Tiểu luận kinh tế thị trường và sự phân hoá giàu nghèo

kinh tế thị trường và sự phân hoá giàu nghèo Đặng Thanh Tuấn. K44. Xã Hội Học 1. Đặt vấn đề : Gần hai mươi năm qua, nước ta thực hiện công cuộc đổi mới, bắt đầu từ lĩnh vực kinh tế, định hướng phát triển một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, theo cơ chế thị trường đã đem lại những thành quả rất đáng khích lệ : tăng trưởng kinh tế luôn được giữ ở mức ổn định khá, đời sống người dân theo đó cũng ngày càng được nâng cao...Tuy nhiên đi kèm với những thành quả này là những hệ quả xã hội tích cực có, tiêu cực có, trên bình diện những hậu quả tiêu cực, đây là những thách thức cho Đảng và nhà nước ta trong việc giải quyết mối quan hệ giữa cái kinh tế và cái xã hội để đạt tới mục tiêu vì một sự phát triển bền vững, trong đó vừa đảm bảo kinh tế phát triển, vừa đảm bảo giải quyết tốt các vấn đề xã hội, thực hiện công bằng và bình đẳng. Theo chủ trương đó trong những năm vừa qua, đứng trước những vấn đề xã hội nảy sinh từ những tác động của quá trình phát triển, của cơ chế kinh tế thị trường như là tình trạng phân tầng xã hội, sự phân hóa giầu nghèo ngày càng rõ rệt... Đảng và nhà nước ta đã thực hiện tương đối tốt mối quan hệ giữa một bên là tăng trưởng kinh tế và một bên là bảo đảm sự công bằng xã hội. Tuy nhiên cũng còn tồn tại không ít những hạn chế nhất định. Phân tầng xã hội, phân hoá giầu nghèo là một tất yếu nảy sinh trong nền kinh tế thị trường, nó có những tác động tích cực ở một góc độ nào đó đối với sự phát triển nền kinh tế nhưng cũng đặt ra không ít những vấn đề tiêu cực, như là thể hiện của một tình trạng bất bình đẳng trong xã hội. Thực tế vấn đề diễn ra như thế nào ? Trả lời câu hỏi này mang lại những ý nghĩa nhất định mà trước hết giúp ta thấy được thực tế của mối quan hệ kinh tế - xã hội và việc giải quyết nó trên một khía cạnh cụ thể đó là tăng trưởng kinh tế và phân hoá giầu nghèo... 2. Khái niệm công cụ : 2.1. Tăng trưởng kinh tế : Tăng trưởng kinh tế hàm ý muốn nói đến sự thay đổi thuần tuý về lượng của nền kinh tế, nó được cụ thể bằng những chỉ số như là GDP. 2.2. Phân tầng xã hội, phân hoá giầu nghèo : - Phân tầng xã hội là chỉ trạng thái phân chia xã hội thành những tầng lớp khác nhau, cơ bản dựa trên ba tiêu chí : Tài sản, quyền lực và uy tín. Phân tầng như là hình thức thể hiện sự bất bình đẳng trong xã hội ở một điều kiện thời gian và không gian nhất định. - Phân hoá giầu nghèo chỉ một sự phân tầng trong xã hội và chủ yếu dựa trên tiêu chí về thu nhập, mức sống (Tài sản). Phân tầng xã hội được bàn tới, về cơ bản có hai loại lý luận. Thứ nhất lý luận về xung đột, tại đây người ta nghiêng về giải thích phân tầng xã hội như là trạng thái bất bình đẳng trong xã hội, gây nên những xung đột có tính chất cách mạng. Loại lý luận thứ hai thuộc về trường phái chức năng khi họ cho rằng phân tầng xã hội thực hiện những chức năng tất yếu của nó cho sự phát triển của xã hội. Phân tầng xã hội phải được giải thích theo cả hai lý luận trên vì nó có tính hai mặt, tuy nhiên do tính chất của tiểu luận này cho nên nghiêng về cách giải thích thứ nhất. 3. Mối quan hệ giữa kinh tế thị trường và phân hoá giầu nghèo : Trong những năm trước đây, khi chúng ta còn ở trong cơ chế nền kinh tế tập trung - quan liêu, những đặc trưng của nền kinh tế này không là điều kiện cho hiện tượng phân tầng trong xã hội, đặc biệt là phân tầng dựa trên yếu tố tài sản đó là đặc thù của chủ nghĩa bình quân, cào bằng với tâm lý sợ nổi trội, tưởng chừng như chúng ta đã đạt được trạng thái công bằng khi mà trong xã hội ít tồn tại hiện tượng người này giàu hơn người kia.. tuy nhiên đây chỉ là trạng thái công bằng mang tính chất hình thức, cào bằng. Công cuộc đổi mới, trước hết là nền kinh tế định hướng theo sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường , đã thực sự mang lại những nhân tố mới, phá vỡ những trở lực từ những hạn chế của nền kinh tế cũ mang lại, phát huy được những nguồn lực của đất nước cho sự phát triển kinh tế xã hội, theo đó nền kinh tế dần đi vào ổn định, duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế, đẩy lùi lạm phát phi mã vào những năm cuối của thập kỷ 80, đời sống của người dân không ngừng được cải thiện...thế nhưng trong điều kiện quá độ từ kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trường, hiện tượng phân tầng thường có những biểu hiện bột phát, đôi khi "thái quá" do vô số các kẽ hở, khuyết tật trong lĩnh vực quản lý kinh tế và quản lý xã hội do còn những vùng "tranh tối, tranh sáng" cho những sự thao túng pháp luật, đồng thời cũng là do bản chất năng động và quy luật cạnh tranh, đào thải khắc nghiệt của nền kinh tế thị trường. Trước hết, tại sao kinh tế thị trường với khả năng mạnh mẽ của nó trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng lại ngày càng gây nên tình trạng phân hoá, phân hoá giầu nghèo điều này có những nhân tố tất yếu, đồng thời cũng có những nhân tố thể hiện sự bất bình đảng trong xã hội, nếu như làm rõ được những nguyên nhân của sự phân hoá giầu nghèo cuối cùng sẽ là cơ sở cho việc hoạch định chính sách, giải quyết tốt mối quan hệ giữa kinh tế và xã hội. Trong tính chất của nó, nền kinh tế thị trường đề cao khả năng của chủ thể kinh tế và thực tế không phải ai cũng có khả năng như nhau trong tiếp cận với những cơ hội mà thị trường đem lại, trong khía cạnh này năng lực cá nhân của mỗi chủ thể và những điều kiện bất bình đẳng trong xã hội là hai nguyên nhân quyết định đến sự thành công về kinh tế và vươn lên so với những người khác để trở thành thành viên của nhóm giàu có trong xã hội. ở đây chúng ta không bàn tới những yếu tố thuộc về năng lực cá nhân như là sự năng động trong quá trình chuyển đổi cách làm ăn mà quan trọng là tìm ra những nhân tố thuộc về sự bất bình đẳng trong tiếp cận với những cơ hội của thị trường chẳng hạn những bất bình đăng trong tiếp cận với giáo dục, đào tạo có thể dẫn tới sự bất bình đẳng trong cơ hội tìm kiếm việc làm dẫn đến tình trạng thất nghiệp cuả một nhóm xã hội nào đó và đẩy họ xuống tình trạng đói nghèo và cơ hội dành cho họ ngày càng ít đi, sự phân hoá theo đó ngày càng trở nên sâu sắc hơn. Ngoài ra, bước đầu làm quen với nền kinh tế thị trường, đã khiến cho sự quản lý kinh tế, quản lý xã hội của nhà nước ta còn nhiều những hạn chế, đó cũng là những kẽ hở cho một số bộ phận vươn lên một cách bất chính và tạo ra khoảng cách với những nhóm xã hội khác. Phân hoá giầu nghèo là một thực trạng tất yếu của mọi xã hội, nó một mặt xuất phát từ bản chất của nền kinh tế, nhưng mặt khác, quan trọng hơn nó mức độ phân hoá mạnh hay yếu và qua đó thể hiện mức độ bất bình đẳng xã hội cao hay thấp còn tuỳ thuộc vào tính chất của mỗi nhà nước trong việc đề cao hay không đề cao những yếu tố xã hội vào trong các chương trình phát triển kinh tế. Nước ta cũng không nằm ngoài tính tất yếu của sự phân hoá giàu nghèo, thế nhưng với quan điểm đúng đắn và những chính sách hợp lý nhằm voà những yếu tố xã hội trong quá trình phát triển, chúng ta trong so sánh với các nước khác trong khu vực cũng như trên thế giới đã đạt những thành qủa vượt trội trên lĩnh vực xã hội, : sự ổn định chính trị, tương đối bình đẳng trong tiếp cận với các dịch vụ xã hội như là y tế, giáo dục, khoảng cách phân tầng xã hội giữa các tầng lớp là không quá trênh lệch...Trong tình trạng còn là một nước có nền kinh tế chậm phát triển, một nước nghèo thì những thành tựu trên là đáng kể. Sự phân hoá giầu nghèo nếu như không được quan tâm giải quyết có thể đem lại những tác động không tốt đến những khía cạnh chính trị, quản lý và trật tự cùng với sự ổn định của một quốc gia, nó có thể trở thành những động lực thúc đẩy mâu thuẫn xã hội lên điểm đỉnh giữa nhóm người giàu và người nghèo trong xã hội, chính vì thế với bản chất nhà nước và những chức năng xã hội của nó thì ở bất cứ một xã hội nào cũng cần tính đến giải quyết vấn đề này dù rằng mức độ có khác nhau, nếu như nhà nước ấy muốn tồn tại. Mỗi một nhà nước cụ thể và tuỳ vào hoàn cảnh của mình để có những giải pháp, những chính sách nhất định cho vấn đề này. Việt Nam , một mặt không ngừng phát huy nội lực, ngoại lực cho tăng trưởng và phát triển kinh tế nhằm cố gắng giải quyết tình trạng đói nghèo, ngày càng nâng cao mức sống chung cho toàn dân, nâng cao thu nhập quốc dân, vượt khỏi tình trạng là một nước có nền kinh tế chậm phát triển. Mặt khác tập trung vào rút ngắn khoảng cách của sự phân hoá giầu nghèo trong xã hội, chính sách xoá đói giảm nghèo, hỗ trợ cho những nhóm có ưu thế thấp hơn như là các cộng đồng nông thôn, miền núi... tất cả đều là những nỗ lực nhằm giải quyết công bằng xã hội đi đôi với những chiến lược tăng trưởng kinh tế vì mục tiêu chung cho sự phát triển vững bền. 4. Kết luận : Kinh tế thị trường và phân hoá giầu nghèo là một tương quan tất yếu, nó thể hiện sự năng động của nền kinh tế ấy đồng thời có những tác động tích cực nhất định thúc đẩy hệ thống kinh tế phát triển, mặt khác cũng là một vấn đề xã hội cần thiết phải giải quyết có vậy mới đảm bảo cho sự phát triển bền vững.