Vai trò của Eas với sự phát tri ển của cộng đồng Asean

1 Vai trò của EAS với sự phát triển của Cộng đồng ASEAN 2 Cấp cao Đông Á (East Asia Summit - EAS) được tổ chức lần đầu tiên tại Kula Lampur – Malayxia năm 2005 với tư cách là một diễn đàn rộng lớn, đối thoại về các vấn đề an ninh, chính trị, kinh tế liên quan đến lợi ích chung và quan tâm tới mục đích thúc đẩy hòa bình, ổn định và thịnh vượng kinh tế ở Đông Á. Hiên nay tham dự EAS có lãnh đạo 10 nước ASEAN và 8 nước là: Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Australia, New Zealand, Ấn Độ, Nga, Hoa Kỳ, trong đó ASEAN giữ vai trò chủ đạo. Trải qua 5 năm, EAS chứng minh nó không chỉ giữ vai trò quan trọng trong hỗ trợ ASEAN giải quyết các vấn đề khu vực mà còn giúp từng nước thành viên ASEAN giải quyết hiệu quả các vấn đề chiến lược có liên quan đến quốc gia mình.Với vai trò ngày cang quan trọng trong khu vực thì có thể thấy quy mô của EAS sẽ ngày càng rộng mở hơn và quá trình hội đàm giữa các quốc gia sẽ đem lại hiệu quả cao hơn, giải quyết một cách thiết thực các vấn đề phát sinh. 1. Vai trò của EAS a. Vai trò của EAS với sự phát triển của Cộng đồng ASEAN Thứ nhất, EAS hỗ trợ ASEAN giải quyết các vấn đề có tầm quan trọng chiến lược còn tồn tại trong khu vực Đông Nam Á, tiến tới xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015. Ngay trong Điều 2 Tuyên bố Kula Lumpur năm 2005 đã ghi nhận rằng: “Những nỗ lực của Cấp cao Đông Á để thúc đẩy các cộng đồng trong khu vực, phù hợp với việc củng cố xây dựng Cộng đồng ASEAN, là một phần không thể tách rời của cấu trúc khu vực”. EAS là diễn đàn của các nhà lãnh đạo để đối thoại và hợp tác về các vấn đề chiến lược, chính trị, an ninh và phát triển kinh tế nên các bất đồng của ASEAN có thể được giải quyết một cách hài hòa, giảm dần khoảng cách giữa các nước thành viên, tiến tới hình thành Cộng đồng ASEAN. Thứ hai, EAS góp phần nâng cao uy tín, vị thế của ASEAN. Với sự tham gia của Nga và Mĩ và EAS từ năm 2011, diễn đàn này đã tập trung tiếng nói của các siêu cường trên thế giới, nhưng vai trò trung tâm của EAS vẫn được trao cho ASEAN. Giữ vững được vai trò chủ đạo trong EAS, chủ động giải quyết tốt các vấn đề phát sinh trong quá trình thảo luận, đương nhiên ASEAN sẽ thể hiện được tiếng nói, vị thế của mình trước các cường quốc trên thế giới. b. Vai trò của EAS với từng nước thành viên Thứ nhất, vai trò quan trọng nhất của EAS với các nước thành viên là ngăn ngừa xung đột, đảm bảo an ninh (cả an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống) cho các quốc gia thành viên. EAS tạo ra một khuôn khổ hợp tác,một cơ chế đối thoại đa phương để các nước thành viên tìm ra tiếng nói chung trong những bất đồng, giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình. EAS đã đưa ra thảo luận nhiều vấn đề giữa các nước thành viên như Myanma, xung đột Thái Lan – Campuchia, vấn đề biển ĐôngCác nước ASEAN (với xu hướng li tâm vốn có) thực sự cần đến sự hợp tác với các nước ngoài khu vực để tận dụng được tiềm lực của các đối tác truyền thống; các nước lớn 3 trong EAS cũng có lợi ích ở khu vực Đông Nam Á, nên duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực này sẽ đảm bảo các nguồn lợi, đặc biệt là về kinh tế cho các nước thành viên EAS ngoài ASEAN. Ngoài việc giải quyết các vấn đề về an ninh truyền thống EAS cũng thảo luận về các vấn đề an ninh phi truyền thống như cướp biển, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia; cả các vấn đề về thiên tai, dịch bệnh Sự ổn định về các mặt này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các quốc gia tăng cường hợp tác đầu tư, phát triển kinh tế. Thứ hai, bên cạnh vai trò quan trọng nhất về việc ngăn ngừa xung đột, đảm bảo an ninh, EAS còn tạo ra một cơ hội để các nước thành viên tăng cường mối quan hệ, củng cố tình hữu nghị, hoặc xây dựng lòng tin giữa các quốc gia, tiến tới sự hợp tác toàn diện, triệt để hơn. 2. Triển vọng của EAS Về mặt cơ cấu tổ chức, có thể khẳng định rằng trong tương lai số lượng thành viên của EAS sẽ được mở rộng thêm. Căn cứ pháp lý của khẳng định này được quy định tại Điều 3 Tuyên bố Kula Lumpur năm 2005: “Cấp cao Đông Á là một diễn đàn mở, minh bạch và hướng ngoại”. Thêm vào đó, hiên nay đang có một số quốc gia đang thể hiện mong muốn tham gia vào cơ chế này Đông Timor hiện đang là quan sát viên của ASEAN, nếu trở thành thành viên ASEAN, Đông Timor sẽ trở thành thành viên của EAS. Ngoài ra Papua New Guinea đang là quan sát viên của EAS, Liên minh châu Âu EU cũng thể hiện mong muốn tham gia vào diễn đàn này. Về hoạt động,EAS sẽ đi vào hợp tác một cách sâu rộng hơn và hoạt động một cách tích cực hơn. Một nguyên tắc cơ quan của Luật quốc tế cũng như pháp luật cộng đồng ASEAN là không can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác, do đó dù EAS có tăng cường hợp tác đến đâu cũng không thể vi phạm nguyên tắc này. Tuy nhiên do tác động của toàn cầu hóa, xu hướng đối đầu chuyển sang đối thoại, thêm vào đó nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống nảy sinh bên cạnh các vấn đề an ninh truyền thống cố hữu buộc các thành viên EAS phải nỗ lực phối hợp với nhau một cách hiệu quả hơn để giải quyết. Quyết tâm tăng cường hợp tác này được thể hiện trong Tuyên bố kỉ niệm 5 năm thành lập EAS được thông qua tại Hà Nội, trong đó mục 2 ghi rõ: “Trong dịp kỉ niệm lần thứ 5 của Cấp cao Đông Á, chúng tôi hài lòng ghi nhận thành tích đáng kể cho đến nay và nhấn mạnh tầm quan trọng của tăng cường hơn nữa quá trình EAS thông qua việc xem xét sự tiến bộ trong 5 năm qua, nhấn mạnh tầm quan trọng của Cấp cao Đông Á trong cuộc đối thoại, hợp tác khu vực, tái khẳng định cam kết của chúng tôi để tiếp tục củng cố và tăng cường EAS phù hợp với các nguyên tắc, mục tiêu và phương thức đặt ra trong Tuyên bố Kula Lumpur thành lập Cấp cao Đông Á năm 2005, trong những năm tới”. Với triển vọng đó, EAS có thể sẽ thành lập một thiết chế thường trực nhằm giải quyết nhanh chóng, hiệu quả hơn các vấn đề cần thảo luận giữa các nước thành viên, và cấp cao nhất trong sự phát triển là hình thành Cộng đồng Đông Á. Với việc phát huy triển vọng của EAS, vai trò của diễn đàn này với ASEAN và với các nước thành viên cũng sẽ ngày càng được phát huy hơn nữa. Với lĩnh vực hoạt động đa dạng của mình, EAS thực sự đã thể hiện vai trò vô cùng to lớn, khắc hẳn các thiết chế hội đàm, thỏa thuận 4 tương tự nhưng chỉ chuyên về một lĩnh vực như ARF, ADMM, AFMM Đây cũng là cơ chế hợp tác khu vực Đông Á khá độc đáo của ASEAN khác với Liên minh châu Âu (EU).