Bài giảng Doanh nghiệp và đại cương về quản trị doanh nghiệp

KÕt cÊu m«n häc Ch­¬ng 1: Doanh nghiệp và đại cương về quản trị doanh nghiệp Ch­¬ng 2: Quản trị sản xuất kinh doanh và Tổ chức bộ máy Quản trị doanh nghiệp Ch­¬ng 3: Kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp Ch­¬ng 4: Quản trị thiết bị - Công nghệ trong doanh nghiệp Ch­¬ng 5: Quản trị nguyên vật liệu trong doanh nghiệp Ch­¬ng 6: Quản trị chi phí trong doanh nghiệp Ch­¬ng 7: Quản trị vốn và hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh chính thức: Tập bài giảng Quản trị doanh nghiệp, Ngành QTDN, Khoa Kinh tế - QTKD. Giáo trình Quản trị doanh nghiệp, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, PGS.TS Lê Văn Tâm, NXB Thống kê, Hà nội 2005 Giáo trình Kinh tế và Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, PGS.TS.Phạm Hữu Huy, NXB Giáo dục 1998 Luật doanh nghiệp, 2005 CHƯƠNG 1Doanh nghiÖp vµ ®¹i c­¬ng vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp Kh¸i niÖm doanh nghiÖp Tõ gãc ®é ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt th× doanh nghiÖp ®­îc hiÓu lµ céng ®ång nh÷ng ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i. Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ c¬ së cã t­ c¸ch ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n mµ ho¹t ®éng chñ yÕu cña tæ chøc ®ã lµ kinh doanh; Ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tèi ­u ho¸ lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña doanh nghiÖp víi lîi Ých cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. I. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp Theo Luật doanh nghiệp 2005: 1. Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Doanh nghiệp nhà nước là doanh nghiệp trong đó Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ. II. C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp 1. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i theo h×nh thøc së h÷u vèn cña doanh nghiÖp Thêi kú tr­íc ®æi míi:- Doanh nghiÖp nhµ n­íc thuÇn tuý- Doanh nghiÖp liªn doanh nhµ n­íc- Doanh nghiÖp hîp t¸c x· hoÆc c«ng ty- Doanh nghiÖp t­ nh©n, Hé kinh doanh c¸ thÓLo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ n­íc thuÇn tuý, doanh nghiÖp t­ nh©n, hé kinh doanh c¸ thÓ cã thÓ hiÓu lµ doanh nghiÖp mét chñ së h÷u (®ång së h÷u)C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh nhµ n­íc, hîp t¸c x·, c«ng ty cæ phÇn lµ c¸c lo¹i h×nh cña doanh nghiÖp nhiÒu chñ së h÷u (®a së h÷u) Thêi kú sau ®æi míi: CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN HAI THÀNH VIÊN TRỞ LÊN Là doanh nghiệp, trong đó: a) Thành viên có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng thành viên không vượt quá năm mươi; b) Thành viên chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn cam kết góp vào doanh nghiệp Công ty trách nhiệm hữu hạn có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Công ty trách nhiệm hữu hạn không được quyền phát hành cổ phần. Cơ cấu tổ chức quản lý công ty Công ty TNHH hai thành viên trở lên có Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Công ty TNHH có từ mười một thành viên trở lên phải thành lập Ban kiểm soát. Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người đại diện theo pháp luật của công ty theo quy định tại Điều lệ công ty. Người đại diện theo pháp luật của công ty phải thường tr ú tại Việt Nam; trường hợp vắng mặt ở Việt Nam CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN MỘT THÀNH VIÊN (Điều 63) Công ty TNHH một thành viên là doanh nghiệp do một tổ chức hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu (sau đây gọi là chủ sở hữu công ty), chủ sở hữu công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty. Công ty TNHH một thành viên có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Công ty TNHH một thành viên không được quyền phát hành cổ phần. Cơ cấu tổ chức quản lý của công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là tổ chức Trường hợp có ít nhất hai người được bổ nhiệm làm đại diện theo uỷ quyền thì cơ cấu tổ chức quản lý của công ty bao gồm Hội đồng thành viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và Kiểm soát viên; trong trường hợp này, Hội đồng thành viên gồm tất cả người đại diện theo uỷ quyền. Trường hợp một người được bổ nhiệm làm người đại diện theo uỷ quyền thì người đó làm Chủ tịch công ty; trong trường hợp này cơ cấu tổ chức quản lý của công ty bao gồm Chủ tịch công ty, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và Kiểm soát viên. CÔNG TY CỔ PHẦN Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần; Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa; Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp; Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 81 và khoản 5 Điều 84 của Luật này. Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán các loại để huy động vốn. Các loại cổ phần Công ty cổ phần phải có cổ phần phổ thông. Người sở hữu cổ phần phổ thông là cổ đông phổ thông. Công ty cổ phần có thể có cổ phần ưu đãi. Người sở hữu cổ phần ưu đãi gọi là cổ đông ưu đãi. Cổ phần ưu đãi gồm các loại sau đây: - Cổ phần ưu đãi biểu quyết; - Cổ phần ưu đãi cổ tức; - Cổ phần ưu đãi hoàn lại; - Cổ phần ưu đãi khác do Điều lệ công ty quy định. Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần Công ty cổ phần có Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc; đối với công ty cổ phần có trên mười một cổ đông là cá nhân hoặc có cổ đông là tổ chức sở hữu trên 50% tổng số cổ phần của công ty phải có Ban kiểm soát. CÔNG TY HỢP DANH Công ty hợp danh là doanh nghiệp, trong đó: Phải có ít nhất hai thành viên là chủ sở hữu chung của công ty, cùng nhau kinh doanh dưới một tên chung (sau đây gọi là thành viên hợp danh); ngoài các thành viên hợp danh có thể có thành viên góp vốn; Thành viên hợp danh phải là cá nhân, chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty; Thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty. Công ty hợp danh có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Công ty hợp danh không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào. DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp tư nhân không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào. Mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân. Vốn đầu tư của chủ doanh nghiệp Vốn đầu tư của chủ doanh nghiệp tư nhân do chủ doanh nghiệp tự đăng ký. NHÓM CÔNG TY Nhóm công ty là tập hợp các công ty có mối quan hệ gắn bó lâu dài với nhau về lợi ích kinh tế, công nghệ, thị trường và các dịch vụ kinh doanh khác. Nhóm công ty bao gồm các hình thức sau đây: - Công ty mẹ - công ty con; - Tập đoàn kinh tế; - Các hình thức khác. Quyền và trách nhiệm của công ty mẹ đối với công ty con Tuỳ thuộc vào loại hình pháp lý của công ty con, công ty mẹ thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình với tư cách là thành viên, chủ sở hữu hoặc cổ đông trong quan hệ với công ty con theo quy định tương ứng của Luật này và pháp luật có liên quan. Điều 149. Tập đoàn kinh tế Tập đoàn kinh tế là nhóm công ty có quy mô lớn. Chính phủ quy định hướng dẫn tiêu chí, tổ chức quản lý và hoạt động của tập đoàn kinh tế. 1.2. Phân loại doanh nghiệp căn cứ vào quy mô Doanh nghiệp có quy mô lớn 500 lao động, 1tỷ tiền vốn Doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ Khoảng 5 – 10 lao động, vốn từ 3-5 tr III. Thùc chÊt qu¶n trÞ doanh nghiÖp a. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp Qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ sù t¸c ®éng h­íng ®Ých, nh»m vµo mét ®èi t­îng nhÊt ®Þnh b»ng nh÷ng ph­¬ng thøc t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña tËp thÓ nh÷ng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, lµm cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã diÔn ra phï hîp víi c¸c qui luËt kh¸ch quan nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých vµ c¸c môc tiªu cña chñ thÓ qu¶n trÞ. Qu¶n lý lµ ph¹m trï réng h¬n. §ã lµ sù t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý ë tÇm vÜ m« t¸c ®éng lªn hÖ thèng c¸c tæ chøc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong ®ã qu¶n lý kinh tÕ lµ mét lÜnh vùc. Qu¶n trÞ còng ®­îc hiÓu lµ ho¹t ®éng qu¶n lý, song ®ã lµ sù t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý trong tõng tæ chøc c¬ së, trong ®ã cã c¸c ®¬n vÞ c¬ së kinh tÕ. Qu¶n trÞ lµ ho¹t ®éng qu¶n lý ®èi víi c¸c tæ chøc c¬ së nãi chung, bao gåm c¸c c¬ së cña tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi, quèc phßng, kinh tÕ … Qu¶n trÞ kinh doanh lµ ho¹t ®éng qu¶n lý trong c¸c ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ mµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c¸c tæ chøc ®ã lµ kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau nh­: kinh doanh, s¶n xuÊt, dÞch vô b. Thùc chÊt cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp Thø nhÊt: Qu¶n trÞ lµ sù tæ chøc phèi kÕt hîp ho¹t ®éng cña c¸c lao ®éng tËp thÓ ®Ó t¹o ra hiÖu suÊt vµ hiÖu qu¶ cao h¬n. §èi t­îng cña qu¶n trÞ lµ con ng­êi. Thø hai: Qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã tÝnh khoa häc, nghÖ thuËt vµ lµ mét nghÒ. IV. C¸c tr­êng ph¸i qu¶n trÞ doanh nghiÖp Tr­êng ph¸i cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Lý thuyÕt qu¶n trÞ mét c¸ch khoa häc. (ë Mü cña Frederick Winslow Taylor – 1856 - 1915) - Lý thuyÕt nµy xuÊt hiÖn vµo thêi kú ®Çu cña nÒn kinh tÕ t­ b¶n ®· ®­a ra nguyªn t¾c qu¶n trÞ khoa häc, th«ng qua nh÷ng ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n trong c«ng viÖc vµ trong ho¹t ®éng qu¶n trÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®­a ra ph­¬ng ph¸p qu¶n trÞ mét c¸ch khoa häc. - X¸c ®Þnh râ nhu cÇu, chøc n¨ng cña c¸c nhµ qu¶n trÞ vµ quy ®Þnh nhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n trÞ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, huÊn luyÖn, ®µo t¹o ng­êi lao ®éng vµ c«ng nh©n, khuyÕn khÝch sù hîp t¸c trong s¶n xuÊt kinh doanh. Cã sù ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a qu¶n trÞ viªn víi c«ng nh©n Henry L. Gantt (1861 – 1919) §­a ra mét sè ph­¬ng ph¸p trong viÖc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt trong c¸c ph©n x­ëng vµ ®­a ra ph­¬ng ph¸p biÓu ®å Gantt – BiÓu ®å tiÕn ®é thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc. ¤ng bµ Gilbreth: §øng trªn quan ®iÓm cña Taylor vµ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc ®i vµo nghiªn cøu sö dông nh÷ng t©m sinh lý cña ng­êi lao ®éng ®Ó gi¶m bít thao t¸c thõa trong s¶n xuÊt. Tr­êng ph¸i lý thuyÕt qu¶n trÞ hµnh chÝnh. §øng ®Çu lµ Henry Fayol. ¤ng cho r»ng c¸c ho¹t ®éng trong mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ chia thµnh 6 nhãm: - Nhãm kü thuËt hay s¶n xuÊt. - TiÕp thÞ - Tµi chÝnh - Qu¶n lý tµi s¶n vµ nh©n viªn - KÕ to¸n thèng kª - C¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ 5 chøc n¨ng qu¶n trÞ c¬ b¶n: - Dù kiÕn - Tæ chøc - Phèi hîp - ChØ huy - KiÓm tra 14 nguyªn t¾c qu¶n trÞ - Ph¶i ph©n c«ng lao ®éng - X¸c ®Þnh râ gi÷a quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm - Duy tr× kû luËt lao ®éng trong doanh nghiÖp - Mäi c«ng nh©n chØ nhËn lÖnh tõ 1 cÊp chØ huy trùc tiÕp - C¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i thèng nhÊt khi chØ huy - QuyÒn lîi chung ph¶i lu«n lu«n ®Æt trªn quyÒn lîi riªng - QuyÒn lîi kinh tÕ ph¶i t­¬ng xøng víi c«ng viÖc - QuyÒn quyÕt ®Þnh trong doanh nghiÖp ph¶i tËp trung mét ®Çu mèi. - Doanh nghiÖp ph¶i ®­îc tæ chøc theo cÊp bËc tõ gi¸m ®èc ®Õn c«ng nh©n - Sinh ho¹t trong doanh nghiÖp ph¶i trËt tù - Sù ®èi xö trong doanh nghiÖp ph¶i c«ng b»ng - C«ng viÖc cña mäi ng­êi trong doanh nghiÖp ph¶i æn ®Þnh - Ph¶i t«n träng vµ ph¸t huy s¸ng kiÕn cña mäi ng­êi - Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng cho ®­îc tinh thÇn tËp thÓ. 3. Tr­êng ph¸i t©m lý x· héi trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp. NhÊn m¹nh vµo yÕu tè t©m lý x· héi cña con ng­êi trong s¶n xuÊt 4. Tr­êng ph¸i hÖ thèng trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp Ho¹t ®éng qu¶n trÞ lµ qu¸ tr×nh ®­a ra quyÕt ®Þnh, ®ßi hái ph¶i chÝnh x¸c. Sö dông nhiÒu c¸c c«ng cô kü thuËt, m¸y tÝnh, th«ng tin. 5. Tr­êng ph¸i qu¶n trÞ cña NhËt b¶n: “ ThuyÕt Z” Lý thuyÕt Z h­íng nh©n viªn chó träng vµo viÖc tËp thÓ hîp t¸c, lµm viÖc æn ®Þnh, l©u dµi. Ch­¬ng 2Qu¶n trÞ s¶n xuÊt kinh doanh vµ Tæ chøc bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp I- C¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp C¬ cÊu s¶n xuÊt lµ h×nh thøc tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 1. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm: a. Kh¸i niÖm: - Theo nghÜa réng: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh ®­îc b¾t ®Çu tõ kh©u chuÈn bÞ s¶n xuÊt, mua s¾m vËt t­ kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt ®Õn kh©u cuèi cïng lµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô vµ tÝch luü tiÒn tÖ. Nãi c¸ch kh¸c, ®©y lµ toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÝ dô Sîi dÖt in nhuém v¶i thµnh phÈm b¸n thu tiÒn Theo nghÜa hÑp: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh khai th¸c, chÕ biÕn, gia c«ng hoÆc phôc håi gi¸ trÞ mét lo¹i s¶n phÈm nhê kÕt hîp mét c¸ch chÆt chÏ, hîp lý c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng. b. Néi dung cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh trong doanh nghiÖp bao gåm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, kiÓm tra vµ vËn chuyÓn, trong ®ã qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cã vai trß quan träng h¬n c¶. NÕu xÐt ë sù t¸c ®éng cña tù nhiªn, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm cßn lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng cña tù nhiªn vµo qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm. 2. C¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp: a. Kh¸i niÖm: C¬ cÊu s¶n xuÊt ph¶n ¸nh sù bè côc vÒ chÊt vµ tÝnh c©n ®èi vÒ l­îng cña qóa tr×nh s¶n xuÊt. C¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®­îc t¹o lËp bëi c¸c bé phËn s¶n xuÊt vµ phôc vô s¶n xuÊt víi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc x©y dùng, sù ph©n bè vÒ kh«ng gian vµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c bé phËn víi nhau. Néi dung cña c¬ cÊu s¶n xuÊt C¸c bé phËn trong c¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp: +) Bé phËn s¶n xuÊt chÝnh: Lµ bé phËn trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm chÝnh + Bé phËn s¶n xuÊt phï trî: Lµ bé phËn mµ ho¹t ®éng cña nã cã t¸c dông phôc vô trùc tiÕp cho bé phËn s¶n xuÊt chÝnh Bé phËn s¶n xuÊt phô: Lµ bé phËn tËn dông phÕ phÈm, phÕ liÖu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh ®Ó chÕ t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm phô kh¸c. Bé phËn phôc vô s¶n xuÊt: Lµ bé phËn ®­îc tæ chøc ra nh»m ®¶m b¶o cho viÖc cung øng, b¶o qu¶n, cÊp ph¸t, vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm, nhiªn liÖu. Bé phËn nµy ®­îc coi lµ m¹ch m¸u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt C¸c cÊp s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp: + Ph©n x­ëng + Ngµnh (buång m¸y + N¬i lµm viÖc c. Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu s¶n xuÊt N©ng cao tû träng c¸c bé phËn s¶n xuÊt chÝnh trªn c¬ së ®¶m b¶o mèi quan hÖ tû lÖ hîp lý víi c¸c bé phËn s¶n xuÊt phï trî, phôc vô. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu s¶n xuÊt: - Chñng lo¹i - §Æc ®iÓm kÕt cÊu s¶n phÈm - ChÊt l­îng s¶n phÈm d. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ThÊy râ h×nh thøc tæ chøc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt TÝnh chÊt ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt vµ phôc vô s¶n xuÊt §Æc ®iÓm cña sù kÕt hîp lao ®éng víi t­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp Lµ c¬ së kh¸ch quan ®Ó t¹o lËp bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp. V× vËy, muèn tinh gi¶n bé m¸y qu¶n lý n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý kh«ng thÓ kh«ng hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. II.Thùc chÊt vµ c¸c chøc n¨ng doanh nghiÖp 1. C¸c cÊp qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp: - CÊp cao: Tæng Gi¸m ®èc, Gi¸m ®èc - CÊp trung (cÊp thõa hµnh): Tr­ëng phßng, Qu¶n ®èc ph©n x­ëng - CÊp c¬ së (cÊp thùc hiÖn): Gåm tÊt c¶ c¸c nh©n viªn trong bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp Qu¶n trÞ gia cÊp cao Lµ thñ tr­ëng cao nhÊt trong ®¬n vÞ, chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc chñ së h÷u vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Lµ ng­êi quyÕt ®Þnh nh÷ng ph­¬ng h­íng, môc tiªu ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, lµ chñ tµi kho¶n duy nhÊt cña doanh nghiÖp - sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp tuú thuéc vµo n¨ng lùc cña qu¶n trÞ gia cÊp cao. Qu¶n trÞ gia cÊp trung (cÊp thõa hµnh) Lµ thñ tr­ëng cao nhÊt cña mét bé phËn chøc n¨ng hay mét ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Häc cã vai trß tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn chØ thÞ, mÖnh lÖnh, quyÕt ®Þnh cña thñ tr­ëng cÊp trªn; chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc thñ tr­ëng cÊp trªn vÒ qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ m×nh phô tr¸ch Qu¶n trÞ gia cÊp c¬ së (cÊp thùc hiÖn) Cã nhiÖm vô thùc thi c¸c nhiÖm vô cô thÓ ë tõng lÜnh vùc chuyªn m«n m×nh phô tr¸ch - kÕt qu¶ c«ng viÖc cña hä ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Vai trò của các cấp quản trị Vai trß quan hÖ víi con ng­êi: Víi t­ c¸ch lµ ng­êi l·nh ®¹o trong ho¹t ®éng tæ chøc phèi hîp vµ kiÓm tra c«ng viÖc cña nh©n viªn cÊp d­íi; lµ ng­êi ®¹i diÖn trong ®µm ph¸n, th­¬ng thuyÕt víi b¹n hµng, kh¸ch hµng vµ b¶o vÖ lîi Ých cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp; lµ ng­êi liªn l¹c trong mèi quan hÖ víi mäi ng­êi trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. Vai trß th«ng tin: Trong thu thËp, xö lý, truyÒn ®¹t th«ng tin, kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña th«ng tin. - Vai trß quyÕt ®Þnh: Lµ ng­êi ra quyÕt ®Þnh cao nhÊt trong doanh nghiÖp hay trong tõng bé phËn chøc n¨ng, trong ph©n x­ëng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc quyÕt ®Þnh cña m×nh. 2. C¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ Kh¸i niÖm: Chøc n¨ng qu¶n trÞ lµ nh÷ng lo¹i ho¹t ®éng riªng biÖt cña qu¶n trÞ, thÓ hiÖn nh÷ng ph­¬ng h­íng t¸c ®éng cña qu¶n trÞ gia ®Õn c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp. C¸c c¸ch ph©n lo¹i chøc n¨ng qu¶n trÞ C¸ch ph©n lo¹i cña Henry Fayol: 5 chøc n¨ng: Chøc n¨ng dù kiÕn: Trong ®ã ph¶i tr¶ lêi ®­îc c¸c c©u hái: s¶n xuÊt c¸i g× ? s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo ? b¸n cho ai ? Víi nguån tµi chÝnh nµo". Dù kiÕn nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn l­îc tæng thÓ, dù kiÕn lµ b­íc khëi ®Çu, do ®ã, dù kiÕn cµng khoa häc chÝnh x¸c th× tÝnh kh¶ thi cµng cao Chøc n¨ng tæ chøc: "Tæ chøc mét doanh nghiÖp tøc lµ trang bÞ tÊt c¶ nh÷ng g× cÇn cho ho¹t ®éng cña nã: Vèn, m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt liÖu, nh©n viªn..." Néi dung cña chøc n¨ng nµy nh»m x¸c ®Þnh râ: Ai? Bé phËn nµo lµm g×? Lµm vµo lóc nµo? ë ®©u? vµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËt chÊt cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô lµ g×? Chøc n¨ng phèi hîp: "Phèi hîp lµ lµm cho ®ång ®iÖu gi÷a tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng cña doanh nghÞªp nh»m t¹o dÔ dµng vµ cã hiÖu qu¶". Chøc n¨ng chØ huy: Sù phèi hîp ¨n khíp, nhÞp nhµng chØ cã thÓ cã ®­îc nhê chøc n¨ng chØ huy ®Ó ®¶m b¶o vËn hµnh theo mét môc tiªu thèng nhÊt. Chøc n¨ng chØ huy nh­ mét ng­êi nh¹c tr­ëng cña mét dµn nh¹c. Chøc n¨ng kiÓm tra: "Thùc chÊt lµ duyÖt l¹i xem tÊt c¶ cã ®­îc tiÕn hµnh phï hîp víi ch­¬ng tr×nh ®· ®Þnh víi nh÷ng mÖnh lÖnh ®· ban bè vµ nh÷ng nguyªn lý ®· thõa nhËn". ý nghÜa: Gióp cho c¸c qu¶n trÞ gia thÊy ®­îc tr×nh tù cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ vµ nh÷ng ph­¬ng h­íng chñ yÕu ®Ó t¸c ®éng vµo c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ. Nh­îc ®iÓm: NÕu chØ dùa vµo 5 chøc n¨ng th× ch­a cã c¬ së ®Ó x©y dùng bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i cña L. Gulich vµ L. Urwick: 3. C¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ. LÜnh vùc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp ®­îc hiÓu nh­ c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ khi s¾p xÕp trong mét ho¹t ®éng nµo ®ã. ë c¸c bé phËn nµy cã ng­êi chØ huy vµ liªn quan ®Õn viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ. Nh­ vËy, lÜnh vùc qu¶n trÞ ®­îc xem xÐt ë gãc ®é qu¶n lý thùc tiÔn. Mçi lÜnh vùc qu¶n trÞ lµ mét ho¹t ®éng rieng biÖt g¾n víi c¸c bé phËn trong cÊu tróc tæ chøc cu¶ doanh nghiÖp (phßng, ban) vµ ®­îc ph©n cÊp, ph©n quyÒn trong viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ. 4. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c chøc n¨ng vµ lÜnh vùc qu¶n trÞ III. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp 1. Kh¸i niÖm: C¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ tæng hîp c¸c bé phËn kh¸c nhau cã mèi liªn hÖ vµ quan hÖ phô thuéc lÉn nhau, ®­îc chuyªn m«n ho¸, ®­îc giao nh÷ng tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh vµ bè trÝ theo tõng cÊp nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n trÞ doanh nghiÖp 2. Néi dung vµ c¸c lo¹i liªn hÖ trong c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp. a. Néi dung cña c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ Bé phËn qu¶n trÞ: Lµ mét ®¬n vÞ riªng biÖt cã nh÷ng chøc n¨ng qu¶n trÞ nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh­ phßng kÕ ho¹ch, phßng kiÓm tra, phßng marketing. CÊp qu¶n trÞ: Lµ sù thèng nhÊt tÊt c¶ c¸c bé phËn qu¶n trÞ ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh nh­ cÊp doanh nghiÖp, cÊp ph©n x­ëng. Gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc, c¸c tr­ëng phßng. b. C¸c lo¹i liªn hÖ trong c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Quan hÖ trùc thuéc: Mèi liªn hÖ gi÷a thñ tr­ëng cÊp trªn cã c­¬ng vÞ chØ huy víi nh÷ng thñ tr­ëng cÊp d­íi. Mèi liªn hÖ gi÷a ng­êi phô tr¸ch (thñ tr­ëng) víi c¸n bé nh©n viªn trong mét bé phËn qu¶n trÞ. Quan hÖ chøc n¨ng: Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nh©n viªn, c¸c bé phËn chøc n¨ng víi nhau trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ quyÕt ®Þnh cho gi¸m ®èc. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c c¸n bé nh©n viªn chøc n¨ng cÊp t