Nông - Lâm - Ngư nghiệp - Kỹ thuật trồng và chăm sóc chôm chôm

KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CHÔM CHÔM I. Yêu cầu sinh thái 1. Nhiệt độ Thích hợp 22 - 300C, trên 400C thì cây rụng hoa và quả rất nhiều. Nhiệt độ thấp, dưới 220C thúc đẩy ra đọt, do đó chôm chôm chậm ra hoa. 2. Lượng mưa Vũ lượng hàng năm trên 2.000mm, phân bố đều trong năm thích hợp cho chôm chôm phát triển 3. Ánh sáng, ẩm độ, gió Nắng nhiều kết hợp với gió mạnh làm chôm chôm cháy lá. 4. Đất đai Chôm chôm thích hợp trong vùng vĩ tuyến 120 Bắc trở vào phía Nam và ở độ cao dưới 600 - 700m, đất không bị nhiễm mặn, đất thịt pha cát hay sét, tầng canh tác dày, thoát nước tốt. Đất đỏ Bazan không có tầng đá là thích hợp nhất. Độ pH thích hợp từ 4,5-6,5, nếu pH cao hơn cây có triệu chứng vàng lá do thiếu Zn, Fe... II. Cách nhân giống, tiêu chuẩn cây giống tốt và những giống phổ biến hiện nay 1. Cách nhân giống Chọn trồng cây con được nhân giống bằng cách ghép sẽ cho quả sớm 3 - 4 năm sau khi trồng, cây có bộ tán rộng, thấp hơn so với cây trồng từ hạt lâu cho quả (5 - 6 năm sau khi trồng), cây không đồng đều. 2. Tiêu chuẩn cây giống tốt Cây giống tốt phải đúng giống, đạt 4 - 5 tháng tuổi sau khi ghép, cây đang sinh trưởng khoẻ và đạt các yêu cầu về hình thái, như: - Thân gốc ghép thẳng, đường kính 0,8 - 1,3 cm, vỏ không vết thương tổn đến phần gỗ, mặt cắt có quét sơn, không bị dập, sùi, nằm ngay phía trên chân của thân cây giống, vết ghép tiếp hợp tốt và cách mặt bầu ươm 15-20cm - Cổ rễ và rễ cọc thẳng, bộ rễ phát triển tốt, có nhiều rễ tơ. - Thân cây ghép thẳng, chiều cao tính từ mặt bầu ươm đến đỉnh chồi từ 60cm và đường kính thân (vị trí trên vết ghép) từ 0,8cm trở lên, chưa phân 5 cành, có trên 9 lá kép, lá ngọn thành thục, xanh tốt và có hình dạng, kích thước đặc trưng giống. - Cây không mang các sâu bệnh hại. 3. Những giống phổ biến hiện nay - Chôm chôm Java: Quả có dạng hình cầu, trọng lượng trung bình 30- 40g, râu vỏ quả dài, vỏ quả màu vàng-đỏ đến đỏ sậm, thịt quả chắc, ráo độ tróc thịt quả tốt, có vị ngọt chua nhẹ, phẩm chất khá ngon. - Chôm chôm nhãn: Quả dạng hình cầu nhỏ, trọng lượng trung bình từ 15-20g, râu vỏ quả ngắn, vỏ quả dày và có rãnh dọc kéo dài từ đỉnh đến đáy quả, vỏ quả có màu vàng đến vàng-đỏ, thịt quả ráo, chắc, độ tróc thịt quả rất tốt, có vị rất ngọt, thơm, phẩm chất rất ngon. - Chôm chôm Rongrien: Là giống có nguồn gốc từ Thailand, trọng lượng quả trung bình 30-33g, quả có dạng hình cầu, râu vỏ quả dài và khi chín chóp râu có màu xanh, vỏ quả màu đỏ thẩm, thịt quả màu trắng, ráo, dai và rất dễ tróc khỏi hạt, có vị rất ngọt, hạt nhỏ, phẩm chất rất ngon. III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc A. Thiết kế vườn 1. Đào mương lên líp (luống) Vùng ĐBSCL thiết kế vườn có mương líp thông nhau để dẫn nước, giữ và thoát nước kịp thời khi cần thiết Vùng miền Đông Nam bộ có địa hình cao hoặc dốc cần phân lô hoặc thiết kế mặt líp phù hợp theo độ dốc để hạn chế xói mòn đất, bố trí hệ thống mương, rãnh, ngăn giữ nước và thoát nước. 2. Trồng cây chắn gió Chọn trồng một trong những loại cây như: bơ, mận (gioi), mít, bạch đàn, bồ kết, phi lao, cây xà cừ, cây keo đậu, tre nứa...theo hướng thẳng góc hoặc lệch góc 300 so với hướng gió 3. Khoảng cách trồng Khoảng cách cây trên hàng 5 - 8m, giữa hàng 6 - 10m. B. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 1. Thời vụ trồng Trồng vào đầu mùa mưa để tiết kiệm chi phí và công tưới hoặc cuối mùa mưa, miền Đông Nam bộ và Tây Nguyên bắt đầu trồng từ tháng 6 6 - 7 Dương lịch và vùng Duyên hải Nam Trung bộ trồng vào tháng 8 - 9 Dương lịch. 2. Chuẩn bị hố và cách trồng a. Vun mô, đào hố trồng Làm mô đất hoặc hố trồng trước 1-3 tháng khi đặt trồng cây con. b. Cách trồng Giữa mô đất, đào lổ trồng có kích thước bằng với bầu đất cây con, lấy cây con ra khỏi bầu đất và đặt cây con vào lổ trồng, lắp và nén đất nhẹ quanh bầu đất cây con đến độ cao bằng với mặt đất của mô hay hố; cắm cọc và buộc cây con phòng gió lay; che mát tạm thời cho cây trong những tháng đầu sau khi trồng; tưới nước cho cây con ngay sau khi trồng. 3. Tủ gốc giữ ẩm Vào mùa khô dùng lá, cỏ hoặc các phế phẩm sau thu hoạch phủ gốc giữ ẩm cho cây 4. Làm cỏ và trồng xen Làm cỏ thường xuyên để tránh bị cạnh tranh nước, dinh dưỡng... Làm cỏ bằng tay, bằng máy hoặc phun thuốc hoá học. Giai đoạn cây mới trồng chưa giao tán trồng xen các loại cây như cây họ đậu, cây phân xanh để cải tạo đất trên vùng đất nghèo chất hữu cơ hoặc trồng xen lấy ngắn nuôi dài, hạn chế cỏ dại, trồng các cây ăn quả như: chanh, chuối, đu đủ, dứa, ổi.., hay trồng các loại cây rau, hoa. 5. Tưới nước Nguồn nước tưới không bị nhiễm mặn (NaCl< 2g/l nước). Lượng nước tưới, chu kỳ tưới tuỳ loại đất, thời tiết, giai đoạn phát triển của cây. Cây con mới trồng tưới ít nhất 3 lần trong tuần, cần thiết tưới 2 lần trong ngày nhất là trong mùa nắng. 6. Tỉa cành và tạo tán Tạo tán cho cây từ nhỏ là cần thiết, bấm ngọn khi cây ghép đạt chiều cao 70 -100 cm, sau đó tỉa cành giữ lại 3-5 cành khỏe, cách nhau đều và tạo thành góc lớn với thân. Thường xuyên tỉa cành phát triển từ thân cây gốc ghép. Hàng năm sau thu hoạch xén những gié hoa còn lại trên cây, cành dinh dưỡng là cành non mọc thẳng từ thân cành chính, cành sâu bệnh, cành đan chéo ngoài tán, cành dưới tán, cành trong tán ... cho hợp lý để thúc đẩy 7 cây mọc chồi tượt non và cho quả vụ sau. Giai đoạn cây cho quả ổn định, khi năng suất bắt đầu giảm, thường sau 20 năm tuổi, cắt ngang những cành chính, giảm chiều cao đến khoảng 1/3, hoặc cách mặt đất 30-50 cm, dùng sơn bảo vệ mặt cắt, khi những cành non phát triển từ dưới mặt cắt, tỉa giữ lại một số cành khoẻ thích hợp 7. Bón phân a. Bón phân Liều lượng và công thức phân NPK bón cho cây hàng năm thay đổi theo điều kiện đất đai, tình trạng sinh trưởng của cây, tuổi cây, thời kỳ bón, năng suất thu hoạch vụ trước. Tuy nhiên, có thể bón phân cho cây chôm chôm như sau: Bảng : Liều lượng phân theo tuổi cây Tuổi cây (năm) Tổng lượng phân bón NPK (kg/cây/năm) 1 0,9 2 1,5 3 3,0 4 3,9 5 4,5 6 6,0 7 9,0 8-10 9,0 11-14 10,5 Trên 14 12,0 (Nguồn: Sahadevan, N., 1987) Tổng lượng phân bón hỗn hợp NPK trên chia đều ra bón 3 lần trong năm. 8 Giai đoạn cây cho quả bón phân như sau: Bảng: Cách bón phân cho cây chôm chôm ở giai đoạn cho trái ổn định Thời kỳ bón phân Công thức phân bón Trộn hỗn hợp phân tương đương (Urea + Super lân + Nitrate Kali) (kg) Sau khi thu hoạch NPK (15-15-15) và Urea + Toàn bộ phân hữu cơ 2,340 + 9,090 + 3,260 Trước khi ra hoa NPK(8-24-24) 0,264 + 14,545 + 5,217 Sau đậu quả NPK (15-15-15) 2,340 + 9,090 + 3,260 Vào tuần thứ 9 sau đậu quả (12-12-17-2) và K2SO4 hoặc NPK (8-24-24) 1,564 + 7,273 + 3,696 hoặc 0,264 + 14,545 + 5,217 (Nguồn: Muchjajib (1990), FAO) b. Phun phân bón qua lá Phun một trong các loại phân bón qua lá sau để nuôi quả như: Master Gro (6-30-30) hoặc Master Gro (15-30-15), Thiên Nông, Komix Superzinc K... khi quả đạt đường kính 1cm, khoảng 5 tuần sau đậu quả, phun 3 - 4 lần cách nhau 7 - 15 ngày. 8. Xử lý ra hoa Sau khi thu hoạch, xén tỉa cành, làm cỏ... và bón phân cho cây, cây cho ít nhất 1 cơi đọt tiến hành tạo khô hạn bằng cách ngưng tưới nước hoặc thoát toàn bộ nước khỏi mương, nếu cần dùng nilon phủ gốc và mặt líp, có thể kết hợp phun phân bón lá Master Gro (15-30-15) hoặc Monopotasium (MKP-0-52-34), đến khi thấy lá có triệu chứng héo thì tưới nhiều nước 1 - 2 lần cách nhau 7 ngày, kết hợp phun Master Gro (10-52-10) giúp cây ra hoa tốt hơn. Khi phát hoa đạt 10 - 15 cm tưới nước lại nhưng không tưới quá nhiều, đến khi hoa nở giảm lượng nước tưới. Trường hợp cây ra đọt không ra hoa thì phải bón phân và tưới nước, đến khi lá thuần thục thì tiến hành xử lý ra hoa lại. 9 9. Tăng đậu quả Để tăng đậu quả chôm chôm ngoài biện pháp trồng xen cây hoặc tháp, ghép cành chôm chôm đực, trong vườn theo tỉ lệ 1 : 8 hoặc 1 : 10 , kết hợp nuôi ong mật trong vườn chôm chôm, phun NAA nồng độ 50ppm, khi gié hoa nở 30%, phun trên 2 - 3 gié hoa trên chòm của tán cây và khoảng cách chòm 2 - 4m, phun lập lại 2- 3 lần. Qui trình canh tác chôm chôm cho quả được tóm tắt theo sơ đồ sau: IV. PHÒNG TRỊ SÂU BỆNH CHÍNH A. Sâu hại 1. Sâu đục trái (Conogethes punc- tiferalis) Hình thái và cách gây hại: Thành trùng là một loại bướm có chiều dài sãi cánh 20 - 23mm, toàn thân màu vàng, trên cánh có nhiều chấm nhỏ màu đen. Ảnh 1: Thành trùng sâu đục trái 10 Sâu có thể gây hại từ khi trái còn nhỏ đến sắp thu hoạch, nặng nhất là khi trái bắt đầu có cơm. Trái non bị sâu đục thường biến dạng, khô và rụng, trái lớn nếu bị hại sẽ ảnh hưởng đến phẩm chất. sâu thường hóa nhộng ở nơi tiếp giáp giữa các trái hoặc trên bề mặt trái. Phòng trị: - Vệ sinh vườn bằng cách thu gom những trái bị nhiễm đem tiêu hủy. - Cắt tỉa cành sau khi thu hoạch cho vườn thông thoáng. - Dùng bẫy đèn với ánh sáng đen (Black light) để bẫy trưởng thành. - Có thể sử dụng bao trái để giảm thiệt hại. - Phun thuốc nếu có 1% số trái trong vườn bị tấn công, có thể dùng các loại thuốc gốc cúc tổng hợp như: Malate 73 EC 25-30cc/8lít, Vovinam 2,5EC 25-30cc/8lít, Karate, Polytrin, Cymbush... Chú ý thời gian cách ly của mỗi loại thuốc để bảo đảm an toàn cho nguời sử dụng. 2. Sâu đục trái ( Acrocercops cramerella) Ảnh 2: Thành trùng sâu đục trái Conopomorpha cramerella 11 Hình thái và cách gây hại: Thành trùng là một loại ngài nhỏ có chiều dài sãi cánh 12mm, toàn thân màu nâu nhạt, râu và chân rất dài, cánh trước có hình lá liễu thon dài có những vân trắng, cánh sau hình dùi rìa cánh mang nhiều lông tơ. Thời gian sống của trưởng thành khoảng 7 ngày. Thành trùng hoạt động vào ban đêm, ban ngày chúng nấp dưới lá hoặc cành cây. Trên chôm chôm loài này gây hại vào giai đoạn trái trưởng thành và chín. Trưởng thành đẻ trứng trên cuống trái, ấu trùng sau khi nở đục vào và ăn phần thịt trái hoặc vỏ hạt tạo thành những đường hầm ngoằn ngoèo, đôi khi chúng có thể đục cả vào hạt. Phòng trị: - Thu hoạch trái sớm khi trái vừa chín, tránh giữ trái chín quá lâu trên cây. - Có thể sử dụng bao trái để giảm thiệt hại. - Có thể phun thuốc để Phòng trị bằng các loại thuốc như Fenbis 25EC 30-35cc/8lít, Sago super 10EC 25-30cc/8lít, Karate, Polytrin, Cymbush...Chú ý thời gian cách ly của mỗi loại thuốc để bảo đảm an toàn cho nguời sử dụng. 3. Rệp sáp (Planococcus sp.) Hình thái và cách gây hại: Đây là loại côn trùng đa ký chủ. Trên chôm chôm loài này không gây thiệt hại nhiều đến năng suất trái, tuy nhiên rệp sáp gây hại cũng làm cây phát triển kém, râu trái ngắn, và chúng còn tiết ra chất mật đường tạo điều kiện cho nấm bồ hống phát triển làm ảnh hưởng đến giá trị thương phẩm của trái. Phòng trị: - Vệ sinh vườn: Cắt tỉa cành cho thông thoáng, thu hái những trái bị hại nặng đem tiêu hủy. - Diệt kiến hôi để hạn chế sự lây lan của rệp. - Nếu bị rệp gây hại nặng dùng các loại thuốc như: Pyrinex 20EC 30- 35cc/8 lít, Fenbis 25EC 30-35cc/ 8lít, Suppracide, Dầu DC-Tron plus 98,8EC,... Ảnh 3: Rệp sáp trên trái chôm chôm 12 4. Sâu ăn bông (Thalasodes sp.) Hình thái và cách gây hại: Sâu gây hại phổ biến trên chôm chôm, ấu trùng ăn phá trên bông và trái non. Thành trùng là loại bướm có màu xanh, chiều dài sải cánh 24- 25mm, mép cánh trước và cánh sau có đường viền nhỏ màu nâu. Phòng trị: Phun thuốc khi thấy sâu xuất hiện bằng các loại thuốc như: Fenbis 25EC 30-35cc/ 8lít, Secsaigon 50EC 25-30ml/8lít, Karate, Decis, Fastac, B. Bệnh hại 1. Bệnh phấn trắng (do nấm Oidium sp.) Triệu chứng: Đây là bệnh gây hại nặng và rất phổ biến trên cây chôm chôm. Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn hoa và trái non. Hoa và trái bị phủ bởi một lớp phấn màu trắng xám làm cho hoa trái non bị khô, đen. Giai đoạn trái hơi lớn cũng có thể bị phấn trắng tấn công làm cho gai trái bị khô, héo phần chóp gai rồi ăn lan vào làm cho cả trái bị khô đen. Trái bệnh bị nhiễm trễ hay nhiễm nhẹ sẽ kém phát triển, cơm nhỏ hoặc lép. Phòng trị: Giai đoạn cây ra hoa đậu trái non phải thường xuyên theo dõi để phát hiện sớm được bệnh. Khi phát hiện bệnh phải cắt bỏ và thiêu huỷ ngọn chùm hoa, trái non nhiễm bệnh và phun ngay thuốc hoá học để phòng trị kịp thời, bảo vệ hoa và trái non bằng các loại thuốc có lưu huỳnh như: Ku- mulus, OK Sulfurlac, hay các loại thuốc như Sulox 80WP, Carbenzim 500 FL, Nustar, Anvil hoặc Tilt ... theo các liều lượng khuyến cáo của từng loại thuốc. Ảnh 4,5: Triệu chứng bệnh phấn trắng trên bông và trái chôm chôm 13 2. Bệnh thán thư (do nấm Colletotrichum gloeosporioides) Triệu chứng: Bệnh có thể tấn công trên lá và trên trái. Ở trên các lá trưởng thành các đốm bệnh không có hình dạng nhất định màu nâu và sau đó lan rộng ra đường kính khoảng 1cm. Trên bề mặt vết bệnh có thể thấy những ổ nấm nhỏ màu nâu nhạt đến đen. Trên trái, nấm bệnh có thể tấn công vào giai đoạn trái sắp chín. Tuy nhiên bệnh này không phổ biến trên chôm chôm. Phòng trị: Khi phát hiện bệnh có thể xử lý các loại thuốc hoá học để phòng trị bệnh như Bendazol 50WP 25-35g/ 8lít, Thio-M 500SC 10-15cc/8lít, theo các liều lượng khuyến cáo. 3. Bệnh cháy lá (do nhiều loại nấm Pestalotia, Phomopsis ... ) Triệu chứng: Bệnh thường xuất hiện trên các lá trưởng thành, bệnh làm cho các lá già bị cháy, khô từ chóp lá lan dần vào trong, đôi khi cũng thấy vết bệnh bắt đầu từ hai bên mép lá lan dần vào trong. Ở mặt dưới của vết bệnh có thể nhìn thấy những ổ nấm màu đen. Bệnh cháy lá xuất hiện phổ biến vào mùa nắng, những vườn cây ít được chăm sóc thì thường bệnh nhiều hơn. Bệnh không làm rụng lá nên không gây thiệt hại nghiêm trọng cho cây. Phòng trị: Nên tăng cường bón phân hữu hoai mục cho vườn cây giúp cây phát triển tốt đồng thời tạo ẩm độ đất thích hợp cho cây phát triển khoẻ nên hạn chế được sự phát triển của bệnh. Trong mùa nắng nóng nên tưới nước và tủ rơm rạ quanh gốc cây cũng hạn chế được bệnh cháy lá cho cây. Ảnh 6: Triệu chứng bệnh thán thư trên lá chôm chôm Ảnh 7: Triệu chứng bệnh cháy lá chôm chôm 14