Triết học Mac - Lê nin - Chương III: Chủ nghĩa duy vật lịch sử

CHƯƠNG IIICHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ NỘI DUNG VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤTBIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNGTỒN TẠI Xà HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC Xà HỘI VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI CỦA Ý THỨC Xà HỘIHÌNH THÁI KINH TẾ - Xà HỘI VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG Xà HỘI ĐỐI VỚI SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA Xà HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP I.VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤTHoaït ñoäng kinh tế Hoaït ñoäng chính trịHoaït ñoäng văn hóa, nghệ thuậtHoaït ñoäng toân giaùo Söï toàn taïi vaø phaùt trieån xaõ hoäiSaûn xuaát ra cuûa caûi vaät chaát Lao ñoäng saûn xuaát1. Vai troø cuûa saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát Các yếu tố cơ bản của quá trình lao động sản xuấtSức lao độngĐối tượng lao độngTư liệu lao động Phân biệt lao ñoäng vaø söùc lao ñoäng Lao ñoäng Hoaït ñoäng coù muïc ñích, coù yù thöùc của con người tác động vào giới tự nhiên tạo ra sản phẩm phục vụ nhu cầu Sức lao độngTổng hợp toàn bộ thể lực và trí lực có trong cơ thể của người đang sốngĐối tượng lao độngLà những vật có trong tự nhiên mà lao động tác động vào nhằm biến đổi theo mục đích Tư liệu lao độngLà vật làm yếu tố truyền dẫn sự tác động của lao động đến đối tượng lao động Caùc yeáu toá cô baûn cuûa quaù trình lao ñoäng saûn xuaát.Ñoái töôïng lao ñoängTö lieäu saûn xuaátTö lieäu lao ñoäng+Quaù trình lao ñoäng saûn xuaátsöùc lao ñoäng* Vai troø cuûa caùc yeáu toá trong quaù trình lao ñoäng saûn xuaát.SÖÙC LAOÑOÄNGTÖ LIEÄU SAÛN XUAÁT+Lao ñoäng saûn xuaátSöùc lao ñoäng laø chuû theå, laø yeáu toá quyeát ñònhTö lieäu saûn xuaát laø khaùch theå, laø ñieàu kieän caàn thieát2. QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT Quan heä saûn xuaátConngöôøiTöï nhieânLöïc löôïngsaûn xuaátCON NGÖÔØI2 MAËT SAÛN XUAÁT a. Löïc löôïng saûn xuaátLöïc löôïng saûn xuaátNgöôøi lao ñoängTö lieäu saûn xuaátKhoa hoïc coâng ngheä*Trình ñoä cuûa löïc löôïng saûn xuaát theå hieän ôû: trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø khoa hoïc coâng ngheä * Löïc löôïng saûn xuaát laø toaøn boä naêng löïc saûn xuaát cuûa moät xaõ hoäi nhaát ñònh, ôû vaøo thôøi kyø nhaát ñònh. b. Quan heä saûn xuaátCON NGÖÔØICON NGÖÔØIQuan heäsaûn xuaátSaûn xuaátPhaân phoáiTrao ñoåiTieâu duøngNoäi dung cuûa quan heä saûn xuaátQuan heä saûn xuaátQuan heä phaân phoáiQuan heä toå chöùcQuan heä sôû höõuLực löôïngsản xuaátQuanheäsảnxuaátPTSXLÀ CÁCH THỨC CON NGƯỜI THỰC HIỆN QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT VẬT CHẤTỞ NHỮNG GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ NHẤT ĐỊNHPTSXPTSX Muèn sinh tån, con ng­êi ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt vËt chÊt tuy nhiªn cã sù kh¸c nhau rÊt lín vÒ c¸ch thøc h¸i l­îm vµ ®¸nh b¾t thêi ë thêi nguyªn thñy vµ ph­¬ng thøc c«ng nghiÖp ë thêi hiÖn ®¹i+ Moái quan heä bieän chöùng giöõa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaátLöïc löôïng saûn xuaát quyeát ñònh quan heä saûn xuaátQuy luaät quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaátLöïc löôïng saûn xuaátQuan heä saûn xuaátQuan heä saûn xuaát taùc ñoäng trôû laïi löïc löôïng saûn xuaát+ Maâu thuaãn giöõa löïc löôïng saûn xuaát vôùi quan heä saûn xuaát.Lòch söû loaøi ngöôøi traûi qua caùc phöông thöùc saûn xuaátCoâng xaõ nguyeân thuyûChieám höõu noâ leäPhong kieánTö baûn chuû nghóaCoäng saûn chuû nghóaCaùch maïngxaõ hoäiG/caáp bò tròG/caáp thoáng tròLöïc löôïng saûn xuaátQuan heäsaûn xuaátMaâu thuaãn* Suy ñeán cuøng lòch söû phaùt tneån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi traûi qua caùc phöông thöùc saûn xuaát noái tieáp nhau laø do taùc ñoäng cuûa quy luaät quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löông saûn xuaát.II. CƠ SỞ HẠ TẦNG1. Khái niệm "cơ sở hạ tầng"?LÀ TOÀN BỘ NHỮNG QHSX HỢP THÀNH CƠ CẤU KINH TẾ CỦA MỘT Xà HỘI CSHT trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở VN là nhiều thành phần kinh tế với nhiều hình thức tổ chức kinh tế khác nhau, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.KINH TẾ Ng©n hµng VietcombankC«ng ty vËn t¶iviÔn d­¬ng VinashinKINH TẾ TẬP THỂKINH TẾ TƯ NHÂNC«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt)KINH TẾKINH TẾ CÓ VỐN ĐẦU TƯ1. Khái niệm "kiến trúc thượng tầng"?hÖ thèng thiÕt chÕ chÝnh trÞ-x· héi VN hiện nay, bao gåm ®¶ng Céng s¶n VN, Nhµ n­íc CHXHCNVN cïng c¸c tæ chøc x· héi kh¸c, trong mét c¬ cÊu thèng nhÊt d­íi sù l·nh ®¹o cña ®¶ng CSVN.HỆ TƯ TƯỞNG được xác lập trên nền tảng CSHTHệ tư tưởng của VN hiện nay: CN Mác – Lênin & Tư tưởng Hồ Chí Minh; truyền thống dân tộc, triết lý người Á ĐôngKINH TẾ Ng©n hµng VietcombankKINH TẾ TẬP THỂKINH TẾ TƯ NHÂNC«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt)KINH TẾKINH TẾ CÓ VỐN ĐẦU TƯ2. MQH giữa: CSHT & KTTT?CSHT QUYẾT ĐỊNH KTTT CỦA XHGiai cấp nào giữ vai trò thống trị về kinh tế sẽ giữ vai trò thống trị về chính trị, tư tưởng, triết lý Cơ sở hạ tầng thay đổi thì kiến trúc thượng tầng cũng thay đổi theoKINH TẾ Ng©n hµng VietcombankKINH TẾ TẬP THỂKINH TẾ TƯ NHÂNC«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt)KINH TẾKINH TẾ CÓ VỐN ĐẦU TƯ2. MQH giữa: CSHT & KTTT?CÁC NHÂN TỐ CỦA KTTT THƯỜNG XUYÊN TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CSHT BẰNG NHIỀU PHƯƠNG THỨC, ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG LÀ NHÂN TỐ NHÀ NƯỚCIII. PHẠM TRÙ TỰ ĐỌC & THẢO LUẬNHTKT-XH?TẠI SAO NÓI SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HTKT-XH LÀ MỘT QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ, TỰ NHIÊN?(HTKT-XH XÁC ĐỊNH THEO CẤU TRÚC TỔNG THỂ CỦA Xà HỘI)TRÊN NỀN TẢNGXÁC LẬP MỘT KIỂU QHSX ĐƯỢC THỂ HIỆN Ở CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ MỘT KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNGDùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu QHSX đặc trưng cho xã hội đó phù hợp với một trình độ nhất định của LLSX và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những QHSX ấy. 1. Khái niệm "HTKT-XH"?2. Tính lịch sử - tự nhiên của sự PT các HTKT-XH?LÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN TUÂN THEO QUY LUẬT KHÁCH QUAN THUỘC CẤU TRÚC HTKT-XHNHỮNG BẬC THANG PHÁT TRIỂN CỦA LS XH LOÀI NGƯỜIDO SỰ TÁC ĐỘNGMỖI GIAI ĐOẠN LS ĐƯỢC ĐẶC TRƯNG BẰNG MỘT XU HƯỚNGPHÁT TRIỂN LS lµ do con ng­êi t¹o ra nh­ng kh«ng ph¶i theo ý muèn chñ quan mµ theo c¸c quy luËt kh¸ch quan.CXNTCHNLPKTBCNCSCNIV. TỒN TẠI Xà HỘI VÀ Ý THỨC Xà HỘI1. KHÁI NIỆM TỒN TẠI Xà HỘI & Ý THỨC Xà HỘITỰ ĐỌC & THẢO LUẬNNỘI DUNG THẢO LUẬNTỒN TẠI Xà HỘI? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VNÝ THỨC Xà HỘI? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VNQUAN HỆ BIỆN CHỨNG CỦA TTXH & YTXH? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VN1. KHÁI NIỆMa. Khái niệm "Tồn tại xã hội"?TOÀN BỘ CÁC ĐIỀU KIỆN SINH HOẠT VẬT CHẤT CỦA MỖI CỘNG ĐỒNG NGƯỜIĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤTTỔ CHỨC DÂN CƯa. Khái niệm "Tồn tại xã hội"?KHÔNG GIAN SINH TỒN CỦA NGƯỜI VIỆT TRONG LỊCH SỬb. Khái niệm "Ý thức xã hội"? Là phương diện tinh thần của xã hội; phản ánh điều kiện sinh hoạt vật chất của các cộng đồng người trong điều kiện xác định.NGHỀ CHÍNH & "NGHỀ PHỤ"Tư tưởng "Trọng nông hơn công, thương" của người Việt2. BIỆN CHỨNG GIỮA TỒN TẠI Xà HỘIVai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với YTXHTTXHHOẠT ĐỘNGYTXHÝ THỨCTự tôn “Làng mình”; Dị ứng với bên ngoài; Bất li hương; Trọng tình xóm - làng; Trọng lệ làng hơn phép nước; Khôn vặt; Trọng danh hão.... Suy nghĩ theo thói quen đám đông – không coi trọng sáng kiến mới. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hộiTTXHHOẠT ĐỘNGYTXHTÍNH LẠC HẬU & TÍNH VƯỢT TRƯỚC CỦA YTXHTÁC ĐỘNG CỦA Ý THỨC TRUYỀN THỐNG ĐẾN "HÀNH CHÍNH - GIAO THÔNG - AN TOÀN THỰC PHẨM..." Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hộiTTXHHOẠT ĐỘNGYTXHTÍNH KẾ THỪA CỦA YTXHTỪ HỌC THUYẾT CỦA MÁC ĐẾN LÊNIN VÀ KẾ THỪA SÁNG TẠO CỦA HỒ CHÍ MINH Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội?TTXHHOẠT ĐỘNGYTXHTÍNH TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CỦA YTXH VỚI TTXHLÝ LUẬN KHOA HỌC SẼ TRỞ THÀNH LỰC LƯỢNG VẬT CHẤTV. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG Xà HỘI Giai cấp và vai trò của đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấpCách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấpTỰ ĐỌC & THẢO LUẬN NỘI DUNG  THẢO LUẬNGIAI CẤP LÀ GÌ? PHÂN BIỆT GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC?NGUỒN GỐC GIAI CẤP?ĐẤU TRANH GIAI CẤP ? DÂN TỘC?Là hình thức phát triển cao của phương thức tổ chức cộng đồng người trong lịch sử; dưới sự tác động của nhân tố phát triển kinh tế & văn hóa;Bộ tộc Chechens Thị tộc, bộ lạc cổ xưa"Tộc" KinhBộ tộc "da đỏ"CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG NGƯỜITRƯỚC "DÂN TỘC"DÂN TỘC?(CÁC ĐẶC TRƯNG)Dân tộc(liên kết các bộ tộcThành quốc tộc)Cộng đồngQuốc gia(Quyền lực NN)Cộng đồng: ngôn ngữ- lãnh thổ- kinh tế- văn hóa.a. Khái niệm Giai cấpC¸c tËp ®oµn ng­êi to lín, ®­îc ph©n biÖt víi nhau bëi ®Þa vÞ cña hä trong mét hÖ thèng kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh trong lÞch sö; kh¸c nhau vÒ quyÒn cña hä ®èi víi TLSX chñ yÕu, vÒ ®Þa vÞ trong tæ chøc lao ®éng x· héi, vÒ quy m« vµ c¸ch thøc h­ëng thô phÇn cña c¶i x· héi. Giai cấp?GIAI CẤP BẮT & MUA BÁNNÔ LỆGiai cấp?GIAI CẤP TRONGGIỚI QUÝ TỘC CHÂU ÂUGiai cấp?GIAI CẤP TRONG Xà HỘI GIAI CẤP TƯ SẢNCÔNG NHÂN LÀM THUÊb. Nguồn gốc của giai cấp Nguồn gốc trực tiếp của sự phân hóa giai cấp: Chế độ tư hữu Nguồn gốc sâu xa của sự phân hóa giai cấp: tình trạng phát triển nhưng chưa đạt tới trình độ xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất.c. Đấu tranh giai cấp?ĐẤU TRANH GIAI CẤP CUỘC KHỞI NGHĨA CỦA SPACTAQUYTLà đấu tranh của những người bị áp bức về kinh tế, chính trị - xã hộic. Đấu tranh giai cấp?KHỞI NGHĨA NÔNG DÂNKHỞI NGHĨAĐẤU TRANH GIAI CẤP CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA CỦA NÔNG DÂNc. Đấu tranh giai cấp?CUỘC ĐẤU TRANH CỦA GIAI CẤP TƯ SẢNCÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁPc. Đấu tranh giai cấp?ĐẤU TRANH GIAI CẤP CÁC CUỘC ĐẤU TRANH DƯỚI NHIỀU HÌNH THỨC ĐÌNH CÔNGCÔNG Xà PARI (1871)NGƯỜI CHÂU PHINGƯỜI VN ĐẤU TRANH 2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấpKhái niệm cách mạng xã hộiVai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấpKhái niệm cách mạng xã hộiNghĩa rộng: là sự biến đổi căn bản về chất trong toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội; là phương thức để chuyển một HTKT-XH lỗi thời sang một HTKT-XH mớiNghĩa hẹp: là việc lật đổ một chế độ chính trị đã lỗi thời và thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn của giai cấp cách mạngNguyên nhân cách mạng xã hộiNguyên nhân khách quan: mâu thuẫn giữa LLSX và QHSXNguyên nhân chủ quan: sự phát triển nhận thức và tổ chức của giai cáp cách mạngb. Vai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấpLà một trong những phương thức, động lực của sự phát triển xã hội