Sinh lý các cơ quan chức năng - Chương 7: Sinh lý tiêu hoá và hấp thu

Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 1 Sinh lý c¸c c¬ quan chøc n¨ng Ch−¬ng 7. Sinh lý tiªu ho¸ vµ hÊp thu Tiªu ho¸? * Ph©n gi¶i T.¨n tõ miÖng
ruét giµ biÕn ®æi c¸c hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p
®¬n gi¶n cã thÓ hÊp thu ®−îc (Protein
a.a, Gluxit
®−êng ®¬n .) * DiÔn ra d−íi 3 t¸c ®éng: c¬ häc, ho¸ häc & VSV HÖ tiªu ho¸ S¬ ®å hÖ tiªu ho¸ vµ mét sè tuyÕn ngoµi èng tiªu ho¸ Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 2 CÊu t¹o ®o¹n ruét non PhÇn lín ®−êng tiªu ho¸ ë d¹ dµy ®¬n ®Òu cã cÊu t¹o t−¬ng tù S¬ ®å ®iÒu hoµ hÖ thÇn kinh ®èi víi c¸c c¬ quan tiªu ho¸ § 1 – Tiªu ho¸ ëmiÖng + 3 giai ®o¹n: - LÊy T.¨n, n−íc uèng (SGK) - Nhai vµ tÈm T.¨n víi n−íc bät (SGK) - Nuèt (SGK) + ChÞu t¸c dông 2 qu¸ tr×nh: - C¬ häc (nhai) - Ho¸ häc (enzim) LÊy T.¨n, n−íc uèng (c¸c loµi ≠ cã c¸ch lÊy ≠ ) + LÊy thøc ¨n: Lîn (dïng mòi ñi) Tr©u bß (l−ìi, giËt) Ngùa, dª cõu (m«i trªn + r¨ng cöa) + Uèng n−íc: Loµi ¨n thÞt (thÌ l−ìi, cong nh− th×a) C¸c loµi kh¸c (hót nhê ¸p lùc xoang miÖng) ! Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 3 Nhai (cung ph¶n x¹ nhai cã quan hÖ víi trung khu tiÕt n−íc bät) + Cung ph¶n x¹: T.¨n N.m miÖng Trung khu nhai (hµnh tuû) c¬ nhainhai + Trung khu tiÕt n−íc bät ë hµnh tuû còng HF
nhai cµng kü
n−íc bät cµng nhiÒu.... + Loµi nhai l¹i (nhai 2 lÇn): lÇn 1 nhai s¬ qua, lÇn 2 î lªn nhai l¹i PhÇn nµy chñ yÕu tËp trung thµnh phÇn t¸c dông cña n−íc bät Vá n·o N−íc bät - Mang tai (tuyÕn t−¬ng dÞch): lo·ng, kh«ng nhÇy v× Ýt mucoproteit nh−ng nhiÒu protein vµ men - D−íi hµm - D−íi l−ìi (tuyÕn hçn hîp): nhÇy, nh−ng kh«ng cã men VÞ trÝ tuyÕn n−íc bät ë chã Mang tai tuyÕn d−íi l−ìi tuyÕn d−íi hµm S¬ ®å ho¹t ®éng tuyÕn n−íc bät 1.1.®Æc tÝnh, TP 99 --> 99,4% H2O 0,6 -->1% VCK Muèi Cl-, CO3 2-, SO4 2-, cña Na+, K+, Mg2+, Ca2+ §.biÖt NaHCO3 (nhai l¹i) 2/3 muxin Men (Amilaza, Mantaza) C¸c s.p trao ®æi CO2, urª, lysozim (diÖt khuÈn) * pH ∈ loµi (kiÒm yÕu) (lîn 7.2; chã 7.36; tr©u bß 8, nhiÒu NaHCO3) Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 4 1.2. T¸c dông + TÈm −ít
DÔ nuèt, t¹o ®é Èm cho d¹ cá + Lµm tr¬n
tr¸nh x©y x¸t c¬ giíi n.m + Tiªu ho¸ T.¨n: T’ mang tai tiÕt men tiªu ho¸ tinh bét Mantaza Tinh bét n Dextrin MantozAmilaza + Mét phÇn, Mantoz 2 Glucoz ChØ x¶y ra ë ng−êi, lîn. Cßn loµi nhai l¹i, ngùa hÇu nh− k0 cã men nµy + Hoµ tan mét sè chÊt g©y vÞ gi¸c
KT vÞ gi¸c (muèi, ®−êng) + DiÖt khuÈn: Lisozim, ngoµi ra cßn cã IgA + §iÒu tiÕt nhiÖt = tho¸t h¬i n−íc (tuyÕn må h«i kÐm ph¸t triÓn) !+ Riªng loµi nhai l¹i: KiÒm m¹nh (NaHCO3)
®é Èm, pH d¹ cá thÝch hîp vsv ph¸t triÓn (trung hoµ a. bÐo) Chøa Urª, VTM C cÇn cho VSV. Ph©n gi¶i protªin t¹o NH3 theo m¸u
Gan t¹o Urª
m¸u
n−íc bät
D¹ cá
Protein VSV
Nguån d.d−ìng (TiÕt kiÖm Nit¬-phi protein) 1.3. §iÒu tiÕt tiÕt n−íc bät (TK vµ TD)  ThÇn kinh + PXK§K: T.¨n
n.m miÖng
TK truyÒn vµo (V,VII,IX, X)
Trung khu (hµnh tuû)
TK truyÒn ra (g/c: tiÕt Ýt, nhiÒu muxin - phã g/c: tiÕt nhiÒu, lo·ng)
3 ®«i tuyÕn + PXC§K: C/quan nhËn c¶m (thÞ gi¸c, khøu gi¸c, thÝnh gi¸c)
TK vµo
Vá n·o
TK ra
hµnh tuû
g/c vµ phã g/c
TuyÕn n−íc bät.  ThÓ dÞch: [A.bÐo] m¸u vµ calicrein (do TK phã g/c g©y tiÕt) lµm t¨ng tiÕt n−íc bät. Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 5 § 2- tiªu ho¸ ë d¹ dµy §¬n Trung gian Lîn D¹ dµy kÐp Cã tuyÕn chã, mÌo, thó ¨n thÞt Hçn hîp (®o¹n ®Çu K0, sau cã tuyÕn- ngùa Bèn tói tr©u, bß, dª, cõu Ba tói (l¹c ®µ) 3 nhãm A- Tiªu ho¸ ë d¹ dµy ®¬n (chã, ngùa) + T−¬ng m¹c + C¬ tr¬n (vßng, däc, chÐo) + H¹ niªm m¹c + N.m¹c: 3 lo¹i TB Thùc qu¶n Th−îng vÞ & th©n vÞ H¹ vÞ (Chñ, v¸ch) T©m vÞ TB phô (dÞch nhÇy) TB v¸ch (HCl) TB chñ (men) TB néi tiÕt Th−îng vÞ (TB phô) Th©n vÞ (3 lo¹i TB) H¹ vÞ (Chñ, v¸ch) C¬ vßng h¹ vÞ 1.§Æc tÝnh, thµnh phÇn, t¸c dông dÞch vÞ a. §Æc tÝnh, TP - pH axÝt (chã: 1,5 – 2) pH (HCl q/®Þnh): ∃ 2 d¹ng: tù do: quyÕt ®Þnh ®é pH kÕt hîp: muxin + c¸c a.h÷u c¬ t.¨n 99,5% H2O 0,5% VCK V« c¬ H÷u c¬ muèi Cl-, SO4− --, PO4− --- c¸c KL: Na+, K+, Mg++, Ca++ ®.biÖt HCl Protein (men, muxin), A. h÷u c¬: axÝt lactic, uric, -TP HCltù do+ HClk.hîp+ photphat axÝt + lactic = axÝt tæng sè
pH d.vÞ Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 6 CO2 + H2O anhydraza cacbonic H2CO3 H+ + HCO3- M¸u S¶n phÈm T§C HCl Dù tr÷ kiÒm NaCl Cl- (TB v¸ch) + Na+ T.¨n * C¬ chÕ h×nh thµnh HCl: b. T¸c dông cña HCl + pH thÝch hîp cho pepsin h.®éng (1,5 – 2,5) +Tr−¬ng në protein, tan colagen t¹o ®iÒu kiÖn tiªu ho¸ + DiÖt khuÈn (®Æc biÖt VK trong T.¨n) + §ãng më c¬ vßng h¹ vÞ: T.¨n toan xuèng t¸ trµng KT ®ãng c¬ vßng h¹ vÞ, khi dÞch t¸ trµng trung hoµ hÕt g©y më + KÝch thÝch tiÕt dÞch tuþ + Pepsinogen (400 a.a) HCl Pepsin (327 a.a) c. T¸c dông cña c¸c enzim trong dÞch vÞ * Enzim T/ho¸ protein: pepsinogen (400a.a, do TB chñ tiÕt) Pepsinogen (400 a.a) HCl Pepsin (327 a.a) Protein Albumoz + Pepton + a.a (pH = 2-3) + G/s non men catepxin (yÕu h¬n pepsin, pH = 4-5, HCltù do Ýt) + Protein s÷a do kimozin
®«ng s÷a Cazeinogen Kimozin Cazein + Ca++
Cazeinat canxi b«ng tan trong s÷a (pH = 6-7) (l−u l©u ë d¹ dµy t¹o ®k tiªu ho¸) Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 7 * Enzim tiªu ho¸ mì: Lipaza tiªu ho¸ mì s÷a (h/® pH axÝt). Mét phÇn tõ ruét non, Ýt t/d * Tiªu ho¸ gluxÝt: k0 cã men. Men tõ n−íc bät vµ tõ T.¨n. d. C¬ chÕ tù b¶o vÖ cña d¹ dµy YÕu tè b¶o vÖ + C¸c men ®Òu d¹ng tiÒn ho¹t ®éng + Muxin phñ bÒ mÆt n.m + M¸u (NaHCO3 cao)
thµnh d.dµy pH cao
pepsin k0 h/®
k0 loÐt YÕu tè tÊn c«ng + HCl + Pepsin + VK lµm tæ nÕp gÊp
viªm loÐt + YÕu tè t©m lý (stress) + R−îu, thuèc l¸
Khi 2 yÕu tè c©n b»ng
kh«ng bÞ loÐt d¹ dµy mÊt c©n b»ng
loÐt 2. §iÒu tiÕt a. TK + PXK§K: trung khu ë hµnh tuû + PXC§K: Thêi gian, ®Þa ®iÓm, dông cô, mïi thøc ¨n b. TD: TN: Cho t.¨n trùc tiÕp vµo d.dµy, sau 30’
tiÕt d.vÞ liªn tôc trong 1h. (T.¨n ngÊm vµo m¸u
kÝch thÝch TK) * C¸c chÊt KT tiÕt Enterogastrin (n.m t¸ trµng tiÕt) t¸c dông vïng th©n vÞ Histamin (sp ph©n gi¶i a.a histidin) KT tiÕt HCl Coctisol (vá th.thËn)
t¨ng tiÕt dÞch vÞ * C¸c chÊt øc chÕ Gastron (n.m h¹ vÞ), enterogastron (n.m t¸ trµng), urogastron (n−íc tiÓu)/. progastrin HCl gastrin
t¨ng tiÕt d.vÞ Pha TK trong ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ ThÞ gi¸c, vÞ gi¸c, K.gi¸c vµ nhai HF TK mª tÈu Pha ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ trong d¹ dµy Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 8 B. Tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn 1. CÊu t¹o + Bªn tr¸i th−îng vÞ cã manh nang
5 vïng: - Thùc qu¶n nhá (K0 tuyÕn) - Manh nang, Th−îng vÞ
tuyÕn nhÇy - Th©n vÞ, H¹ vÞ
nh− d.dµy ®¬n TH c¬ häc TH ho¸ häc TH VSV TH ho¸ häc TH ho¸ häc 60 – 80% TH VSV :10% lactic, 90% VFA 2. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn tr−ëng thµnh a. §Æc ®iÓm ph©n tiÕt + TiÕt liªn tôc (khi ¨n t¨ng tiÕt, s¸ng > chiÒu) + L−îng dÞch vÞ ∈ T.¨n: T.¨n rang > ng©m, T.¨n sèng > chÝn T.¨n ñ men > kh«ng ñ
ChÕ biÕn + thµnh lËp PXC§K
↑ hiÖu qu¶ tiªu ho¸ + Nhu ®éng yÕu, xÕp líp
pH c¸c líp ≠
ho¹t tÝnh men ≠ b. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ Protein: (x¶y ra ë s¸t v¸ch th©n vÞ, h¹ vÞ ?) Gluxit: amilaza tõ n−íc bät, T.¨n (manh nang, th−îng vÞ & vïng gi÷a) Lipit: lipaza - K0 ®¸ng kÓ (pH thÝch hîp = 7–8) + Ngoµi ra, vsv manh nang, th−îng vÞ (lîn con ch−a cã) ph©n gi¶i gluxit, tinh bét, xenlulose t¹o glucose
axÝt h÷u c¬ (lactic 48 %, axetic 31%) vµo m¸u (nguån E) + VSV ph©n gi¶i protein vµ sö dông urª t¹o a.a vsv
gi¸ trÞ d.d−ìng cao Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 9 3. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ d¹ dµy lîn con + §iÒu tiÕt TK ch−a hoµn thiÖn, ch−a cã pha tiÕt d.vÞ = p/x. Sau 20-25 ngµy míi xuÊt hiÖn (thÓ hiÖn: khi ¨n d.vÞ t¨ng tiÕt) + < 1 th¸ng d.vÞ thiÕu HCl tù do (tiÕt Ýt, k/h dÞch nhÇy)
vsv cã ®k ↑
bÖnh ®−êng ruét (ph©n tr¾ng) + Tiªu ho¸ protein s÷a nhê trypsin dÞch tuþ. K/n ng−ng kÕt s÷a ↑ theo tuæi, sau 1 th¸ng ↓. Ho¹t lùc pepsin ↑râ. + Hai thêi kú khñng ho¶ng lîn con (sau 20 ngµy vµ sau cai s÷a)
TËp ¨n sím: KT t¨ng HCl
↑ men
↑ k/n tiªu ho¸ Tr¸nh thiÕu HCl, søc tiªu ho¸ ↑
cai s÷a sím
b¶o vÖ mÑ, ↑ løa/n¨m CÇn cho lîn con bó s÷a ®Çu (VTM, KT, Kho¸ng). C- tiªu ho¸ ë d¹ dµy kÐp • CÊu t¹o: 4 tói + 3 tr−íc (d¹ cá, tæ ong, l¸ s¸ch) Kh«ng tuyÕn, chØ TB phô tiÕt dÞch nhÇy + 1 tói sau cã tuyÕn (mói khÕ) Sù nhai l¹i + Nhai l¹i lµ 1 ®Æc ®iÓm sinh lý cña loµi nhai l¹i
Gióp ¨n nhanh, khi yªn tÜnh î lªn nhai l¹i. + NÕu ngõng
rèi lo¹n tiªu ho¸, ch−íng h¬i (Gia sóc non d¹ cá vµ d¹ tæ ong kÐm ph¸t triÓn) D¹ cá D¹ tæ ong D¹ l¸ s¸ch D¹ mói khÕ L¸ s¸ch M. khÕ T.ong Lç tæ ong l© s¸ch Tæ ong R·nh thùc qu¶n D¹ mói khÕ Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 10 1. T¸c dông cña r·nh thùc qu¶n • Tõ thùc qu¶n
lç tæ ong- l¸ s¸ch, lßng m¸ng • Gia sóc non (bó, uèng)
khÐp t¹o èng
L¸ s¸ch, mói khÕ • §ãng kh«ng kÝn
s÷a vµo d¹ cá
lªn men
ch−íng bông ®Çy h¬i • Cµng lín cµng kh«ng thÓ khÐp hoµn toµn (gê dÉn n−íc). • Thô quan ph¶n x¹: mµng nhÇy ë m«i, l−ìi, miÖng. Trung khu ë hµnh tủy liªn quan víi trung khu mót, bó. 2. Tiªu ho¸ ë d¹ cá + Thïng lªn men lín, tiªu ho¸ 50% VCK KF ®.b k/n tiªu ho¸ x¬ nhê vsv 2.1. §iÒu kiÖn d¹ cá: (thuËn lîi cho vsv) + pH = 5,5-7,4 æn ®Þnh (nhê n−íc bät) + NhiÖt ®é =38-420C, ®é Èm 80-90% + YÕm khÝ (02) < 1% + Nhu ®éng yÕu
Thøc ¨n l−u l¹i l©u 2.2. HÖ VSV d¹ cá + NÊm (nÊm yÕm khÝ, Neocallimastix frontalis, Piramonas communis vµ Sphaeromonas communis) + Vi ®éng vËt (chñ yÕu protozoa, ≈120 loài, 105 TB/g chÊt chøa ) + Vi khuÈn: ≈ 200 loµi VK 109 vk/g chÊt chøa 5 - 101 - 31 x 10424hNÊm 10 - 503 - 154 x 1056 – 36hProtozoa 50 - 9015 - 271 x 1010 20-30’ 18 h Vi khuÈn -Nhãm ph©n gi¶i tinh bét -Nhãm ph©n gi¶i cellulose %khèi l−îng VSV Khèi l−îng VSV (g/l dung tÝch) MËt ®é (s.l−îng/ml) Thêi gian sèng tèi ®a Mét sè ®Æc ®iÓm quan träng cña c¸c nhãm VSV Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 11 1. Nhãm ph©n gi¶i x¬ (cellulose) Bacteroides succinogenes, Ruminococcus flavefaciens, Butyrivibrio fibrisolvens, Ruminococcus albus, Cillobacterium cellulosolvens 2. Nhãm ph©n gi¶i Hemicellulose Bacteroides ruminicola, Butyrivibrio fibrisolvens, Lachnospira multiparus 3. Nhãm ph©n gi¶i tinh bét Bacteroides amilophilus, Butyrivibrio fibrisolvens, Succinimonas amylolytica, Bacteroides ruminantium, Selenomonas ruminantium, Streptococcus bovis 4. Nhãm ph©n gi¶i ®−êng: c¸c vk p.gi¶i x¬ ®Òu cã thÓ ph©n gi¶i ®−êng 5. Nhãm ph©n gi¶i protein: Peptostreptococcus, Clostridium 6. Nhãm t¹o NH3. Bacteroides Ruminicola 7. Nhãm t¹o mªtal (CH4): Methano baccterium, Methano ruminanlicum, Methano forminicum 8. Nhãm ph©n gi¶i mì 9. Nhãm tæng hîp vitamin B12 10. Nhãm sö dông c¸c axÝt hữu cơ: Peptostreptococcus elsdenii, propioni bacterium, Selenomonas lactilytica, Veillonella alacalescens, Veillonella gazogenes p1 2.3. Vai trß vsv - C¬ giíi: xÐ mµng Xenluloze, nghiÒn n¸t T.¨n - Ho¸ häc: enzim cña vsv - VSV tæng hîp protein b¶n th©n (dinh d−ìng quÝ) 2.4. Tiªu ho¸ c¸c chÊt trong d¹ dµy cá a. Xenluloz, Hemixenluloz (TP chñ yÕu trong t.¨n loµi nhai l¹i) Nhê men vsv (80% xelluloz ¨n vµo) Xenluloz quan träng víi tr©u bß: cung cÊp E, d.d, ®¶m b¶o v/® d.dµy & khu«n ph©n
ph¶i ®¶m b¶o tû lÖ trong kF (<14%
t¸o bãn do x¬ cã t/d KT nhu ®éng ruét) Xellulaza • Xenluloz Depolimepaza Polysacarit Glucozidaza Xenlubioz Xenlulobiaza 2β Glucoze Siloz (5C + 6C Mantose+ Galactose) + Tinh bét Amilaza Mantoz + Dextrin (VSV) Mantaza (VSV) 2α-Glucoz
thªm ®−êng vµo KF
k/n tiªu ho¸ xenlulose↓ (vk cã k/n s/d ®−êng ↑
−/c vk p.gi¶i xenlulose). + Hemixenluloz (VSV) Silobioz + c¸c sp ≠ (VSV) Silobioza b. Tiªu ho¸ tinh bét: (95% tiªu ho¸ ë d¹ cá) + D.dµy ®¬n ®−êng vµo m¸u ngay
glucoz huyÕt. D.kÐp 6% vµo m¸u, cßn l¹i lªn men vsv
A.bÐo bay h¬i
m¸u (nguån E qua oxh). 70% E nhê A.bÐo, nguån nguyªn liÖu t¹o ®−êng, mì s÷a. Diapositive 31 p1 Hemi khác cellulose là chứa cả pentose và hecsose và thường chứa axit uronic phamkimdang; 29/08/2006 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 12 Cellulose Tinh bột Saccarose Cellobiose Maltose Fructose Glucose Axit Pyruvic Axit citric Axit lactic Axit oxaloacetic Axit sucinicAxit propionicAxit acetic Axit butyric Axit valeric Hemicellulose Fructan Pentose Pectin Tóm tắt quá trình chuyển hoá hydratcacbon trong dạ cỏ c. Ph©n gi¶i protªin, nit¬ phi protªin • Protªin: + Sö dông urª th«ng qua c¸c ph¶n øng: NH2 Urªaza O=C CO2 + 2 NH3 NH2 (VSV) • Nit¬ phi protªin: vsv cßn s/d nit¬ phi protein T.¨n
protein vsv
bæ sung urª cho tr©u bß b»ng am«n hay cacbamÝt (45% nit¬) - 80% a.a vsv sö dông tæng hîp protein vsv - 20% khö amin: a.a Deaminaza A.h÷u c¬ + NH3 Protein Proteaza peptit peptidaza a.a (VSV) (VSV) s/d = p/− víi xªtoaxÝt O R – C – COOH (sp trao ®æi ®−êng) COOH CH2 CH2 C = O COOH COOH CH2 CH2 HC – NH2 COOH + NH3 VSV (Transaminaza) -NH2 dÔ nh−êngα -xetoglutaric Axit glutaric (Xuèng tiªu ho¸ á d¹ mói khÕ
dinh d−ìng cho g/s) Nit¬ phi Protein T.¨n Gluxit (hydratcacbon) Protein Peptit + a.a NH3Xªtoaxit §−êng O R – C – COOH VSV a.a Protein vsv Tæng hîp Protein vsv x¶y ra song song víi sù ph©n gi¶i gluxit VD: Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 13 n. bät thËn gaN Thøc ¨n Protein N phi protein Protein kh«ng bÞ ph©n gi¶i Protein bÞ ph©n gi¶i N phi protein Peptit A. amin Amoniac Protein vi sinh vËt Tiªu ho¸ trong ruét non N−íc tiÓu Urª Urª Urª d¹ cá S ù ch u yÓn h o¸ c¸c h îp ch Êt n it¬ tron g d ¹ cá Sù thay ®æi pH, [A.bÐo bay h¬i] vµ NH4 + theo thêi gian sau ¨n vµ ∈ thµnh phÇn thøc ¨n A.bÐo bay h¬i tæng sè vµ tû lÖ c¸c lo¹i a.bÐo Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 14 • Bæ sung urª + Vt¹o urª vsv > 4VchuyÓn amin
b/s nhiÒu
thõa NH3
v¸ch d.cá
m¸u
tróng ®éc kiÒm
bæ sung chó ý: - NhiÒu lÇn trong ngµy, thªm ®−êng dÔ tan t¹o xetoaxÝt - Ðp urª víi tinh bét thµnh viªn nÐn
ph©n gi¶i chËm - Nªn trén lÉn T.¨n, r¾c lªn cá, c¸m, tr¸nh uèng trùc tiÕp - ChØ bæ sung bª nghÐ > 6 th¸ng tuæi (hÖ vsv) - LiÒu l−îng 50 – 70g/ngµy/con + ý nghÜa: cung cÊp 1/3 nhu cÇu protein c¬ thÓ, chÊt l−îng protein cao d. Sinh tæng hîp VTM + VSV cßn tæng hîp nhiÒu lo¹i VTM nhãm B: B1, B2, B6, B12
Ýt khi tr©u bß thiÕu VTM B Trõ khi KF qu¸ thiÕu coban (nguyªn liÖu) 2.5. Sù t¹o thµnh thÓ khÝ vµ î h¬i • VSV lªn men t¹o 1000 lÝt/ ngµy ®ªm CO2 (50 – 60 %), CH4: 30 – 40 % cßn l¹i H2S, H2, N2, O2 tho¸t ra qua î h¬i. NÕu kh«ng
ch−íng bông ®Çy h¬i. + T¹o CO2: Do lªn men glucose vµ tõ NaHCO3 n−íc bät H2O CO2↑ Glucose vsv R−îu + CO2↑ NaHCO3 + axÝt h÷u c¬
muèi Na + H2CO3 + T¹o CH4 hoÆc hoµn nguyªn CO2 2C2H5OH + CO2 vsv 2CH3COOH + CH4↑ CO2 + 2H2
CH4 + O2 (hoµn nguyªn) + T¹o H2S do ph©n gi¶i a.a chøa S nh− methionin + N2 vµ O2 theo T.¨n vµo
NN. ch−íng bông ®Çy h¬i: + Nhu ®éng d¹ cá kÐm hoÆc liÖt d¹ cá + Tróng ®éc
mÊt ph¶n x¹ î h¬i + Lªn men qu¸ nhanh: mïa xu©n cá non nhiÒu saponin
søc c¨ng bÒ mÆt thÓ láng↓
sinh nhiÒu khÝ bµo 3. Chøc n¨ng d¹ tæ ong: tói trung gian v/chuyÓn T.¨n Gi÷a tæ ong & d.cá cã 1 “gê” chØ cho T.¨n lo·ng hoÆc ®· nghiÒn nhá qua. Khi co bãp
T.¨n nhµo trén, 1 phÇn trë l¹i d.cá, 1phÇn vµo d¹ l¸ s¸ch Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 15 4. Chøc n¨ng d¹ l¸ s¸ch: “Ðp läc” khi co bãp
Ðp T.¨n lo·ng vµo mói khÕ, phÇn th« gi÷ l¹i gi÷a c¸c l¸, tiªu ho¸ c¬ häc (n−íc & axÝt hÊp thô m¹nh) 5. Tiªu ho¸ ë d¹ mói khÕ: nh− d¹ dµy ®¬n, cã tuyÕn + d.vÞ tiÕt liªn tôc + L−îng dÞch, pH, ho¹t lùc men Ýt ∈ T.¨n (T.¨n ®· biÕn ®æi) + Chøa men pepsin, kimozin, lipaza + L−îng HCl thay ®æi theo tuæi (bª: 2,5 - 3,5; bß: 2,17 – 3) + §iÒu hoµ = TK – TD § 3 - tiªu ho¸ ë ruét non
DÞch tuþ, dÞch mËt, dÞch ruét Muèi v« c¬ NaHCO3, NaCl, CaCl2, Na2HPO4, NaH2PO4 90% H2O 10%VCK ChÊt h÷u c¬: protein, men. I. DÞch tuþ: tuyÕn tuþ tiÕt, ®æ vµo t¸ trµng 1. §Æc tÝnh thµnh phÇn + pH kiÒm 7,8 – 8,4 (T/øng ®é axÝt d.vÞ) + æn ®Þnh nhê c¸c muèi v« c¬ (®.biÖt NaHCO3) + Thµnh phÇn: Mèi quan hÖ gi¶i phÉu gi÷a tuyÕn tuþ, d¹ dµy vµ t¸ trµng Sù ho¹t ho¸ men tiªu ho¸ protein cña dÞch tuþ Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 16 2. T¸c dông cña dÞch tuþ + Kimotripsinogen Tripsin kimotripsin (yÕu h¬n tripsin) Protein peptit +a.a +Tripsinogen enterokinaza(dÞch ruét) tripsin
tù h/ho¸ Protein tripsin peptit + a.a (m¹nh, triÖt ®Ó h¬n pepsin) + Elastaza: protein d¹ng elastin (g©n)
peptit + a.a +Cacboxipolypeptidaza: T¸c dông lªn polypeptit t¸ch a.a +Dipeptidaza: ph©n gi¶i dipeptit
2a.a + Protaminaza: Thuû ph©n protamin
peptit + a.a +Nucleaza: Thuû ph©n nucleic
c¸c mononucleotit a. Nhãm ph©n gi¶i protein b. Nhãm ph©n gi¶i bét ®−êng * Amilaza (amilopsin): tinh bét
mantose * Mantaza: Mantose
2glucose * Lactaza: Lactose
glucose + galactose (Q.träng g/s non bó s÷a) * Saccaraza: Saccarose
glucose + fructose 3. §iÒu tiÕt tiÕt dÞch tuþ: TK-TD •TK: g/c, phã g/c •TD: - HCl tõ d.dµy xuèng KT t¸ trµng tiÕt secretinogen HCl secretin vµo m¸u
KT tuyÕn tuþ (giµu kiÒm, nghÌo enzim) - HCl KT n.m ruét non tiÕt pancreozimin
↑l−îng men d.tuþ - Phã g/c tiÕt axetylcolin
↑tiÕt l−îng dÞch Nh©n tè ho¹t ho¸ lipaza: Xistein, muèi canxi, A. Tioglicoleic, d.mËt Lipit lipaza glyxerin +axÝt bÐoc. Nhãm ph©n gi¶i mì §iÒu hoµ tuþ tiÕt HCO3 - b»ng thÓ dÞch §iÒu hoµ tiÕt enzym cña tuyÕn tuþ vµ sù co bãp tói mËt b»ng thÓ dÞch cholescystokinin Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 17 II. DÞch mËt + Gan võa tiÕt dÞch T.ho¸ võa th¶i c¸c sp’(ph©n gi¶i Hb) + Chøa: tói mËt, th¶i vµo t¸ trµng = p/x¹ 1. §Æc tÝnh thµnh phÇn • §¾ng, kiÒm, dÝnh, mµu vµng thÉm (¨n thÞt), xanh thÉm (¨n cá) • TP: 90% H2O + 10%VCK - Muèi mËt (muèi Na cña glycocolic, taurocolic) - S¾c tè mËt: bilirubin (sp’ ph©n gi¶i nhãm hem), bilivecdin (sp’ oxy ho¸ bilirubin) - Cholesteron, photphatit, mì thuû ph©n, sp’ p.gi¶i protein, muèi v.c¬
B.lý: Sèt cao, vk, KST
vì h/c
↑s¾c tè mËt
n−íc tiÓu
n−íc tiÓu vµng. Vµo m¸u
hoµng ®¶n. HoÆc t¾c èng mËt
vµo m¸u
hoµng ®¶n (s¸n l¸ gan)
S.lý: h/c giµ vì (100 –120 ngµy tuæi)
t¹o s¾c tè mËt
Cholesteron do gan vµ thËn t¹o ra tõ c¸c axÝt bÐo chuyÓn axetyl Co A thµnh cholesteron mét phÇn th¶i vµo mËt - T/d: ë gan s¶n xuÊt axÝt mËt
chuyÓn ho¸ t¹o VTM D - T/h¹i: vµo m¸u
x¬ cóng thµnh m¹ch
cao huyÕt ¸p Gan, tói mËt, tuyÕn tuþ vµ vµ c¸c èng th¶i dÞch mËt vµ dÞch tuþ Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 18 Sù tuÇn hoµn cña muèi mËt 2. T¸c dông dÞch mËt + Ho¹t ho¸ ↑ t/d lipaza + Nhò ho¸ mì: ↓ søc c¨ng bÒ mÆt, t¹o ®k cho lipaza t/d & h¹t <0,5 µm
hÊp thô trùc tiÕp + A. mËt + A.bÐo
phøc hoµ tan
t¹o ®k h/thô a.bÐo + Trung hoµ HCl tõ d.vÞ xuèng
−/c h/® pepsin + Gióp hÊp thu VTM hoµ tan trong dÇu + T¨ng nhu ®éng ruét 3. §iÒu tiÕt (SGK): TK – TD III. DÞch ruét non: 2 lo¹i tuyÕn tiÕt Brunner (chØ ®o¹n t¸ trµng), Lieberkun (suèt däc n.m r.non) CÊu t¹o gi¶i phÉu cña ruét non TB biÓu m« víi c¸c vi nhung L«ng nhung vµ tuyÕn ruét NÕp gÊp bªn trong thµnh ruét non Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV 3/20/2008 Khoa CNTY - DHNN1 19 1. §Æc tÝnh, thµnh phÇn - Kh«ng mµu, pH kiÒm 8.2-8.7 - TP: H2O (99-99.5%) + VCK (0.5-1%) - D.ruét + T.¨n
d−ìng chÊp (TP æn ®Þnh, chÊt cÇn tiªu ho¸, h.thu) muèi v« c¬, cholesteron protein (chñ yÕu men) 2. T¸c dông a. Tiªu ho¸ protein - Erepxin: thuû ph©n albumoz & pepton
a.a (K0 cã t/d víi protein nguyªn vÑn, trõ cazein s÷a) - Dipeptiaza: Dipeptit
2 a.a - Prolinaza: c¾t m¹ch peptit ®Ó gi¶i phãng a.a prolin - Aminopeptidaza: c¾t m¹ch peptit phÝa nhãm amin tù do, p.gi¶i
a.a NH2- CH – CO – NH – CH – CO – NH – CH - COOH R1 R2 R3 - Enterokinaza: h.ho¸ Trisinogen
Tripsin (b/c c¾t 1 ®o¹n peptit) Axit nucleic Nucleaza Nucleotit Nucleotit Nucleotidaza Nucleosit Nucleosit Nuc