Bài giảng Bài 6: Quản lý tài sản-Nợ xác định và kiểm soát khe hở nhạy cảm lãi suất

1BÀI 6 QUẢN LÝ TÀI SẢN-NỢ Xác định và kiểm soát khe hở nhạy cảm lãi suất Giảng viên phụ trách: PGS. TS Trương Quang Thông Khoa Ngân hàng – Đại học Kinh tế TP.HCM 2Chiến lược quản lý tài sản - Khách hàng là yếu tố quyết định qui mô và lọai hình của nguồn vốn mà ngân hàng có thể huy động. - Các quyết định then chốt của ngân hàng chỉ giới hạn trong quản lý tài sản: ngân hàng chỉ tiến hành quản lý quá trình phân bổ - Phù hợp với giai đọan chưa nới lỏng các qui định quản lý ngành ngân hàng, khi ngân hàng còn hạn chế trong khả năng tái cấu trúc nguồn vốn của mình. 3Chiến lược quản lý nợ - Để đương đầu với xu hướng gia tăng lãi suất và cạnh tranh gay gắt về nguồn vốn - Các ngân hàng do đó quan tâm nhiều hơn đến việc khơi mở nguồn vốn mới, cấu trúc của nguồn vốn, chi phí của nguồn vốn - Mục tiêu của quản lý là tăng cường quản lý nguồn vốn: chi phí, qui mô, cấu trúc 4Chiến lược quản lý hỗn hợp - Được sử dụng phổ biến hiện nay: dung hòa hai chiến lược - Hoạt động ngân hàng cần kiểm sóat chặt chẽ về qui mô, cấu trúc và chi phí của cả hai bên tài sản và nợ. - Quản lý tài sản và nợ phải là một quá trình thống nhất, hỗ trợ lẫn nhau nhằm tối đa hóa thu nhập và kiểm soát chặt chẽ chi phí - Thu nhập và chi phí có thể phát sinh từ hai phía của bảng cân đối kế toán. 5KHÁI NIỆM RỦI RO LÃI SUẤT - Rủi ro lãi suất là sự thay đổi tiềm tàng về thu nhập lãi ròng và giá thị trường của vốn ngân hàng xuất phát từ sự thay đổi của mức lãi suất. (Timothy W. Koch). - Rủi ro lãi suất là rủi ro khi thay đổi lãi suất thị trường sẽ dẫn đến tài sản sinh lời giảm giá trị (Thomas P.Fitch). 6KHÁI NIỆM RỦI RO LÃI SUẤT - Rủi ro lãi suất : một trong những thách thức lớn nhất của họat động quản lý tài sản-nợ của ngân hàng. - Khi lãi suất thay đổi: - Nguồn thu chính từ danh mục cho vay và đầu tư cũng như chi phí tiền gửi, các nguồn vay đều bị tác động. - Ảnh hưởng đến giá thị trường của tài sản và nợ / làm thay đổi giá trị vốn chủ sở hữu của ngân hàng. 7- Rủi ro lãi suất gắn liền với cấu trúc thời hạn khác nhau giữa tài sản và nợ (huy động vốn và cho vay) và sự biến động của lãi suất thị trường. - Rủi ro lãi suất xảy ra trong 2 trường hợp sau đây: + Thời hạn cho vay với lãi suất cố định dài hơn đi vay với lãi suất cố định, rủi ro lãi suất xảy ra khi lãi suất thị trường tăng. Đây là rủi ro về giá (Price Risk): lãi suất thị trường tăng làm giảm giá trị của hầu hết trái phiếu và cho vay với lãi suất cố định mà ngân hàng nắm giữ + Thời hạn cho vay với lãi suất cố định ngắn hơn đi vay với lãi suất cố định, rủi ro lãi suất xảy ra khi lãi suất thị trường giảm. Đâ là rủi ro tái đầu tư (Re-Investment Risk): ngân hàng phải chấp nhậđầu tư các nguồn vốn của mìnhvào nưững tài sản có sinh lợi thấp hơn. RỦI RO LÃI SUẤT 8MỤC TIÊU CỦA QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT - Mục tiêu của quản trị rủi ro lãi suất là nhằm hạn chế tối đa tổn thất về thu nhập do sự thay đổi của lãi suất thị trường. - Các nhà quản trị dùng tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) để đo lường và so sánh sự thay đổi của thu nhập khi có biến động của lãi suất thị trường. Thu nhaäp laõi - chi phí laõi Tyû le äthu nhaäp laõi caän bieân = Toång taøi saûn 9Các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên - Những thay đổi trong lãi suất nói chung. - Những thay đổi trong mức chênh lệch giữa lãi thu từ tài sản và chi phí phải trả cho vốn huy động. - Những thay đổi về giá trị tài sản NCLS mà ngân hàng nắm giữ khi mở rộng hay thu hẹp họat động. - Những thay đổi về giá trị nợ NCLS mà ngân hàng sử dụng để tài trợ cho danh mục tài sản sinh lời khi mở rộng hay thu hẹp họat động. - Những thay đổi trong cấu trúc của tài sản và nợ mà ngân hàng thực hiện khi tiến hành chuyển đổi tài sản, nợ giữa lãi suất cố định và lãi suất thả nổi, giữa kỳ hạn ngắn và kỳ hạn dài, giữa tài sản mang mức thu nhập thấp và tài sản có thu nhập cao. 10 Các chú ý - Thu từ lãi của ngân hàng có xu hướng tăng chậm hơn chi phí trả lãi trong giai đọan kinh tế tăng trưởng. - Chi phí trả lãi có xu hướng giảm nhanh hơn thu từ lãi trong giai đọan kinh tế suy thoái. 11 KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT - Tất cả các tài sản và nợ được phân thành hai nhóm: + Tài sản hoặc nợ nhạy cảm lãi suất + Tài sản hoặc nợ không nhạy cảm lãi suất. - Tiêu chí để phân loại nhạy cảm và không nhạy cảm: tùy thuộc thu nhập lãi (đối với tài sản) và chi phí lãi (đối với nợ) của chúng có biến đổi hay không khi lãi suất thị trường biến động. 12 KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT Taøi saûn nhaïy caûm laõi suaát Nôï nhaïy caûm laõi suaát Taøi saûn khoâng nhaïy caûm laõi suaát Nôï khoâng nhaïy caûm laõi suaát Chöùng khoùan ngaén haïn cuûa CP vaø tö nhaân (saép maõn haïn). Caùc khoûan cho vay ngaén haïn (saép maõn haïn). Caùc khoûan cho vay vôùi Vay töø thò tröôøng tieàn teä, vay theo hôïp ñoàng mua laïi. Tieát kieäm ngaén haïn. Vay treân thò tröôøng tieàn teä vôùi laõi suaát thaû noåi. Tieàn göûi vôùi laõi suaát thaû Tieàn maët taïi quyõ ngaân haøng. Cho vay daøi haïn vôùi laõi suaát coá ñònh. Chöùng khoùan daøi haïn vôùi laõi suaát coá ñònh. Taøi saûn coá ñònh, caùc taøi Tieàn göûi giao dòch. Tieàn göûi tieát kieäm daøi haïn. Voán chuû sôû höõu 13 - Khe hở (GAP) là sự khác biệt giữa tài sản nhạy cảm lãi suất (TSNCLS) và nợ nhạy cảm lãi suất (NNCLS). - TNCLS và NNCLS là các khoản mục tài sản và nợ đến hạn thanh toán hoặc đến thời điểm tái định giá trong một khoản thời gian lựa chọn. GAP = TNCLS - NNCLS KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT 14 - Đây là chiến lược phổ biến nhất trong việc ngăn ngừa và kiềm chế rủi ro lãi suất. - Yêu cầu của kỹ thuật quản lý: phải tiến hành phân tích kỳ hạn, định giá các cơ hội gắn với những tài sản sinh lợi của ngân hàng, của những khỏan tiền gửi cũng như các khỏan vay trên thị trường. KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT 15 - Nếu nhà quản lý cảm thấy rằng mức rủi ro của ngân hàng là quá lớn, thì họ phải thực hiện một số điều chỉnh sao cho giá trị của các tài sản nhạy cảm lãi suất trở nên phù hợp với mức tối đa với giá trị của vốn tiền gửi và vốn vay nhạy cảm lãi suất. - Do đó, tại bất kỳ thời điểm nào, một ngân hàng có thể tự bảo vệ trước những thay đổi của lãi suất, dù nó vận động theo chiều hướng nào, bằng cách bảo đảm cân bằng như sau: Giá trị TSNCLS = Giá trị NNCLS KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT 16 1. Lựa chọn “Thời kỳ mục tiêu” cho việc quản lý NIM: 6 tháng, 12 tháng để làm cơ sở cho việc xác định những giá trị kỳ vọng và độ dài của những giai đọan, thành phần cấu thành ‘Thời kỳ mục tiêu”. 2. Lựa chọn tỷ lệ thu nhập lãi cận biên mục tiêu. 3. Xác định những tài sản NCLS và nợ NCLS mà ngân hàng sẽ nắm giữ. KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT Kỹ thuật quản lý tổng quát 17 GAP = 0 , không rủi ro. GAP > 0 , rủi ro khi lãi suất giảm. GAP < 0 , rủi ro khi lãi suất tăng.  GAP Khe hôû töông ñoái Toång taøi saûn NNCLS TNCLS NCLS soá Heä  18 CÁC NHẬN XÉT - Tài sản nhạy cảm lãi suất và nợ nhạy cảm lãi suất được tính theo kỳ hạn  kỳ hạn càng dài thì sai số càng lớn trong tính toán. - Muốn nắm bắt toàn bộ ảnh hưởng của biến động lãi suất đối với thu nhập lãi ròng, cần phải rút ngắn mốc thời gian thành kỳ hạn theo ngày khó khăn cho các ngân hàng chưa có hệ thống thông tin hiện đại, đặc biệt là các ngân hàng nhỏ. 19 Giả sử, hệ số tương quan giữa biến động lãi suất thị trường và thu nhập cũng như chi phí về lãi của ngân hàng có trị số bằng 1. Điều này có nghĩa là khi lãi suất thị trường tăng (hoặc giảm) 10%, thì thu nhập về tài sản của tài sản nhạy cảm lãi suất và chi phí về lãi của nợ nhạy cảm lãi suất cũng sẽ tăng (hoặc giảm) đúng 10%. 20 Từ giả thuyết trên, ta xây dựng công thức như sau: TNi = it (TNCLS) - in (NNCLS) TNi: là mức biến động của thu nhập lãi ròng  it : là biến động của lãi suất tài sản  in : là biến động của lãi suất nợ. Trong trường hợp biến động của lãi suất tài sản và biến động của lãi suất nợ bằng nhau. TNi = i (TNCLS - NNCLS) = i (GAP). 21 Phân tích khe hở nhạy cảm lãi suất. Caùc khoaûn muïc taøi saûn vaø nôï 1 Tuaà n 8-30 ngaø y 31-60 Ngaø y 61-90 Ngaø y 91-180 Ngaøy 181-365 ngaøy Treân 1 naêm Khoaûn muïc khoâng nhaïy caûm laõi suaát Toå ng coä ng Taøi saûn coù Ngaân quyõ vaø tieàn göûi - - - - - - - 150 150 Chöùng khoaùn thò tröôøng 250 60 30 80 120 20 580 Cho vay thöông maïi 940 190 150 110 80 120 260 Cho vay baát ñoäng saûn 620 100 20 70 50 40 210 Cho vay tieâu duøng 130 30 20 20 40 50 110 Cho vay noâng nghieäp 60 10 30 10 50 30 50 Truï sôû NH vaø thieát bò - - - - - - - 300 300 Toång taøi saûn 2.000 390 250 290 340 260 1.210 300 5.19 0 22 Phân tích khe hở nhạy cảm lãi suất. Caùc khoaûn muïc taøi saûn vaø nôï 1 Tuaà n 8-30 ngaø y 31-60 Ngaø y 61-90 Ngaø y 91-180 Ngaøy 181-365 ngaøy Treân 1 naêm Khoaûn muïc khoâng nhaïy caûm laõi suaát Toå ng coä ng Nôï vaø voán Tieàn göûi seùc - - - - - - - 1.200 1.20 0 Tieàn göûi tieát kieäm 80 80 - - - - - - 160 Tieàn göûi thò tröôøng tieàn teä 800 200 - - - - - - 1.00 0 Tieàn göûi coù kyø haïn daøi 120 250 600 80 120 80 100 - 1.35 0 Ñi vay ngaén haïn 420 130 - - - - - - 550 Taøi saûn nôï khaùc - - - - - - 130 - 130 Voán - - - - - - - 800 800 Toång nôï vaø voán 1.420 660 600 80 120 80 230 2.000 5.19 0 23 Độ lệch nhạy cảm lãi suất +580 -270 -350 +210 +220 +180 +980 -1300 Độ lệch luỹ kế +580 +310 -40 +170 +390 +570 +1550 0 Hệ số độ lệch +140% -59% -42% +363% +283% +325% +526% - Giả sử tỷ suất lợi tức của tài sản là 11% và nợ là 9%. Nếu dự đoán lãi suất thị trường không thay đổi thì: 1 Tuaàn 8-30 ngaø y 31-60 ngaøy 61- 90 ngaø y 91-180 ngaøy 181-365 ngaøy Treân 1 naêm Khoâng nhaïy caûm laõi suaát Toång thu nhaäp laõi Toång chi phí laõi Thu nhaäp laõi roøng Heä soá cheânh leäch laõi roøng 0,11 x 5.190 =570,9 0,09 x 5.190 = 467,1 103,8 103,8 : 5.190 = 2,00% 24 Giả sử lãi suất tài sản có và tài sản nợ nhạy cảm lãi suất giảm lên cùng 1% đến 10% tài sản và 8% nợ 1 Tuaàn 8-30 ngaø y 31-60 ngaø y 61-90 ngaø y 91-180 ngaøy 181-365 ngaøy Treân 1 naêm Khoâng nhaïy caûm laõi suaát Thu nhaäp Laõi roøng Heä soá cheânh leäch laõi roøng 0,10 x 2.000 + 0,11 x [5.190 – 2.000] – 0,08 x1.420 -0,09 x [5.190 – 1.420] = 98 98 : 5.190 = 1,89% 25 Từ ví dụ trên ta có: TNi = 0,01 x 580 = -5,8 TNi = 103,8 -5,8 = 98 26 CHIẾN LƯỢC QUẢN TRỊ KHE HỞ NHẠY CẢM LÃI SUẤT - Khi lãi suất tăng, tất cả tài sản sinh lời theo giá cố định sẽ gây tổn thất cho ngân hàng  “rủi ro về giá”. - Khi lãi suất giảm, ngân hàng phải đầu tư nguồn vốn của mình với lãi suất thấp, trong khi đó vẫn phải trả lãi cao để huy động vốn  “rủi ro tái đầu tư”. 27 CHIẾN LƯỢC QUẢN TRỊ - Tập trung vào việc xử lý GAP để kiểm soát rủi ro lãi suất. - Hai bước: (i) Tiên đoán chiều hướng của lãi suất (ii) Thực hiện điều chỉnh theo tính nhạy cảm của tài sản và nợ để giành lợi thế khi dự kiến lãi suất biến động. 28 LÃI SUẤT TĂNG - Khi lãi suất tăng và ngân hàng đang ở trạng thái khe hở dương thì hệ số chênh lệch lãi sẽ tăng. Vì thu nhập tài sản nhạy cảm lãi suất sẽ tăng hơn chi phí nhạy cảm lãi suất. - Ngân hàng cần phải điều chỉnh lại danh mục của mình nếu tin rằng lãi suất sẽ tăng trong khi ngân hàng đang ở khe hở âm. + Giảm kỳ hạn của tài sản + Cho vay với lãi suất thả nổi nhiều hơn. + Kéo dài kỳ hạn các khoản mục nợ của ngân hàng. 29 LÃI SUẤT GIẢM - Việc điều chỉnh danh mục sẽ thực hiện ngược lại trong chiến lược quản trị . - Nhà quản trị đưa ra các giải pháp để chuyển sang trạng thái khe hở âm để bảo đảm có lợi khi lãi suất giảm.