Quá trình xã hội hóa vị trí và vai trò xã hội

*BÀI 4:QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓAVỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ XÃ HỘIHiểu được quá trình xã hội hóa.Phân biệt khái niệm xã hội hoá thông thường (xã hội hoá giáo dục, xã hội hoá kinh tế, xã hội hoá y tế).Hiểu được định nghĩa nhân cách và các khía cạnh hình thành nên nhân cách.MỤC TIÊU MÔN HỌC*MỤC TIÊU MÔN HỌCHiểu được các lý thuyết về sự phát triển nhân cách và quá trình xã hội hoáHiểu được các giai đoạn và môi trường xã hội hóa Hiểu được các khái niệm về khuôn mẫu hành vi, vị trí vai trò.Các lý thuyết về vai trò và cơ cấu xã hội*** QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓACâu hỏi Làm thế nào để một đứa trẻ có thể trở thành một người tốt, biết tuân thủ luật pháp, chuẩn mực của xh..?Có thể xảy ra quá trình xã hội hóa nếu tách cá nhân ra khỏi đời sống xã hội?Tại sao cũng cùng một môi trường xã hội hóa nhưng lại có người trở thành người tốt, có người lại trở thành tội phạm?*I. Quá trình xã hội hóa:I.1 Định nghĩa về xã hội hóa và các khái niệm có liên quanXã hội hóa là gì?Xã hội hóa theo nghĩa xã hội học khác gì so với khái niệm xã hội hóa thường được dùng trong văn phong báo chí?*I. Quá trình xã hội hóa:I.1 Định nghĩa về xã hội hóa và các khái niệm có liên quanXã hội hóa là những cách mà con người học hỏi, tuân thủ các giá trị, chuẩn mực, các vai trò mà xã hội đặt ra.Trong thực tế cuộc sống, có các khái niệm xã hội hóa: xã hội hóa báo chí, kinh tế, giáo dục ...Xã hội hóa kinh tế: kêu gọi sự tham gia của tư nhân vào hoạt động kinh tếXã hội hóa giáo dục: sự tham gia của các tổ chức giáo dục ngoài nhà nước .........*CÁC GIAI ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓAXã hội hóa trước: tiến trình xã hội hóa mà trong đó người ta diễn tập các vị trí, nghề nghiệp và quan hệ xã hội trong tương lai.Tái xã hội hóa: tiến trình loại bỏ các cấu trúc hành vi trước đó và thu nhận những cái mới như một phần cuộc biến đổi trong cuộc đời của con người.*CÁC GIAI ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓANhân cách: là một hệ thống có tổ chức, là toàn bộ suy nghĩ, cảm nghĩ, ứng xử của con người và được hình thành trên những nền tảng, những giá trị và những chuẩn mực nhất định.Nhân cách được hình thành từ 3 khía cạnh chủ yếu: sinh học, giáo dục xã hội, tiểu sử cá nhân.**2. Các lý thuyết và quan điểm giải thích về quá trình xã hội hóa*2.1 Hai lý thuyết cực đoan 2.1.1 Khuynh hướng cho rằng hành vi con người là sản phẩm của yếu tố di truyền và do cấu tạo về genVD: Nghiên cứu của Lombroso về vấn đề tội phạm Cĩ mối quan hệ gì giữa yếu tố sinh học và hành vi tội phạm?Lombroso phát triển LT tội phạm sinh họcĐặc điểm của tội phạm?Trán thấpCằm, gị má thơTai vểnhNhiều râu tĩcCánh tay dài bất thường*Lombroso(1835-1909)2.1 Hai lý thuyết cực đoan 2.1.2 Một khuynh hướng khác cho rằng là do quá trình học hỏi*Quá trình xã hội hóa2. Các lý thuyết và quan điểm giải thích về quá trình xã hội hóa 2.2 Caùc lyù thuyeát khaùc:2.2.1 Quan niệm của S. Freud: Yếu tố sinh lý đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách, đó là ba yếu tố sau:Bản năng xung độngBản ngã (cái tôi)Siêu ngã *2. Các lý thuyết và quan điểm giải thích về quá trình xã hội hóa2.2 Các lý thuyết khác:2.2.2 Lý thuyết tương tác biểu trưng của G.H. Mead: cái tôi (self)Trong tương tác với người khácTương tác biểu tượngĐặt mình vào vị trí người khácCon người tác động ngược trở lại với quá trình xã hội hóa*2. Lý thuyết về quan điểm giải thích về quá trình xã hội hóa2.2 Các lý thuyết khác:2.2.3 Lý thuyết nhận thức của J. Piaget (1896-1980): quá trình nhận thức của con người thông qua 4 giai đoạn:Giai đoạn cảm giác: (2-4 tuổi) tương ứng với giai đoạn khi đứa trẻ nhận biết thế giới bên ngoài thông qua các giác quanGiai đoạn tiền thao tác: (-7 tuổi): là giai đoạn con người có thể sử dụng các biểu tượng*2. Lý thuyết về quan điểm giải thích về quá trình xã hội hóa2.2 Các lý thuyết khác:2.2.3 Lý thuyết nhận thức của J. Piaget (1896-1980): quá trình nhận thức của con người thông qua 4 giai đoạn (tt):Giai đoạn thao tác cụ thể: lý luận dựa trên các sự vật, hiện tượng cụ thể chứ không dựa trên lý luận một cách trừu tượngGiai đoạn thao tác trừu tượng: tưởng tượng ra các khả năng thực tế*3. Giai đoạn và môi trường (tác nhân) của quá trình xã hội hóa3.1 Các giai đoạn của quá trình xã hội hĩa 3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hĩa:Gia đình: nơi xã hội hóa cá nhân đầu tiêngia sản của gia đình nhận thức về mình (self concept); học cả bằng quan sát; bầu khí gia đình; vai trò xhh về giới; cách nuôi của từng dân tộc, - VD: Gia đình lao động chân tay ở Mỹ dạy con tính cách như tuân thủ, kỷ luật. Trong khi gia đình trung lưu dạy con tính khoan dung, sáng tạo*3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hóa3.2.2 Nhà trườngQuan hệ khách quanChức năng của nhà trường trong chế độ Xã hội hóa về giớiKiến thức về kỹ năng và nghề nghiệp*3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hóa3.2.3 Bạn bè (peer group):Độc lậpÁp lực bạn bèSở thích ngắn hạnKhoảng cách thế hệ*3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hóa3.2.4 Phương tiện truyeàn thoâng ñaïi chuùng *3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hóa3.2.5 Các đoàn thể, tổ chức xã hội*3.2 Các tác nhân của quá trình xã hội hóa3.2.6 Môi trường làm việc*KHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒXã hội hóa và văn hóa có những tác động đến sự hình thành nhân cách của cá nhân.Xã hội hóa chính là việc cá nhân đóng những vai trò trong xã hội*1- Khuôn mẫu hành viHành vi: là những hành động, suy nghĩ được lặp đi lặp lại trong một khoảng thời gian nhất địnhKhuôn mẫu hành vi là đơn vị nhỏ nhất cấu thành vai trò, cấu thành các định chế xã hội và xa hơn nữa là các nền văn hóaKHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ*2- Vị trí và vai trò: Quá trình xã hội hóa là quá trình các cá nhân học đóng các vai trò trong xã hội.Bất kỳ một tổ chức, cá nhân nào cũng có một số vai trò nhất định: vd: trong xí nghiệp có vai trò của giám đốc,...KHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ*2- Vị trí và vai trò: Mỗi vai trò thường đi kèm với một loạt những hành vi nhất địnhVai trò văn hóa, vai trò nhân cáchCăng thẳng vai tròMâu thuẫn vai trò (role conflict)Những kỳ vọng nơi vai trò, vị trí xã hộiKHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ*Vai trò và văn hóa: trong cùng một nền văn hóa nhưng sự kỳ vọng về vai trò có thể khác nhau.Vai trò và nhân cách: Căng thẳng vai trò (role strain)KHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ*Mâu thuẫn vai trò (role conflict): một cá nhân thực hiện quá nhiều vai trò sẽ dẫn đến sự căng thẳng, xung đột: Vd: sự căng thẳng vai trò của người phụ nữ hiện đại: công việc và gia đìnhNhững kì vọng nơi vai trò: Mỗi cá nhân trong xã hội đều xã hội kỳ vọng sẽ thực hiện đúng những vai trò của mình. VD: vai trò của cha mẹ là dạy dỗ và giáo dục con cáiKHUÔN MẪU HÀNH VI, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ*1. Lý thuyết tương tác biểu trưngVai trò hình thành qua quá trình tương tác: học hỏi, sáng tạoQua một quá trình mặc cả, thương lượngThay đổi theo nhận thức của cá nhân về mình, về người khác, về tình huống *CÁC LÝ THUYẾT GiẢI THÍCH VỀ VAI TRÒ 2. Lý thuyết cơ cấu chức năng:vai trò là lối ứng xử đã bị qui địnhcác vai trò bổ sung cho nhaucá nhân tồn tại qua vai trò, chức năng3. Lt mâu thuẫn xã hội:việc thực hiện vai trò tuỳ thuộc cơ cấu xã hội và nhận thức của cá nhâncon người có thể liên kết với nhau để thay đổi cơ cấu xã hội*CÁC LÝ THUYẾT GiẢI THÍCH VỀ VAI TRÒ Câu hỏi thảo luận:Nếu nền văn hoá tác động lên nhân cách của các cá nhân trong cùng một xã hội, làm thế nào giải thích sự khác biệt giữa các nhân cách cá nhân?Bình luận câu nói: “cái tôi là sản phẩm của xã hội.”.*