Tài liệu hội thảo Yêu cầu cải cách, cấu trúc lại kinh tế và quá trình hồi phục sau khủng hoảng

TÀI LIỆU HỘI THẢO TP.HCM, 15/08/2009 YÊU CẦU CẢI CÁCH, CẤU TRÚC LẠI KINH TẾ VÀ QUÁ TRÌNH HỒI PHỤC SAU KHỦNG HOẢNG Lê Đăng Doanh Viện Nghiên Cứu Phát triển (IDS), Hà Nội ledangdoanh@gmail.com BỐN CUỘC KHỦNG HOẢNG • Khủng hoảng tài chính toàn cầu và suy giảm kinh tế • Khủng hoảng môi trường, trái đất nóng lên, nước biển dâng cao có thể dẫn đến chấm dứt nền văn minh nhân loại trên trái đất nếu loài người không thay đổi kịp thời. • Khủng hoảng năng lượng thiếu hụt dầu lửa, giá dầu lửa tăng cao. • Khủng hoảng lương thực. – Thoát ra khỏi khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế, đồng thời cũng phải giải quyết từng bước ba cuộc khủng hoảng kia. • Doanh nghiệp có vai trò then chốt trong cả 4 cuộc khủng hoảng. CÚM A/H1N1 - NGUY CƠ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG • Nguy cơ an ninh phi truyền thống trong đó có dịch bệnh, trái đất nóng lên, khủng bố, buôn người qua biên giới, buôn bán ma tuý…là một đe dọa thực sự đối với kinh tế. • Cúm A/H1N1 là một chủng virus mới mà loài người chưa biết rõ, có thể kết hợp với các chủng virus khác, biến thể và trở nên nguy hiểm hơn. Mexico đã phải vay nóng của NHTG 250 triệu USD để trang trải chi phí và cho rằng đã vượt qua giai đọan khó khăn nhất. WHO đã nâng cấp báo động lên 6/6 và cho rằng còn quá sớm để có thể lạc quan. • Nếu trở thành đại dịch toàn cầu, WB dự báo có thể gây thiệt hai 3000 tỷ USD, GDP giảm - 5%, nhất là hàng không, du lịch, bán lẻ, ăn uống. Mỗi người, gia đình, doanh nghiệp đều phải tự phòng, chống dịch bệnh. LƯỢNG KHÍ THẢI CO2 CỦA MỘT SỐ NƯỚC TÁC ĐỘNG TỪ CUỘC KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH: VIỆT NAM Số thực tế (2002-08) và IMF dự báo (2009-14) về tăng trưởng GDP thực Tác động lên tăng trưởng ở Việt Nam và các nước láng giềng IMF, World Economic Outlook, April 2009, online database IMF dự báo kịch bản hồi phục hình chữ V Tăng trưởng dự báo của GDP thực (%) Dự báo kịch bản hồi phục 1. Kinh tế Mỹ có hồi phục theo chữ V? 2. Tăng trưởng dựa vào xuất khẩu sẽ khó khăn. 3. Can thiệp ngân sách quá lớn, vai trò Chính phủ tăng lên, thuế tăng lên. Đầu tư tư nhân không dễ dàng như trước đây. IMF, World Economic Outlook, April 2009, online database Hình thái của sự phục hồi Sự hồi phục kiểu chữ L sẽ trông như thế nào Tăng trưởng GDP thực của Nhật Bản (%) IMF, World Economic Outlook, April 2009, online database KINH TẾ MỸ • Cho đến nay và trong một thời gian nhất định, tuy bị suy yếu và mất uy tín, Mỹ vẫn là nền kinh tế lớn nhất và mạnh nhất thế giới, song không thể duy trì cách tiêu dùng quá mức dựa trên nhập siêu và tiết kiệm âm. Nhập khẩu của Mỹ sẽ giảm (bao nhiêu, cái gì?), các nước xuất sang Mỹ phải điều chỉnh. • Nếu tiếp tục đóng gúp vào sỏng tạo cụng nghệ như thế kỷ 20, Mỹ sẽ vẫn tiếp tục có ưu thế nhất định. • Phải cải cách sâu sắc hệ thống ngân hàng, tài chính. Vai trò đồng dollar bị thách thức bởi đồng Euro (và đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc) song vẫn là đồng tiền quốc tế. • Phải cấu trúc lại hệ thống ngân hàng, tài chính, ngành ô tô và nhiều ngành khác. • Vai trũ của nhà nước trong ổn định, điều tiết và giỏm sỏt kinh tế tăng lờn song không phải quay về xây dựng DNNN. KINH TẾ TRUNG QUỐC • Đã là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới xét về PPP, trở thành chủ nợ lớn nhất của Mỹ, ngày càng tự tin và lớn tiếng hơn, có tiếng nói ngày càng quan trọng trong kinh tế thế giới. • Tuy đã trở thành nền kinh tế lớn thứ hai, vượt Nhật Bản đang bị suy yếu và sẽ vượt Mỹ về quy mô trong 50 năm tới, song về khoa học-công nghệ vẫn còn khoảng cách đáng kể. • Vẫn còn nhiều vấn đề nội bộ kinh tế như chênh lệch giàu – nghèo, chênh lệch vùng – miền, doanh nghiệp nhà nước, tham nhũng, việc làm, an sinh xã hội. • Gây ô nhiễm khí thải ngày càng tăng và sẽ lớn nhất hành tinh, đang bị đòi hỏi lãnh nhận trách nhiệm. • Có tham vọng và nhu cầu quá lớn về dầu lửa, nguyên liệu, có tranh chấp lãnh thổ với tất cả các nước láng giềng, báo chí tuyên truyền chủ nghĩa dân tộc và đe doạ dùng vũ lực trở thành lo ngại của nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Trung Quốc đang làm gì? • Gói kích cầu khổng lồ đã được đưa ra vào tháng 11 năm 2008, lên tới 4 nghìn tỷ • 4 000 000 000 000 tệ tương đương 16% GDP • Các biện pháp khác cũng được đưa ra nhằm thúc đẩy sức cạnh tranh của 10 ngành công nghiệp chiến lược bao gồm: Ô tô, thép, may mặc, đóng tàu, hóa dầu, công nghiệp nhẹ, điện tử, kim loại không chứa sắt, sản xuất thiết bị và logistics, • Cắt giảm lãi suất và nới lỏng tín dụng, giảm thuế, trợ cấp tiêu dùng • Phương án chăm sóc sức khỏe: 850 triệu RMB trong vòng 3 năm Structure of spending Còn nhiều câu hỏi • Gói kích cầu có thể mang lại thêm những hỗ trợ tới đâu? • Đầu tư được thực hiện nhiều (bao gồm xây dựng lại sau động đất) • Liệu sự phục hồi này có bắt nguồn từ gói kích cầu? • Chỉ có 230 tỉ nhân dân tệ đã được giải ngân trong Q4 2008 và Q1 2009 • Tác động lâu dài của bùng nổ tăng trưởng tín dụng là gì (hơn 4.5 triệu nhân dân tệ trong Q1 2009)? • Hầu hết đều ảnh hưởng trực tiếp tới khu vực công và các doanh nghiệp nhà nước • Có những rủi ro nào cho thị trường tài chính? • T¸c ®éng cña c¸c nhãm lîi Ých? NHỮNG HỆ LỤY CỦA KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH • Đặt ra nhiều đảo lộn và nghi vấn về học thuyết và mô hình phát triển: vai trò của nhà nước và kinh tế thị trường; yêu cầu giám sát ngân hàng, tài chính; toàn cầu hoá và sự giám sát toàn cầu, chuyển dịch trong tương quan chiến lược địa-chính trị, sự suy giảm vị thế của Mỹ và sự vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc. • Tác động to lớn và toàn diện đến doanh nghiệp: sử dụng năng lượng có hiệu quả hơn và bảo vệ môi trường tốt hơn, trên một đơn vị đầu vào phải sản xuất ra giá trị gia tăng cao hơn; phải cơ cấu lại sản xuất, mặt hàng, thị trường trong một thế giới có rất nhiều biến động. Vai trò của hiệp hội. • Nhà nước phải đi đầu trong cải cách và cơ cấu lại kinh tế, hỗ trợ doanh nghiệp trong tất cả những thay đổi. “Nguồn cơn” của khủng hoảng toàn cầu Các nguyên nhân của sự hỗn loạn trên thị trường cho vay thế chấp thứ cấp 1. Thất bại của chính sách vĩ mô 2. Thật bại chính sách của nhà nước 3. Thất bại điều tiết 4. Thất bại thị trường MƯỜI KẾT LUẬN CỦA JOE STIGLITZ • Phi điều tiết và quản lý kém trên một số lĩnh vực tài chính. • Thị trường tự điều tiết không có hiệu quả như trông đợi. • Điều tiết hệ thống tài chính là cần thiết vì sự công phạt của nó. • Cần công khai minh bạch hơn nữa trong hệ thống tài chính để đánh giá đúng rủi ro • Ưu đãi tràn lan trong hệ thống ngân hàng làm tăng rủi ro vì lòng tham thiển cận. • Quản trị doanh nghiệp cần được cải thiện và giám sát tốt hơn. • Phải kiểm soát quy mô các tổ chức tài chính để tránh gây tai hoạ cho người dân vô tội. • Phải có chuẩn mức điều tiết toàn cầu để tránh một số nước thu hút dịch vụ tài chính bất bình đẳng • Các quốc gia phải tăng cường tự bảo vệ • Phải kiểm soát các hoạt động ngầm của ngân hàng TOÀN CẦU HOÁ THAY ĐỔI ? • Thương mại quốc tế và đầu tư nước ngoài giảm rất mạnh, gây thiệt hại lớn cho các nước hướng về xuất khẩu (có Việt Nam). • Các bước tiến mới khó khăn hơn: vòng đàm phán Doha? Lời nói không đi đôi với việc làm, các biện pháp bảo hộ mậu dịch tăng lên, các rào cản kỹ thuật dưới hình thức tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm ngày càng khắt khe hơn. • Việt Nam sẽ phải cạnh tranh gay gắt hơn với hàng hoá từ Trung Quốc và các nước ASEAN khác do C-AFTA và cộng đồng kinh tế ASEAN có hiệu lực từ năm 2015. • Phải có tầm nhìn dài hạn và chuẩn bị chu đáo. Tình hình tiến tới ổn định hơn? The image cannot be displayed. Your computer may not have enough memory to open the image, or the image may have been corrupted. Restart your computer, and then open the file again. If the red x still appears, you may have to delete the image and then insert it again. Nguồn: NHNN và IMF Lạm phát đã tạm thời trở về mức một con số Ye ar-on-Ye ar CPI 0 10 20 30 40 50 May-07 Nov-07 May-08 Nov-08 May-09 pe rc en t Headline Food Core Nguồn: Tổng cục Thống kê Lạm phát giảm nhờ có các chính sách bình ổn kinh tế trong năm 2008 và giá hàng hóa thế giới giảm. Tuy nhiên, các yếu tố này dường như sẽ không còn trong 6 tháng cuối năm nay. Tác động tới nhập khẩu của Mỹ Tăng trưởng nhập khẩu của Mỹ YOY: Tổng số Tăng trưởng nhập khẩu của Mỹ YOY: May mặc TÁC ĐỘNG TỪ CUỘC KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH: VIỆT NAM U.S. International Trade Commission, online database.