Thực hành unix, linux

Thực hành UNIX/Linux - phần 1 - Nội dung • Giới thiệu • Khái niệm cơ bản về người dùng - account • Các lệnh cơ bản trong Linux/Unix • Hệ thống file, lệnh thao tác trên hệ thống file • Đổi hướng xuất nhập, pipe • Trình soạn thảo vi (visual intepreter) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.2 Giới thiệu • Thực hành trên hệ điều hành *nix • Có thể login trực tiếp hay dùng chương trình telnet/ssh để kết nối đến máy *nix • Mỗi người dùng phải có một tài khoản (account) để sử dụng hệ thống. Mỗi tài khoản gồm có: z Tên sử dụng (username) z Mật khẩu (password) z Thư mục làm việc (home directory) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.3 Login và logout login Unix Mac II logout exit Ctrl + D Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.4 Đăng nhập hệ thống • Trực tiếp: tại dấu nhắc của hệ thống, gõ username và password • Kết nối đến server từ qua chương trình telnet trên các máy Windows: chọn menu Start Æ RunÆ gõ “telnet …”Æ Click OK button. • Lệnh telnet có thể có tham số hoặc là không z Nếu có tham số thì đó phải là địa chỉ IP hoặc tên của máy đích mà bạn muốn kết nối đến z Nếu không có tham số thì tại dấu nhắc telnet> gõ lệnh open Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.5 Đăng nhập hệ thống (t.t) • Ví dụ, kết nối đến máy có địa chỉ IP là 172.28.12.11 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.6 Đăng nhập hệ thống (t.t) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.7 Đăng xuất hệ thống • Khi kết thúc công việc, cần phải thoát khỏi hệ thống: Gõ: exit, Ctrl + D hoặc đóng cửa sổ telnet • Tất cả các quá trình đang chạy đều kết thúc (ngoại trừ các quá trình được thực hiện với lệnh nohup) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.8 Một số chú ý • Hệ thống *nix phân biệt chữ hoa và chữ thường • Nếu đăng nhập từ các máy Windows, cần tắt các chương trình gõ tiếng Việt (Unikey, Vietkey …) • Để xoá ký tự trước đó, có thể dùng phím Backspace trong một số trường hợp không dùng phím Delete được. Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.9 Các lệnh cơ bản • Một lệnh *nix cơ bản có định dạng như sau • Ví dụ: ls -l /etc cd /tmp (no option) whoami (no option and argument) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.10 Danh định (identifier) • Mỗi người dùng có một danh định duy nhất trong hệ thống. Đối với người dùng, danh định chính là username duy nhất trong hệ thống • Đối với hệ thống, một danh định người dùng bao gồm: z UID (user identifier) z GID (group identifier) • Lệnh hiển thị thông tin về UID và GID: id • Lệnh cho biết danh định: whoami hoặc who am i Ví dụ: $ who am i a01 pts/1 Apr 2 14:38 $ whoami a01 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.11 Thư mục home, thư mục hiện hành • Mỗi người dùng trong hệ thống đều có một thư mục home và người đó có toàn quyền trong đó • Thư mục home Dùng lệnh echo để hiển thị biến môi trường HOME: $ echo $HOME /home/img • Thư mục làm việc (hay thư mục hiện hành) Dùng lệnh pwd $ pwd /home/img Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.12 Hiển thị người dùng có mặt trong hệ thống • Lệnh who $ who root pts/1 Aug 17 15:02 (172.28.12.14) mpi pts/2 Aug 17 15:05 (172.28.10.143) a01 pts/8 Aug 17 14:25 (172.28.11.192) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.13 *nix password *nix Mac II Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.14 Thay đổi mật khẩu • Lúc đầu, người dùng log on vào hệ thống có thể không cần mật khẩu. Tuy nhiên, người dùng phải thay đổi sau đó (ít nhất 6 ký tự, bao gồm các chữ cái, ký số hoặc ký tự đặc biệt). • Dùng lệnh passwd để thay đổi mật khẩu $ passwd New password: Confirm new password: Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.15 Để được trợ giúp • Dùng lệnh man (manual) để xem trợ giúp cho một lệnh hay một hàm nào đó. • Một số phím chức năng trong lệnh man -Kết thúc: q -Về trang trước: b -Về trang sau: f • Ví dụ $ man passwd PASSWD(1) User utilities PASSWD(1) NAME passwd - update a user's authentication tokens(s) SYNOPSIS passwd [-k]] [-l] [-u [-f]] [-d] [-S] [username] DESCRIPTION Passwd is used to update a user's authentication token(s). Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.16 Làm việc với file hay thư mục • Cấu trúc hệ thống file / (root) boot bin home dev var etc os csfac st fac staff spool a01 ugrad ms phd mail progs jimd (users’ mail boxes) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.17 Một số thư mục quan trọng • / • /bin • /boot • /dev • /etc • /lib • /sbin • /tmp • /usr • /var Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.18 Các kiểu file • Directory z là file đặc biệt, chứa thông tin của các file khác : Æ một thư mục thực chất là một file $ • Ordinary file z file thông thường, chương trình hoặc dữ liệu • Special file z file đặc biệt, tương ứng với các thiết bị (device file) • Có thể dùng lệnh file path_name để biết path_name là loại file gì ! Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.19 Dạo chơi trong cây thư mục • Dùng lệnh cd (change directory) cd Pathname = đường dẫn tương đối (tính từ thư mục hiện hành) hoặc tuyệt đối (tính từ thư mục gốc) • Thư mục đặc biệt: z Thư mục hiện hành: . z Thư mục cha: .. z Thư mục home : ~ hoặc ~username Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.20 Ví dụ $cd /tmp (move to /tmp directory) $cd ../home/a01 (then you are in your home) $pwd /home/a01 $cd (move back to your home) $cd /etc/sysconfig/network-scripts $pwd /etc/sysconfig/network-scripts Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.21 Liệt kê nội dung thư mục • Dùng lệnh ls (listing directory): Ls [option] path_name • Ví dụ $ ls addr.c env.c fork.c lockf.c pipe1.c procinfo.c a.out exec1.c forkex.c lockf.h pipe2.c sema.c Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.22 Một số tùy chọn của lệnh ls • -a/A liệt kê các file ẩn • -d chỉ liệt kê tên của thư mục, không liệt kê nội dung • -F liệt kê các file và cho biết kiểu của file qua ký hiệu ở cuối • Không có ký hiệu gì: file thường • '/‘ directories • ‘*’ executable files • “@” linked file • -i cho biết số của inode của file • -l liệt kê đầy đủ (long listing) thông tin về file/thư mục • -R liệt kê các thư mục con đệ quy • -t sắp xếp theo thời gian cập nhật Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.23 Ví dụ Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM • Hiển thị đầy đủ thông tin: $ls -l total 8 drwxr-xr-x 15 a01 other 512 Aug 10 2000 floppy -rw-r--r-- 1 a01 other 58984 Mar 9 2000 arch.tar • Thông tin của một file 1.24 Type and # of Files's File's Size in Date of last Filename Permission field Files Owner Group Bytes modification | | | | | | | drwxrwxrwx 4 george team1 122 Dec 12 18:02 Projects Ví dụ $ ls -a .libs .rhosts io.c .login 1.c nohup.out .cshrc .netscape debugging.html .desksetdefaults .profile fork.c (Các file/thư mục ẩn có tên bắt đều bằng dấu chấm, ví dụ: .login, .rhosts, .login) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.25 Ví dụ $ ls -R .: Desktop examples ex.tar ./Desktop: Autostart kontrol-panel Linux Documentation Printer ./examples: c cmd ./examples/c: addr.c env.c fork.c lockf.c pipe1.c procinfo.c sig1.c a.out exec1.c forkex.c lockf.h pipe2.c sema.c sig2.c ./examples/cmd: 1.txt case.sh Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.26 Wild cards • Wild cards là các ký tự dùng để thay thế cho các mẫu tương ứng với tên file hay thư mục. • Wildcards: * ? […] • Ví dụ: $ls p*.pas p10.pas p1.pas p2.pas p5.pas $ls p?.pas p1.pas p2.pas p5.pas $ls p[1-3].pas p1.pas p2.pas Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.27 Các lệnh trên file và thư mục • Tạo thư mục: mkdir • Xoá file hay thư mục: rm • Copy: cp • Di chuyển: cd / bin etc dev usr ls passwd hosts include src Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.28 Tạo thư mục • Dùng lệnh mkdir mkdir path_name Ví dụ: $pwd /export/home/tas30 $mkdir examples $ls -aF ./ .bash_logout .bashrc .emacs ex.tar .screenrc ../ .bash_profile Desktop/ examples/ .kde/ .wl Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.29 Tạo cây thư mục con • Ví dụ cần tạo 3 thư mục a, b, c như sau a/b/c z Dùng 3 lệnh mkdir $mkdir a $mkdir a/b $mkdir a/b/c z Dùng một lệnh mkdir $mkdir -p a/b/c Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.30 Xoá file hay thư mục • Xoá thư mục rỗng (không chứa thư mục con hay file) rmdir path_name(s) • Xoá thư mục không rỗng rm-r path_name(s) • Xoá file rm-option file_name(s) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.31 Copy • Copy files: cp [-option] from to cp [-option] from to • Copy thư mục cp -r from(s) to • Ví dụ: $cp /etc/passwd $cp p*.pas /tmp $cp /etc/sysconfig/network-sripts /tmp Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.32 Di chuyển/đổi tên file/thư mục • Dùng lệnh mv (move): mv [option] filename dest_file mv [option] directory dest_dir mv [option] filename dest_dir • Ví dụ: $mv examples lab1 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.33 Làm việc trên file • Tạo files • Hiển thị nội dung files • Tìm kiếm file • Tìm kiếm trong nội dung của file Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.34 Tạo file • Tạo file và nhập vào nội dung cat > name_of_file z Sau khi nhập nội dung, gõ để xuống dòng. z Ấn Ctrl-d để ghi nội dung soạn thảo vào file và kết thúc thao tác. • Ví dụ $cat> test.txt this is my file Ctrl + D $ • Tạo file rỗng (0 bytes) bằng lệnh touch touch new_file Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.35 Hiển thị nội dung file • Dùng lệnh cat: cat filename • Với file có nội dung dài, dùng lệnh more: more filename z Dấu nhắc --More--(nn%) xuất hiện bên dưới màn hình. z Có thể dùng các phím điều khiển trong lúc đang xem nội dung file space bar hiển thị trang kế tiếp hiển thị dòng kế tiếp q thoát khỏi lệnh more b về trang trước. h xem trợ giúp. Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.36 Hiển thị nội dung file • Hiển thị n dòng đầu tiên của một text file, dùng lệnh head head-n filename (nếu n=10, có thể bỏ option -n đi: head filename) • Hiển thị n dòng sau cùng của một text file, dùng lệnh last: last -n filename (nếu n=10, có thể bỏ option đi: last filename) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.37 Tìm kiếm một file • Tìm kiếm một file trong hệ thống file (file system), dùng lệnh find: find pathname-name filename-print (Có thể dùng wildcard đặt trong dấu nháy kép) • Ví dụ $find / -name “*.cpp” -print • Cũng có thể định vị một file bằng các lệnh which, whereis, locate (lưu ý là các lệnh này chỉ tìm trong phạm vi biến môi trường PATH hoặc xxxPATH) • Ví dụ $ which find $ locate ls Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.38 Tìm kiếm trong nội dung của file • Tìm một chuỗi ký tự trong một text file bằng lệnh grep pattern filename(s) pattern: chuỗi ký tự cần tìm kiếm. Nếu chuỗi có ký tự đặc biệt thì phải đặt trong dấu nháy đơn. • Ví dụ: $ grep UNIX/usr/man/man*/* $ grep -n '[dD]on\'t' notes $ grep a01 /etc/passwd Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.39 Các quyền trên file và thư mục • Hệ thống *NIX bảo vệ các file và thư mục thông qua các quyền thiết lập trên đó. • Có 3 quyền: z r - read - đọc z w - write - ghi z x - execute - thực thi • Các quyền được áp dụng trên 3 nhóm người dùng, kí hiệu bằng ba kí tự tương ứng u, g, o z u = owner user - chủ sở hữu z g = group = những người cùng nhóm với chủ sở hữu z o = others = tất cả những người khác Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.40 Phân quyền • Các quyền áp dụng cho 3 nhóm người dùng kết hợp lại thành 9 bit như sau: rwx rwx rwx user group other • Có thể xem thông tin về quyền truy cập bằng lệnh ls -l Ví dụ: $ls -l -rwxr-xr-x Với ví dụ trên: z Chủ sở hữu có quyền r (đọc), w (ghi), và x (thực thi). z Các thành viên cùng nhóm với chủ sở hữu có quyền r và x. z Những người khác có quyền r và x. Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.41 Thay đổi các quyền trên file và thư mục • Dùng lệnh chmod. chmod access_mode file(s) z access_mode - quyền truy cập z file(s) - một hoặc nhiều file • Quyền truy cập có thể thiết lập theo theo 2 dạng z Dạng dùng ký hiệu (symbolic): [ugo][+ - =][rwx] z Dạng dùng số bát phân (octal): [0-7][0-7][0-7] Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.42 Phân quyền • Dạng số bát phân: Octal Binary Permissions 0 000 --- 1 001 --x 2 010 -w- 3 011 -wx 4 100 r-- 5 101 r-x 6 110 rw- 7 111 rwx Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.43 Ví dụ $mkdir perm $touch test $ls -l total 110 drwxr-xr-x 15 a01 other 512 Aug 10 2001 perm -rw-r--r-- 1 a01 other 0 Aug 10 2001 test $chmod o-rx perm $chmod g+w perm $ls -al total 1170 drwxrwx--- 15 a01 other 512 Aug 10 2001 perm -rw-r--r-- 1 a01 other 0 Aug 10 2001 test Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.44 Ví dụ $chmod 750 perm $chmod 700 test $ls -al total 1170 drwxr-x--- 15 a01 other 512 Aug 10 2001 perm -rwx------ 1 a01 other 0 Aug 10 2001 test Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.45 Thay đổi quyền mặc định • Khi một file/thư mục được tạo ra, nó được gán một quyền hạn đã được định nghĩa trước • Người dùng có thể thay giá trị mặc định này bằng cách thay đổi mặt nạ quyền (file-creation mode mask). • Hiển thị mặt nạ quyền : $umask 022 • Thay đổi mặt nạ quyền: umask nnn ("n" : 0..7) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.46 Các giá trị của mặt nạ quyền Octal number Access permissions given 0 rwx 1 rw 2 r-x 3 r-- 4 -wx 5 -w 6 --x 7 --- Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.47 Ví dụ • Thay đổi mặt nạ để các file được tạo ra sau đó không cho những người ngoài chủ sở hữu truy cập: $ umask 077 $ touch newfile ; ls -l • Thay đổi mặt nạ để các file được tạo ra sau đó không cho những người ngoài chủ sở hữu thay đổi nội dung: $umask 022 $ touch newfile2 ; ls -l Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.48 Các phân quyền trên file/thư mục Permission File Directory r read a file list files in ... w write a file create file in ... rename file in ... delete file ... x execute a read a file in ... shell script write to a file in ... execute a file in ... execute a shell script in ... Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.49 Qui trình kiểm tra quyền hạn • Gọi UID1, GID1 là uid và gid của một quá trình, còn UID2, GID2 là uid và gid của file/thư mục mà quá trình đó truy xuất Đúng áp dụng nhóm quyền của UID1=UID2 owner Sai Đúng áp dụng nhóm quyền củaGID1=GID2 group Sai áp dụng nhóm quyền của others Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.50 Đổi hướng nhập xuất • Mỗi quá trình trong UNIX gắn với 3 thiết bị chuẩn được đánh chỉ số (descriptor) tương ứng: z Thiết bị nhập chuẩn: bàn phím (0) z Thiết bị xuất chuẩn: màn hình (1) z Thiết bị báo lỗi chuẩn: màn hình (2) • Các thiết bị chuẩn này có thể được thay thế bằng các file thông thường. • Tái định hướng cho lệnh bằng cách dùng các ký hiệu: < Tái định hướng thiết bị nhập > Tái định hướng thiết bị xuất >> Nối vào file được tái định hướng (thay vì tạo mới) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.51 Đổi hướng nhập chuẩn command < input_file • Ví dụ zĐổi hướng nhập chuẩn cho lệnh sort $sort < /etc/passwd zĐổi hướng nhập chuẩn cho lệnh wc $wc -l < /etc/passwd Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.52 Đổi hướng xuất chuẩn command > output_file • Ví dụ: z Đổi hướng xuất cho lệnh ls $ls -al /usr > /tmp/usrlist z Đổi hướng xuất và nhập cho lệnh sort: $sort /tmp/userlist z Đổi hướng xuất cho lệnh cat $cat file1 file2> file Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.53 Nối thiết bị xuất chuẩn vào file command >> output_file • Ví dụ: $ls / > dirlist $ls /etc >> dirlist $date > log $who >> log Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.54 Kết nối các lệnh với nhau • UNIX cho phép kết nối nhập xuất của các lệnh với nhau thông qua các ống (pipe). • Một pipe có nhiệm vụ nhận dữ liệu xuất từ một lệnh và đưa vào như dữ liệu nhập cho lệnh kế tiếp theo dạng sau command1 | command2 | command3 (Dấu sổ đứng | (vertical bar) dùng để chỉ định cho một pipe) • Có thể dùng pipe kết nối các lệnh với nhau thực hiện các thao tác phức tạp hơn. Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.55 Ví dụ • $who | sort z (xem danh sách có sắp xếp các user đang trong hệ thống) • $who | wc-l z (đếm số người dùng đang trong hệ thống) • $ls -al /etc | more z (liệt kê từng trang nội dung thư mục /etc) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.56 Thực thi nhiều lệnh trên một dòng • *NIX cho phép dùng các dấu chấm phẩy (;), dấu ampersand (&) để viết nhiều lệnh trên cùng một dòng. Ví dụ $ cd /etc ; ls $ date ; cal ; who $ mkdir abc && cd abc && mkdir def Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.57 vi Editor • vi (visual interpreter) • Có hai chế độ hoạt động z Chế độ lệnh (command) z Chế độ chèn (insert) Lệnh (command) a,A i, I o,O Chèn (insert) Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.58 Hai chế độ hoạt động • Chế độ lệnh: z Chế độ lệnh bắt đầu khi vào chương trình vi. Có thể thực hiện các thao tác di chuyển, thao tác trên các đối tượng text... z Muốn chuyển về chế độ lệnh, chỉ cần ấn ESC • Chế độ chèn: z Cho phép nhập văn bản vào buffer. Có nhiều lệnh để chuyển vào chế độ chèn như: a, A, i, I, o, O z Khi ở chế độ chèn, cuối màn hình có chuỗi INSERT Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.59 Bắt đầu vi $vi test.txt ~ ~ ~ ~ ‘test.txt’[New file] Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.60 Các thao tác đơn giản • Ấn ‘a’ (append) để vào chế độ chèn. • Nhập vào văn bản • Sau khi nhập xong, chuyển sang chế độ lệnh: ấn ESC • Lưu dữ liệu vào file và thoát khỏi vi -Ấn :w -Ấn :q - Vừa lưu và thoát -> nhấn :wq -Nhấn ZZ Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.61 Các lệnh di chuyển h lùi 1 ký tự k j xuống 1 dòng h l k lên 1 dòng l quá phải 1 ký tự j :n di chuyển đến dòng n G di chuyển đến cuối dòng Tuy nhiên, trong Linux thì có thể dùng các phím mũi tên để di chuyển$: Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.62 Các lệnh chèn văn bản i chèn trước cursor I chèn ở đầu dòng a chèn sau cursor A nối vào cuối dòng o mở một dòng trống phía dưới O mở một dòng trống phía trên Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Giao Thông Vận Tải Tp. HCM 1.63 Tìm kiếm trên văn bản • Tìm xuôi (forward) :/pattern •