ngân hàng thương mại 5 3 1 1 V Kế toán các nghiệp vụ về ngoại tệ tại ngân hàng thương mại Những vấn đề chung về hoạt động ngoại tệ Tài khoản sử dụng Kế toán các nghiệp vụ bằng ngoại tệ 5 3 2 VI Hạch toán tài sản cố định – công cụ lao động trong ngân hàng thương mại Hạch toán tài sản cố định Hạch toán xây dựng cơ bản Hạch toán công cụ lao động 5 3 2 VII Kế toán nghiệp vụ vốn ngân hàng (vốn tự có) Khái quát về vốn ngân hàng Nguyên tắc kế toán Phương pháp hạch toán 5 3 1 1 VIII Hạch toán thu nhập – chi phí và kết quả kinh doanh của NHTM Đặc điểm cơ chế tài chính trong hệ thống ngân hàng Hạch toán thu nhập của ngân hàng thương mại Hạch toán chi phí của ngân hàng thương mại Hạch toán kết quả kinh doanh và phân phối lợi nhuận của ngân hàng thương mại 5 3 2 Tổng cộng 45 28 15 2 2. Nội dung chi tiết: Chương 1: TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN NGÂN HÀNG (LT: 4h; TH: 1h) Mục tiêu: Trình bày được khái niệm và vai trò của kế toán ngân hàng đối với toàn bộ hoạt động của ngân hàng Phân tích được công việc của kế toán ngân hàng và nguyên tắc chuẩn mực kế toán ngân hàng phải thực hiện Biết được các công cụ để thực hiện nhiệm vụ của kế toán ngân hàng Nội dung: Kế toán ngân hàng – hệ thống thông tin Đối tượng phục vụ của kế toán ngân hàng Tổ chức ngân hàng và tình hình tài chính Các nguyên tắc hạch toán kế toán ngân hàng Môi trường kế toán Nguyên tắc kế toán Tài khoản và hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng Tài khoản và phân loại tài khoản Hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng Chứng từ kế toán ngân hàng Ý nghĩa của chứng từ kế toán ngân hàng Phân loại chứng từ kế toán ngân hàng Lập chứng từ kế toán ngân hàng Kiểm soát chứng từ kế toán ngân hàng Tổ chức kế toán ngân hàng Hình thức kế toán áp dụng trong ngân hàng Tổ chức bộ máy kế toán Thực hành Thảo luận: Tại sao lại tồn tại một hệ thống tài khoản kế toán ngân hàng độc lập với hệ thống tài khoản của các doanh nghiệp khác. Cho biết sự khác biệt về nội dung Bảng cân đối kế toán của ngân hàng hội sở với Bảng cân đối kế toán của ngân hàng chi nhánh. Chương 2: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ TIỀN GỬI VÀ DỊCH VỤ THANH TOÁN QUA NGÂN HÀNG (LT: 6h; TH: 4h) Mục tiêu: Phân biệt được các loại tiền gửi và các chính sách Nắm vững nguyên tắc kế toán và báo cáo áp dụng cho tiền gửi Trình bày được các quy trình của các loại tiền gửi Hạch toán được các nghiệp vụ tiền gửi và thanh toán qua ngân hàng Nội dung: Khái quát về tiền gửi Phân loại tài khoản tiền gửi Chính sách tiền gửi thanh toán, có kỳ hạn và tiết kiệm Nguyên tắc kế toán và báo cáo áp dụng cho tiền gửi Nguyên tắc kế toán Báo cáo áp dụng cho tiền gửi Quy trình tiền gửi có kỳ hạn, tiết kiệm và hạch toán Quy trình tiền gửi Phương pháp hạch toán Tiền gửi thanh toán và dịch vụ thanh toán qua ngân hàng Quy trình tiền gửi Dịch vụ thanh toán qua ngân hàng Phương pháp hạch toán Thực hành Thảo luận: Bạn có cho rằng cần phải có một sản phẩm dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tốt nhất không? Cho biết nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng có đặc điểm gì? Cách thức ghi sổ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh khi sử dụng các phương tiện thanh toán khác nhau có điểm gì chung không? Làm bài tập ứng dụng Chương 3: KẾ TOÁN CÁC NGHIỆP VỤ THANH TOÁN VỐN GIỮA CÁC NGÂN HÀNG (LT: 3h; TH: 2h) Mục tiêu: Biết được sự cần thiết và ý nghĩa của nghiệp vụ thanh toán vốn Vận dụng được những điều kiện thực hiện thanh toán vốn giữa các ngân hàng Hiểu được các phương thức thanh toán vốn giữa các ngân hàng Hạch toán được các nghiệp vụ phát sinh có liên quan đến thanh toán giữa các ngân hàng Xử lý được các nghiệp vụ thanh toán liên hàng Nội dung: Những vấn đề chung về nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Sự cần thiết và ý nghĩa của nghiệp vụ thanh toán vốn Khái niệm Sự cần thiết phát sinh quan hệ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Ý nghĩa của nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Một số điều kiện để thực hiện nghiệp vụ thanh toán vốn Các phương thức thanh toán vốn giữa các ngân hàng Thanh toán liên hàng Thanh toán từng lần qua Ngân hàng Nhà nước Thanh toán bù trừ Phương thức thanh toán ủy nhiệm thu hộ - chi hộ và mở tài khoản tiền gửi lẫn nhau. Phương pháp hạch toán các nghiệp vụ thanh toán giữa các ngân hàng theo các phương thức chính Thanh toán liên hàng Một số khái niệm Các tài khoản kế toán sử dụng trong thanh toán điện tử Thủ tục kế toán chuyển tiền điện tử tại các đơn vị chuyển tiền Thanh toán qua tài khoản tiền gửi tại ngân hàng nhà nước Nguyên tắc chung Tài khoản sử dụng – chứng từ Phương pháp kế toán Thanh toán bù trừ giữa các ngân hàng Những quy định chung về thanh toán bù trừ Tài khoản sử dụng trong thanh toán bù trừ Chứng từ kế toán trong thanh toán bù trừ Kỹ thuật hạch toán kế toán trong thanh toán bù trừ Điều chỉnh sai lầm trong kế toán thanh toán bù trừ Thực hành Nêu điểm giống và khác nhau của các phương thức thanh toán vốn giữa các ngân hàng. Làm bài tập Chương 4: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG – ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI (LT: 3h; TH: 1h; KT: 1h) Mục tiêu: Biết được những hoạt động tín dụng – đầu tư chủ yếu của một ngân hàng Có khả năng hạch toán kế toán những nghiệp vụ liên quan đến hoạt động tín dụng – đầu tư Tổng hợp và xử lý các rủi ro có khả năng xảy ra Nội dung: Kế toán nghiệp vụ tín dụng Những vấn đề chung liên quan đến kế toán nghiệp vụ tín dụng Khái niệm Phân loại cho vay Dự phòng tổn thất tín dụng Loại đồng tiền cho vay Phương pháp tính thu nợ, thu lãi cho vay Tài khoản sử dụng Kế toán nghiệp vụ tín dụng Kế toán nghiệp vụ tín dụng ngắn hạn Kế toán cho vay trung và dài hạn Kế toán tín dụng chữ ký – bảo lãnh của ngân hàng Kế toán các nghiệp vụ liên quan đến nghiệp vụ tín dụng Kế toán nghiệp vụ đầu tư tại ngân hàng thương mại Mua bán chứng khoán Góp vốn mua cổ phần Thực hành Thảo luận: cho biết sự giống và khác nhau của các hình thức cho vay. Nếu là người đi vay, bạn sẽ dùng hình thức nào? Tại sao ngân hàng mua bán chứng khoán và góp vốn mua cổ phần Làm bài tập Chương 5: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ VỀ NGOẠI TỆ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI (LT: 3h; TH: 2h) Mục tiêu: Biết các hoạt động liên quan đến ngoại tệ tại NHTM Vận dụng vào hạch toán kế toán các nghiệp vụ về ngoại tệ Nội dung: Những vấn đề chung về hoạt động ngoại tệ Một số nguyên tắc nhận tiền gửi, cho vay ngoại tệ đối với khách hàng Mua bán ngoại tệ Nguyên tắc hạch toán kế toán liên quan đến ngoại tệ Lập cân đối tài khoản kế toán Tài khoản sử dụng Kế toán các nghiệp vụ bằng ngoại tệ Nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ Phương pháp kế toán các hợp đồng mua bán giao ngay Phương pháp kế toán các hợp đồng mua bán có kỳ hạn Phương pháp kế toán hợp đồng SWAP Kế toán về đánh giá lại ngoại tệ và kết quả kinh doanh ngoại tệ Nghiệp vụ thanh toán phi mậu dịch Quản lý tài khoản không cư trú Kế toán thanh toán chuyển tiền Thẻ tín dụng Thanh toán mậu dịch Thanh toán ủy thác thu Phương thức thanh toán thư tín dụng Các nghiệp vụ thanh toán trong nước của các tổ chức kinh tế Thực hành CHƯƠNG 6: HẠCH TOÁN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH – CÔNG CỤ LAO ĐỘNG TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI (LT: 3h; TH: 2h) Mục tiêu: Nội dung: Hạch toán tài sản cố định Nguyên tắc chung về việc hạch toán tài sản cố định Tiêu chuẩn tài sản cố định Phân loại tài sản cố định trong ngân hàng Nhiệm vụ của kế toán tài sản cố định Tài khoản và sổ sách kế toán Tài khoản sử dụng Quy định về sổ sách kế toán Chứng từ có liên quan đến việc hạch toán tài sản cố định Phương pháp hạch toán tài sản cố định Hạch toán mua sắm TSCĐ Hạch toán chuyển nhượng, bàn giao TSCĐ trong các ngân hàng thương mại Hạch toán thiếu mất TSCĐ Hạch toán khấu hao TSCĐ Hạch toán thanh lý TSCĐ Hạch toán xây dựng cơ bản Những quy định về xây dựng cơ bản Các tài khoản sử dụng Phương pháp hạch toán Hạch toán công cụ lao động Các quy định chung Phương pháp hạch toán công cụ lao động Thực hành CHƯƠNG 7: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ VỐN NGÂN HÀNG (LT: 3h; TH: 1h; KT:1h) Mục tiêu: Nội dung: Khái quát về vốn ngân hàng Vốn điều lệ Các quỹ dự trữ của ngân hàng Một số tài sản nợ khác Nguyên tắc kế toán Phương pháp hạch toán Nghiệp vụ phát hành cổ phiếu và trả cổ tức Nghiệp vụ sử dụng các quỹ Thực hành Kiểm tra CHƯƠNG 8: HẠCH TOÁN THU NHẬP – CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI (LT: 3h; TH: 2h) Mục tiêu: Nội dung: Đặc điểm cơ chế tài chính trong hệ thống ngân hàng Đối với ngân hàng nhà nước Đối với ngân hàng thương mại Hạch toán thu nhập của ngân hàng thương mại Nội dung các khoản thu nhập của NHTM Các tài khoản sử dụng trong hạch toán thu nhập của NHTM Phương pháp hạch toán thu nhập Hạch toán chi phí của ngân hàng thương mại Nội dung các khoản chi phí của NHTM Các loại chi phí của NHTM Phương pháp hạch toán chi phí Hạch toán kết quả kinh doanh và phân phối lợi nhuận của ngân hàng thương mại. Hạch toán kết quả kinh doanh Hạch toán phân phối lợi nhuận, trích lập các quỹ Thực hành IV. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH Phòng học lý thuyết, phòng học thực hành Máy tính, máy chiếu Đề cương, giáo án, bài giảng môn học, giáo trình, tài liệu tham khảo Giáo trình, tài liệu phát tay và các tài liệu liên quan khác Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm môn Nguyên lý kế toán ngân hàng Câu hỏi, bài tập thực hành V. PHƯƠNG PHÁP VÀ NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ: Kiểm tra lý thuyết với các nội dung đã học có liên hệ với thực tiễn. Thực hành: Kiểm tra và đánh giá các bài thảo luận của các nhóm qua các bài thực hành. Đánh giá trong quá trình học: Kiểm tra viết (Tự luận và trắc nghiệm) Đánh giá cuối môn học: Kiểm tra theo hình thức: Vấn đáp hoặc viết (Tự luận và trắc nghiệm) VI. HƯỚNG DẪN CHƯƠNG TRÌNH:: 1. Phạm vi áp dụng chương trình: Chương trình môn học được sử dụng để giảng dạy cho trình độ Cao đẳng nghề. Tổng thời gian thực hiện môn học là 45 giờ, giáo viên giảng các tiết lý thuyết kết hợp với các bài tập thực hành đan xen. 2. Hướng dẫn một số điểm chính về phương pháp giảng dạy môn học: Hình thức giảng dạy chính của môn học: Lý thuyết trên lớp kết hợp với thảo luận nhóm Giáo viên trước khi giảng dạy cần phải căn cứ vào nội dung của từng bài học chuẩn bị đầy đủ các điều kiện thực hiện bài học để đảm bảo chất lượng giảng dạy. 3. Những trọng tâm chương trình cần chú ý: Kế toán nghiệp vụ tiền gửi và dịch vụ thanh toán qua ngân hàng Kế toán các nghiệp vụ thanh toán vốn giữa các ngân hàng Kế toán nghiệp vụ tín dụng – đầu tư tại NHTM Kế toán nghiệp vụ ngoại tệ tại NHTM Kế toán hạch toán tài sản cố định – công cụ lao động trong NHTM Kế toán nghiệp vụ vốn ngân hàng Kế toán hạch toán thu nhập – chi phí và kết quả kinh doanh của NHTM 4. Tài liệu cần tham khảo: Bài tập và bài giải kế toán ngân hàng – Nguyễn Thị Loan, Lâm Thị Hồng Hoa – NXB Thống kê, 2009. Kế toán ngân hàng – Nguyễn Thị Loan, Lâm Thị Hồng Hoa – NXB Thống kê, 2009. Kế toán ngân hàng – Lý thuyết, bài tập và bài giải – TS.Trương Thị Hồng – NXB Tài chính, 2008. 202 sơ đồ kế toán ngân hàng – TS. Trương Thị Hồng – NXB Tài chính, 2006. Kế toán ngân hàng – Lý thuyết và bài tập – TS. Trương Thị Hồng – NXB Tài chính, 2006. Hệ thống bài tập, bài giải và dạng đề thi nghiệp vụ ngân hàng thương mại – Nguyễn Đăng Dờn – NXB Đại học quốc gia TPHCM, 2009. 26 chuẩn mực kế toán Việt Nam và toàn bộ thông tư hướng dẫn các chuẩn mực – Bộ Tài chính – NXB Thống kê, 2009. Thông tin trên các tạp chí chuyên ngành như: Thời báo kinh tế, Tạp chí tài chính ngân hàng, tạp chí tài chính. Thông tin trên truyền hình, báo, đài Thông tin trên mạng internet.