Tạp chí Khoa học - Đại học thủ đô Hà Nội - Số 21 - 1/2018

TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 21/2018 1 Số 27 N o 27/2013 TR¦êNG §¹I HäC thñ ®« hµ néi Hanoi Metropolitan university Tạp chí SCIENCE JOURNAL OF HANOI METROPOLITAN UNIVERSITY ISSN 2354-1512 Số 21  khoa häc x· héi vµ gi¸o dôc th¸ng 1  2018 2 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI T¹P CHÝ KHOA HäC TR¦êNG §¹I HäC THñ §¤ Hµ NéI SCIENTIFIC JOURNAL OF HANOI METROPOLITAN UNIVERSITY (Tạp chí xuất bản định kì 1 tháng/số) Tæng Biªn tËp §Æng V¨n Soa Phã Tæng biªn tËp Vò C«ng H¶o Héi đång Biªn tËp Bïi V¨n Qu©n §Æng Thµnh H­ng NguyÔn M¹nh Hïng NguyÔn Anh TuÊn Ch©u V¨n Minh NguyÔn V¨n M· §ç Hång C­êng NguyÔn V¨n C­ Lª Huy B¾c Ph¹m Quèc Sö NguyÔn Huy Kû §Æng Ngäc Quang NguyÔn ThÞ BÝch Hµ NguyÔn ¸i ViÖt Ph¹m V¨n Hoan Lª Huy Hoµng Th­ kÝ tßa so¹n Lê Thị Hiền Biªn tËp kÜ thuËt Ph¹m ThÞ Thanh Editor-in-Chief Dang Van Soa Associate Editor-in-Chief Vu Cong Hao Editorial Board Bui Van Quan Dang Thanh Hung Nguyen Manh Hung Nguyen Anh Tuan Chau Van Minh Nguyen Van Ma Do Hong Cuong Nguyen Van Cu Le Huy Bac Pham Quoc Su Nguyen Huy Ky Dang Ngoc Quang Nguyen Thi Bich Ha Nguyen Ai Viet Pham Van Hoan Le Huy Hoang Secretary of the Journal Le Thi Hien Technical Editor Pham Thi Thanh GiÊy phÐp ho¹t ®éng b¸o chÝ sè 571/GP-BTTTT cÊp ngµy 26/10/2015 In 200 cuèn t¹i Tr­êng §H Thñ ®« Hµ Néi. In xong vµ nép l­u chiÓu th¸ng 1/2018 TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 21/2018 3 MỤC LỤC Trang 1. THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT CỦA V.HUGO TỪ GÓC NHÌN PHÂN TÂM HỌC ..................................................................................................................................... 5 The art creation through V.Hugo’s works from psychoanalytic perspective Lê Nguyên Cẩn 2. THẾ GIỚI “MA MỊ” TRONG TIỂU THUYẾT KÌ ẢO CỦA PHAN HỒN NHIÊN .............................. 15 A magical world in Phan Hon Nhien’s fantasy novels Trần Thị Mai 3. KHẢO SÁT, XÁC LẬP VĂN BẢN THƠ CA NGUYỄN BẢO – TÁC GIẢ VĂN HỌC TIÊU BIỂU THẾ KỈ XV .................................................................................................................................. 24 Survey and documentation for the works of Nguyen Bao - a typical writer in the XV century Hà Minh, Vũ Anh Tuấn 4. CÁI ÁC VÀ SỰ HÓA GIẢI TRONG CÕI NGƯỜI RUNG CHUÔNG TẬN THẾ CỦA HỒ ANH THÁI .............................................................................................................................................. 37 Evil and its change in the work "Apocalypse Hotel" by Ho Anh Thai Đỗ Tiến Minh 5. TÌM HIỂU “ĐÔNG KINH NGHĨA THỤC” QUA VIỆC NGHIÊN CỨU MỘT TÌNH HUỐNG NGHIÊN CỨU ......................................................................................................................................... 44 Comparing two writings that were on the same topic “The Tonkin Free School movement” Lê Thời Tân 6. ỨNG DỤNG MÔ HÌNH THAM QUAN ẢO TRONG QUẢNG BÁ DU LỊCH ĐỀN HÙNG ............... 55 Application of virtual tour in tourism promotion of Hung King Temple Nguyễn Hùng Cường, Nguyễn Thu Thúy 7. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ CHO HỌC SINH, SINH VIÊN VIỆT NAM .............................................................................................................................................. 63 Viewpoint of Ho Chi Minh on Political Education for Vietnamese students Dương Văn Khoa, Nguyễn Thị Nga 8. ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC ............................................................................................................................................... 73 A proposal on structures and criteria for assessing self-directed learning completence of primary school students Trần Thị Hà Giang, Nguyễn Huyền Chang, Phạm Việt Quỳnh, Kiều Thị Thu Giang 9. MỘT VÀI SUY NGHĨ TỪ VIỆC KHẢO SÁT NGỮ LIỆU DẠY HỌC TẬP ĐỌC LỚP 4, 5 TRONG SÁCH GIÁO KHOA TIẾNG VIỆT TIỂU HỌC HIỆN HÀNH ............................................... 83 Some thoughts from the investigation of teaching materials in grades 4 and 5 in the current Vietnamese language textbook Trịnh Cam Ly 10. THIẾT KẾ TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN TỰ HỌC MÔN HÓA HỌC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................................................................................................................................. 94 Designing guideline documents for self-studying in Chemistry for high school students Đào Thị Kim Nhung, Phạm Thị Bình 4 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 11. ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ HỌC PHẦN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ........................................................................................... 106 Change the assessment of term - the basic principles of Marxism- towards capacity development for the students of Hanoi National University of Education Nguyễn Thị Nga 12. CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN VĂN HÓA CỦA HÀN QUỐC VÀ MỘT SỐ GỢI Ý CHO VIỆT NAM ............................................................................................................................................ 116 The developing policy on culture of the Republic of Korea and some suggestions for Viet Nam Phạm Thị Thanh 13. NHẬN DIỆN CỘNG ĐỒNG NGƯ DÂN VẠN CHÀI HẠ LONG QUA VÀI NÉT PHÁC THẢO .... 128 Identifying the Halong fishermen community with some characteristics Đoàn Văn Thắng 14. VĂN HÓA DOANH NGHIỆP – CHÌA KHÓA PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN VIỆT NAM ............................................................................................................................... 140 Enterprise culture – The developing key of Vietnamese private businesses Nguyễn Thị Thanh Thủy 15. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG .............................................................................................................................. 149 Developing competencies of modelization in teaching Mathematics to students Phạm Thị Diệu Thùy, Dương Thị Hà 16. KINH NGHIỆM GIẢNG DẠY TIẾNG ANH CHUYÊN NGÀNH GIÁO DỤC MẦM NON Ở ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ............................................................................................................. 157 Experiences in teaching subject English in early childhood education in Hanoi National University of Education Hoàng Quý Tỉnh 17. NGHIÊN CỨU ĐƯA TRUYỆN LỊCH SỬ VIẾT CHO THIẾU NHI VÀO NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG ........................................................................................................................................ 164 Some proposes on introducing historical fiction book for children Trần Hải Toàn 18. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GIÁO DỤC QUYỀN CON NGƯỜI CHO HỌC SINH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................................................................................................ 172 Human rights education for students in Viet Nam Nguyễn Thị Xiêm TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 21/2018 5 THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT CỦA V.HUGO TỪ GÓC NHÌN PHÂN TÂM HỌC Lê Nguyên Cẩn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt: Bài viết tập trung nhận diện tính độc đáo trong nghệ thuật xây dựng kiểu nhân vật lãng mạn đi trước thời đại trong sự nghiệp sáng tác của V.Hugo từ góc nhìn phân tâm học, cho dù phân tâm học chỉ trở thành lý thuyết nghiên cứu và phân tích tác phẩm văn chương ra đời sau khi V.Hugo đã đi vào cõi bất tử. Làm sáng tỏ kiểu nhân vật lãng mạn trong các tác phẩm của V.Hugo dưới góc nhìn phân tâm học sẽ giúp hé mở phần nào sự đặc sắc, độc đáo của thiên tài nghệ thuật này. Từ khóa: Phân tâm học, chủ nghĩa lãng mạn, kiểu nhân vật lãng mạn, V.Hugo Nhận bài ngày 27.10.2017; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 10.1.2018 Liên hệ tác giả: Lê Nguyên Cẩn; Email: lenguyencan@yahoo.com.vn 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Victor Hugo là thiên tài sáng tạo nghệ thuật lỗi lạc của nước Pháp thế kỉ XIX, người đã để lại một di sản văn chương đồ sộ gồm 14 tập thơ với trên hai vạn câu thơ, 10 tiểu thuyết, 10 vở kịch cùng nhiều trước tác về lý luận nghệ thuật mở đường cho sự thành công của chủ nghĩa lãng mạn Pháp nói riêng và của châu Âu nói chung. Cho đến nay, số công trình nghiên cứu về di sản đó trong và ngoài nước Pháp đã khó có thể thống kê hết được. Trong văn học Pháp, người cũng có sự nghiệp sáng tạo và di sản đồ sộ, vinh quang như V.Hugo, cũng được giới học thuật quan tâm, nghiên cứu nhiều thì chỉ có nhà văn hiện thực H.de Balzac. Còn Phân tâm học gắn liền với tên tuổi của Sigmund Freud – nhà khoa học thần kinh lỗi lạc – người có tầm ảnh hưởng to lớn đến văn học nghệ thuật châu Âu tới mức có người đã nói rằng phía sau các tác phẩm lớn của văn học châu Âu thế kỉ XX đều có bóng dáng của nhà phân tâm học này. Nghiên cứu thế giới nhân vật của V.Hugo từ góc nhìn Phân tâm học là một hướng mới, cho phép nhận diện và đánh giá những sáng tạo đi trước thời đại của nhà văn. 6 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 2. NỘI DUNG 2.1. Lý thuyết phân tâm học của S.Freud Trước hết, cũng cần thiết phải nhắc lại một số nội dung cơ bản của lý thuyết phân tâm học. Thuật ngữ psychanalyse – là sự phân tích (l’analyse) tâm lý (la psychique) hay sự phân tích thế giới tâm thần (của con người) – còn được dịch là tâm phân học. Lý thuyết phân tâm học được xây dựng từ những thực nghiệm y học lâu dài của chính bản thân Freud – bác sĩ chuyên khoa Thần kinh học – và được công bố trong nhiều công trình nghiên cứu [1], từ tác phẩm đầu tiên: Bình giải các giấc mơ (L’interprétation des Rêves – 1900), cho tới tác phẩm cuối cùng Sự bất ổn trong nền văn minh (La Malaise dans la civilisation - 1930). Các tác phẩm của Freud đều tập trung ở các mức độ khác nhau làm rõ vấn đề cái vô thức – l’inconscience trong bản thể con người, bởi lẽ cho tới thế kỉ XIX, giới khoa học phương Tây vẫn đang chỉ đổ xô vào lĩnh vực cái ý thức – la conscience, cho dù ngay từ thời cổ đại Hy Lạp, nhà triết học Platon đã đề cập tới tới khía cạnh trực giác trong con người khi ông đưa ra hình ảnh coi tư duy là một cỗ xe song mã mà người điều khiển xe phải chỉ huy cùng lúc hai con ngựa, một con là trực giác một con là lý trí, để đi tới chân lý khả nhiên cuối cùng. Sang thế kỉ XX, vấn đề trực giác được quan tâm nghiên cứu rộng rãi, bởi vì hơn bao giờ hết, vấn đề con người trong thế kỉ này được đặt ra một cách cấp thiết. Quan niệm con người là một tiểu vũ trụ được mặc nhiên thừa nhận và trong tiểu vũ trụ đó, năng lực trực giác - cái gắn liền với lĩnh vực vô thức của con người - được quan tâm nghiên cứu hàng đầu, bởi vì năng lực trực giác giúp con người hiểu biết và giải đáp được những vấn đề cơ bản về thế giới xung quanh, về bản chất cuộc sống Albert Eistein đã từng kinh ngạc thốt lên khi nhận ra cái vô thức trong sự tư duy về thế giới: “Điều khó hiểu nhất về thế giới là ở chỗ thế giới là có thể hiểu được – The most incomprehensible thing the word is that it is comprehensible”. Quan niệm của Freud về cái vô thức mở đường lý giải hiện tượng nhị hóa nhân cách (le dédoublement de la personnalité) liên quan tới năng lực trực giác trong cái vô thức của con người, gắn với kiểu nhân vật nhị hóa hay lưỡng hóa nhân cách, hiện tượng xảy ra khi ta không thể nào kiểm soát, điều khiển hay hiểu được bản thân mình, mà hiện tượng giản đơn thường gặp là trạng thái “mộng du - le somnambulisme”. Vượt lên trên các kiến giải đã có (từ La Rochefoucauld, G.W.Leibniz, A.Schopenhauer, F.Nietzsche), Freud đã chỉ ra bản thân vô thức chính là những tình cảm khát khao, mộng tưởng không cùng, dục vọng không được thỏa mãn, những thèm muốn không được đền đáp, những chấn thương tinh thần đủ loại, những kinh nghiệm thành công hay thất bại, những hình thức tự sướng, tự TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 21/2018 7 mê gắn với kiểu nhân vật chấn thương tinh thần (le traumatisme psychique), kiểu nhân vật luôn mang trong mình mặc cảm tội lỗi về tội tổ tông, mặc cảm con người bị đày ải, bị bỏ rơi trong cõi nhân gian hoang tàn vắng lạnh- cõi trần ai nơi nhân tính thế thái bị bán lại mua đi, thế giới nhân quần bị xô đẩy trong cuộc chiến sinh tồn dữ dội,gắn với nỗi sợ hãi hoảng loạn, trong trạng thái loạn thần - hystérie khi chợt nhớ ra một kí ức hay một hoài niệm tạo thành nỗi đau bất tận trong bản thể mỗi con người [2]. Tất cả các tình cảm ấy đều bị dồn nén lại, đều bị nhốt chặt trong căn hầm tăm tối của vô thức theo cách diễn tả của các nhà phân tâm học, và tất cả chỉ chờ cơ hội là vượt thoát ra tham gia vào các hoạt động của chính người đó nhưng người đó không thể kiểm soát được những tình cảm đủ loại ấy của chính mình. Cơ cấu tâm lý của con người nhìn trong tổng thể, theo Freud, gồm: ý thức (la conscience) - vô thức (l’inconscience) và cái để nối hai phạm vi này lại với nhau là cái tiền vô thức (la préconscience) hay tiềm thức (la subconscience). Cơ cấu tâm lý này cho thấy tầm quan trọng của vô thức trong thế giới hữu thức, của cái phi lý trong thế giới hợp lý, vốn đã là những vấn đề nổi lên trong triết học và văn học phương Tây thế kỉ XX, là cái để xác lập các định đề phê phán năng lực trí tuệ, và thông qua đó là phê phán năng lực con người cũng như năng lực khoa học của con người, ở thế kỉ này. Trên cơ sở các nghiên cứu về vô thức, Freud xác lập lý thuyết cơ cấu toàn diện về nhân cách với mô hình ba tầng nhân cách, gồm tầng thứ nhất là tầng bản năng – phi ngã – le Ça – bao gồm các biểu hiện trong mọi hành động bản năng, ngẫu nhiên, không suy nghĩ, những thèm muốn bản năng, tàn bạo, hoang dã, là công cụ trong tay những người khác hay những thế lực khác tạo ra kiểu nhân vật sống bằng bản năng, hành động theo bản năng, mất đi khả năng phân biệt lẽ phải lẽ trái, kiểu nửa người nửa ngợm, kiểu nhân vật lưu manh côn đồ dã man du đãng bất chấp đạo lý. Tầng thứ hai là tầng bản ngã – le Moi, là tầng chứa đựng sức mạnh điều tiết của lí trí, tạo ra tính chất hữu thức cho hành động, tạo ra hành động có kiểm soát, có tự chủ của con người tạo ra các kiểu người theo chủng loại, theo phân hạnglớp lang trong chuẩn mực phân vai của xã hội mà về cơ bản có thể coi đây là kiểu nhân vật đặc trưng của chủ nghĩa hiện thực được kết tinh thành các điển hình loại hạng thường thấy. Bản ngã theo Freud là người cầm lái của con thuyền nhân cách. Tầng thứ ba là tầng Siêu ngã – le Surmoi, bao gồm các thể chế luật pháp, mọi quy định ràng buộc của các thiết chế đạo đức, văn hóa, tôn giáo mà bản ngã phải phục tùng hay bị bắt buộc phải tuân thủ, tạo thành kiểu anh hùng lãng mạn thể hiện qua sự xung đột của nhân vật với chuẩn mực thời đại, tạo ra kiểu con người thừa, con người đầu thai nhầm thế kỉ, hay cực đoan hơn là kiểu người siêu nhân, kiểu tướng cướp sống ngoài pháp luật theo tiêu chí “ta là một, là riêng, là thứ nhất”. Nếu các thiết chế nhân định đó tác động tích cực tới bản ngã, giúp bản ngã vượt lên những trở ngại thì chính các thiết chế đó cũng sẽ trở thành nội dung của bản ngã, nghĩa 8 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI là cái siêu ngã - cái nằm ngoài tôi - tự chuyển hóa trở thành cái trong tôi, cái cho tôi, hay nói cách khác là tạo ra sự chuyển hóa từ tự phát thành tự giác thường gặp trong rất nhiều hình tượng văn chương các thời đại, và thường được lý giải theo nhiều góc độ khác nhau [3]. Bên cạnh lý thuyết về cái vô thức là lý thuyết về tính dục (la sexualité). Trước hết, tính dục là một dạng thức bao quát của mọi cung bậc tình cảm của con người, tồn tại trong suốt cuộc đời con người, được cổ nhân khái quát thành Lục dục (Sắc dục, Thính dục, Hương dục, Vị dục, Xúc dục, Pháp dục) và Thất tình (Hỷ, Nộ, Ái, Ố, Ai, Lạc, Dục). Tính dục khác với tính sinh dục (le Génital), cái gắn với chức năng sinh sản duy trì nòi giống, gắn với các hoạt động giao cấu, giao hợp vốn được miêu tả tràn lan dưới góc độ bản năng thú tính, kích dục thấp hèn trong một số tác phẩm văn chươngvà thường được tung hê thành văn chương phân tâm học. Tính dục của Freud cao cả hơn nhiều. Hạt nhân của lý thuyết tính dục là quan niệm về libido, được Freud dùng để chỉ năng lực tính dục trong mỗi con người và đồng thời cũng là bản năng vô thức quan trọng nhất, quy định sự tồn tại và phát triển thành các giai đoạn tiến hóa khác nhau của mỗi đời người. Lý thuyết về các giai đoạn tự đồng khoái (l’auto-érotisme) và tự dị khoái (l’hétéro- érotisme) được xác lập kèm theo việc minh định các vùng nhạy cảm trên cơ thể người, gắn với sự hình thành và phát triển nhân cách của con người, gồm giai đoạn sùng bái dương vật (la Stade phallique) gắn với mặc cảm Oedipe (la complex d’Oedipe) gắn với trẻ trai và mặc cảm Electre (la complex d’Electre) – gắn với trẻ gái; tiếp đó là thời kỳ tiềm phục (la stade de l’ambuscade) gắn với giai đoạn con người mở rộng giao tiếp với thế giới xung quanh và các hoạt động của con người kể cả hoạt động khám phá sáng tạo đều bị đặt trong giới hạn của “bờ đê đạo đức”, giới hạn đảm bảo cho con người phát triển trong một quỹ đạo phi bản năng; và thời kỳ sinh dục (la stade génitale) gắn với đặc điểm mới về nhân cách, gắn với độ tuổi từ 12 đến khoảng 17, 18, gắn với tuổi dậy thì bao gồm cả các xáo trộn về tâm sinh lý thường dẫn tới hình thức sống thụ động dẫn tới lối sống nội tâm, co mình hay ẩn mình trong các “tháp ngà”, mà các tác động xã hội bên ngoài thường làm cho đứa trẻ rơi vào trạng thái lo âu sợ hãi, rơi vào trạng thái tự kỷ. Theo Freud, các mặc cảm này tác động tới sự hình thành nhân cách của trẻ trong quá trình phát triển để trẻ tự thích nghi và thích nghi với hoàn cảnh xã hội, với môi trường nơi nó sinh sống, mà trong những điều kiện sống đó, nó phải đương đầu với vô số những khó khăn mà nó không muốn, cũng như phải vất vả để tiếp nhận các thuận lợi vốn dĩ là thuộc về nó. Sự xung đột giữa nguyên tắc khoái cảm (le principe du plaisir) như là những nhu cầu, những tham vọng, những đòi hỏi đủ loại và nguyên tắc thực tế (le principe de la réalité), như là nguyên tắc điều chỉnh các ham muốn, ức chế các dục vọng, tiết độ đủ điều các nhu cầu thường xuyên xảy ra, dẫn tới sự dồn nén các cảm xúc, kiềm chế mọi tình cảm hoặc bằng các thiết chế đạo đức xã hội, hoặc bằng hoàn cảnh sống đặc thù... dẫn tới nỗi đau về tinh thần và thể xác, dẫn tới những hình thức cam chịu, kéo theo những nỗi đau bất tận, những mặc cảm tội lỗi triền miên TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 21/2018 9 Việc giải quyết sự xung đột muôn thuở giữa hai con người trong một con người, giữa cái tôi và cái nó trong bản thể con người được giải tỏa bằng các giấc mơ mà theo Freud, giấc mơ là con đường vương giả dẫn tới vô thức hay bằng sự tưởng tượng, tạo ra cách thức lý giải các hiện tượng văn chương đặc biệt trong thế kỉ XX, chẳng hạn giấc mơ về các ẩn ức trong Ông già và biển cả của E.Hemingway, trong Âm thanh và cuồng nộ của W.Faulkner, trong Sa mạc của J.M.G. Le Clézio hay lý giải vấn đề huyền thoại hoặc các biểu tượng nghệ thuật trong văn học phương Tây thế kỉ XX. Giải tỏa sự dồn nén bằng giấc mơ hay bằng sự tưởng tượng tạo ra sự thăng hoa trong nghệ thuật, cho phép con người thăng hoa vào nghệ thuật, bởi vì theo Freud thì nghệ thuật chính là sự thỏa hiệp tối ưu giữa nguyên tắc khoái cảm và nguyên tắc thực tế, cho dù hình thức thăng hoa vào nghệ thuật không phải là hình thức phổ quát, bởi lẽ không phải ai cũng có tư chất nghệ sĩ. Quan niệm của Freud coi sản phẩm nghệ thuật là sự thăng hoa, là sự giải phóng của các libido-năng lực tính dục đã một thời gây ra nhiều tranh cãi, mặc dù trên thực tế đã có không ít những tác phẩm văn học nghệ thuật được tạo ra theo cách giải tỏa sự dồn nén ấy bằng thăng hoa mà bức tranh Guernica của Picasso là một ví dụ. Sự giải tỏa này thường dẫn tới những hình tượng kỳ vĩ, những tưởng tượng hoang đường kỳ ảo đa dạng, một mặt vừa làm phong phú cho thế giới nghệ thuật mặt khác vừa tạo ra sự hưng phấn t