Phân tích lựa chọn cổ phiếu

Ph©n tÝch lùa chän cæ phiÕu PH©n tÝch c¬ b¶n Ng­êi ®Çu t­ mua cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp hay thÞ tr­êng thø cÊp víi ý ®Þnh n¾m gi÷ l©u dµi ®Òu muèn biÕt r»ng gi¸ cæ phiÕu mµ ng­êi ta chµo b¸n cho m×nh cã hîp lý hay kh«ng, tøc lµ cã phï hîp víi gi¸ trÞ cña c«ng ty ph¸t hµnh ra cæ phiÕu ®ã hay kh«ng. Muèn vËy, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch c¬ b¶n ®Ó t×m ra gi¸ trÞ néi t¹i cña cæ phiÕu. PhÇn nµy sÏ giíi thiÖu cho c¸c b¹n c¸c ph­¬ng ph¸p chÝnh, th«ng dông trªn thÕ giíi ®Ó ®Þnh gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c nh©n tè c¬ b¶n cña c«ng ty. C¸c ph­¬ng ph¸p nµy bao gåm: chiÕt khÊu luång cæ tøc/ luång tiÒn, hÖ sè P/E vµ c¸c hÖ sè tµi chÝnh, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ tµi s¶n rßng vµ c¸c ph­¬ng ph¸p kÕt hîp kh¸c. Ph©n biÖt c¸c lo¹i c«ng ty vµ cæ phiÕu C«ng ty t¨ng tr­ëng vµ cæ phiÕu t¨ng tr­ëng: - Trong m«i tr­êng tµi chÝnh, c«ng ty t¨ng tr­ëng ®­îc ®Þnh nghÜa lµ c«ng ty ®¹t møc sinh lêi cao h¬n møc sinh lêi mµ ng­êi ®Çu t­ ®ßi hái (hay møc thu nhËp kú väng) khi ®Çu t­ vµo c«ng ty ®ã. - Tuy nhiªn, mét cæ phiÕu (CP) t¨ng tr­ëng kh«ng nhÊt thiÕt lµ CP cña c«ng ty t¨ng tr­ëng. Cæ phiÕu t¨ng tr­ëng lµ CP cho lîi suÊt ®Çu t­ cao h¬n c¸c CP kh¸c cã cïng ®Æc ®iÓm rñi ro trªn thÞ tr­êng. Së dÜ CP nµy ®¹t ®­îc lîi suÊt ®Çu t­ cao h¬n c¸c CP kh¸c lµ v× t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, thÞ tr­êng ch­a cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ CP nµy, do ®ã nã ®Þnh gi¸ CP nµy thÊp h¬n so víi c¸c CP kh¸c. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng kh«ng hoµn h¶o. NÕu CP ®­îc ®Þnh gi¸ thÊp th× gi¸ ®ã sÏ dÇn ®­îc n©ng lªn cho phï hîp víi gi¸ trÞ ®Ých thùc cña nã mét khi c¸c th«ng tin vÒ nã ®­îc ng­êi ®Çu t­ biÕt ®Õn. Trong giai ®o¹n ®iÒu chØnh gi¸ nµy, lîi suÊt ®Çu t­ vµo CP trªn sÏ cao h¬n. Khi ®ã, CP nµy ®­îc gäi lµ CP t¨ng tr­ëng. §èi víi c«ng ty t¨ng tr­ëng, nÕu gi¸ CP cña nã t­¬ng xøng víi møc rñi ro cña c«ng ty hoÆc cao h¬n th× CP ®ã kh«ng ®­îc coi lµ CP t¨ng tr­ëng. C«ng ty phßng vÖ vµ cæ phiÕu phßng vÖ: - C«ng ty phßng vÖ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ c«ng ty cã luång thu nhËp trong t­¬ng lai æn ®Þnh, kh«ng chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu tr­íc biÕn ®éng xÊu cña nÒn kinh tÕ. Lo¹i c«ng ty nµy th­êng cã rñi ro kinh doanh thÊp vµ rñi ro tµi chÝnh kh«ng qu¸ cao. (VÝ dô c¸c c«ng ty tiÖn Ých vµ l­¬ng thùc, thùc phÈm..) - Cæ phiÕu phßng vÖ lµ CP cã lîi suÊt ®Çu t­ kh«ng bÞ gi¶m b»ng møc sôt gi¸ cña toµn thÞ tr­êng nãi chung, hay nãi theo m« h×nh CAMP th× ®ã lµ lo¹i CP cã ®é rñi ro hÖ thèng thÊp (b thÊp). CP phßng vÖ kh«ng nhÊt thiÕt lµ CP cña c«ng ty phßng vÖ. BÊt cø lo¹i cæ phiÕu nµo cã b thÊp ®Òu ®­îc coi lµ phßng vÖ. C«ng ty chu kú vµ CP chu kú - C«ng ty chu kú lµ lo¹i c«ng ty cã nguån thu nhËp chÞu ¶nh h­ëng lín cña chu kú kinh tÕ nãi chung. C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng rÊt tèt trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng rÊt kÐm khi kinh tÕ suy tho¸i. Lo¹i c«ng ty nµy cã ®é rñi ro kinh doanh vµ tµi chÝnh rÊt lín. - Cæ phiÕu chu kú lµ lo¹i CP cã biÕn ®éng lîi suÊt ®Çu t­ cao h¬n biÕn ®éng cña lîi suÊt chung trªn thÞ tr­êng. Theo m« h×nh CAMP th× lo¹i CP nµy cã b cao. Tuy nhiªn, CP chu kú ch­a ch¾c ®· lµ CP cña c«ng ty chu kú. CP cña bÊt cø c«ng ty nµo nÕu cã ®é biÕn ®éng lîi suÊt ®Çu t­ cao h¬n thÞ tr­êng th× ®­îc coi lµ CP chu kú. C«ng ty ®Çu c¬ vµ CP ®Çu c¬ - C«ng ty ®Çu c¬ lµ c«ng ty cã rñi ro tµi s¶n rÊt lín nh­ng còng cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cao. §Æc thï lo¹i nµy lµ c¸c c«ng ty th¨m dß dÇu khÝ. - Cæ phiÕu ®Çu c¬ lµ CP cã thÓ mang l¹i lîi suÊt ®Çu t­ thÊp hoÆc ©m víi x¸c suÊt rÊt cao , cßn kh¶ n¨ng mang l¹i lîi suÊt b×nh th­êng hoÆc cao th× l¹i thÊp. §©y cã thÓ lµ CP cña c«ng ty ®Çu c¬ hoÆc CP cña nh÷ng c«ng ty bÞ ®Þnh gi¸ qu¸ cao. NÕu ng­êi ®Çu t­ mua ph¶i CP ®Þnh gi¸ cao th× khi gi¸ CP ®ã ®­îc ®iÒu chØnh vÒ gi¸ trÞ thùc cu¶ nã, ng­êi ®Çu t­ sÏ bÞ thua lç vµ nh­ vËy lîi suÊt ®Çu t­ lµ ©m. Kh¶ n¨ng nµy th­êng x¶y ra víi c¸c c«ng ty t¨ng tr­ëng v× thÞ tr­êng th­êng cã xu h­íng ®Þnh gi¸ CP cña chóng qu¸ cao. §Þnh gi¸ vµ lùa chän cæ phiÕu Nguyªn t¾c Khi xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét c«ng ty, tr­íc hÕt ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng c«ng ty, bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña c«ng ty trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, ph©n tÝch ®Çu t­ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ ®¸nh gi¸ c«ng ty mµ cßn ph¶i xem xÐt gi¸ trÞ cæ phiÕu cña c«ng ty ®ã cã ®óng víi gi¸ nã ®ang ®­îc mua b¸n hay kh«ng. Khi lùa chän ®Çu t­ cæ phiÕu, ta ph¶i xem xÐt ®¸nh gi¸ c«ng ty ph¸t hµnh, x¸c ®Þnh møc ®é rñi ro vµ lîi suÊt yªu cÇu øng víi møc rñi ro ®ã; tõ ®ã x¸c ®Þnh gi¸ trÞ néi t¹i cña c«ng ty (mµ nhµ ®Çu t­ cã thÓ cho ®ã lµ gi¸ trÞ thùc theo ®¸nh gi¸ cña m×nh). B­íc tiÕp theo lµ cÇn so s¸nh gi¸ trÞ c¬ b¶n (néi t¹i) cña cæ phiÕu víi gi¸ thÞ tr­êng ®ang giao dÞch cña cæ phiÕu ®ã råi míi ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Mét c«ng ty ho¹t ®éng rÊt tèt cïng víi bé m¸y qu¶n lý hiÖu qu¶, nh­ng nÕu cæ phiÕu cña nã ®­îc ®Þnh gi¸ qu¸ cao so víi gi¸ trÞ néi t¹i cña nã th× h¼n ng­êi ®Çu t­ nghiªm tóc kh«ng d¸m mua. Ng­îc l¹i, nÕu mét c«ng ty ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ l¾m nh­ng cæ phiÕu cña nã ®­îc ®Þnh gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc th× ®ã sÏ lµ mét c¬ héi ®Çu t­ tèt. Nh­ vËy, râ rµng mét c«ng ty tèt kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét c¬ héi ®Çu t­ tèt. C¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ §Þnh gi¸ cæ phiÕu còng dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n nãi chung, bao gåm viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp ph¸t hµnh ra chÝnh cæ phiÕu ®ã. C¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ cæ phiÕu cã thÓ ®­îc xÕp thµnh 3 nhãm chÝnh sau ®©y : – Nhãm ph­¬ng ph¸p chiÕt khÊu luång cæ tøc hoÆc luång tiÒn; – Nhãm ph­¬ng ph¸p dùa trªn gi¸ trÞ tµi s¶n; – Nhãm ph­¬ng ph¸p dùa vµo c¸c hÖ sè. Ngoµi ra, cßn cã c¸c ph­¬ng ph¸p kÕt hîp hoÆc so s¸nh c¨n cø vµo c¸c ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n nãi trªn. D­íi ®©y sÏ giíi thiÖu nh÷ng ph­¬ng ph¸p th«ng dông nhÊt trong c¸c nhãm nãi trªn. Ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ cæ phiÕu theo luång cæ tøc Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc thu nhËp qua ®Çu t­ vµo cæ phiÕu? Gi¶ sö mét ng­êi ®Çu t­ mua mét cæ phiÕu víi gi¸ trong n¨m lµ P0. LiÖu n¨m sau ng­êi ®Çu t­ ®ã thu ®­îc lîi nhuËn lµ bao? Vµo n¨m sau ng­êi ®Çu t­ sÏ nhËn ®­îc cæ tøc vµ l·i vèn (tøc lµ chªnh lÖch gi¸ cæ phiÕu n¨m sau so víi n¨m tr­íc). NÕu ký hiÖu cæ tøc n¨m sau lµ DIV1 vµ gi¸ cæ phiÕu n¨m sau lµ P1 th× thu nhËp dù kiÕn cña ng­êi ®Çu t­ cæ phiÕu sang n¨m lµ: DIV1 + (P1 - P0 ). NÕu sang n¨m ng­êi ®Çu t­ b¸n cæ phiÕu ®i th× thu nhËp thùc tÕ lµ DIV1 + (P1 - P0 ), cßn nÕu n¨m sau ng­êi ®Çu t­ vÉn gi÷ cæ phiÕu th× phÇn thu nhËp l·i vèn (P1 - P0) ch­a ®­îc thùc hiÖn. NhiÒu ng­êi cho r»ng thu nhËp ch¾c ch¾n cña ng­êi ®Çu t­ lµ DIV1, cßn l·i vèn ch­a thùc hiÖn, nªn kh«ng quan träng. §iÒu nµy lµ kh«ng ®óng, v× nÕu n¨m sau gi¸ cæ phiÕu gi¶m vµ c¸c n¨m tiÕp theo gi¸ cæ phiÕu vÉn gi¶m th× sao? NÕu gi¸ cæ phiÕu liªn tôc gi¶m qu¸ møc th× coi nh­ ng­êi ®Çu t­ bÞ mÊt vèn kh¸ lín. VÝ dô, vµo ngµy 27/10/1997 khi chØ sè Dow Jones gi¶m 4% ( 554 ®iÓm) th× nh÷ng ng­êi ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n Mü mÊt 600 tû USD. §©y còng lµ lý do v× sao trong thêi kú suy tho¸i kinh tÕ, khi gi¸ cæ phiÕu gi¶m m¹nh th× cã nhiÒu nhµ ®Çu t­ mÊt tr¾ng tay. V× vËy, khi tÝnh l·i cña ng­êi ®Çu t­ cæ phiÕu ph¶i tÝnh ®ñ c¶ hai thµnh phÇn cæ tøc vµ l·i vèn. Nh­ vËy tû suÊt lîi nhuËn dù ®o¸n khi n¨m nay bá vèn mua cæ phiÕu gi¸ P0 lµ Tû suÊt lîi nhuËn dù ®o¸n: DIV1 cæ tøc dù ®o¸n n¨m sau (expected dividend) P1 gi¸ cæ phiÕu dù ®o¸n n¨m sau (expected price) Tû suÊt lîi nhuËn r ng­êi ®Çu t­ dù kiÕn thu ®­îc nªu trªn ®­îc gäi lµ tû suÊt lîi nhuËn ­íc tÝnh. VÝ dô: NÕu P0=100, DIV1 =5, P1= 110, khi ®ã tû suÊt lîi nhuËn ­íc tÝnh r lµ: C¸c t×nh huèng tÝnh gi¸: – TÝnh gi¸ Cæ phiÕu sau 1 n¨m Ng­îc l¹i, nÕu biÕt ®­îc cæ tøc dù ®o¸n n¨m sau DIV1 , gi¸ dù ®o¸n n¨m sau P1 vµ biÕt ®­îc tû suÊt lîi nhuËn ­íc tÝnh cña c¸c cæ phiÕu cïng cã ®é rñi ro nh­ cæ phiÕu ®· mua lµ r th× cã thÓ ®Þnh ®­îc gi¸ cæ phiÕu hiÖn t¹i theo c«ng thøc: ( 1 ) trong ®ã 1/(1+r) lµ hÖ sè chiÕt khÊu r lµ tû lÖ chiÕt khÊu, møc chiÕt khÊu nµy cao hay thÊp phô thuéc vµo ®é rñi ro cña mçi cæ phiÕu. VÝ dô: DIV1 = 5, P0 = 110, r = 15% th× §iÒu kiÖn c©n b»ng trong mét thÞ tr­êng vèn ho¹t ®éng hoµn h¶o lµ t¹i mäi thêi ®iÓm, tÊt c¶ c¸c cæ phiÕu cã cïng ®é rñi ro nh­ nhau ®­îc ®Þnh gi¸ theo cïng mét tû lÖ chiÕt khÊu (hay cßn gäi lµ tû suÊt vèn ho¸ thÞ tr­êng). – TÝnh gi¸ CP sau mét sè n¨m Còng lËp luËn t­¬ng tù nh­ trªn, nÕu dù ®o¸n ®­îc cæ tøc DIV2 n¨m thø hai, gi¸ cæ phiÕu P2 n¨m thø hai, vµ tû suÊt lîi nhuËn mong ®îi r th× cã thÓ tÝnh ®­îc gi¸ cæ phiÕu n¨m thø nhÊt P1: TÝnh t­¬ng tù liªn tiÕp cho ®Õn n¨m cuèi H lµ n¨m ng­êi ®Çu t­ b¸n cæ phiÕu ®ã ®i th× ta cã thÓ ®Þnh gi¸ ®­îc gi¸ cæ phiÕu hiÖn t¹i chÝnh lµ gi¸ trÞ quy vÒ hiÖn t¹i cña luång thu nhËp cæ tøc cho ®Õn n¨m thø H céng víi gi¸ trÞ quy vÒ hiÖn t¹i cña gi¸ cæ phiÕu n¨m thø H, hay viÕt b»ng c«ng thøc lµ: (2) Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ cæ phiÕu hiÖn t¹i chÝnh lµ gi¸ trÞ quy vÒ hiÖn t¹i cña toµn bé c¸c luång thu nhËp trong t­¬ng lai. Khi kú ®Çu t­ lµ v« h¹n: NÕu cæ phiÕu ®­îc ng­êi ®Çu t­ n¾m gi÷ v« h¹n th× cã nghÜa H sÏ tiÕn tíi ¥ (th«ng th­êng, qu·ng ®êi cña cæ phiÕu lµ v« h¹n v× nã kh«ng cã thêi gian ®¸o h¹n. Mét cæ phiÕu th­êng ®­îc chuyÓn quyÒn së h÷u cho nhiÒu ng­êi thuéc nhiÒu thÕ hÖ, song ®iÒu ®ã kh«ng ¶nh h­ëng tíi gi¶ ®Þnh ng­êi ®Çu t­ n¾m gi÷ cæ phiÕu ®ã v« thêi h¹n). Khi ®ã, gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña vèn gèc (PH/(1+r)H sÏ tiÕn tíi 0 vµ c«ng thøc trªn sÏ trë thµnh: (3) Khi tû lÖ cæ tøc t¨ng tr­ëng ®Òu ®Æn ViÖc sö dông c«ng thøc (3) kÓ trªn ®Ó tÝnh to¸n gi¸ cæ phiÕu lµ t­¬ng ®èi phøc t¹p. Trªn thùc tÕ, c«ng thøc nµy th­êng ®­îc ¸p dông khi tû lÖ t¨ng tr­ëng cæ tøc hµng n¨m (g) lµ kh«ng ®æi. Khi ®ã, c«ng thøc (3) cã thÓ viÕt l¹i nh­ sau: (4) Chó ý r»ng c«ng thøc nµy chØ ®óng khi tèc ®é t¨ng tr­ëng g nhá h¬n tû suÊt thu nhËp dù tÝnh. Trªn thùc tÕ ng­êi ta gi¶ ®Þnh r»ng g<r v× ®iÒu nµy hoµn toµn hîp lý. Trªn thùc tÕ, c¸c c«ng ty th­ßng cã møc t¨ng tr­ëng cæ tøc kh«ng ®Òu trong mét sè n¨m, tr­íc khi cã thÓ ®¹t ®Õn giai ®o¹n æn ®Þnh. Tr­êng hîp nµy, chóng ta cÇn kÕt hîp c«ng thøc (2) vµ (4) ®Ó tÝnh gi¸, nh­ vÝ dô d­íi ®©y sÏ minh ho¹. Nguyªn t¾c ­íc tÝnh c¸c th«ng sè: §Ó cã thÓ dù tÝnh mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c th«ng sè ®Ó ®­a vµo c«ng thøc tÝnh to¸n, ng­êi ®Çu t­ ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch kü l­ìng t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®Ó cã thÓ dù b¸o triÓn väng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña doanh nghiÖp. Nguyªn t¾c chung ®­îc ¸p dông nh­ sau: a/ TÝnh DIV1: Th«ng th­êng, viÖc ­íc tÝnh cæ tøc n¨m ®Çu (DIV1) ®­îc dùa trªn sè liÖu vÒ cæ tøc trong qu¸ khø; chÝnh s¸ch ph©n chia cæ tøc trong t­¬ng lai; ­íc tÝnh thu nhËp n¨m sau cña c«ng ty ®Ó tõ ®ã ­íc tÝnh ra gi¸ trÞ cæ tøc cã thÓ nhËn ®­îc trong n¨m tíi (DIV1). b/ TÝnh g: ViÖc ­íc tÝnh tû lÖ t¨ng tr­ëng cæ tøc cña c«ng ty ph¶i dùa trªn ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty vÒ l©u dµi chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn trong mét sè n¨m tíi, v× tèc ®é t¨ng tr­ëng g ®­îc gi¶ ®Þnh lµ møc t¨ng tr­ëng ®Òu ®Æn cña c«ng ty trong suèt qu·ng ®êi ho¹t ®éng. Do vËy, c¸c sè liÖu ®Ó tÝnh to¸n g ph¶i lµ møc dù ®o¸n b×nh qu©n vÒ l©u dµi. Trong tr­êng hîp nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng cæ tøc ®­îc gi¶ ®Þnh lµ b»ng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng thu nhËp vµ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc nh­ sau: g = ROE. b Trong ®ã: b lµ % lîi nhuËn ®­îc ®Ó l¹i t¸i ®Çu t­ (= 1- tû lÖ chia cæ tøc = 1- DIV1/EPS1.) ROE = thu nhËp rßng/ vèn cæ ®«ng = thu nhËp trªn 1 cæ phiÕu (EPS)/gi¸ trÞ sæ s¸ch cña 1 cæ phiÕu. c/ TÝnh r: ¦íc tÝnh tû suÊt lîi nhuËn ®Çu t­ (r) - hay cßn gäi tû lÖ chiÕt khÊu- cÇn dùa trªn møc ®é rñi ro cña c«ng ty ph¸t hµnh. Râ rµng lµ nÕu c«ng ty cã ®é rñi ro cµng cao th× ph¶i ®em l¹i møc lîi suÊt lín th× ng­êi ®Çu t­ míi cã thÓ chÊp nhËn ®Çu t­ vµo cæ phiÕu cña c«ng ty ®ã. §Ó x¸c ®Þnh r ng­êi ta cã thÓ dïng mét sè c«ng thøc kh¸c nhau tuú thuéc vµo c¬ cÊu vèn cña c«ng ty ph¸t hµnh. Tuy nhiªn, c«ng thøc phæ biÕn nhÊt ¸p dông theo m« h×nh CAPM (sÏ ®­îc tr×nh bµy cô thÓ ë ch­¬ng 6): r = rf + b(rm - rf ) Trong ®ã: rf lµ l·i suÊt tÝn phiÕu phi rñi ro. rm lµ lîi suÊt danh môc thÞ tr­êng b lµ møc ®é rñi ro cña c«ng ty. VÒ mÆt lý thuyÕt, c«ng thøc tÝnh r nh­ trªn chØ nªn ¸p dông trong tr­êng hîp c«ng ty chØ ph¸t hµnh cæ phiÕu. NÕu c«ng ty ph¸t hµnh c¶ cæ phiÕu lÉn tr¸i phiÕu th× r cÇn ®­îc x¸c ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p chi phÝ vèn b×nh qu©n gia quyÒn (WACC) nh­ sau: Trong ®ã: ra lµ lîi suÊt thu nhËp ­íc tÝnh trªn tµi s¶n cña c«ng ty = thu nhËp ho¹t ®éng ­íc tÝnh/gi¸ thÞ tr­êng cña tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n cña c«ng ty. re hay r ë c«ng thøc trªn ®©y lµ l·i suÊt gäi vèn cæ phÇn hay cßn gäi lµ tû suÊt vèn ho¸ thÞ tr­êng (lîi suÊt yªu cÇu cña ng­êi ®Çu t­ khi mua cæ phiÕu) vµ rd lµ l·i suÊt vay nî. E vµ D lµ khèi l­îng vèn cæ phÇn vµ vèn vay t­¬ng øng t lµ thuÕ suÊt. Tõ c«ng thøc trªn cã thÓ suy ra c«ng thøc tÝnh lîi suÊt yªu cÇu (l·i suÊt chiÕt khÊu) ®èi víi cæ phiÕu nh­ sau: re = ra + (D/E)[ra - rd(1-t)] Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy: khi c«ng ty chØ ph¸t hµnh cæ phiÕu th× ra= re. Khi c«ng ty vay thªm vèn th× rñi ro cho cæ ®«ng t¨ng thªm vµ nÕu vay vèn cµng nhiÒu (tû lÖ D/E lín) th× ®é rñi ro cho cæ ®«ng cµng lín, v× vËy cæ ®«ng yªu cÇu lîi suÊt ®Çu t­ ( re ) ph¶i cµng cao. Tuy nhiªn, cã mét vÊn ®Ò cÇn l­u ý lµ ®èi víi tr­êng hîp c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu ra c«ng chóng, th× ch­a thÓ ¸p dông c¸c c«ng thøc trªn ®Ó ­íc tÝnh r v× ch­a cã c¨n cø vÒ møc ®é rñi ro cña c«ng ty. V× thÕ, ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tû suÊt thu nhËp dù tÝnh nµy, ng­êi ®Çu t­ cÇn ph¶i c¨n cø vµo tû suÊt thu nhËp dù tÝnh cña c¸c cæ phiÕu cã cïng møc rñi ro víi cæ phiÕu cÇn ®Þnh gi¸, bëi nh­ chóng ta ®· biÕt ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn c©n b»ng trong c¸c thÞ tr­êng vèn ho¹t ®éng hoµn h¶o th× tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n cã cïng ®é rñi ro ®Òu ph¶i ®­îc chµo b¸n víi cïng mét tû suÊt thu nhËp dù tÝnh. §«i khi, ®Ó thuËn tiÖn trong c¸ch tÝnh to¸n ng­êi ta cã thÓ lÊy khung l·i suÊt chung hiÖn hµnh trªn thÞ tr­êng ®Ó x¸c ®Þnh tû suÊt thu nhËp r. Thùc tÕ lµ c¸c c«ng ty th­êng cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh«ng cè ®Þnh. Do vËy, cÇn chia c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c«ng ty theo chu kú t¨ng tr­ëng. §Þnh gi¸ cæ phiÕu theo luång tiÒn (DCF). XÐt trªn ph­¬ng diÖn toµn c«ng ty, luång tiÒn kh«ng ®­îc gi÷ l¹i ®Ó ®Çu t­ gäi lµ luång tiÒn tù do sö dông: Luång tiÒn tù do sö dông = doanh thu - chi phÝ - ®Çu t­. C«ng ty cã thÓ sö dông nguån thu nhËp cña m×nh theo mét sè c¸ch. Cã thÓ dïng toµn bé sè tiÒn ®ã ®Ó chia cæ tøc; gi÷ l¹i mét phÇn ®Ó ®Çu t­, phÇn cßn l¹i ®Ó chia cæ tøc hoÆc cã thÓ nguån thu nhËp ®ã ®­îc ®­a toµn bé vµo ®Çu t­, ®ång thêi cßn ph¶i vay thªm vèn ®Ó ®Çu t­. Sè tiÒn thu nhËp cßn l¹i sau khi gi÷ l¹i mét phÇn ®Ó t¸i ®Çu t­ vµo kinh doanh chÝnh lµ ®Ó tr¶ cæ tøc. V× vËy cæ tøc chÝnh lµ luång tiÒn tù do tÝnh trªn mét cæ phiÕu. Tr­êng hîp mét n¨m nµo ®ã ch­a cã thu nhËp hoÆc cã thu nhËp nh­ng Ýt h¬n l­îng tiÒn ®­a vµo ®Çu t­ th× luång tiÒn tù do n¨m ®ã b»ng ©m, vµ do ®ã c«ng thøc tÝnh gi¸ cæ phiÕu cã thÓ viÕt l¹i nh­ sau: PV(Dt) = NÕu ký hiÖu luång tiÒn tù do n¨m thø H lµ FCFH th× c«ng thøc trªn cã thÓ viÕt l¹i nh­ sau: Ký hiÖu PV( luång tiÒn H) = PV(H) = ta cã c«ng thøc tÝnh gi¸ cæ phiÕu: P0 = PV(luång tiÒn H) + PV(H) (5) §iÒu quan träng nhÊt trong ph­¬ng ph¸p nµy lµ ph¶i lËp ®­îc b¶ng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty, Ýt nhÊt lµ cho thêi h¹n 5 n¨m, ®Ó ­íc tÝnh c¸c kho¶n doanh thu, chi phÝ vµ luång tiÒn tù do sö dông. ViÖc dù ®o¸n c¸c yÕu tè trªn kh«ng nh÷ng chØ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña c«ng ty, mµ cßn phô thuéc vµo t×nh h×nh cña ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh, m«i tr­êng kinh doanh, khu«n khæ ph¸p lý vµ ®Æc biÖt lµ chÕ ®é kÕ to¸n. ChØ cã chÝnh c«ng ty míi ®ñ th«ng tin ®Ó lËp KÕ ho¹nh s¶n xuÊt kinh doanh, nh­ng nhµ t­ vÊn hoÆc b¶o l·nh ph¸t hµnh ph¶i biÕt ®¸nh gi¸ sù hîp lý cña nã d­íi mäi khÝa c¹nh. Ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ theo hÖ sè gi¸ trªn thu nhËp (P/E) HÖ sè gi¸ cæ phiÕu trªn thu nhËp cña mét cæ phiÕu ®­îc ký hiÖu lµ P/E. Th­êng c¸c nhµ ®Çu t­ nãi cæ phiÕu A b¸n víi P/E cao. VËy b¸n víi P/E cao cã ph¶i lµ tÝn hiÖu tèt kh«ng? P/E cã gi¸ trÞ cao chøng tá ng­êi ®Çu t­ nghÜ r»ng c«ng ty ®ang cã c¬ héi t¨ng tr­ëng, r»ng thu nhËp lµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh, an toµn, vµ tû suÊt vèn ho¸ thÞ tr­êng r t­¬ng ®èi thÊp. Nh­ng cÇn l­u ý r»ng P/E cao còng cã thÓ lµ kh«ng ph¶i do gi¸ cæ phiÕu cao mµ v× thu nhËp thÊp. §èi víi mét thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn th× hÖ sè P/E rÊt cã Ých cho viÖc ®Þnh gi¸ cæ phiÕu. Gi¶ sö ng­êi ®Çu t­ cã cæ phiÕu A kh«ng ®­îc giao dÞch s«i næi trªn thÞ tr­êng. VËy cæ phiÕu A cã gi¸ hîp lý lµ bao nhiªu? Muèn vËy, mét trong c¸c c¸ch lµ chØ cÇn nh×n vµo gi¸ trÞ P/E ®­îc c«ng bè ®èi víi c¸c lo¹i cæ phiÕu cã cïng ®é rñi ro nh­ cæ phiÕu A. VÝ dô, trung b×nh c¸c cæ phiÕu lo¹i nµy cã P/E = 11. Khi ®ã nh©n P/E víi thu nhËp cña c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu A cã thÓ t×m ra ®­îc gi¸ cæ phiÕu A. NÕu thu nhËp lµ 5,5® mét cæ phiÕu A, th× gi¸ cæ phiÕu lµ 60,5®. Tãm l¹i, ®©y lµ c¸ch ®Þnh gi¸ cæ phiÕu th­êng nhanh nhÊt vµ ®¬n gi¶n nhÊt, ¸p dông theo c«ng thøc sau: Gi¸ cæ phiÕu = Thu nhËp mçi cæ phiÕu ´ HÖ sè gi¸/thu nhËp Theo ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ nµy, vÒ mÆt lý thuyÕt chóng ta cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c c¸ch sau ®©y: a/ LÊy chØ sè P/E b×nh qu©n toµn ngµnh mµ c«ng ty ®ã tham gia hoÆc lùa chän mét c«ng ty cã cæ phiÕu ®­îc giao dÞch réng r·i cã cïng tû lÖ lîi nhuËn, ®é rñi ro vµ møc t¨ng tr­ëng t­¬ng tù nh­ cæ phiÕu mµ chóng ta cÇn ®Þnh gi¸. Khi ®ã, chóng ta sÏ x¸c ®Þnh gi¸ cña cæ phiÕu b»ng c¸ch lÊy thu nhËp cña c«ng ty cÇn ®Þnh gi¸ nh©n víi hÖ sè P/E b×nh qu©n cña ngµnh hoÆc hÖ sè P/E cña c«ng ty ®­îc lùa chän. b/ X¸c ®Þnh hÖ sè P/E “hîp lý” hay néi t¹i cña chÝnh c«ng ty ®ã. Gi¸ cæ phiÕu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nh©n hÖ sè P/E th«ng th­êng víi thu nhËp cña c«ng ty. §èi víi c«ng ty cã tèc ®é t¨ng tr­ëng ®Òu ®Æn, hÖ sè P/E “hîp lý” ®­îc tÝnh to¸n dùa trªn c«ng thøc t­¬ng tù nh­ c«ng thøc tÝnh gi¸ cæ phiÕu nªu trªn ®©y: Ta cã P0 = Div1 /(r-g), Hay P0 = Div0(1+g) /(r-g), Tõ ®ã: P0/E0 = (Div0/E0) (1+g) /(r-g) = tû lÖ chia cæ tøc n¨m ®ã´(1+g)/(r-g) hay P/E = (1-b)(1+g)/(r-g). Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ cæ phiÕu c«ng ty th× viÖc lùa chän hÖ sè P/E cô thÓ kh«ng ®¬n thuÇn nh­ hai ph­¬ng ph¸p trªn mµ cßn ph¶i c¨n cø vµo xu h­íng ph¸t triÓn cña toµn ngµnh vµ cña tõng c«ng ty cô thÓ. Do vËy, ta cã thÓ kÕt hîp c¶ hai c¸ch trªn ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cæ phiÕu c«ng ty. §Þnh gi¸ dùa trªn c¸c hÖ sè tµi chÝnh Nh­ chóng ta ®· häc trong phÇn ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña mét c«ng ty cã thÓ ®­îc coi nh­ lµ s¶n phÈm tõ m« h×nh cña c«ng ty - mét m« h×nh ®­îc thiÕt kÕ bëi c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c kÕ to¸n vµ gi¸n tiÕp bëi c¸c c¬ quan qu¶n lý thuÕ. C¸c c«ng ty kh¸c nhau cã c¸c m« h×nh kh¸c nhau, cã nghÜa lµ hä xö lý vµ m« t¶ c¸c hiÖn t­îng t­¬ng tù nhau theo nh÷ng ph­¬ng thøc kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña viÖc nµy lµ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n th­êng cho phÐp mét sè sù linh ho¹t trong viÖc xö lý vµ h¹ch to¸n rÊt nhiÒu sù kiÖn. VÝ dô nh­ ph­¬ng thøc khÊu hao tµi s¶n (khÊu hao theo ®­êng th¼ng hoÆc khÊu hao nhanh) vµ ph­¬ng thøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho (FIFO hay LIFO). §Ó cã thÓ hoµn toµn hiÓu ®­îc mét c«ng ty vµ so s¸nh víi c¸c c«ng ty cã sö dông c¸c ph­¬ng thøc kÕ to¸n kh¸c, c¸c chuyªn gia ph©n tÝch tµi chÝnh ph¶i xem xÐt tõng ngãc ng¸ch trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty vµ ph¶i hiÓu ®­îc c¸ch thøc c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®ã ®­îc lËp. Nh÷ng ng­êi chØ xem xÐt ®Õn c¸c sè liÖu c¬ b¶n nh­ thu nhËp trªn cæ phiÕu (EPS) sÏ bÞ bÊt ngê h¬n tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña c«ng ty so víi nh÷ng ng­êi cã thÓ nh×n thÊy nh÷ng th«ng tin ®»ng sau c¸c sè liÖu kÕ to¸n. Môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc ph©n tÝch c¬ b¶n lµ nh»m x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña c¸c chøng kho¸n cña c«ng ty (trong ®ã cã cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu). C«ng viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ c¸c kho¶n thu nhËp cña c«ng ty. ViÖc tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n thu nhËp ®ã sÏ ®­îc ph©n bæ nh­ thÕ nµo cho nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ cæ phiÕu còng nh­ tr¸i phiÕu cña c«ng ty, víi nh÷ng møc ®é x¸c suÊt nhÊt ®Þnh. Trong thùc tÕ, c«ng viÖc nµy th­êng ®­îc thùc hiÖn b»ng ®­êng t¾t. C¸c chuyªn gia ph©n tÝch tµi chÝnh chØ tËp trung vµo c¸c sè liÖu kÕ to¸n ®· ®­îc b¸o c¸o, mÆc dï c¸c sè liÖu ®ã cã thÓ kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc ®Çy ®ñ gi¸ trÞ kinh tÕ cña c«ng ty. H¬n n÷a, c¸c nhµ ph©n tÝch l¹i th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c mèi liªn hÖ phøc t¹p. VÝ dô nh­ mét sè chuyªn gia ph©n tÝch tµi ch