1. MỞ ĐẦU
Phát triển kĩ năng hợp tác cho con
người là cần thiết và phải bắt đầu ngay từ
lứa tuổi mẫu giáo, đặc biệt là trẻ MG 5-6
tuổi. Đây chính là thời điểm giáo dục
thuận lợi và có hiệu quả. Việc giáo dục kĩ
năng hợp tác cho trẻ MG 5-6 tuổi có thể
được thực hiện thông qua nhiều con
đường khác nhau. Một trong những con
đường thuận lợi để hình thành và phát
triển là thông qua trò chơi đóng vai theo
chủ đề (ĐVTCĐ). Bởi trò chơi ĐVTCĐ
mang tất cả những nét cơ bản của trò chơi
theo nghĩa rộng. Nó chứa đầy tính xúc
cảm và lòng say mê của trẻ, tính tự lực và
tự tổ chức, tính tích cực và sáng tạo, tính
hợp tác Tuy nhiên, trong trường mầm
non ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay,
các biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác
của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi
ĐVTCĐ chưa được giáo viên quan tâm.
Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng sử dụng
biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác của trẻ
trong trò chơi ĐVTCĐ một cách khoa học
sẽ giúp giáo viên mầm non tìm ra các biện
pháp cải thiện thực trạng trên.
5 trang |
Chia sẻ: thanhle95 | Lượt xem: 248 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Tìm hiểu thực trạng giáo dục nhằm hát triển kĩ năng hợp tác của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 19 - Thaùng 2/2014
59
TÌM HIỂU TH C TRẠNG GIÁO DỤC NH M HÁT TRIỂN
K NĂNG HỢ TÁC CỦA TR M U GIÁO - TUỔI
THÔNG QUA TR CHƠI Đ NG VAI THEO CHỦ ĐỀ
I THỊ XUÂN L A(*)
TÓM TẮT
Bài viết tìm hiểu về thực trạng nhận thức của giáo viên mầm non về kĩ năng hợp tác
của trẻ G 5-6 tuổi trong tr chơi đóng vai theo chủ đề (ĐVTCĐ), Thực trạng mức độ
biểu hiện kĩ năng hợp tác của trẻ G 5-6 tuổi trong tr chơi ĐVTCĐ ở một số trường
mầm non, Thực trạng các biện pháp giáo viên sử dụng và những khó khăn khi tổ chức tr
chơi ĐVTCĐ tại thành phố Hồ Chí inh.
Từ khoá: thực trạng giáo dục, mẫu giáo 5-6 tuổi, giáo viên mầm non, kĩ năng hợp tác
ABSTRACT
The paper will explore the current awareness of kindergarten teachers of the
collaborative skills of children aged 5-6 in the theme role-play games (TRP), the current
issue of the cooperative skills which children aged 5-6 have expressed in TRP games at
some kindergartens and the current approaches which have been implemented by the
teachers as well as the difficulties in organizing TRP games in Ho Chi Minh City.
Key words: educational situation, kindergarten children aged 5-6, kindergarten
teachers, collaborative skills
1. MỞ ĐẦU
Phát triển kĩ năng hợp tác cho con
người là cần thiết và phải bắt đầu ngay từ
lứa tuổi mẫu giáo, đặc biệt là trẻ MG 5-6
tuổi. Đây chính là thời điểm giáo dục
thuận lợi và có hiệu quả. Việc giáo dục kĩ
năng hợp tác cho trẻ MG 5-6 tuổi có thể
được thực hiện thông qua nhiều con
đường khác nhau. Một trong những con
đường thuận lợi để hình thành và phát
triển là thông qua trò chơi đóng vai theo
chủ đề (ĐVTCĐ). Bởi trò chơi ĐVTCĐ
mang tất cả những nét cơ bản của trò chơi
theo nghĩa rộng. Nó chứa đầy tính xúc
cảm và lòng say mê của trẻ, tính tự lực và
tự tổ chức, tính tích cực và sáng tạo, tính
hợp tác Tuy nhiên, trong trường mầm
non ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay,
các biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác
của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi
ĐVTCĐ chưa được giáo viên quan tâm.
Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng sử dụng
biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác của trẻ
trong trò chơi ĐVTCĐ một cách khoa học
sẽ giúp giáo viên mầm non tìm ra các biện
pháp cải thiện thực trạng trên.
2. N I DUNG
2.1. ột số vấn đề về kĩ năng h p tác và việc
giáo dục kĩ năng h p tác cho tr m m non
Hiện nay, trong Tâm lí học và Lí luận
dạy học nghiên cứu về kĩ năng có hai quan
điểm: quan điểm thứ nhất nghiêng về mặt kĩ
thuật của thao tác, quan điểm thứ hai lại
nghiêng về mặt biểu hiện năng lực của con
người. Tuy nhiên, nội hàm của khái niệm kĩ
năng đều được hiểu là:
Kĩ năng là khả năng của con người
thực hiện một cách có hiệu quả một hành
động, công việc nào đó để đạt được mục
đích đã xác định trên cơ sở nắm vững
phương thức thực hiện và vận dụng những
tri thức, kinh nghiệm đã có ph hợp với
những điều kiện nhất định.
(*)
ThS, Trường Đại học Sài Gòn.
60
Cùng với khái niệm về kĩ năng, nội
dung bài viết còn đề cập tới một số vấn đề
có liên quan tới các khái niệm sau:
- Kĩ năng hợp tác: “Kĩ năng hợp tác là
khả năng tương tác c ng thực hiện có hiệu
quả một hành động, một công việc nào đó
của con người dựa trên những tri thức và
vốn kinh nghiệm đã có trong điều kiện nhất
định”.
- Trò chơi đóng vai theo chủ đề: “Tr
chơi ĐVTCĐ là dạng tr chơi sáng tạo,
đặc trưng của lứa tuổi mẫu giáo, phản ánh
một mảng hiện thực của cuộc sống xã hội,
lao động, mối quan hệ giữa con người với
con người, thông qua việc đóng vai người
lớn mà trẻ thực hiện hành động theo chức
năng xã hội mà họ đảm nhận”.
- Biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi
ĐVTCĐ được định nghĩa như sau: “Biện
pháp phát triển kĩ năng hợp tác cho trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi trong tr chơi ĐVTCĐ
là cách thức tổ chức của giáo viên mầm
non nhằm giúp trẻ biết, hiểu và hành động
hợp tác c ng nhau khi tham gia tr chơi
ĐVTCĐ hiệu quả đến việc chơi tr chơi
ĐVTCĐ hiệu quả hơn c ng như phát triển
toàn diện .
2.2. Th c trạng giáo d c k n ng hợp tác
cho tr m u giáo - tuổi trong tr ch i
đóng vai theo chủ đ trư ng m m non
2.2.1. ục đích, phạm vi khảo sát nghiên
cứu thực trạng
M c đ ch h o át Tìm hiểu thực
trạng biện pháp phát triển kĩ năng hợp tác
của trẻ MG 5-6 tuổi của giáo viên mầm
non, đồng thời tìm hiểu biểu hiện kĩ năng
hợp tác của trẻ MG 5-6 tuổi trong trò chơi
đóng vai theo chủ đề.
Phạm i h o át Tìm hiểu nhận
thức và việc sử dụng các biện pháp nhằm
phát triển kĩ năng hợp tác cho trẻ MG 5-6
tuổi thông qua trò chơi ĐVTCĐ từ phía
giáo viên mầm non liên quan đến hoạt
động tổ chức trò chơi.
2.2.2. Tổ ch c nghi n c u th c trạng
Khách thể nghi n c :Để khảo sát
thực trạng biện pháp phát triển kĩ năng hợp
tác của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi
ĐVTCĐ, chúng tôi sử dụng hệ thống bảng
câu hỏi gồm 11 câu. Số liệu cụ thể nghiên
cứu trên 77 giáo viên đang trực tiếp dạy trẻ
ở một số quận tại thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp nghi n c Trong
nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng phối
hợp các phương pháp phân tích và tổng
hợp lí thuyết, phương pháp quan sát và
phương pháp xử lý số liệu thống kê bằng
phần mềm SPSS phiên bản 16.0 để thống
kê dữ liệu.
2.2. . h n tích kết quả nghiên c u
2.2.3.1. Khảo sát nhận thức của giáo viên
mầm non về phát triển kĩ năng hợp tác của
trẻ G 5-6 tuổi trong tr chơi ĐVTCĐ
Qua điều tra, chúng tôi tìm hiểu đánh
giá của giáo viên mầm non về thực trạng
mức độ phát triển kĩ năng hợp tác của trẻ
MG 5-6 tuổi trong trò chơi ĐVTC. Kết quả
thu được như sau:
Bảng 1: Đánh giá của giáo vi n m m non v k n ng hợp tác của tr MG - tuổi trong
TCĐVTCĐ
M c độ Tỉ lệ (%)
Rất cao 20.8
Cao 67.5
Trung bình 10.4
Thấp 1.3
Rất thấp 0
61
Kết quả nghiên cứu ở bảng 1 cho thấy,
sự đánh giá của giáo viên về kĩ năng hợp
tác ở trẻ mẫu giáo trong trò chơi ĐVTCĐ
là khá khả quan. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là
sự đánh giá ban đầu của giáo viên còn
trong thực tế kĩ năng hợp tác của trẻ chưa
thật sự đạt ở mức cao như đánh giá của
giao viên; dựa trên kết quả quan sát, chúng
tôi nhận thấy trong quá trình chơi có nhiều
trẻ còn thụ động, chưa biết cách liên kết
các nhóm chơi hoặc trong khi chơi còn xảy
ra mâu thuẫn, trẻ phải nhờ cô giải quyết.
Chúng tôi hi vọng rằng các kĩ năng hợp tác
ở trẻ trong trò chơi đóng vai theo chủ đề
cần được nâng cao hơn nữa mà trong đó
giáo viên sẽ là người đóng vai trò khá quan
trọng.
Khảo sát sự đánh giá của giáo viên
MN về những biểu hiện kĩ năng hợp tác
của trẻ MG 5-6 tuổi trong trò chơi
ĐVTCĐ, chúng tôi thu được kết quả sau:
Bảng 2: Đánh giá của giáo vi n m m non v các iểu hiện k n ng hợp tác của tr MG
- tuổi trong tr ch i ĐVTCĐ
Các biểu hiện
Tỉ lệ (%)
Rất
Cao
Cao TB Thấp
Rất
thấp
Biết chia sẻ kinh nghiệm, ý tưởng, đồ dùng,
đồ chơi cùng bạn
7.8 62.3 29.9 0 0
Biết lắng nghe bạn và chờ đợi đến lượt mình 2.6 54.5 37.7 5.2 0
Biết chấp nhận sự phân công nhiệm vụ của
nhóm chơi
10.4 66.2 22.1 1.3 0
Biết thương lượng khi có mâu thuẫn xảy ra để
cùng thực hiện công việc chung
0 31.2 59.7 7.8 1.3
Chủ động hỗ trợ bạn và yêu cầu bạn hỗ trợ
mình trong khi chơi cùng nhau
5.2 51.9 40.3 2.6 0
Kết quả nghiên cứu từ bảng 2 cho
thấy: biểu hiện biết chấp nhận sự phân
công nhiệm vụ của nhóm chơi được giáo
viên đánh giá hàng đầu. Ở biểu hiện này,
kết quả điều tra cho thấy tính hợp tác được
trẻ nhận thức và thực hiện rõ ràng nhất,
nhóm chơi bắt đầu có sự ảnh hưởng quan
trọng với trẻ. Kết quả quan sát cho thấy
trong quá trình chơi, các vai chơi được trẻ
thực hiện tốt, kể cả các vai phụ. Khi được
hỏi: “tại sao con lại đóng vai này mà
không đóng vai chính? Thì câu trả lời
chúng tôi nhận được là: mỗi bạn sẽ đóng
một vai, bạn phân cho con đóng vai này,
con thấy vai này c ng hay mà .
Biểu hiện biết chia sẻ kinh nghiệm, ý
tưởng, đồ d ng, đồ chơi c ng bạn cũng
được giáo viên đánh giá ở mức cao. Cụ thể
có đến 70.1% giáo viên đánh giá biểu hiện
này từ cao đến rất cao. Khi quan sát hoạt
động của trẻ trong trò chơi ĐVTCĐ, chúng
tôi đã ghi nhận được điều này thông qua
một số biểu hiện như: trao đổi với nhau
cách trang trí bàn tiệc sao cho đẹp, chỉ cho
bạn cách làm nhanh hơn, chuẩn bị đồ dùng
cho bạn, nói với bạn những điều mà mình
biết... và rất vui vẻ khi được bạn khác
hướng dẫn mình. Ở biểu hiện này chúng tôi
cũng có cái nhìn tương đối giống với đánh
giá của giáo viên. Nhìn chung, các biểu
62
hiện về kĩ năng hợp tác trong trò chơi
ĐVTCĐ của trẻ Mẫu giáo 5-6 tuổi được
bộc lộ một cách khá đầy đủ. Tuy nhiên,
chúng tôi thiết nghĩ các biểu hiện này cần
được nâng cao nâng hơn nữa nhằm phát
triển kĩ năng hợp tác cho trẻ; đặc biệt là
biểu hiện biết thương lượng khi có mâu
thuẫn xảy ra để cùng thực hiện công việc
chung nhằm góp phần phát triển kĩ năng
hợp tác của trẻ Mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò
chơi ĐVTCĐ tại các trường mầm non trên
địa bàn TP. Hồ Chí Minh.
2.2.3.2. Tìm hiểu việc sử dụng các biện
pháp nhằm phát triển kĩ năng hợp tác cho
trẻ MG 5-6 tuổi trong tr chơi ĐVTCĐ
Kết quả khảo sát được thể hiện qua bảng sau:
Bảng 3: M c độ thư ng xuyên sử d ng các biện pháp phát triển k n ng hợp tác của
giáo vi n m m non khi tổ ch c tr ch i ĐVTCĐ cho tr MG - tuổi
Các biện pháp
Tỉ lệ
(%)
Thứ
hạng
Xây dựng môi trường thân thiện trong lớp giữa giáo viên với trẻ và các
trẻ với nhau
36.4
5
Giúp trẻ biết thỏa thuận, thương lượng trong khi chơi trò chơi ĐVTCĐ 44.2
2
Tạo tình huống chơi mang tính hợp tác và ứng xử theo hướng hợp tác 33.8
6
Khuyến khích trẻ chia sẻ kinh nghiệm, ý tưởng chơi cùng nhau 41.6 4
Xây dựng chủ đề và nội dung chơi phong phú 59.7 1
Theo dõi việc chơi và kịp thời giải quyết những xung đột 42.9 3
Xem xét tần suất sử dụng các biện
pháp của giáo viên MN khi tổ chức trò chơi
ĐVTCĐ cho trẻ, dựa trên số liệu bảng 3,
chúng tôi nhận thấy rằng: các biện pháp
Xây dựng chủ đề và nội dung chơi phong
phú (tần số sử dụng đạt 59,7%); Giúp trẻ
biết thỏa thuận, thương lượng trong khi
chơi trò chơi ĐVTCĐ (44,2%); Theo dõi
việc chơi và kịp thời giải quyết những xung
đột (42,9%) được GVMN sử dụng thường
xuyên hơn cả. Theo đánh giá của GV thì
đây là những biện pháp quen thuộc, phù
hợp, thuận tiện và dễ sử dụng nhất. Khi
được phỏng vấn: Tại sao chị không thay
đổi cách sử dụng các biện pháp chơi tích
cực? Chúng tôi nhận được phần lớn câu trả
lời là: những biện pháp đó giáo viên đã sử
dụng quen, phù hợp với tâm sinh lý của trẻ;
nếu phải thay đổi các biện pháp tổ chức
chơi một cách thường xuyên, giáo viên sẽ
gặp nhiều khó khăn: tốn rất nhiều thời
gian, công sức tìm tòi tài liệu; nếu không
nghiên cứu thì không thể làm tốt. Nhìn trên
bình diện chung, có duy nhất một biện
pháp để sử dụng trên một phần hai mẫu
nghiên cứu. Các biện pháp còn lại dao
động từ 33.8% đến 44.2% ứng với hơn một
phần ba mẫu gần đến một phần hai mẫu
nghiên cứu sử dụng. Điều đó đồng nghĩa
với việc thực trạng sử dụng biện pháp để
phát triển kĩ năng hợp tác cho trẻ MG 5-6
tuổi trong trò chơi ĐVTCĐ là: giáo viên
MN thường lựa chọn và sử dụng những
biện pháp nhằm truyền đạt nội dung kiến
thức cho trẻ hơn là những biện pháp liên
quan đến phát triển kĩ năng hợp tác cho trẻ.
Trong thực tế, khi tổ chức trò chơi
ĐVTCĐ, nếu trẻ gặp khó khăn, giáo viên
thường làm thay trẻ hoặc tỏ thái độ không
hài lòng mà không chú ý đến việc gợi ý,
tạo cơ hội để trẻ nói lên ý kiến, cho trẻ thời
gian được cùng bạn thực hiện nhiệm vụ
63
chung. Số liệu thống kê này giúp chúng tôi
có thêm định hướng để lựa chọn những
biện pháp phù hợp khi thực hiện việc phát
triển kĩ năng hợp tác cho trẻ MG 5-6 tuổi
trong trò chơi ĐVTCĐ.
Tóm lại, có thể nói hiện nay nhìn chung
giáo viên MN trực tiếp giảng dạy trẻ đều chưa
nhận thức đầy đủ và rõ ràng về kĩ năng hợp
tác cũng như vai trò, các yếu tố ảnh hưởng
đến kĩ năng hợp tác của trẻ. Đặc biệt các biện
pháp mà giáo viên sử dụng chưa thật sự phù
hợp và tạo cho trẻ cơ hội hợp tác cùng nhau
trong khi tham gia vui chơi nói chung và trò
chơi ĐVTCĐ nói riêng.
Số liệu nghiên cứu cho thấy hiệu quả
việc sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng
hợp tác của trẻ mẫu giáo ở mức trung bình.
Nếu không được tác động bởi yếu tố giáo dục
một cách khoa học thì kĩ năng hợp tác của trẻ
sẽ không được nâng cao. Vì vậy, chúng tôi
cho rằng thực trạng trên là cơ sở khẳng định
sự cần thiết phải đề ra các biện pháp phát triển
kĩ năng hợp tác cho trẻ MG 5 – 6 tuổi trong
trong trò chơi ĐVTCĐ.
3. M T S ĐỀ NGH
Xuất phát từ kết quả nghiên cứu,
chúng tôi có một số đề nghị sau:
- Xây dựng các dự án phát triển giáo
dục mầm non; thường xuyên bồi dưỡng
kiến thức, tổ chức tập huấn cho giáo viên
MN về mặt lý luận và phương pháp tổ chức
hoạt động vui chơi nói chung, trò chơi
ĐVTCĐ nói riêng, nhằm từng bước khắc
phục những tồn tại hiện có ở các trường
mầm non hiện nay.
- Trong giáo dục MN, cần nhấn mạnh
việc phát triển kĩ năng sống mà cụ thể là kĩ
năng hợp tác chứ không chỉ là dạy trẻ chơi,
dạy trẻ kiến thức.
- Cần tạo mọi điều kiện để giúp trẻ
phát triển kĩ năng hợp tác trong trò chơi
ĐVTCĐ đúng mức và kịp thời để trẻ được
làm chủ cuộc chơi và cảm nhận được niềm
vui sướng khi tham gia trò chơi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đào Thanh Âm (Chủ biên), Trịnh Dân, Nguyễn Thị Hoà, Đinh Văn Vang (1997),
Giáo dục học MN, Tập 3, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo UNICE Hà Nội, Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi, Nxb Đại học
quốc gia Hà Nội, tháng 8/2009.
3. Nguyễn Thị Ngọc Chúc (1981), Hướng dẫn tổ chức hoạt động vui chơi ( ẫu giáo)
Nxb Giáo dục.
4. Nguyễn Thị Thanh Hà (2012), Tổ chức hoạt động vui chơi của trẻ ở trường mầm non,
Nxb Giáo dục Việt Nam.
5. Phạm Thị Thu Hương (Chủ biên) (2007), Hướng dẫn tổ chức thực hiện các hoạt động
giáo dục trong trường mầm non theo chủ đề (trẻ 5-6 tuổi), Nxb Giáo dục.
6. Phạm Thị Thu Hương (1998), Một số biện pháp hình thành tính hợp tác qua tr chơi
ĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo từ 3-4 tuổi, Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục Mầm non.
7. Huỳnh Văn Sơn (2009), Nhập môn kĩ năng sống, Nxb Giáo dục.
8. Lê Minh Thuận (1989), Tr chơi phân vai theo chủ đề và việc hình thành nhân cách
trẻ Mẫu giáo, Nxb Giáo dục.
9. Nguyễn Xuân Thức (1997), Nghiên cứu tính tích cực giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
trong hoạt động vui chơi, Luận án Phó Tiến sĩ khoa sư phạm Tâm lí, ĐHSP Hà Nội.
* Nhận bài ngày: 17/10/2013. Biên tập xong: 16/2/2014. Duyệt đăng: 24/2/2014.