Quan niệm mác-xít về dân chủ và việc thực hiện quy chế dân chủ cấp cơ sở ở nước ta hiện nay

§¹i häc quèc gia Hµ néi Tr­êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n Khoa triÕt häc Niªn luËn §Ò tµi: Quan NiÖm M¸c-xÝt vÒ d©n chñ vµ viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së ë n­íc ta hiÖn nay Gi¸o viªn h­íng dÉn: Ph¹m Hoµng Giang Sinh viªn thùc hiÖn: Hoµng V¨n V­îng Líp: K48A Hµ néi 3/2006 PhÇn më ®Çu Lý do chän ®Ò tµi : LÝ luËn cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin chØ ra r»ng d©n chñthuéc vÒ b¶n chÊt cûa chñ nghÜa x· héi. Do ®ã chõng nµo bµn chÊt Êy ch­a ®­îc hiÖn thùc ho¸ mét ch¸ch ®Çy ®ñ th× vÊn ®Ò gi¶i phãng con ng­êi, vÊn ®Ò d©n chñ cßn lµ kh¸t väng, cßn lµ xu h­íng chung cña nh©n lo¹i,lµ vÊn ®Ò thêi sù cña loµi ng­êi. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ, khoa häc kÜ thuËt cïng víi xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®ang më ra cho chóng ta nh÷ng thêi c¬ ph¸t triÓn ®ång thêi còng cã nh÷ng th¸ch thøc míi. ChÝng trong hoµn c¶nh Êy, nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, cïng víi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶ lÝ cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, §¶ng ta chñ tr­¬ng d©n chñ ho¸ mäi mÆt ®êi sèng x· héi , ph¸t huy nh©n tè con ng­êi vµ lÊy viÖc phôc vô lîi Ých con ng­êi lµ môc ®Ých cao nhÊt cña mäi ho¹t ®éng. Chñ tr­¬ng ®ã cña §¶ng thùc sù lµ mét ®Þnh h­íng quan träng ®èi víi nhiÖm vô x©y dùng vµ thùc hiÖn nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn chñ nghÜa VIÖt Nam- Nhµ n­íc “ cña d©n, do d©n vµ v× d©n’’. Chñ tr­¬ng ®ã ®ang lµ môc tiªu hµnh ®éng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, ph¸t huy vai trß lµm chñ cña mäi tÇng líp nh©n d©n, ®éng viªn mäi tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, ®Èy m¹nh phong trµo c¸ch m¹ng cña quÇn chóng nh©n d©n, thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. Ngµy nay, n­íc ta ®ang trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi, tiÕp tôc con d­êng cña §¶ng vµ B¸c ®· lùa chän víi môc tiªu nh©n d©n lao ®éng ®­îc tù do, cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, ®­îc häc hµnh vµ cã cuéc sèng h¹nh phóc. Víi ý nghÜa ®ã, t¹i Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VIII, §¶ng ta chñ tr­¬ng : “ Më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong x©y dùng vµ qu¶n lý Nhµ n­íc” ®· cæ vò m¹nh mÏ tinh thÇn s¸ng t¹o cña nh©n d©n, thÓ hiÖn r· nÐt b¶n chÊt tèt ®Ñp cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa .Kh©u quan träng vµ cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së, thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ c¬ së . QuÇn chóng nh©n d©n lµ ng­êi s¸ng taä ra lÞch sö , do ®ã ph¶i l«i kÐo ®­îc qu¶ng ®¹i quÇn chóng vµo c¸c c«ng viÖc cña Nhµ n­íc, nhÊt lµ ë c¬ së . Søc sèng cña nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa do D¶ng ta l·nh ®¹o dùa trªn c¬ së thîc hiÖn tèt quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, tõ ®ã ®éng viªn ®­îc lùc l­îng vÜ ®¹i cña toµn d©n trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ . Thùc hiÖn d©n chñ c¬ së võa ®¶m b¶o ®­îc quyÒn d©n chñ trùc tiÕp cña nh©n d©n, võa ph¸t huy ®­îc nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña céng ®ång trong viÖc ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ gi÷ g×n trËt tù an ninh c¬ së, tham gia x©y dùng Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa . C¬ së lµ n¬i thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¬ chÕ “ §¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n­íc qu¶n lÝ, nh©n d©n lµm chñ”, lµ sù gÆp gì vµ hoµ hîp gi÷a ý §¶ng, lßng d©n vµ phÐp n­íc, nÒn t¶ng cña chÕ ®é d©n chñ x· héi chñ nghÜa . Víi nh÷ng mong muèn r×m hiÓu vÊn ®Ò d©n chñ, c¸c chñ tr­¬ng cña §¶ng ®i vµo cuéc sèng nh©n d©n t¹i c¸c cÊp d©n chñ mét ch¸ch sinh ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Î chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n phÊn ®Êu thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c chØ tiªu cña §¶ng vµ Nhµ N­íc ®Ò ra nh­ thÕ nµo nªn em chän vÊn ®Ò “Thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së ë n­íc ta hiÖn nay” lµm ®Ò tµi niªn luËn cña m×nh. §©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt trîng nghiÖpc«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay, ®i liÒn víi viÖc më réng d©n chñ vµ thùc hiÖn tèt Qui chÕ d©n chñ, chóng ta sÏ ®Èy lïi ®­îc t×nh tr¹ng tham nhòng,quan liªu lµm trong s¹ch bé m¸y Nhµ n­íc, ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ta, ®ång thêi thÓ hiÖn ®­îc tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa . 2. T×nh h×nh nghiªn cøu: Xung quanh vÊn ®Ò nghiªn cøu, ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nhiÒu bµi ph¸t biÓu quan träng cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o ®· ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n trong viÖc x©y dùng v¶ cñng cè nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy nh­: Ban d©n vËn Trung ¦¬ng : “D©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra” mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn_ NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, H.1997. L­¬ng Ngäc : Thùc hiÖn: “D©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiªmtra” ë n«ng th«n vµ thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ ë x·- T¹p chÝ C«ng s¶n , sè 7 (4/1998) . “ Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng thùc hiÖn thiÕt chÕ d©n chñ c¬ së” cña nguyªn Tæng BÝ th­ Lª Kkh¶ Phiªu trªn T¹p chÝ Céng s¶n sè 3 n¨m 1998 “ Qui chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp x·, mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn” cña D­¬ng Xu©n Ngäc- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000 . Nh÷ng c«ng tr×nh, bµi viÕt trªn lµ nh÷ng t­ liÖu quý ®Ó ng­êi viÕt tham kh¶o, kÕ thõa vµ vËn dông trong khi thùc hiÖn ®Ò tµi cña m×nh. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu : Khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy, môc ®Ých cña niªn luËn chi nh»m nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n vÒ kh¸i niÖm d©n chñ vµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ®ång thêi tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t chñ tr­¬ng cña §¶ng ta trong viÖc thùc hiÖn, ph¸t huy d©n chñ ë cÊp c¬ së, nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ vµ ®­a ra mét vµi gi¶i ph¸p gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ triÓn khai thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ cÊp c¬ së ë n­íc ta hiÖn nay. 4. NhiÖm vô nghiªn cøu : Lµm râ kh¸i niÖm d©n chñ vµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa, nh÷ng quan niÖm vª d©n chñ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng ta . Ph©n tÝch, lµm râ néi dung cña qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ cÊp c¬ së ë n­íc ta . - Nªu lªn mét vµi gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn triÓn khai cã hiÖu qña trong viÖc thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ c¬ së ë n­íc ta hiÖn nay. 5. C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu : C¬ së lý luËn cña niªn luËn lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin; T­ t­¬ng Hå ChÝ Minh vµ cña §ang ta vÒ d©n chñ, vÒ viÖc thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n . Ngoµi ra, cßn nh÷ng c«ng tr×nh cña nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ d©n chñ. §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, em ®· sö dông kÕt hîp nh÷ng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp ; ph­¬ng ph¸p l«gÝc vµ ph­¬ng ph¸p lÞch sö 6. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu : Niªn luËn tËp trung nghiªn cøu kh¸i qu¸t quan ®iÓm Macxit vÒ d©n chñ vµ d©n cñ x· héi chñ nghÜa, thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ c¬ së ë n­íc ta,®ång thêi ®­a ra mét vµi gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn triÓn khai cã hiÖu qu¶ trong viÖc thùc hiÖn Qui chÕ d©n chñ c¬ së ë n­íc ta hiÖn nay . 7. KÕt cÊu cña niªn luËn : Ngoµi phÇn më ®µu vµ kÕt luËn, niªn luËn gåm 2 ch­¬ng vµ 6 tiÕt . Ch­¬ng I : quan ®iÓm m¸cxÝt vÒ d©n chñ vµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa : D©n chñ vµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa : 1.1.1. D©n chñ vµ sù h×nh thµnh cña d©n chñ: D©n chñ lµ mét ng­êi vµ loµi ng­êi. D©n chñ cã nguån gèc tõ tiÕng HiL¹p lµ “demos” cã nghÜa lµ nh©n d©n vµ tõ “ kratos” – chÝnh quyÒn hay quyÒn lùc. “Demokratia” Cã nghÜa lµ quyÒn lùc cña nh©n d©n, chÝnh quyÒn cña nh©n d©n . D©n chñ cã nghÜa lµ d©n lµm chñ mäi quyÒn lùc x· héi . D©n chñ lµ kh¼ng ®Þnh quyÒn lîi thuéc vÒ nh©n d©n . D©n lµ chñ mét quan hÑ chÝnh trÞ. Muèn thùc hiÖn d©n chñ ng­êi ta x©y dùng mét chÕ ®é d©n chñ, quy ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lý nh÷ng quyÒn t­ do d©n chñ cña nh©n d©n nh­ quyÒn t­ do bÇu cö, øng cö, quyÒn tù do s¶n xuÊt kinh doanh.v.v… ChÕ ®é d©n chñ thùc hiÖn qua Nhµ n­íc ph¸p quyÒn, cã nghÜa lµ mét Nhµ n­íc sö dông hÖ thèng luËt ph¸p ®Ó ®IÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi . D©n chñ lµ s¶n phÈm tiÕn ho¸ cña lich sö vµ chØ tån t¹i trong mét thêi k× lÞch sö nhÊt ®Þnh. Nh­ Moocgan nhËn xÐt trong x· héi céng s¶n Nguyªn thuû, “ toµn thÓ c¸c thµnh viªn cña thi téc ®Òu lµ nh÷ng ngõ¬i tù do, cã nghÜa vô b¶o vÖ tù do cña nhau, hä ®Òu cã quyÒn ngang nhau, c¶ tï tr­ëng lÉn thñ lÜnh sù ®Òu kh«ng ®ßi hái nh÷ng quyÒn ­u tiªn nµo c¶, hä kÕt thµnh mét tËp thÓ nh©n ¸i, g¾n bã víi nhau bëi nh÷ng quan hÖ dßng m¸u. Tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i, tuy ch­a bao giê ®­îc nªu thµnh c«ng thøc nh­ng vÉn lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña thÞ téc”. C«ng b»ng, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i vña x· héi thÞ téc ®­îc qui ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi tÝnh chÊt vµ tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ, bëi sù thèng nhÊt vµ thuÇn nhÊt c¬ b¶n trong kÕt cÊu x· héi cña x· héi thhÞ téc. Sù l¹c hËu cña lùc l­îng s¶n xuÊt lóc ®ã kh«ng tÊt yÕu ®ßi hái sù ph©n c«ng lao ®éng. Tõ khi x· héi loµi ng­êi ph©n chia thµnh giai cÊp vµ cã xung ®ét giai cÊp, tøc lµ tõ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ trë ®i, c¸ch ®©y hµng v¹n n¨m, c¸c cuéc ®Êu tranh liªn tôc diÔn ra, gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ ®«ng ®¶o quÇn chóng bÞ thèng trÞ, bÞ ¸p bøc vµ bãc lét . C¸c chÕ ®é cã giai cÊp ®· tæ chøc nªn Nhµ n­íc . §ã lµ thÓ chÕ thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ . Do ®ã, d©n chñ biÓu hiÖn th«ng qua chÕ ®é Nhµ n­íc thµnh chÕ ®é d©n chñ hay nÒn d©n chñ. Nh­ vËy, nÒn d©n chñ ®Çu tiªn xuÊt hiÖn trong lÞch sö lµ nÒn d©n chñ chñ n«. Nã lµ s¶n phÈm ®Êu tranh gi÷a ph¸i d©n chñ vµ ph¸i ph¶n d©n chñ trong giíi quý téc chñ n«. Trong nÒn d©n chñ ®ã, toµn bé cuéc sèng ng­êi n« lÖ ®­îc xem nh­ lµ mét lo¹i c«ng cô ®Æc biÖt, c«ng cô biÕt nãi vµ do chñ n« quyÕt ®Þnh . Lµ lo¹i h×nh d©n chñ ®Çu tiªn trong lÞch sö, d©n chñ chñ n« ®· mang l¹i cho loµi ng­êi mét m« h×nh vÒ mÆt tæ chøc vµ c¬ chÕ vËn hµnhcña mét thÓ chÕ d©n chñ . ChÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn lµ mét b­íc ph¸t triÓn míi so víi thêi k× chiÕm h÷u n« lÖ, tuy nhiªn vÒ b¶n chÊt th× chÕ ®é chuyªn chÕ ®ã còng kh«ng kh¸c g× víi nÒn d©n chñ chñ n«. Nhµ n­íc phong kiÕn còng chØ b¶o vÖ cho mét bé phËn rÊt nhá nh÷ng ng­êi n¾m t­ liÖu s¶n xuÊt trong tay ®ã lµ c¸c l·nh chóa phong kiÕn, c¸c tæ chøc gi¸o héi vµ c¸c thÇy tu. MÆc dï vÒ mÆt lÞch sö, nã lµ mét sù ph¸t triÓn tÊt yÕu so víi chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ song nÕu ®em ra so s¸nh gi÷a chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn vµ nÒn d©n chñ chñ n« th× phÇn nµo nã bã hÑp h¬n bëi v× trong x· héi phong kiÕn do sù thèng trÞ cñ t«n gi¸o vµ gi¸o héi cho nªn c¸c t­ t­ëng tiÕn bé, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ mang tÝnh khoa häc ®Òu bÞ bã hÑp trong mét vßng v©y cña chñ nghÜa kinh viÖn vµ nhqngx t­ t­ëng t«n gi¸o mang tÝnh phi khoa häc. V× thÕ chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn lµ mét b­íc thôt lïi so víi lÞch sö . ChÕ ®é x· héi phong kiÕn lµ chuyªn chÕ, ®éc tµi, lµ kh«ng hÒ cã d©n chñ nh­ng trong n«ng d©n ®· xuÊt hiÖn mét sè t­ t­ëng d©n chñ . DiÒu ®ã thÓ hiÖn ë nh÷ng cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n chèng l¹i c­êng quyÒn b¹o lùc, ®ßi giai cÊp thèng trÞ ®¸p øng mét sè yªu cÇu d©n chñ cña nh©n d©n hay nh÷ng h×nh thøc sinh ho¹t d©n chñ ë c¸c céng ®ång lµng x· ph­¬ng §«ng . §Õn thÕ kØ XVI, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa h×nh thµnh ë nhiÒu n­íc ph­¬ng T©y vµ sù chuyÓn ho¸ tõ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn sang ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lµ mé tÊt yÕu cña lÞch sö phï hîp víi lÝ luËn cña chñ ngh· M¸c- Lªnin vµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù chuyÓn ho¸ tõ chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn sang nÒn d©n chñ t­ s¶n còng lµ mét nÊc thang ph¸t triÓn míi trong lÞch sö tiÕn hãa cña d©n chñ. D©n chñ t­ s¶n ®· gãp phÇn thñ tiªu c¸c quan hÖ ®· lçi thêi, ®ång thêi nã còng cã t¸c dung kÝch thÝch m¹nh mÏ c¸c nhu cÇu, nguyÖn väng b×nh d¼ng tù do c¸ nh©n. Giai cÊp t­ s¶n ®· nªu cao ngän cê “tù do, b×nh ®¼ng, B¸c ¸i” lµm cuéc c¸ch mang ®Ëp tan chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn, nÒn d©n chñt­ s¶n ra ®êi. Trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa t­ b¶n, viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh qu¶ d©n chñ ®¹t ®­îc trong chñ nghÜa t­ b¶n còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giai cÊp vo s¶n vµ c¸c lùc l­îng tiÕn bé ®Êu tranh nh»m c¶i t¹o x· héi ®ã . Qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph­¬ng ph¸p luËn: “ chÝnh trÞ lµ biªñ hiÖn tËp trung cña kinh tÕ, chÝnh trÞ lµ quan hÖ gi÷a c¸c giai cÊp, chÝnh trÞ lµ sù tham gia vµo nh÷ng c«ng viÖc cña Nhµ n­íc”, chóng ta ph¶i thÊy r»ng tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña bÊt kú nÒn d©n chñ nµo còng bÞ quy ®Þnh bëi tÝnh chÊt vµ tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ. Trong sù thèng nhÊt nguyªn t¾c ®ã chóng ta cã thÓ thÊy r»ng d©n chñ chØ ph¸t sinh khi xuÊt hiÖn chÕ ®é t­ h÷u ®èi víi t­ kiÖu s¶n xuÊt vµ sù ph©n chia x· héi thµnh nh÷ng giai cÊp ®èi kh¸ng. BÞ chÕ ®Þnh trong nh÷ng tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nªn trong c¸c chÕ ®é kinh tÕ kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng nÒn d©n chñ kh¸c nhau. Sù thay thÕ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµy b»ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c còng lµ sù thay thÕ nÒn d©n chñ nµy b»ng nÒn d©n chñ kh¸c . H¬n n÷a, trong mét chÕ ®é kinh tÕ, øng víi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau cña nã sÏ cã t×nh tr¹ng kh¸c nhau cña nÒn d©n chñ. Lµ sù ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a c¸c giai cÊp, d©n chñ còng bÞ chÕ ®Þnh bëi kÕt cÊugiai cÊp x· héi, còng nh­ t­¬ng quan lùc l­îng cô thÓ gi÷a c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi ®ã. Trong mçi thêi k× lÞch sö cã giai cÊp, nh÷ng gi¸ trÞ d©n chñ c¬ b¶n ®Òu chØ ®¹t ®­îc th«ng qua ®Êu tranh giai c©p. Chóng ta còng ph¶i nhËn thÊy r»ng, tr×nh ®é thùc hiÖn d©n chñ ë mét chÕ ®é x· héi phô thuéc vµo møc ®é vµ kh¶ n¨ng thu hót quÇn chóng tham gia vµo c«ng viÖc Nhµ n­íc vµ x· héi. Trong chÕ ®é chuyªn chÕ phong kiÕn, ng­êi duy nhÊt cã quyÒn quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc cña Nhµ n­íc vµ x· héi lµ «ng vua, cßn trong x· héi t­ s¶n, vÒ h×nh thøc, nh©n d©n cã quyÒn tham gia ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, nh­ng trong thùc tÕ, ®ã lµ quyÒn cña giai cÊp t­ s¶n. Trong x· héi x· héi chñ nghÜa, sÏ hinh thµnh c¬ chÕ b¶o ®¶m mäi c«ng d©n cã thÓ tham gia thùc tÕ vµo viÖc qu¶n lÝ c¸c c«ng viÖc cña Nhµ n­íc vµ x· héi. Tr¹ng th¸i d©n chñ cña mét chÕ ®é x· héi cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é d©n trÝ, trang th¸i quan hÖ quèc tÕ cña Nhµ n­íc ®ã, vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña giíi cµm quyÒn . BÞ quy ®Þnh bëi nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n nªu trªn, d©n chñ mang tÝnh lÞch sö vµ tÝnh giai cÊp s©u s¾c trong néi dung c¬ b¶n cña nã . Sau khi ra ®êi, d©n chñ ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn, mµ ®Ønh cao nhÊt lµ sÏ ®¹t d­îc khi b­íc vµo chñ nghÜa céng s¶n. Cïng víi lÞch sö, d©n chñ bao giê còng mang tÝnh giai cÊp trong néi dung c¬ b¶n cña nã. Trong thêi k× lÞch sö , viÖc thùc hiÖn d©n chñ cho mét tËp ®oµn x· héi ®· cã nghÜa lµ lo¹i trõ hay h¹n chÕ d©n chñ cña c¸c tËp ®oµn x· héi kh¸c. Trong t¸c phÈm “ nh÷ng th¾ng lîi cña phong trµo c¶i c¸ch x· héi trªn lôc ®Þa”- 1843, ¡nghel viÕt chÕ ®é d©n chñ t­ s¶n nh­ sau: “ chÕ ®é d©n chñ gièng nh­ bÊt kú chØnh thÓ nµo kh¸c rèt cuéc còng lµ sù m©u thuÉn ë ngay trong b¶n th©n, còng lµ dèi tr¸, ch¼ng qua còng lµ sù gi¶ dèi … Tù do chÝnh trÞ lµ tù do gi¶, lµ chÕ ®é n« lÖ tåi nhÊt, nã chØ lµ c¸i vÎ bÒ ngoµi cña rù do, vµ v× thÕ, trªn thùc tÕ, nã lµ chÕ ®é n« lÖ. B×nh ®¼ng chÝnh trÞ còng vËy, v× thÕ chÕ ®é d©n chñ gièng nh­ bÊt k× mäi h×nh thøc qu¶n lÝ nµo kh¸c , cuèi cïng ph¶i tan d· : sù gi¶ dèi kh«ng thÓ tån t¹i l©u dµi, m©u thuÉn che ®Ëy ë trong nã tÊt yÕu sÏ bÞ béc lé ra, hoÆc lµ chÕ ®é n« lÖ thùc sù, hoÆc lµ tù do thùc sù vµ b×nh ®¼ng thùc sù, tøc lµ chñ nghÜa céng s¶n.”(2). KÕ thõa ph¸t triÓn nh÷ng t­ t­ëng cña M¸c- ¡nghel vÒ d©n chñ, Lªnin ®· lµm s¸ng tá con d­êng biÖn chøng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn d©n chñ lµ “ tõ chuyªn chÕ ®Õn d©n chñ t­ s¶n, tõ d©n chñ t­ s¶n ®Õn ®an chñ v« s¶n, tõ d©n chñ v« s¶n ®Õn kh«ng cßn d©n chñ n÷a” (4). Nh­ mäi lo¹i h×nh d©n chñ kh¸c, d©n chñ v« s¶n theo Lªnin kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é d©n chñ cho tÊt c¶ mäi ng­êi, nã chØ lµ d©n chñ ®èi víi quÇn chïng lao ®éng vµ bÞ bãc lét,d©n chñ v« s¶n lµ chÕ ®é d©n chñ v× lîi Ých cña ®a sè, d©n chñ trong chñ nghÜa x· héi bao qu¸t hÕt tÊt c¶ c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi, d©n chñ ®ã cµng hoµn thiÖn bao nhiªu cµng nhanh tíi tiªu vong bÊy nhiªu. D©n chñ v« s¶n lo¹i bá tÊt c¶ quyÒn lµm chñ cña tÊt c¶ c¸c giai cÊp lµ ®èi t­îng cña chuyªn chÝnh v« s¶n, nã ®­a qu¶ng ®¹i quÇn chung lªn ®Þa vÞ cña ng­êi chñ ch©n chÝnh cña x· héi. Tõ tÊt c¶ nh÷ng ý nghØa ®ã, Lªnin ®· ®I ®Õn mét t­ t­ëng kh¸i qu¸t “ D©n chñ v« s¶n lµ thø d©n chñ gÊp triÖu lÇn d©n chñ t­ s¶n.”. D©n chñ x· héi chñ nghÜa lµ nÒn d©n chñ cao nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn nh©n lo¹i, d©n chñ cho qu¶ng ®¹i quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng, d©n chñ trong thùc tÕ vµ v× nã lµ c¬ së kinh tÕ lµ chÕ ®é x· héi ho¸ vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ®¶m b¶o nÒn d©n chñ ®­îc thùc hiÖn toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, tõ chÝnh trÞ, kinh tÕ têi v¨n ho¸ t­ t­ëng. Víi t­ c¸ch lµ mét lo¹i h×nh d©n chñ míi vÒ chÊt so víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh d©n chñ tr­íc ®ã d©n chñ x· héi chñ nghÜa chØ cã thÓ ra ®êi sau khi giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng giµnh ®­îc quyÒn lùc vÒ chÝnh trÞ vÒ tay m×nh, nh©n d©n thùc sù lµ ng­êi chñ trªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, kÕt tinh trong b¶n th©n m×nh toµn bé gi¸ trÞ d©n chñ ®¹t ®­îc trong lÞch sö vµ n¶y sinh nh÷ng gi¸ trÞ d©n chñ vÒ chÊt. 1.1.2. B¶n chÊt cña nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa. Khi so s¸nh d©n chñ x· héi chñ nghÜa (d©n chñ v« s¶n) víi c¸c chÕ ®é d©n chñ tr­íc ®ã mµ cô thÓ lµ nÒn d©n chñ t­ s¶n - Lªnin ®· nãi r»ng: “ChÕ ®é d©n chñ v« s¶n mét triÖu lÇn d©n chñ h¬n so víi bÊt cø chÕ ®é d©n chñ t­ s¶n nµo, chÝnh quyÒn X« ViÕt so víi c¸c céng hoµ t­ s¶n d©n chñ nhÊt còng d©n chñ h¬n gÊp triÖu lÇn”. Qua sù so s¸nh trªn, Lªni n®· phÇn nµo cho chóng ta hiÓu r»ng d©n chñ x· héi chñ nghÜa (d©n chñ v« s¶n) hoµn toµn kh¸c xa so víi c¸c nÒn d©n chñ tr­íc ®ã. NÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa lµ nÒn d©n chñ mµ quyÒn lùc thùc sù cña nh©n d©n ®­îc thùc hiÖn trong thùc tiÔn, ®iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn râ nÐt qua: Thø nhÊt, D©n chñ cho sè ®«ng, lµ sù ®¶m b¶o quyÒn lùc, lîi Ých cña nh©n d©n do giai cÊp c«ng nh©n ®¹i diÖn. Giai cÊp c«ng nh©n kh«ng cã lîi Ých riªng cña m×nh mµ biÓu hiÖn cho lîi Ých chung cña toµn x· héi, nã tiªu biÓu cho tÝnh chÊt x· héi ho¸ réng lín cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi, cña chÕ ®é së h÷u x· héi. Thø hai, TiÒn ®Ò ®Çu tiªn cña d©n chñ x· héi chñ nghÜa lµ quÇn chóng ph¶i ­îc gi¶i phãng vµ ®¹t ®­îc mét b­íc ngoÆt lÞch sö lµ tù do vÒ chÝnh trÞ, lµ chñ thÓ lÞch sö, lµ quyÒn d©n téc tù quyÕt. Thø ba, Giai cÊp c«ng nh©n lµ ®¹i diÖn tiªu biÓu nhÊt cho quyÒn lùc x· héi. C¬ së kinh tÕ cña d©n chñ x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, t­ h÷u bÞ xo¸ bá. C¬ së chÝnh trÞ trùc tiÕp lµ Nhµ n­íc kiÓu míi, lµ §¶ng Céng s¶n cÇm quyÒn, l·nh ®¹o x· héi vµ Nhµ n­íc. D©n chñ x· héi chñ nghÜa phô thuéc vµo møc ®é hoµn thiÖn c¬ chÕ §¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n­íc qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ, vµo møc ®é ph©n ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, ®ång thêi x¸c ®Þnh ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ba bé phËn trong bé m¸y Nhµ n­íc, gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. Thø t­, D©n chñ x· héi chñ nghÜa phô thuéc vµo møc ®é hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt. Ph¸p luËt cµng chi tiÕt, cµng cô thÓ bao nhiªu, quy ®Þnh cµng râ rµng vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc víi c«ng d©n, gi÷a c«ng d©n víi Nhµ n­íc, gi÷a c«ng d©n víi nhau th× cµng cã ®iÒu kiÖn thùc thi d©n chñ 1.2. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vµ quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ d©n chñ. 1.2.1. T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ. Trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, d©n chñ lµ mét ph¹m trï cã cÊu tróc rÊt réng, tõ d©n chñ chÝnh trÞ ®Õn d©n chñ trong kinh tÕ, trong ®êi sèng tinh thÇn vµ ho¹t ®éng s¸ng t¹o. Theo Hå ChÝ Minh, d©n chñ tøc lµ d©n lµ chñ vµ d©n lµm chñ, d©n chñ lµ quý b¸u nhÊt cña nh©n d©n, ®ång thêi, cèt lâi t­ t­ëng d©n chñ Hå ChÝ Minh lµ kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do. Nãi c¸ch kh¸c, b¶n chÊt t­ t­ëng d©n chñ cña Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ lµ ®Þa vÞ lµm chñ cña d©n vµ vai trß lµm chñ cña d©n. Khi nghiªn cøu t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ, chóng ta thÊy ch÷ “d©n” mµ Ng­êi dïng khi nãi hoÆc viÕt “d©n ta”, “d©n ta lµm chñ” alf toµn d©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt giµu nghÌo, trai g¸i, t«n gi¸o, d©n téc, sèng trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam, chØ trõ nh÷ng bän tay sai cho ®Õ quèc thùc d©n, bän ph¶n ®éng ®i ng­îc víi con ®­êng ®éc lËp, tù do vµ chñ nghÜa x· héi. Trong quan niÖm cña Hå ChÝ Minh, d©n lµ con ng­êi, gåm con ng­êi c¸ nh©n vµ con ng­êi x· héi, kh«ng cã ng­êi d©n trõu t­îng. Tuú theo thêi ®iÓm lÞch sö, g¾n víi hoµn c¶nh cô thÓ, Ng­êi dïng c¸c côm tõ kh¸c nhau ®Ó chØ con ng­êi, ng­êi d©n vµ xem xÐt theo nh÷ng chiÒu kh¸c nhau cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. Ngay tõ n¨m 1927, trong t¸c phÈm “§­êng k¸ch mÖnh”, Ng­êi ®· chØ râ: “Chóng ta ®· hi sinh lµm k¸ch mÖnh th× nªn lµm cho ®Õn n¬i, nghÜa lµ lµm sao c¸ch m¹ng råi th× quyÒn giao cho d©n chñ sè nhiÒu, chí ®Ó trong tay mét b