Sáng kiến kinh nghiệm - Giải quyết các khó khăn khi dạy âm nhạc

Sáng kiếm kinh nghiệm: Giải quyết các khó khăn khi dạy Âm nhạc A. PHẦN MỞ ĐẦU: Trong xu thế hiện nay, để đáp ứng nhu cầu của xã hội thì ngành giáo dục phải đào tạo được những con người phát triển toàn diện. Đối với nhà trường tiểu học mục tiêu cuối cùng là hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về tình cảm, trí tuệ, thể chất và các kỹ năng cơ bản để học sinh học tiếp trung học hoặc đi vào cuộc sống lao động. Đáp ứng mục tiêu, yêu cầu ấy mà ở bậc Tiểu học đã đưa ra các môn học như Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Tự nhiên xã hội, Kỹ thuật, Mỹ thuật, Thể dục…Mỗi môn học đều có vai trò quan trọng góp phần vào sự phát triển toàn diện của học sinh. Âm nhạc là môn học được đưa vào kế hoạch dạy ở Tiểu học nhằm giúp học sinh cảm nhận cái hay, cái đẹp, nhận biết thế giới xung quanh, phát triển trí não, óc tưởng tượng qua âm nhạc để từ đó mà giáo dục, hoàn thiện nhân cách học sinh. Ngoài ra Âm nhạc bậc tiểu học còn cung cấp những kiến thức cơ bản về âm nhạc (nhận biết nốt nhạc, hình nốt nhạc, khuôn nhạc, phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, phát triển khả năng nghe nhạc, …) tạo điều kiện góp phần phát hiện và bồi dưỡng cho học sinh có năng lực đặc biệt nhưng quan trọng hơn hết âm nhạc là một nhu cầu không thể thiếu đối với đời sống tinh thần của học sinh. Tuy nhiên Âm nhạc là một môn năng khiếu, không phải giáo viên nào cũng có khiếu để dạy. B. ĐẶT VẤN ĐỀ: Hiện nay bộ môn Âm nhạc đã có giáo viên chuyên trách nhưng vẫn không đủ đáp ứng cho nhà trường vì vậy đa số giáo viên không chuyên vẫn đảm nhận dạy bộ môn Âm nhạc. Đối với lớp 4,5, việc học Âm nhạc chuyển sang giai đoạn mới: vừa học hát, vừa học những ký hiệu ghi chép nhạc và tập đọc nhạc, giáo viên lại càng gặp nhiều khó khăn hơn nên không thể tránh được giáo viên ngại hát cho nghe nhạc mẫu là chính rồi học sinh hát theo hoặc có dạy nhưng không thể sửa sai học sinh hay chỉ dạy chiếu lệ, dạy lướt chưa chú trọng đầu tư tiết dạy. Với những cách dạy trên không những làm cho học sinh khó cảm nhận cái hay, cái đẹp qua Âm nhạc mà còn làm cho giờ học trở nên đơn điệu, buồn tẻ, không tạo được hứng thú học tập cho học sinh. Vậy phải làm sao để giờ học Âm nhạc hiệu quả, làm sao để giáo viên không chuyên tự tin dạy tốt Âm nhạc? C. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: I. Những khó khăn khi giảng dạy Âm nhạc: . GV hát chưa chuẩn, chưa tự tin khi hát. . Chưa nắm chắc 3 cách gõ đệm. . Sự hiểu biết về nhạc lý có giới hạn. . Chưa nắm chắc các hoạt động trong từng tiết dạy. . Không biết nhiều động tác biểu diễn để dạy vận động phụ họa hoặc thiếu tự tin dạy vận động phụ họa. . Khó khăn trong việc tìm tư liệu cho các nhạc cụ dân tộc. . Việc phát hiện và chỉnh sửa học sinh hát sai giáo viên còn lúng túng. . Chưa có nhiều trò chơi cho tiết âm nhạc để học sinh hứng thú học tập. . Không có đủ thiết bị, đồ dùng khi lên tiết. . Hình thức, phương pháp tổ chức dạy học chưa phong phú. . Học sinh gồm nhiều đối tượng, sử dụng nhạc cụ chưa thành thạo. . Học sinh gõ đệm ồn, ảnh hưởng đến các lớp khác. . Trong 1 tiết dạy có nhiều hoạt động. . Học sinh không có đủ nhạc cụ học tập. II. Giải quyết các khó khăn khi dạy Âm nhạc: . Giáo viên nghe trước nhiều lần bài hát sẽ dạy để hát đúng cường độ, trường độ, giai điệu của bài hát. Mạnh dạn hát cho giáo viên chuyên trách hạn chế, khắc phục sai sót. . Phân biệt 3 cách gõ đệm: . Về nhạc lý giáo viên cần tập trung theo khối lên kế hoạch nhờ đồng nghiệp hướng dẫn (giáo viên chuyên môn). . Giáo viên nên tham khảo băng nhạc thiếu nhi, xem các tiết mục múa hoặc tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm tự tìm động tác phụ hoạ cho bài hát lúc đó giáo viên sẽ có nhiều Gõ đều tay (từ đầu đến hết bài): gõ theo phách. Lưu ý cuối bài hát là nốt trắng phải gõ thêm 1 phách nữa. Hát tiếng nào gõ đệm tiếng đó, hát nhanh gõ nhanh, hát chậm gõ chậm, không hát không gõ: gõ theo tiết tấu. Gõ chậm hơn phách, độ mở của tay rộng hơn: gõ theo nhịp. Lưu ý phân biệt nhịp 2, nhịp 3 (2 phách nhẹ, 1 phách mạnh) động tác hướng dẫn học sinh, phát huy tính tích cực nơi các em. . Việc chỉnh sửa học sinh hát sai đòi hỏi về chuyên môn. Tuy nhiên giáo viên cố gắng lắng nghe và nên chia nhóm (4 -6 học sinh), đi xuống tận chỗ HS sẽ nhận ra HS hát chưa đúng, hát lạc giọng mà sửa cho HS hoặc có thể nhắc em hát nhỏ hơn để tiếng hát không trội ra. . GV làm mẫu từng câu cho từng kiểu gõ đệm, yêu cầu học sinh xác định kiểu gõ hoặc giáo viên nêu kiểu gõ yêu cầu HS gõ đệm. Khi học sinh gõ được giáo viên mới cho gõ đệm hết bài. . HS khi được gõ đệm sẽ rất thích vì vậy dễ làm ồn, ảnh hưởng đến lớp khác. Giáo viên phải nắm được tâm lý này mà hạn chế cho gõ đệm cả lớp, chỉ nên cho gõ đệm theo nhóm, theo tổ. . Học Âm nhạc ở Tiểu học không phải là biến học sinh trở thành ca sĩ, nhạc sĩ; không đòi hỏi cả lớp hát hay, hát đều mà tùy theo đối tượng HS, giáo viên uốn nắn nhắc nhở để hát được hòa giọng. . Giáo viên còn bám sát sách giáo viên, chưa mạnh dạn đưa ra mục tiêu bài dạy nên thường dạy hết các hoạc động, mục tiêu sách đưa ra vô tình ôm đồm, không dạy kịp. Giáo viên nên tự đề ra mục tiêu và dạy đảm bảo mục tiêu đó. . Không nhất thiết lúc nào cũng để cả lớp ra rả đọc từng câu (thuộc lời bài hát), giáo viên thay đổi lúc cho đọc nhóm, nhóm hát, nhóm vỗ tay (hoặc gõ đệm) hát nối tiếp theo tổ (mỗi tổ hát 2 câu, 4 câu…) Hát kết hợp 3 cách gõ đệm (nhóm hát kết hợp gõ phách, nhóm hát kết hợp gõ tiết tấu….) đọc tổ, đọc theo hàng ngang, hàng dọc, theo bàn, theo dãy…luyện hát thì có thể kết hợp . Giáo viên có thể sử dụng giáo án điện tử, thiết kế bài dạy âm nhạc sẽ rất hiệu quả cho dù giáo viên không sử dụng được đàn. . Lời 1: Quả gì mà ngon ngon thế? Xin thưa rằng quả khế. Ăn vào thì chắc là chua? Vâng vâng ! Chua thì để nấu canh cua. Lời 1: Quả gì mà ngon ngon thế? Xin thưa rằng quả khế. Ăn vào thì chắc là chua? Vâng vâng ! Chua thì để nấu canh cua. . Tham mưu với Ban giám hiệu cung cấp đủ đồ dùng dạy học, nhạc cụ cho HS, khuyến khích HS làm nhạc cụ, tạo sân chơi để phát hiện HS có năng khiếu về Âm nhạc và cũng để các em yêu thích môn học này hơn nữa. . Giáo viên không thể quên tổ chức các trò chơi âm nhạc trong tiết dạy để tạo hứng thú học tập nơi học sinh. III. Phương pháp trò chơi - Nốt nhạc vui: nghe nhạc đoán tên bài hát - Nghe nhạc đoán câu hát trong bài - Hát theo âm - Hát theo tiếng con vật - Nhìn động tác đoán tên bài hát Có thể áp dụng cho phần củng cố mỗi tiết học - Nhìn tranh vẽ, hát tay cầm ta đây đến Tìm - Tìm tên đúng: gắn tên tác giả đúng tên bài hát - Nghe tiết tấu đoán tên bài hát - Ráp tranh ôn bài hát - Trúc xanh: Chọn bài hát đúng với nội dung tranh Thường được sử dụng ở những tiết ôn 3 bài hát nào vui múa tay cầm ta đây đến Tìm 2 4 1 5 Tùy theo loại bài mà giáo viên tổ chức trò chơi. Khi tổ chức cần lưu ý trò chơi nhằm đạt mục đích gì? Và phải hướng dẫn rõ ràng trước khi chơi, tránh các trò chơi chung chung không có liên quan đến âm nhạc. IV. Quy trình và các dạng bài dạy Âm nhạc - Đối với lớp 1,2,3 thường có 3 dạng bài: . Dạng bài Dạy bài mới: Dạy hát Dạy hát kết hợp vỗ tay, gõ đệm hoặc Dạy hát kết hợp vận động phụ họa, Dạy hát kết hợp trò chơi. 1. Khởi động: - Hít thở: Hít vào, thở ra (3 lần) - Luyện thanh. (Hát 1 bài, đọc nốt hoặc âm…) 2. Bài cũ: - Hát lại bài cũ (có thể bỏ) - Võ tay, gõ đệm hoặc phụ họa (tùy bài cũ) 3. Bài mới: + HĐ 1: Dạy hát - Giới thiệu tên bài hát: Dùng tranh Câu đố Một đoạn nhạc - GV hát mẫu (hay nghe nhạc mẫu) - Hướng dẫn đọc lời ca, giải thích từ khó (nếu có) - Dạy hát (theo lối móc xích) - Củng cố chuyên nghiệp : Hát theo nhóm, tổ, cá nhân Mỗi bên, mỗi tổ hát một câu (hát đối đáp) + HĐ 2: Dạy vỗ tay, gõ đệm. . GV vỗ mẫu 1 câu cho HS nhận ra và nêu kiểu gõ đệm. - Hướng dẫn HS vỗ 1 câu - Hướng dẫn HS hát vỗ hết bài . Tương tự cho dùng nhạc cụ gõ đệm. - Củng cố luyện tập: Bên hát bên vỗ Bên vỗ bên gõ đệm Gõ hát đối đáp Gõ hát tiếp sức. 4. Củng cố: - Giáo dục tư tưởng - Trò chơi. + Lưu ý khi dạy: . Chú ý tu thế ngồi hát của HS . Phân chia câu hợp lý . Khi dạy hát từng câu cũng nên chia và thay đổi hình thức để tránh học sinh đỡ mệt mỏi. . Dạy hát từnb câu với tốc độ chậm hơn giai điệu, tiết tấu bài hát. . Tạo không khí vui tươi để đông viên tất cả HS đều tham gia . Dạng bài Dạy lời 2: 1. Khởi động: - Hít thở. - Luyện thanh 2. Bài cũ : - Hát lại bài cũ - Kết hợp gõ đệm, vỗ tay theo bài cũ. ôn lời 1 Dạy lời 2 Kết hợp phụ hoạ, hoặc kết hợp gò đệm Kết hợp trò chơi 3. Bài mới: - Dạy lời 2: GV cho nghe lời 2 HS tự nhận xét giai điệu lời 2 với lời 1 Cho 1 HS hát mẫu – GV chú ý tiếng khó Chia nhó cho HS tập hát Kiểm tra, sửa từng nhóm Cho nghe lại lời 1, lời 2 Cả lớp hát – Hát Nhóm tổ - Hát gõ, vỗ…. - Hát kết hợp vận động: GV cho HS sáng tác điệu múa – GV múa mẫu – Hướng dẫn múa từng câu. Lưu ý: Phần vận động phải chú ý làm bên nào trước, động tác dễ làm, thao tác từng câu chậm, rõ ràng. Đảm bảo quan sát được thao tác mẫu. . Dạng bài Dạy ôn 3 bài hát: 1. Khởi động 2. Bài mới: Củng cố luyện tập - Ôn bài 1: Hát tập thể Hát cá nhân, tổ, nhóm Hát kết hợp vận động, phụ họa Hát thầm, tay gõ đệm Kết hợp trò chơi Nghe 1 đoạn nhạc để đoán ra tên bài hát ôn thứ 2 - Ôn bài 2 : Hát cá nhân Hát cả lớp Hát nối tiếp từng câu Hát đối đáp theo dãy Hát thầm, vỗ tay Kết hợp trò chơi hát bằng nguyên âm. Ráp tranh để ôn bài 3 - Ôn bài 3: Hát nhóm thi đua Hát cả lớp Hát kết hợp đọc thơ Thay lời hát bằng tiếng con vật. Lưu ý: Tùy theo nội dung mà thay đổi hình thức cho phù hợp và phong phú - Nghe nhạc: GV cho nghe băng nhạc Hỏi HS biết gì về bài nhạc này? Nói thêm về tên bài, tên tác giả, nội dung Hoặc cho biết thêm một số thông tin về bài hát. - Kể chuyện âm nhạc: GV giới thiệu tên tác giả, xuất xứ câu chuyện. GV kể chuyện (nếu có tranh minh họa càng hay) Đặt câu hỏi → nội dung câu chuyện Giáo dục tư tưởng - Đối với lớp 4,5: Có thêm phần dạy Tập đọc nhạc 1. Cho HS nhận xét bài tập đọc nhạc 2. Tập tiết tấu 3. Tập cao độ 4. Đọc nhạc (kết hợp gõ tiết tấu, phách, đọc theo tổ, nhóm…) 5. Ghép lời ca có những hình nốt nào? có những nốt nào? Cho sáng tác bài mới có vận động theo nội dung bài … 6. Củng cố nâng cao Lưu ý: Không dạy tập đọc nhạc bằng lời truyền khẩu. Khi đọc nhạc nên cho HS gõ phách đều đặn, nhịp nhàng. Nên cho HS thay bằng các nguyên âm đọc trước khi ghép lời. V. Kết luận: Âm nhạc là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống tinh thần, rèn luyện nhân cách nơi học sinh mà ngay cả giáo viên cũng rất cần âm nhạc trong cuộc sống. Khi chúng ta cất tiếng hát mọi lo âu phiền muộn như tan biến. Vì vậy giáo viên chúng ta hãy yêu mến âm nhạc, tự tin khi dạy bộ môn này. Với mong ước đóng góp phần nhỏ nhằm nâng cao việc dạy và học bộ môn Âm nhạc, tôi đưu ra một số kinh nghiệm cũng như phương pháp mà trong quá trình giảng dạy bản thân đã rút ra được. Tuy nhiên sẽ không tránh được thiếu sót, bản thân tôi đã và đang nghiên cứu , tìm tòi học hỏi thêm rất mong nhận được ý kiến đóng góp. Ngày 18. 04. 2008 Người viết Mai Thị Kim Duyên. NHẬN XÉT CỦA BAN GIÁM HIỆU ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………..