Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng - Chính quyền và công đoàn trong công tác an toàn vệ sinh lao động - phòng chống cháy nổ trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước

Thông báo Khoa học và Công nghệ* Số 1-2013 26 TĂNG CƯỜNG SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG - CHÍNH QUYỀN VÀ CÔNG ĐOÀN TRONG CÔNG TÁC AN TOÀN VỆ SINH LAO ĐỘNG - PHÒNG CHỐNG CHÁY NỔ TRONG THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HÓA - HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC KS. Lê Đức Gia Phó trưởng Khoa Đào tạo nghề, trường Đại học Xây dựng Miền Trung Tóm tắt: Công tác An toàn lao động – vệ sinh lao động (ATLĐ-VSLĐ), phòng chống cháy nổ là nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền lợi của Đảng, Nhà nước, của các ngành các cấp, của người lao động kể cả người sử dụng lao động, mang tính Luật pháp, tính khoa học, tính xã hội và tính nhân văn sâu sắc, gắn liền với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Người lao động kể cả người sử dụng lao động có nghĩa vụ và quyền lợi không ngừng học tập nâng cao trình độ hiểu biết về các chế độ chính sách của Nhà nước trong công tác bảo hộ lao động, các quy phạm an toàn, tác hại nghề nghiệp để có biện pháp phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. An toàn lao động, vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ tại nơi làm việc lành mạnh có giá trị nhân văn sâu sắc vì cuộc sống. Đó là nhu cầu bức thiết không thiếu được trong cuộc sống lao động sản xuất. Việc tuyên truyền, giáo dục ý thức đầy đủ sẽ góp phần hình thành lối sống công nghiệp và nhân cách giai cấp công nhân lao động. Từ khóa: An toàn, vệ sinh, cháy nổ. 1. Sự quan tâm của Đảng và nhà Nước về an toàn vệ sinh lao động phòng chống cháy nổ trong sản xuất. Bảo đảm ATLĐ-VSLĐ, chăm lo cải thiện điều kiện lao động, phòng ngừa tai nạn lao động (TNLĐ), bệnh nghề nghề nghiệp, bảo vệ sức khỏe người lao động là chính sách kinh tế - xã hội lớn của Đảng và Nhà nước ta, là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với phương châm “An toàn để sản xuất, sản xuất phải an toàn”, công tác an toàn vệ sinh lao động luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Hệ thống quan điểm, chính sách, pháp luật về công tác ATVSLĐ - PCCN đã được Đảng, Nhà nước thể chế hóa thành các văn bản quy phạm pháp luật từ hiến pháp, luật, nghị định, thông tư. Từ những căn cứ pháp lý trên các bộ, ban, ngành đã cụ thể hóa chính sách về ATLĐ-VSLĐ thành những quy định, chế độ, chính sách, tiêu chuẩn và được hướng dẫn cho mọi ngành, mọi tổ chức và cá nhân thực hiện. Đây là nhiệm vụ quan trọng không thể thiếu được trong các dự án, thiết kế, điều hành và triển khai sản xuất. Các hệ thống văn bản pháp luật của nhà nước tiếp tục bổ sung, hoàn thiện phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã chỉ rõ: "Chăm lo bảo hộ lao động; cải thiện điều kiện làm việc, hạn chế tai nạn lao động, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật lao động, đưa việc thi hành pháp luật lao động vào nền nếp, xây dựng quan hệ lao động ổn định, hài hòa, tiến bộ". Công tác ATLĐ-VSLĐ - phòng chống cháy nổ cũng đã được các bộ, ngành, ủy ban nhân dân các cấp quan tâm chỉ đạo và các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức và người lao động triển khai thực hiện, vì vậy, đã hạn chế đáng kể các tai nạn lao động, sự cố trong sản xuất, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, tình hình TNLĐ, bệnh nghề nghiệp và cháy nổ còn nhiều diễn biến phức Thông báo Khoa học và Công nghệ* Số 1-2013 27 tạp. Theo báo cáo từ Cục an toàn lao động, trong năm 2012 số vụ TNLĐ và số nạn nhân được thống kê cụ thể như sau: Cả nước đã xảy ra 6.777 vụ TNLĐ, làm 6967 người bị nạn, trong đó 606 người chết và 1.470 người bị thương nặng. Tổng thiệt hại về vật chất là 93,6 tỷ đồng và mất trên 85.000 ngày công lao động. So với năm 2011, năm 2012 số vụ TNLĐ có xu hướng tăng đáng kể (số vụ tai nạn nặng tăng 14,9%, số người bị nạn tăng 13,2% và số người chết tăng 5,6%). Có 10 địa phương để xảy ra nhiều vụ TNLĐ chết người, dẫn đầu là TPHCM, Quảng Ninh, Hà Nội, Bình Dương, Đồng Nai, Hà Tĩnh,... Trong đó, ngành nghề để xảy ra nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng nhất vẫn là lao động trong ngành khai thác mỏ, xây dựng, thợ gia công kim loại, thợ cơ khí. Cũng theo thống kê, nguyên nhân hàng đầu để xảy ra những vụ tai nạn đó là do người sử dụng lao động không huấn luyện về an toàn lao động cho người lao động và người lao động vi phạm các quy trình, biện pháp về ATLĐ. - Bên cạnh đó, tình hình cháy nổ cũng có nhiều diễn biến phức tạp, trong năm qua, cả nước đã xảy ra 1.906 vụ cháy, làm chết 73 người, bị thương 136 người, thiệt hại về tài sản ước tính 1.114 tỷ đồng và 29 vụ nổ làm chết 11 người, bị thương 50 người, gây thiệt hại 307 tỷ đồng. Như vậy, so với năm 2011, số vụ cháy tăng 5,1% , số người bị thương do cháy giảm 25,27%, thiệt hại về tài sản giảm 13,24%. - Ngày 8 tháng 12 năm 2012, tại Hà Nội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tổ chức Hội nghị tổng kết 18 năm thi hành pháp luật về ATVSLĐ và định hướng triển khai đến năm 2020. Tại hội nghị, Thứ trưởng Bùi Hồng Lĩnh cho biết: trong 18 năm qua (từ 1995 - 2012) chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện các chế độ về bảo hộ lao động, ATVSLĐ, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơiTheo báo cáo, TNLĐ có xu thế tăng nhanh: từ 840 trường hợp năm 1995 lên 3.405 trường hợp vào năm 2000 và lên tới 6.337 trường hợp vào năm 2007. Tử vong do tai lao động cũng tăng từ 264 trường hợp năm 1995 lên 406 trường hợp năm 2000 và lên tới 62 trường hợp năm 2007. Giai đoạn 2004 - 2007, số vụ tai nạn tăng trung bình hằng năm khoảng 7,5%. Giai đoạn 2007 - 2011, số vụ TNLĐ tương đối ổn định. Riêng năm 2011đã xảy ra 5.896 vụ tai nạn lao động làm 6.154 người nạn, trong đó có 574 người chết. Bình quân giai đoạn 1992 - 2000, mỗi năm xảy ra 3.000 vụ tai nạn lao động, làm chết 350 người, giai đoạn 2001- 2012, bình quân hàng năm xảy ra 6.000 vụ TNLĐ, làm hơn 6.000 người bị nạn, trong đó có khoảng 500 vụ tai nạn chết người, làm gần 600 người chết. Tai nạn lao động nghiêm trọng tập trung nhiều trong lĩnh vực xây dựng, khai thác khoáng sản và sử dụng hóa chất. Bệnh nghề nghiệp cũng có xu hướng tăng gia tăng cả về số người mắc bệnh và loại bệnh. Tổng người mắc bệnh đã qua giám định tính đến cuối năm 2011 là 27.246 trường hợp, trong đó bệnh bụi phổi silic là 20.220 ca (chiếm 75,1%), điếc là 4.202 ca (chiếm 15%). 2. Thực trạng dẫn đến tai nạn gia tăng là do các nguyên nhân chủ yếu sau: - Các cấp ủy Đảng ở Cơ sở, Ban ngành chưa thấy hết tầm quan trọng của công tác ATVSLĐ trong sản xuất, kinh doanh để lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên. - Hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực ATVSLĐ còn hạn chế. Thông báo Khoa học và Công nghệ* Số 1-2013 28 - Việc tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về lĩnh vực ATVSLĐ chưa kịp thời, phần lớn người lao động chưa được huấn luyện về cách phòng chống tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, nhất là người lao động làm nghề vận hành máy móc, thiết bị, điện, hóa chất, vật liệu nổ, dẫn đến gây tai nạn lao động, nhiễm độc hóa chất. - Đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước về ATVSLĐ từ sở, ban, ngành còn thiếu về số lượng và chuyên môn còn hạn chế, bất cập. Công tác thanh tra, giám sát vẫn chưa hiệu quả. - Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng lao động chưa qua đào tạo, chạy theo lợi nhuận quá mức, không quan tâm đến quyền lợi của người lao động. Nhận thức của người sử dụng lao động về ATVSLĐ chưa đầy đủ, còn quá đơn giản; không tổ chức huấn luyện ATVSLĐ cho người lao động, không trang bị hoặc trang bị không đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân cho người lao động; thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi chưa hợp lý; không có nội quy, quy trình làm việc an toàn cho máy móc thiết bị (H1) H1. Người lao động làm việc trên cao không thắt dây an toàn - Ý thức chấp hành pháp luật về ATVSLĐ - PCCN của người lao động còn thấp, không tuân thủ các biện pháp bảo đảm an toàn lao động, nội quy, quy trình làm việc an toàn không sử dụng các phương tiện bảo vệ cá nhân, không dự các khóa huấn luyện về ATVSLĐ do người sử dụng lao động tổ chức. Người lao động chỉ mong có việc làm, có thu nhập mà không quan tâm nhiều đến việc tuân thủ các quy định pháp luật, nội quy, quy trình làm việc an toàn. - Việc xử lý các vụ tai nạn lao động nghiêm trọng và chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe làm cho doanh nghiệp và người sử dụng lao động coi thường pháp luật. Các vụ tai nạn lao động chết người hầu hết đều xử lý hành chính nội bộ, số vụ truy cứu trách nhiệm hình sự đều mang tính án điểm nên không có tác dụng giáo dục, phòng ngừa việc tái diễn và thiếu các giải pháp hữu hiệu để giảm tai nạn lao động. - Trình độ công nghệ của các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn lạc hậu, thiếu an toàn, nhiều vị trí lao động không an toàn, rất ít công nhân sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân. - Về phía các cơ quan quản lý nhà nước, chưa thực sự chú trọng đến công tác thanh tra, kiểm tra cũng như chế tài xử phạt chưa đủ mạnh để các doanh nghiệp, người sử dụng lao động, người lao động chấp hành những quy định của pháp luật về công tác an toàn, vệ sinh lao động, bệnh nghề nghiệp, phòng chống cháy nổ. 3. Một số giải pháp hạn chế tai nạn lao động, vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ tại nơi làm việc. - Công tác ATLĐ-VSLĐ, phòng chống cháy nổ nơi làm việc là trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội và mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là của người chủ sử dụng lao động và người lao động. - Từ năm 1998 đến nay vào trung tuần tháng 3 hàng năm Bộ Lao động Thương binh và Xã hội tổ chức Tuần lễ quốc gia về ATVSLĐ – PCCN. Chương trình này đã Thông báo Khoa học và Công nghệ* Số 1-2013 29 nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của Chính phủ, được các bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, các địa phương và doanh nghiệp trong cả nước tích cực hưởng ứng, phản ánh được sự quan tâm của các cấp chính quyền, đoàn thể, xã hội trong công tác quản lý và tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người lao động có nhận thức đầy đủ hơn và tự giác chấp hành các quy định pháp luật về ATVSLĐ - PCCN trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Các hoạt động hưởng ứng Tuần lễ hằng năm được triển khai phong phú, hiệu quả, hướng về cơ sở. Bên cạnh đó, hoạt động thông tin tuyên truyền được triển khai rộng khắp trên cả nước. Các cơ quan báo, đài phát thanh và truyền hình trung ương và địa phương đã liên tục phát sóng, đưa tin, bài, phóng sự, tiểu phẩm về các hoạt động liên quan đến tuần lễ. Một số bộ, ngành cũng có nhiều hoạt động tuyên truyền có hiệu quả. - Tuần lễ quốc gia ATVSLĐ - PCCN lần thứ 15 được tổ chức vào ngày 17 tháng 3 năm 2013 tại tỉnh Bắc Giang, tiếp tục thực hiện phương châm chỉ đạo tổ chức Tuần lễ quốc gia: "Hướng về doanh nghiệp, cơ sở với hoạt động thiết thực, hiệu quả, tránh phô trương, hình thức", hướng tới xây dựng văn hóa an toàn lao động, phòng ngừa hiệu quả tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, vì sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội. - Các ngành, các cấp, các doanh nghiệp, đơn vị, cơ sở sản xuất kinh doanh đẩy mạnh công tác tuyên truyền dưới mọi hình thức nhằm nêu cao nhận thức của toàn xã hội về ATVSLĐ - PCCN. Thực hiện nghiêm chỉnh quy định của nhà nước về ATVSLĐ – PCCN, các chế độ bảo hộ lao động, các tiêu chuẩn, quy chuẩn quy phạm kỹ thuật liên quan đến máy móc, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động . Tăng cường công tác tự kiểm tra tại các doanh nghiệp và có biện pháp kịp thời để chấn chỉnh những thiếu sót. Trên cơ sở đó thúc đẩy các hoạt động để đảm bảo điều kiện lao động an toàn, bảo vệ sức khỏe người lao động, phòng ngừa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Phát động phong trào thi đua cam kết bảo đảm ATVSLĐ - PCCN tại doanh nghiệp và tổ chức cho phân xưởng, tổ, đội sản xuất đăng ký đơn vị ATVSLĐ, không để xảy ra tai nạn, sự cố sản xuất đồng thời khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích về thực hiện công tác ATLĐ-VSLĐ. H2. Bộ trưởng (BLĐ -TB&XH ) Phạm Thị Hải Chuyền phát biểu tại lễ phát động - Công đoàn cơ sở có trách nhiệm vận động người lao động chấp hành nghiêm chỉnh các quy định, nội quy về ATLĐ-VSLĐ, xây dựng phong trào đảm bảo ATLĐ-VSLĐ trong doanh nghiệp, đơn vị; xây dựng và duy trì hoạt động của mạng lưới an toàn và vệ sinh viên. Thông báo Khoa học và Công nghệ* Số 1-2013 30 - Thực hiện Nghị định số 06/CP ngày 20 - 01- 1995 của Chính Phủ quy định chi tiết một số điều của Bộ Luật Lao động về an toàn lao động, vệ sinh lao động và sự chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc đưa nội dung ATLĐ-VSLĐ vào chương trình giảng dạy trong các trường đại học, các trường kỹ thuật, nghiệp vụ, quản lý và dạy nghề. - Trong những năm qua Trường Đại học Xây dựng Miền Trung thực hiện nghiêm chỉnh nghị định của Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng đề cương 30 tiết ATLĐ-VSLĐ vào học chính khóa cho các ngành kỹ thuật xây dựng dân dụng và công nghiệp, xây dựng cầu đường, kiến trúc, kinh tế xây dựng, kỹ thuật hạ tầng đô thị, ngành cấp thoát nước và dạy nghề. Nhà trường ý thức rằng phần lớn các vụ TNLĐ có nguyên nhân từ chính con người, việc tăng cường nhận thức về ATVSLĐ cần được thực hiện ở phạm vi đào tạo tập trung chính khóa, bồi dưỡng kiến thức ATVSLĐ cho các lớp xác định bậc thợ. Chương trình này rất bổ ích đối với đội ngũ kỹ thuật viên, công nhân kỹ thuật để nâng cao kiến thức về ATVSLĐ, chính những con người này sau khi ra trường sẽ trở thành cán bộ quản lý hoặc an toàn viên, tuyên truyền viên góp phần giảm thiểu về các trường hợp mất an toàn lao động trong quá trình sản xuất. - Phát biểu tại lễ Mít tinh phát động Tuần lễ Quốc gia an toàn vệ sinh lao động – phòng chống cháy nổ lần thứ 15 năm 2013 tại Bắc Giang, ngài Sziraczki Gyorgy, Giám đốc ILO tại Hà Nội đã đưa ra thông điệp “An toàn lao động đồng nghĩa với phát triển việc làm bền vững”. Còn ngài Jonh Nielsen, Đại sứ Đan Mạch, khẳng định: “Phòng ngừa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp là đầu tư hiệu quả nhất cho sự nghiệp phát triển bền vững của doanh nghiệp trong tương lai”. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. [2] Nghị định số 06/CP ngày 20 tháng 01 năm 1995 của Chính Phủ. Quy định chi tiết một số điều của Bộ Luật Lao động về an toàn lao động, vệ sinh lao động. [3] Các văn bản hướng dẫn thực hiện công tác an toàn và vệ sinh lao động. 2001. Nxb Xây dựng. [4] Tập hợp tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn trong xây dựng 2007. [5] Bộ luật lao động của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Đã được sửa đổi, bổ sung năm 2002).