Nông - Lâm - Ngư nghiệp - Hệ thống canh tác
I. Giới thiệu chung • 1. Mục tiêu môn học Cung cấp những khái niệm, quan điểm và phương pháp NC&PT HTCT, từ đó vận dụng vào vùng sinh thái nông nghiệp cụ thể
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Nông - Lâm - Ngư nghiệp - Hệ thống canh tác, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
HỆ THỐNG CANH TÁC
(Farming systems)
PGS.TS. Phạm Văn Hiền
Email: pvhien@hcmuaf.edu.vn
Website: pgo.hcmuaf.edu.vn/pvhien
Chuïng ta hoüc våïi nhau
theo phæång phaïp naìo
?
Chuïng ta hoüc våïi nhau
theo phæång phaïp naìo
?
KHÄNG
KHÄNG RAO GIAÍNG
PHÆÅNG PHAÏP CUÌNG HOÜC,
CUÌNG tham gia
GIỚI THIỆU
MÔN HỌC HỆ THỐNG CANH TÁC
I. Giới thiệu chung
• 1. Mục tiêu môn học
Cung cấp những khái niệm, quan điểm và
phương pháp NC&PT HTCT, từ đó vận
dụng vào vùng sinh thái nông nghiệp cụ thể.
2. Nội dung môn học
• Các Kiến thức ☺: Khái niệm, quan điểm về
HT, HTCT và NC-HTCT;
• Các kỹ năng: kỹ thuật, sự khéo léo đñể thực
hiện các giai đoạn NC-HTCT;
• Các phương pháp thu thập thông tin;
• Thực hiện cuộc nghiên cứu điểm theo hệ
sinh thái.
2. Nội dung môn học
• Chương I: Giới thiệu môn học
• Chương II: Khái niệm về hệ thống canh tác
• Chương III: Hệ thống canh tác bền vững
• Chương IV: Phương pháp nghiên cứu hệ thống
• Chương V: Tiến trình NC hệ thống canh tác
• Chương VI: Phân tích kinh tế trong HTCT
• Chương VII: Các hệ thống canh tác Việt Nam (Slide riêng)
• Chương VII: Ứng dụng GIS trong nghiên cứu HTCT
. i
3. Nông nghiệp và các giai đoạn phát triển
của nông nghiệp trên thế giới
• 3.1. Thời kỳ săn bán và hái lượm
• 3.2. Thời kỳ nông nghiệp sơ khai
• 3.3. Thời kỳ nông nghiệp cổ đại
• 3.4. Thời kỳ nông nghiệp cổ truyền/thương mại
• 3.5. Thời kỳ nông nghiệp hiện đại
• 3.6. Thời kỳ nông nghiệp sinh thái/bền vững
Bất cập của nông nghiệp hiện đại?
• @ Xu hướng giải quyết
• A, theo hướng hiện đại hóa công nghệ sinh học
(bio-technology)
• B, theo hướng ứng dụng nền nông nghiệp sinh thái
(Agroecology)
- Dư lượng thuốc BVTV, NO3, ô nhiễm môi trường
- Ozon, hiệu ứng nhà kính
ứng dụng nền nông nghiệp sinh thái
• ) Canh tác tự nhiên (Natural Farming) của
Fukuoka - Nhật;
• ) Nông nghiệp hữu cơ (Organic farming) của
Mỹ, Đức;Cali
• ) Canh tác bền vững (Permaculture) của Úc;
• ) Nông nghiệp ít nhập lượng bên ngoài (Low
External Input Agriculture) của Hà Lan,
Philippines....
II. Sơ lược sự phát triển môn nghiên
cứu HTCT
• 2.1 Hướng nghiên cứu truyền thống
(Conventional research approach)
• Cách Mạng Xanh vào thập kỷ 60-70
• Đơn ngành (disciplinary), cách tiếp cận "từ trên
xuống" (top-down approach). Tăng năng suất của
cây trồng, vật nuôi (commodity-oriented)
•
Nông dân nghèo, vùng sâu vùng xa
• * Giải pháp kỹ thuật khác xa với điều kiện
(tự nhiên, kinh tế, xã hội) của nông dân,
• * thay đổi môi trường TN và KTXH trong
vùng và tiểu vùng ít được chú ý đến trong
các giải pháp đưa ra,
• * nhà khoa học thiếu hiểu biết một cách rõ
ràng về hoàn cảnh và nguồn lực của nông
dân. Ex.
2.2. Hướng nghiên cứu mới
Nghiên cứu hệ thống (systems research approach)
• quan điểm liên ngành (interdiscipline approach)
• tiếp cận từ dưới lên (bottom-up)
• tiếp cận có sự tham gia (participatory/community–
based)
• phát triển bền vững (sustainability)
• @ Phương pháp nghiên cứu hệ thống canh tác
(Farming Systems ResearchMethodology - FSR)
2.3. Quá trình phát triển môn nghiên
cứu HTCT
• 2.3.1. Trên thế giới
• Năm 1975 Mạng lưới HT Cây trồng Á Châu (Asia
Cropping Systems Network) được thành lập.
• 4 quốc gia, nay 16 quốc gia từ các châu Á, Phi và
Mỹ Latin (Việt Nam).
• Farming systems Association in the World
Network thống nhất tiến trình nghiên cứu HT cây
trồng gồm 6 giai đoạn
Tiến trình nghiên cứu HTCT
• (1) Chọn vùng chiến lược đđể nghiên cứu,
• (2)Mô tả điểm nghiên cứu,
• (3) Thiết kế hệ thống cây trồng,
• (4) Thử nghiệm hệ thống cây trồng,
• (5) Sản xuất thử và đánh giá, và
• (6) Đưa ra sản xuất đại trà.
• Tiến trình này cho hệ thống cây trồng lấy lúa làm nền
(rice-based cropping systems)
• Nông dân không trồng mỗi lúa
• Yếu tố tự nhiên và sinh học, điều kiện kinh tế - xã hội ảnh
hưởng rất quan trọng
• Từ đó, các khái niệm và phương pháp nghiên cứu và phát
triển hệ thống nông nghiệp càng ngày càng phát triển và
ứng dụng rộng rãi trên thế giới.
• Dạy ở các trường ĐH, nghiên cứu ở các Viện
2.3.2. Ở Việt Nam
• Sau năm 1975, ĐH Cần Thơ tổ chức các nhà khoa
học đơn ngành đến một địa bàn nghiên cứu
• Hiệu quả cao và thành công nhất định
• những n/c này đã mang tính đa ngành, chưa phải
liên ngành
• Năm 1988, Trung tâm NC&PT HTCT ĐBSCL
được hình thành
• Năm 1990, IDRC hỗ trợ, Mạng lưới HTCT Việt
Nam được hình thành, 9 thành viên
• Nay nhiều Viện/trường đã học môn HTCT và có
ngành HTCT cho SĐH.
III. Bối cảnh sx nông nghiệp và sự cần thiết
n/c HTCT ở Việt Nam
3.1 Giai đoạn sau chiến tranh 1975 - 1985
• Tập thể hoá (HTX NN). Phấn đấu tự túc lương
thực và xóa bỏ tầng lớp bóc lột trong nông thôn
Xây dựng kế hoạch phát triển KTXH từ cấp trên
giao xuống.
. Khái niệm về nông dân cá thể không được công
nhận.
• Sản xuất lúa không theo kịp tăng dân số 2,3% mỗi
năm
3.2. Giai đoạn từ 1986 đến nay
* Đại hội Đảng CSVN lần thứ VI (1986),
• * Chính sách nông nghiệp (NQ VI, Chỉ thị 100 và
Nghị quyết 10), luật đất đai
• Công nhận vài trò quan trọng của nông dân cá thể
và giao quyền sử dụng ruộng đất lâu dài
• * Đến năm 1989 Việt Nam đã thoát khỏi tình
trạng phải cứu đói ở nhiều vùng và trở nên nước
xuất khẩu gạo (>2 triệu tấn)/thế giới
Tại sao có sự thay đổi như thế?
• TBKT trong nông nghiệp
• Chính sách nông nghiệp
• Tuy vậy, độc canh lúa sẽ dẫn đến tình trạng
nông dân càng ngày càng nghèo đi, Những
nông dân nào biết đa dạng hoá trong sản
xuất thì có thu nhập khá hơn (Lúa ND)
3.3. Sự cần thiết nghiên cứu HTCT ở
Việt Nam
• Chiến lược phát triển nông nghiệp Việt
Nam đặt vấnđñề nâng cao thu nhập ở nông
thôn bằng cách sử dụng đất đai có hiệu quả
theo lợi thế tương đối từng vùng sinh thái.
• Nông nghiệp phải được đa dạng hoá đñể vừa
thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng trong nước vừa
đáp ứng được yêu cầu xuất khẩu.
• Nghiên cứu HTCT là cách tối ưu hoá sử
dụng tài nguyên
• nghiên cứu đòi hỏi những tập thể nghiên
cứu liên ngành và có một phương pháp cụ
thể và thống nhất, đó là phương pháp
Nghiên cứu Hệ thống canh tác.
Việt nam có thể được chia thành mấy
vùng sinh thái tự nhiên?
• 1. Vùng Trung du miền núi Bắc Bộ
• 2. Vùng Đồng bằng sông Hồng
• 3. Vùng Duyên hải Bắc Trung Bộ
• 4. Vùng Tây Nguyên
• 5. Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ
• 6. Vùng Đông Nam Bộ
• 7. Vùng Đồng bằng sông Cưủ Long.
• Nông dân độc canh lúa ngày càng nghèo, bạn nghĩ
thế nào về quan điểm này?
• Nông nghiệp hiện đại gặp phải những bất cập gì?
Theo bạn giải pháp nào để khắc phục?
• Theo bạn như thế nào là nghiên cứu liên ngành, đa
ngành?
Thảo luận
Chöông 2
Khaùi nieäm
veà heä thoáng canh taùc
1. Khaïi niãûm Hãû thäúng laì gç ?
1.1 Âënh nghéa
1.2 Âàûc tênh cuía hệ thäúng canh taïc
1.3 Phæång phaïp luáûn nghiãn cæïu HTCT
2. Khaïi niãûm HTCT
2.1 Âënh nghéa
2.2 Caïc âàûc âiãøm cuía caïc hãû thäúng canh taïc
2.3 Caïc thuäüc tênh cuía HTCT
3. PP NC Hãû thäúng canh taïc
3.1. Khaïi niãûm nc HTCT
3.2 Muûc tiãu cuía nc HTCT
3.2 Âàûc træng cuía nc HTCT
Pháön 1. Caïc khaïi niãûm
vãö Hãû thäúng canh taïc
1.1 Pháön tæí
1.2 Hãû thäúng
1.3 Mäi træåìng
1.4 Âáöu vaìo
1.5 Âáöu ra
1.1 Pháön tæí
1.2 Hãû thäúng
1.3 äi træåìng
1.4 Âáöu vaìo
1.5 Âáöu ra
1. HÃÛ THÄÚNG LAÌ GÇ ?1. HÃÛ TH ÚN LAÌ Ç ?
Pháön “ tãú baìo” taûo nãn hãû thäúng, noï coï tênh âäüc láûp
tæång âäúi vaì thæûc hiãûn mäüt chæïc nàng nháút âënh.
ÂÄÖNG HÄÖ
1.1 Pháön tæí:
RÆÌNG CÁY
Âáy laì mäüt hãû thäúng
1.2 Hãû thäúng:
Laì mäüt táûp håüp coï täø chæïc caïc pháön tæí våïi
nhæîng mäúi liãn hãû vãö cáúu truïc vaì chæïc nàng
xaïc âënh, nhàòm thæûc hiãûn nhæîng muûc tiãu cho
træåïc.
Xe âaûp laì mäüt hãû thäúng ?
Âënh nghéa khaïc chuï troüng thuäüc tênh måiï:
Hãû thäúng laì mäüt táûp håüp caïc pháön tæí coï quan hãû våïi nhau
taûo nãn mäüt chènh thãø thäúng nháút vaì váûn âäüng; nhåì âoï
xuáút hiãûn nhæîng thuäüc tênh måïi, thuäüc tênh måïi âæåüc goüi laì
tênh trội.
TÊNH TRÄÜI ÅÍ ÂÁU ?
H2O, CO2, N2, ...
Cao su
Ca cao
Boì
THAÏI DÆÅNG HÃÛ LAÌ MÄÜT HÃÛ THÄÚNG CÆÛC LÅÏN
PHÁN TÆÍ LAÌ MÄÜT HÃÛ THÄÚNG CÆÛC NHOÍ
Toïm laûi
• Hãû thäúng khäng phaíi laì pheïp cäüng âån giaín cuía
caïc pháön tæí
• Hãû thäúng laì táûp håüp giæîa caïc pháön tæí vaì taûo nãn
tênh trội
• Hiãøu baín cháút, chæïc nàng cuía caïc pháön tæí ta coï
thãø thay thãú âãø coï hãû thäúng täút hån.
• Hiãøu hãû thäúng âãø âiãöu khiãøn noï mäüt caïch coï hiãûu
quaí nháút.
Laì táûp håüp caïc pháön tæí nàòm ngoaìi hãû thäúng nhæng
coï taïc âäüng qua laûi våïi hãû thäúng.
Vê duû: Màût tråìi, máy, sáúm, H2O, O2, N2, CO2,
Mäüt hãû thäúng chè täön taûi vaì phaït triãøn täút khi noï nàòm trong
mäüt mäi træåìng thuáûn låüi.
1.3. Mäi træåìng laì gç ?
MÄI TRÆÅÌNG TAÏC ÂÄÜNG ÂÃÚN HTCT
CAO SU-CA CAO-BOÌ
H2O, CO2, N2, ...
Nhæîng yãúu täú taïc âäüng âãún Hãû thäúng canh taïc
Hãû thäúng
canh taïc
Nghiãn cæïu
KHKT
Thë
træåìng
Giaïo duûc,
y tãú
Chênh
saïch
Haû táöng
cå såí
Khuyãún
näng@
Väún,
tên duûng
Âàûc tênh
xaî häüi,
dán täüc
M
Ä
I TR
Æ
Å
ÌN
G
TÆ
Û N
H
IÃN
M
Ä
I T
R
Æ
Å
Ì N
G
T
Æ
Û N
H
I Ã
N
HÃÛ THÄÚNG
CANH TAÏC
MÄI TRÆÅÌNG
VÁÛT LYÏ
MÄI TRÆÅÌNG
VÁÛT LYÏ
MÄI
TRÆÅÌNG
KINH TÃÚ
VÀN HOÏA
XAÎ HÄÜI
MÄI
TRÆÅÌNG
KINH TÃÚ
VÀN HOÏA
XAÎ HÄÜI
MÄI
TRÆÅÌNG
CHÊNH
SAÏCH THÃØ
CHÃÚ
MÄI
TRÆÅÌNG
CHÊNH
SAÏCH THÃØ
CHÃÚ
HÃÛ THÄÚNG CANH TAÏC VAÌ MÄI TRÆÅÌNG XUNG QUANH
Laì nhæîng nhán täú tæì mäi træåìng taïc âäüng vaìo hãû
thäúng.
Våïi näng dân ĐBSCL âáöu vaìo laì ?
1.4. Âáöu vaìo:
1.5. Âáöu ra:
Laì taïc âäüng tråí laûi cuía hãû thäúng ra mäi træåìng
Våïi näng häü laìm caì phã ở Tây Nguyên âáöu ra laì?
HÃÛ THÄÚNG CANH TAÏC MÄÜT NÄNG HÄÜ
ÂÁÖU VAÌO Â Á
Ö U
R A
Tiãúp theo laì váún âãö
gç âáy caïc baûn ?
Hệ thống
• Nhiều thành phần (đa dạng)
• Tương tác lẫn nhau
• Vận động
• Có ranh giới
• Có mục tiêu chung
1. Khaùi nieäm veà heä thoáng
• 1.1 Ñònh nghóa
• Heä thoáng laø toå hôïp nhöõng thaønh phaàn coù töông
quan vôùi nhau, giôùi haïn trong moät ranh giôùi roõ
reät, hoaït ñoäng nhö moät toång theå cuøng chung muïc
tieâu, coù theå taùc ñoäng qua laïi, vaø vôùi moâi tröôøng
beân ngoaøi (Spendding, 1979)
• Heä thoáng laø moät taäp hôïp cuûa nhöõng thaønh phaàn
coù töông quan vôùi nhau trong moät ranh giôùi (Von
Bertalandty, 1978; Conway, 1984)
Hãû thäúng träöng troütãû thäúng träöng troüt
lμ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c©y trång trong mét n«ng hé, nã bao
gåm c¸c hîp phÇn cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét tæ hîp c¸c c©y
trång cña n«ng hé vμ mèi quan hÖ cu¶ chóng víi m«i tr−êng.
Hãû thäúng cáy träöngãû thäúng cáy träöng
lμ tæ hîp c©y trång bè trÝ theo kh«ng gian vμ thêi gian víi hÖ thèng
biÖn ph¸p kü thuËt ®−îc thùc hiÖn EX
Cå cáúu cáy träöngå cáúu cáy träöng
♦ lμ thμnh phÇn c¸c lo¹i c©y trång bè trÝ theo kh«ng gian vμ thêi
gian trong mét n«ng hé, mét c¬ së hay mét vïng s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp theo một tỷ lệ nhất định EX
Häö tiãu Cafe
Hãû thäúng canh taïcãû thäúng canh taïc
♦ Laì mäüt phæïc håüp cuía âáút âai, cáy träöng, váût nuäi, lao
âäüng vaì caïc nguäön låüi âàûc træng khaïc trong mäüt ngoaûi
caính maì näng häü quaín lyï theo såí thêch, khaí nàng vaì kyî
thuáût coï thãø coï.
♦ Laì mäüt táûp håüp tæång taïc qua laûi nhau giæîa hãû träöng
troüt, hãû chàn nuäi vaì hãû phi näng nghiãûp cuía mäüt näng häü
vaì coï thãø måí räüng cho mäüt vuìng saín xuáút näng nghiãûp.
EX:
1 Xaïc âënh âáöu vaìo, âáöu ra cuía mäüt näng häü
träöng caì phã ở Tay Nguyen?
2 Cơ cấu cây trồng của nông dân làm rau ở Đà lạt?
3. Hãû thäúng canh taïc cuía näng häü träöng lua åí
DBSCL gäöm nhæîng thaình pháön naìo? Mäúi quan
hãû của chúng?
4. Hệ thống trồng trọt của một trang trại trồng điều ?
Thaío luáûn nhoïm
haío luáûn nhoï
Ôn bài
• Hãy mô tả một hệ thống sinh học bất kỳ và
chỉ ra tính trội của hệ thống đó
1.2 Caùc ñaëc tính cuûa moät heä thoáng
• a/ coù muïc tieâu chung: caùc thaønh phaàn coù trong heä
thoáng phaûi coù cuøng chung muïc tieâu ñeå töø ñoù chöùc
naêng hoaït ñoäng cuûa töøng thaønh phaàn seõ ñöôïc xaùc ñònh
roõ hôn.
• b/ coù ranh giôùi roõ reät: ranh giôùi heä thoáng nhaän bieát
quy moâ vaø noäi dung cuûa heä thoáng
• c/ coù tính thöù baäc: moãi heä thoáng ñeàu coù nhöõng thöù
baäc cuûa noù, thöù baäc coù ñöôïc laø do ranh giôùi cuûa töøng
heä thoáng. ÔÛ moãi caáp, heä thoáng bao goàm caùc heä thoáng
phuï (caáp thaáp hôn) vaø laø moät phaàn cuûa heä thoáng cao
hôn.
• d/ coù caùc thuoäc tính cuûa nhöõng thaønh phaàn
beân trong heä thoáng: caùc thaønh phaàn beân trong
coù söï taùc ñoäng qua laïi laãn nhau, vaø mang nhöõng
thuoäc tính nhaát ñònh.
• e/ coù ñaàu vaøo - ñaàu ra (input - output)
• f/ coù theå thay ñoåi theo khoâng gian vaø thôøi
gian: nhaát laø khi heä thoáng bò taùc ñoäng cuûa moâi
tröôøng beân ngoaøi.
2. Khaùi nieäm veà heä thoáng canh taùc
• 2.1 Ñònh nghóa
• Hãû thäúng canh taïc laì hãû thäúng hoaût âäüng cuía
con ngæåìi sæí duûng taìi nguyãn (tæû nhiãn, kinh
tãú, xaî häüi) trong mäüt phaûm vi nháút âënh âãø taûo
ra saín pháøm näng nghiãûp thoaí maîn nhu cáöu
àn, màûc cuía con ngæåìi
Hệ Thống Nông Nghiệp
(agricultural systems)
•. HT Nông nghiệp là kết hợp của nhiều hệ
thống khác nhau ảnh hưởng lên hệ thống
canh tác như: chính sách, hệ thống tín dụng,
chế biến, thị trường, xuất khẩu, cơ sở kỹ
thuật hạ tầng, hệ thống xã hội, hệ thống
chính trị, ...
Hệ Thống Canh Tác (farming systems)
• HTCT là hệ thống phụ của hệ thống lớn
hơn (HT nông nghiệp).
– Trong mức độ một vùng sản xuất, hệ thống phi
nông nghiệp, hệ thống thị trường, hệ thống
ngân hàng, hệ thống chính sách đều có ảnh
hưởng đến hoạt động hệ thống canh tác.
• Hệ Thống Phụ của HTCT (sub system).
HT phụ của HTCT là hệ thống trồng trọt, hệ thống
chăn nuôi, hệ thống nuôi trồng thuỷ sản.
• Thành phần kỹ thuật trong hệ thống phụ
Những hệ thống phụ của HTCT được hình thành
do các thành phần kỹ thuật (technical components)
khác nhau với những mối quan hệ của chúng.
Như hệ thống cây trồng sẽ tùy thuộc những đặc
tính về đất, nước, cỏ dại, sâu bệnh, tập quán canh
tác, tồn trữ và thị trường, ...
2.2 Ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng canh taùc
• a/ Ranh giôùi: noâng traïi
• b/ Thaønh phaàn
* Heä thoáng noâng traïi - noâng hoä
* Heä thoáng caây troàng - chaên nuoâi - thuûy saûn
* Ñaëc ñieåm kinh teá - xaõ hoäi.
• c/ Thöù baäc
Heä thoáng noâng nghieäp quoác gia - Heä thoáng noâng
nghieäp vuøng - Heä thoáng canh taùc
HÃÛ THÄÚNG NÄNG NGHIÃÛP
HÃÛ THÄÚNG CANH TAÏC
HT CHÀN NUÄI
HT TRÄÖNG TROÜT
HT THUYÍ SAÍN
ÂÁÚT GIÄÚNG PHÁN
BOÏN
BAÍO VÃÛ
THÆÛC VÁÛT
QUAÍN LYÏ
NÆÅÏC
. . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thæï báûc cuía Hãû Thäúng Canh Taïc
HT phu khac
Quaù trình hình thaønh Heä thoáng noâng nghieäp
Trí tuệ
(Sau thập niên 70)
Vật tư, công cụ
(XVII-Thập niên 70)
Lao động sống
(Trước XVII)
Hệ xã hội Hệ sinh thái TN
Hệ nông nghiệp
1. Lịch sử
Hãû biãøn Hãû ræìng khä Hãû cæía säng
Hãû sa maûc
Hãû baío täön Hãû täön træî Hãû xuáút baín thäng tin
Hãû âäöng coí Hãû cung cáúp taìi nguyãn Hãû vàn hoaï
Hãû ræìng æåït Hãû chênh quyãön Hãû thäng tin Hãû giaíi trê
Hãû ræìng áøm Hãû täø chæïc näng dán Hãû IPM Hãû thë træåìng
Hãû canh taïc Hãû chênh trë
HÃÛ THÄÚNG NÄNG NGHIÃÛP Hãû phaïp quyãön
Hãû chãú biãún Hãû tiãu thuû Hãû giao thäng
Hãû tên duûng Hãû tæ tæåíng
HÃÛ THÄÚNG XAÎ HÄÜI
HÃÛ THÄÚNG SINH THAÏI TÆÛ NHIÃN
2.3 Thuoäc tính heä thoáng canh taùc
• Khaû naêng saûn xuaát (productivity): khaû naêng saûn
xuaát hoaëc thu nhaäp treân moät ñôn vò taøi nguyeân
(ñaát, lao ñoäng, naêng löôïng, voán...).
• Tính oån ñònh (stability): möùc ñoä khaû naêng saûn
xuaát ñöôïc duy trì theo thôøi gian ñaùp öùng vôùi caùc
bieán ñoäng ôû qui moâ nhoû veà moâi tröôøng nhö ñieàu
kieän kinh teá thò tröôøng, ñieàu kieän thôøi tieát.
• Tính vöõng beàn (sustainability)
- khaû naêng sx cuûa moät heä thoáng ñöôïc duy trì theo
thôøi gian khi coù nhöõng stress hoaëc nhöõng söï ñaûo
loän (pertubation) xaûy ra.
- nhöõng xaùo troän coù theå döï ñoaùn ñöôïc, ôû qui moâ
nhoû, vaø ñoâi khi keùo daøi
- nhöõng xaùo troän baát thöôøng khoâng döï ñoaùn
ñöôïc, nhöng khaù nghieâm troïng
• * Tính coâng baèng (equitability): söï phaân boá saûn
phaåm hay lôïi nhuaän cuûa heä thoáng ñeán nhöõng
ngöôøi tham gia quaù trình saûn xuaát, hoaëc nhöõng
ngöôøi thuï höôûng trong coäng ñoàng. <KTBÑ
•
∗ Tính töï chuû (autonomy): Khaû naêng töï vaän
haønh sao cho hieäu quaû vaø ít bò leä thuoäc vaøo caùc
yeáu toá moâi tröôøng töï nhieân cuõng nhö kinh teá xaõ
hoäi.
• * Lôïi nhuaän (profitability): khaû naêng mang laïi
hieäu quaû kinh teá cho ngöôøi saûn xuaát vaø xaõ hoäi.
• Hôïp taùc vaø ña daïng
Conway (1985) ñaõ ñaùnh giaù caùc heä thoáng canh taùc trong
quaù trình phaùt trieån cuûa noâng nghieäp nhö sau:
Heä thoáng canh
taùc
Khaû naêng
saûn xuaát
Tính oån
ñònh
Tính beàn
vöõng
Tính coâng
baèng
Du canh (A) thaáp thaáp Cao cao
Truyeàn thoáng
(B)
trung bình trung bình Cao trung bình
Hieän ñaïi (C) cao thaáp Thaáp thaáp
Hieän ñaïi (D) cao cao Thaáp cao
Lyù töôûng cho
vuøng ñaát khoù
khaên (E)
Trung bình cao cao cao
3. Phöông phaùp nghieân cöùu
heä thoáng canh taùc
• Nghiãn cæïu hãû thäúng canh taïc (NCHTCT) laì mäüt pp
n/c vaì PTNN nhçn toaìn bäü näng traûi laì mäüt täøng
thãø hãû thäúng, trong âoï con ngæåìi (näng dán) laì trung
tám.@
NCHTCT táûp trung vaìo nhæîng mäúi liãn hãû häù tæång,
phuû thuäüc giæîa mäi træåìng tæû nhiãn vaì con ngæåìi,
giæîa nhæîng thaình pháön cáúu taûo hãû thäúng trong táöm
kiãøm soaït cuía näng häü vaì caïch thæïc maì nhæîng thaình
pháön naìy taïc âäüng qua laûi våïi caïc yãúu täú váût lyï, sinh
hoüc, vaì kinh tãú xaî häüi ngoaìi táöm kiãøm soaït cuía näng
häü. (Shaner et al., 1982)
3.1 Muïc tieâu nghieân cöùu HTCT
• - Boá trí canh taùc hôïp lyù;
• - Bieän phaùp kyõ thuaät thích hôïp;
• - Hieäu quaû kinh teá;
• - vaø phaùt trieån beàn vöõng.
3.2 Ñaëc ñieåm cuûa NC-PT HTCT
Ñònh höôùng theo noâng daân (Farmer-oriented)
Ñònh höôùng theo heä thoáng(systems-oriented)
PP giaûi quyeát khoù khaên (problem-solving
approach)
NC lieân ngaønh (interdisciplinary research)
Boå sung chöù khoâng thay theá n/c khaùc
Laáy n/c treân ñoàng ruoäng laøm trung taâm
Cung caáp phaûn hoài töø noâng daân (farmers’
feedback)
4. Heä thoáng noâng nghieäp beàn vöõng
• 4.1 Giôùi thieäu
• * Söï tieáp tuïc phaù röøng do khai thaùc goã böøa baõi,
MR du canh du cö, ñoát nöông laøm raãy.
• * OÂ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nguoàn nöôùc vaø khoâng
khí vôùi caùc chaát thaûi coâng nghieäp daïng raén vaø
loûng vaø caùc chaát thaûi noâng nghieäp.
• * FAO (1998) cho thaáy bình quaân 31,4 % toång
dieän tích ñaát cuûa caùc nöôùc Ñoâng nam AÙ ñaõ bò
thoaùi hoaù, vieäc phuïc hoài caùc vuøng ñaát naøy ?
Quoác gia Toång dieän tích Ñaát canh taùc caây
haøng nieân vaø ña
nieân
Ñaát thoaùi hoùa
dieän
tích
(%) dieän
tích
(%)
Bangladesh 13.017 9.292 71 989 7.4
Trung Quoác 932.641 96.115 10 280.000 30.0
AÁn ñoä 297.319 168.990 57 148.100 49.8
Indonesia 181.157 21.260 12 43.000 24.0
Thailand 51.089 22.126 43 17.200 33.7
Vietnam 32.549 6.600 20 15.900 48.9
Toaøn theá giôùi 1.710.329 336.089 21 534.734 31.3
• WCED (1987):”Khoâng coù yù nghóa gì khi
coá gaéng giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà moâi
tröôøng – ôû töøng quoác gia – khi khoâng ñaët
caùc vaán ñeà naøy trong moät vieãn caûnh roäng
hôn mang tính toaøn caàu vaø trong moái quan
heä tôùi caùc söï khaùc bieät quoác teá”.
•
• 1. Chaïy ñua vuõ trang ñang ngaên caûn söï phaùt trieån
• 2. Söï phaùt trieån coâng vaø noâng nghieäp gaây oâ nhieãm .
• 3. Khoaûng caùch giöõa caùc quoác gia giaøu vaø ngheøo
• 4. Söï gia taêng daân soá nhanh choùng ñang tieâu thuï nhieàu
taøi nguyeân hôn.
• 5. Möa acid ñang huûy hoaïi caùc caùnh röøng vaø gaây oâ
nhieãm nguoàn nöôùc.
• 6. Naïn phaù röøng treân qui moâ lôùn gaây ra luõ luït traàm troïng.
• 7. Hieän töôïng sa maïc hoùa ñang thu heïp caùc dieän tích ñaát
maøu mô õ
• 8. Gaùnh naëng nôï naàn cuõng gaây ra caùc vaán ñeà moâi tr