Qui trình kỹ thuật nuôi chim yến trong nhà

phanquangthoai@yahoo lhu 1 QUI TRÌNH KỸ THUẬT NUÔI CHIM YẾN TRONG NHÀ I./ ðặc ñiểm phân biệt các loại Yến/Nhạn tiêu biểu Trong các loại yến ở Việt Nam, chỉ có yến Hàng làm tổ trong nhà và tổ yến cho kinh tế cao Việt Nam Tiếng Anh Tiếng Indonesia Loại tổ Ến Swallow Cỏ - rác Nhạn Martin Cỏ - rác Yến cỏ Indonesia Collocalia Seriti Cỏ - nước bọt Yến cỏ Việt Nam Apus Affinis Cỏ - nước bọt Yến cây dừa Cypsiurus Cỏ Unicolor Maximus Germanicus Yến Hàng/Yến tổ trắng Fuciphagus Swiftlet Nước bọt 1./ Yến cỏ Việt Nam (Apus Affinis) - Sải cánh to (14-16cm); - ðuôi có mảng trắng; - Màu ñen tuyền ; - Tiếng kêu ñặc biệt; - ðập cánh một nửa; - Làm tổ bằng cỏ và chồng lên nhau; - Tổ tại chỗ sáng, tháp nước, hiên nhà. Thực chất Yến cỏ Việt Nam là một loài Én. 2./ Yến cỏ cây dừa (Cypsiurus) - ðuôi nhọn sẻ ñôi; - Thân mỏng hơn các loài khác; - Tiếng kêu ñặc trưng; phanquangthoai@yahoo lhu 2 - ði theo ñàn 4 ñến 5 con; - Thường ñậu cây dừa; - Tốc ñộ bay rất nhanh; - Tổ bằng cỏ làm trên cây dừa. 3./ Yến hàng (Aerodramus Germanicus) - Thân nhỏ (12 – 14cm); - Ngực xám ; - Lưng mảng màu sáng; - Tiếng kêu ñặc trưng phát sóng siêu âm; - Sinh sống tại các ñảo ven biển Việt Nam; - Tổ màu hơi xám hoặc ñỏ; - Một năm sinh sản 2 lần. 4./ Yến tổ trắng (Aerodramus Fuciphagus) - Sải cánh dài (12-15cm); - ðuôi bầu ; - Lưng không có khoảng trắng; - Tiếng kêu ñặc trưng có phát sóng siêu âm; - ðập toàn bộ cánh khi bay; - Tổ to 8-12g; - Sinh sản 3-4 lứa một năm; II./ ðặc tính sinh học của chim Yến tổ trắng (Aerodramus Fucphagus) 1./ Vòng ñời của Chim Yến 2./ Phân nhóm chim Yến tổ trắng (Aerodramus Fucphagus): - ðược phân thành hai nhóm sống khác nhau : Bầy ñàn và ðơn côi; - Một nhà Yến có nhiều ñàn sống chung với nhau; - Thói quen lượng vòng quanh tổ của chim Yến: + Khởi ñộng vào buổi sáng trước khi ñi kiếm ăn; phanquangthoai@yahoo lhu 3 + Hạ nhiệt vào buổi chiều trước khi vào nhà. 3./ Các ñặc tính sinh học khác: - Thích chỗ tối (ñộ sáng 0,2 Lux); - Thích ñộ ẩm cao (80 – 95%, lý tưởng nhất 85%); - Thích nhiệt ñộ ổn ñịnh (28oC); - Thích chơi ñùa với nước. III./ Mô tả qui trình kỹ thuật nuôi chim Yến ðể có một căn nhà Yến thành công ngoài các vấn ñề phải biết cách quan sát hướng bay của ñàn Yến, mở lỗ ra vào và các lỗ liên phòng, liên tầng phù hợp, ñồng thới phải tạo ra môi trường vĩ mô và vi mô ñảm bảo cho căn nhà có các ñiều kiện sinh học về môi trường sống của chim yến. 1./ ðiều kiện môi trường vĩ mô: 1.1./ Các vị trí có thể xây dựng nhà nuôi chim Yến: - Gần một căn nhà Yến có sẵn; - Nơi chim Yến bay qua trên ñường ñi kiếm ăn và trên ñường bay về tổ; - Chim Yến bay vòng quanh khu vực trước khi vào tổ; - Nơi kiếm ăn hàng ngày của ñàn Yến. - Môi trường xung quanh của nhà nuôi chim Yến: + 50% cây bụi, ñồng lúa; + 30% cây cao; + 20% mặt nước. - ðiều kiện quanh nhà nuôi chim Yến: + Gần ao, hồ, mặt nước; + Không có nhiều cây cao chắn tầm nhìn và vòng lượn; + Có những cây thấp thu hút côn trùng như Leucanea Glauca(Keo dậu, dẹt). - Những kinh nghịêm nhận dạng nhà nuôi chim Yến sẳn có: - Xác ñịnh nhà Yến chính xác - Xác ñịnh vùng chim ñang lượn vòng - Tìm ñộ cao ñể quan sát - Xác ñịnh các loài chim Yến - Quan sát bầu trời 1.2./ Lỗ ra vào của chim Yến: - Lỗ ra vào quyết ñịnh khá lớn lượng chim có thể vào trong nhà: + Lỗ trên chuồng cu. + Lỗ ngang. - Lỗ ra vào có thể lớn(80x40cm) trong quá trình dụ chim ban ñầu và thu nhỏ lại (50x20cm) sau khi chim vào nhà ở. - Nên làm ống chắn sáng tại lỗ Chú ý: Việc mở lỗ ra vào phải ñúng hướng ñậy là ñiều kiện rất quan trọng quyết ñịnh thành công của căn nhà nuôi chim Yến! - Kích thước lỗ ra vào: + Từ 20x30cm. + Nên lớn hơn rất nhiều trong thời gian dụ chim ban ñầu. phanquangthoai@yahoo lhu 4 Stt Kích thước Số lượng chim tối ña 1 20x30cm 1000 cá thể 2 40x30cm 2000 cá thể 3 20x60cm 3000 cá thể 4 40x60cm 4000 cá thể 5 40x80cm 6000 cá thể Chú ý: Nếu là nhà Yến mới xây dựng thì kích thước lỗ ra vào phải lớn hơn 40x80cm! 1.3./ Trường, trần và lỗ thông hơi: - Tường: Có các loại tường khác nhau + Dùng gỗ. + Dùng ván cách nhiệt. + Gạch lỗ xây 2 lớp. - Trần: + Dùng ván gỗ. + Bêtông tổng hợp. + Bêtông dùng ñổ mê trong xây dựng. - Lỗ thông hơi: + Dùng ống thông hơi. + Xây theo kiểu khe thông hơi. 1.4./ Mái nhà, vòi phun nước và cây Leucanea: - Mái nhà: + ðộ nghiêng ảnh hưởng ñến ñộ nóng của nhà nuôi. + Nhiều vật liệu khác nhau có thể áp dụng (Tôn, ngói, bê tông). + Không nên ñổ nước lên nóc hoặc mái bằng nếu không chống thấm tốt. - Vòi phun nước: + Vòi phun tròn. + Vòi phun dài. + Các loại vòi phun khác. - Cây Leucanea (Cây dẹt, cây táo nhơn): + Trồng xung quanh nhà nuôi. + Nên gieo hạt mùa mưa hoặc dùng nước tưới. Tường gạch phanquangthoai@yahoo lhu 5 2./ ðiều kiện môi trường vi mô: 2.1./ Nhiệt ñộ và ñộ ẩm: - Nhiệt ñộ: + Từ 26-300C. + Phải có hệ thống thông hơi. + Kết hợp kết cấu mái, tường, hệ thống tạo ẩm trong nhà nuôi. - ðộ ẩm: + Sử dụng máy tạo ñộ ẩm. + Làm hồ nước trong nhà nuôi. + ðường nước chạy trên tường + Kết hợp cấu trúc tường, lỗ thông hơi trong nhà nuôi. Chú ý: Nhiệt ñộ và ñộ ẩm thường tỉ lệ thuận với nhau! 2.2./ Thanh làm tổ: - Dùng ñẻ chắn ánh sáng rọi vào trong nhà nuôi. - Dùng ñể chắn gió. - Kích thước phải ñủ dài ñể không ñụng vào ñuôi chim. - Khoảng cách giữa hai thanh ñược lắp ñặt cách nhau 30cm. - ðặc ñiểm của thanh làm tổ phải mềm, nhẹ, có ñộ bền cao và phải xử lý bằng hóa chất tẩm cho thanh. 4m 30cm 1m 4m 2.3./ Xử lý mùi bầy ñàn và âm thanh kêu gọi bầy ñàn: - Xử lý mùi bầy ñàn: + Phun hoá chất xử lý mùi bầy ñàn từ 2-3 tháng một lần. + Phun cách trần 50cm. + Không phun hoá chất xử lý mùi bầy ñàn vào các khung gỗ. - Âm thanh kêu gọi bầy ñàn: + Dùng ñĩa CD gốc ñể có âm thanh rõ ràng trong quá trình dẫn dụ chim. + Chỉ sử dụng Loa treble, không dùng loa Bass. + Âm thanh dẫn dụ chim phải ñược vào buổi sáng trước khi bay ñi kiếm ăn và lúc chiều ñàn chim bay về. Nguồn sáng Nguồn sáng phanquangthoai@yahoo lhu 6 + Không ñược mở âm thanh dẫn dụ chim qua ñêm. 2.4./ Quản lý ánh sáng và thiết kế ñường bay cho chim: - Ánh sáng: + Kích cỡ lỗ ra vào cho nhà nuôi. + Phòng chuyển tiếp. + Lắp thanh làm tổ ngang nguồn sáng. + Ống chắn sáng. - ðường bay: + Lỗ ra vào + Lỗ liên phòng + Lỗ liên tầng (nếu nhà Yến xây dựng nhiều hơn một tầng). 2.5./ Các loại thiên dịch của Chim: Stt Nội dung Stt Nội dung 1 Chuột 8 Nấm 2 Gián 9 Chim hoang dã 3 Kiến 10 Mèo 4 Rệp 11 Chim nhà, bồ câu 5 Tắc kè 12 Muỗi 6 Cú mèo 13 Ong 7 Dơi 14 Ăn trộm Chúy ý: Trong các ñịch hại của chim Yến, kẻ trộm là ñịch hại nguy hiểm nhất vì không những lấy tổ của chim mà còn gây ñộng, vứt trứng và chim non ñi với số lượng lớn. Bảo vệ nhà Yến với những cách sau: - Thu nhỏ chiều cao của lỗ ra vào sau khi chim ñã làm tổ (còn khoảng 20cm). - Làm cửa sắt dày, khóa an toàn hoặc khóa ngầm bên trong cửa sắt. - Lắp camera hồng ngoại và hệ thống báo trộm hồng ngoại nếu ñiều kiện cho phép. Thêm một nghề mới Hiện nay, ngoài ngôi nhà yến trên ñường Thống Nhất – Nha Trang, Công ty Yến sào ñã xây dựng thêm 3 ngôi nhà yến ở các huyện, thị khác trong tỉnh. Hàng trăm chim yến trưởng thành ñã và ñang ñược bổ sung vào những ngôi nhà yến, góp phần làm tăng nhanh ñàn yến trong nhà ở Khánh Hòa. Hy vọng với thành công này của Công ty Yến sào Khánh Hòa, một nghề mới- nghề nuôi yến trong nhà ñể lấy tổ - sẽ phát triển nhanh không chỉ ở Khánh Hòa mà còn ở các tỉnh, thành khác trên cả nước ñể nhằm khai thác loại “vàng trắng” này. phanquangthoai@yahoo lhu 7 Sau gần 2 năm dày công nghiên cứu, ñến nay Công ty Yến sào Khánh Hòa ñã thực hiện thành công việc ấp nở, nuôi nhân tạo ñàn chim yến trong nhà, mở ra triển vọng lớn cho nghề nuôi chim yến trong nhà ñể lấy tổ Tiếp chúng tôi, ông Lê Hữu Hoàng, Giám ñốc Công ty Yến sào Khánh Hòa, cho biết: “Công ty Yến sào ñã tiến hành hoàn thiện quy trình ấp nuôi chim yến, quy trình xây dựng ngôi nhà yến ñiển hình tại Việt Nam và sẽ sớm ñưa ra ứng dụng và phổ biến rộng rãi cho nhân dân”. Bỏ ra không biết bao nhiêu công sức Ông Hoàng giải thích mục tiêu của công ty là tạo ra một quy trình nuôi chim yến trong nhà ñạt hiệu quả cao nhất, chi phí ñầu tư thấp nhất trên cơ sở phù hợp với ñiều kiện của Việt Nam và phát triển bền vững. “ðể làm ñược ñiều này, phải phát huy thế mạnh truyền thống và giàu kinh nghiệm của nghề này tại Việt Nam” - ông Hoàng nói. Công ty bắt tay làm ñề tài khoa học mang tên “Bước ñầu nghiên cứu ấp nuôi nhân tạo chim yến làm cơ sở khoa học cho việc phát triển ñàn yến trong nhà ở Khánh Hòa” và dự án thực nghiệm “Nuôi chim yến trong nhà ñể lấy tổ”. ðến nay, sau 2 năm thực hiện kết quả mang lại ngoài cả sự mong ñợi. ðể thực hiện thành công ñề tài này, công ty ñã bỏ ra nhiều công sức, vừa làm vừa học hỏi. Ngoài ra, còn dựa vào các kết quả nghiên cứu sinh học sinh sản chim yến hang Việt Nam cũng như các thử nghiệm nuôi chim yến hang ñộng tại các ñảo mà công ty ñã triển khai hơn 10 năm qua. Từ thiết bị ấp trứng ñến máy nuôi chim con ðặc biệt, trong bước ấp nở trứng, ngoài việc tìm ra các thông số kỹ thuật như nhiệt ñộ, ñộ ẩm, chu kỳ ñảo trứng... phù hợp thì việc chủ ñộng ổn ñịnh các thông số trong quá trình ấp là một yếu tố then chốt cho thành công. ðội ngũ cán bộ kỹ thuật công ty ñã dày công nghiên cứu thiết kế, chế tạo thiết bị ấp nở trứng ñược ñiều khiển tự ñộng hoàn toàn, các thông số kỹ thuật phù hợp với thực tiễn khí hậu Việt Nam cũng như với chim yến hàng Việt Nam. Ngoài việc giảm bớt công sức của kỹ thuật viên trực ấp, các thiết bị này còn cho thời gian nở ñúng, tỉ lệ nở cao, chim con ñều. Cụ thể là qua 3 ñợt ấp, tỉ lệ nở trung bình ñạt 78,41%, một tỉ lệ rất cao. Một công ñoạn cực kỳ quan trọng khác trong quy trình ấp nuôi chim yến là nuôi chim yến con. ðội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật của công ty cũng ñã mày mò nghiên cứu, thiết kế và chế tạo thành công các máy nuôi chim con. Hiện nay, máy do công ty sản xuất ñã ñáp ứng toàn bộ quá trình nuôi chim con qua từng giai ñoạn phát triển. Qua 3 ñợt nuôi, các máy này cho tỉ lệ nuôi chim con thành công trung bình là 28,02%, chim không hề bị dị tật. phanquangthoai@yahoo lhu 8 Hòa nhập tốt với bầy ñàn Mặc dù ñã thành công trong việc ấp nở, nhưng làm sao giúp chim làm quen với các tập quán giống nòi là một quá trình xuyên suốt cả quy trình ấp nuôi chim yến. Một câu hỏi ñã ñặt ra là xây dựng các quy trình kỹ thuật hỗ trợ chim ñeo tổ, tập bay... công ñoạn này cũng ñược xây dựng thành công mỹ mãn. Nhờ ñó, các chim trưởng thành hòa nhập tốt với bầy ñàn. Công ty cũng ñã xây dựng ñược quy chuẩn chế ñộ dinh dưỡng phù hợp cho chim yến. ðặc biệt, chủng loại, số lượng và tần suất cho ăn ñều dựa vào các nghiên cứu mà công ty ñã thực hiện hơn 10 năm qua và ñược ñiều chỉnh thích hợp trong các thí nghiệm ñể thu ñược các thông số tối ưu. ðây cũng là yếu tố then chốt góp phần vào thành công của nuôi chim yến. Hiện công ty ñã thiết kế và chế tạo thành công các công cụ hỗ trợ ấp nuôi chim yến, các thiết bị, vật tư ngành yến phục vụ xây dựng nhà yến. Các nguyên vật liệu phục vụ cho việc tạo môi trường sống thuận lợi cho chim yến cũng ñược công ty xem xét lập phương án sản xuất và cung cấp hoàn chỉnh. Các công ñoạn này góp phần hoàn thiện quy trình xây dựng ngôi nhà yến ñiển hình tại Việt Nam. Tài liệu tham khảo- Trung tâm ứng dụng KH&CN :