Bài giảng Hướng dẫn cách trình bày một báo cáo nghiên cứu khoa học

VIÃÚT BAÌI BAÏO KHOA HOÜC Baìi giaíng män hoüc Phæång Phaïp Nghiãn Cæïu Khoa Hoüc PGs. Phaûm Vàn Kim Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu khoa học Các phần chính trong bài báo KH: - Tên bài báo - Tên nhóm tác giả và địa chỉ - Tóm lược (và Abstract khi cần) - Từ khóa - Mở đầu - Phương tiện và phương pháp - Kết quả và Thảo luận - Kết luận và Đề nghị - Cảm tạ - Tài liệu tham khảo Tên của bài báo: đặc điểm Tầm quan trọng: Tên bài báo rất quan trọng vì sẽ được mọi người đọc và quan tâm đến đầu tiên của một tạp chí khoa học. Khi bài báo được đưa vào các tạp chí tóm lược hoặc lên mạng, tên bài báo cũng được quan tâm đầu tiên. Người đọc tiếp tục đọc bài báo hay không cũng tùy thuộc vào nội dung do tên bài báo nói lên. Tên của bài báo : Cách viết Tên bài báo cần được sửa chữa một cách cẩn thận. Phải chọn từng chữ một Phải ngắn, gọn nhưng đầy đủ nghĩa Phải nói lên được nội dung của bài báo. Không nhứt thiết là tên của đề tài nghiên cứu mà tùy thuộc vào nội dung mà bài báo trình bày Tên của bài báo : Cách viết Tên bài báo không được quá ngắn: Cần có tên khoa học của sinh vật quan trọng trong bài Cần xác định địa điểm của đề tài Tên bài báo cũng không được quá dài: Không nên dùng các từ quá rộng mà nội dung không đạt đến Cần xác định đúng nội dung đề cập Tên của bài báo: Thí dụ Nghiên cứu về rừng ngập mặn tại ĐBSCL Sinh thái của rừng ngập mặn Diển biến sinh khối của rừng ngập mặn ven biển của tỉnh Cà Mau. Diển biến sinh khối trong hai mùa mưa và nắng của rừng ngập mặn ven biển huyện Đầm Dơi, Cà Mau. Tên của bài báo: Dùng từ Phải hết sức cẩn thận trong khi dùng từ để hình thành tên bài báo. Có thể có hay không có động từ. Tên bài báo không phải là một câu, mà là do nhiều câu ghép lại mới đũ ý nghĩa. (Do đó không cần phải theo văn phạm: chủ từ - động từ - túc từ). Tên tác giả hoặc nhóm tác giả Nếu do một tác giả thì đơn giản Thường có nhiều tác giả tham gia trong một đề tài: tên nhóm tác giả. Vị trí tên tác giả trong nhóm rất quan trọng Tên đầu tiên là người thực hiện hầu hết công việc nghiên cứu và viết bài báo hoặc phần lớn bài báo. Tên tác giả hoặc nhóm tác giả Tên đầu tiên: là người thực hiện hầu hết công việc nghiên cứu và viết bài báo hoặc là người viết bài báo. Tên thứ hai: là người hướng dẩn khoa học, gợi ý đề tài NC, hướng dẩn lập đề cương NC và giúp viết và sửa chữa bài. Những người khác có tham gia và công trình nghiên cứu có tên tiếp theo sau với thứ tụ tùy vào công đóng góp. Ai được đưa tên thêm vào nhóm tác giả? Người có công đóng góp trí tuệ vào cho có được kết quả của bài báo. Người có công đóng góp quan trọng trong việc bố trí thí nghiệm và thực hiện thí nghiệm. Tùy sự đóng góp mà xếp theo thứ tự tiếp theo Cách viết tên tác giả Nên viết nguyên họ, chử lót và tên: kể cả Việt và ngoại quốc (tên, chử lót và họ). Thí dụ: Nguyễn Văn Bé và Elizabeth Clare Ashton Trong bài báo khoa học không ghi học hàm học vị trước hoặc sau tên tác giả: nguyên tắc bình đẳng trong khoa học Cách viết địa chỉ của tác giả Tùy qui định của tờ báo gởi đăng bài Có hai cách viết địa chỉ: Viết ngay bên dưới dòng tên tác giả Viết theo lối dùng footnote (bên dưới trang đầu tiên) Cách viết địa chỉ của tác giả Ghi địa chỉ cơ quan làm việc lúc tác giả thực hiện thí nghiệm. Nếu tác giả đã chuyển cơ quan trước khi gởi đăng bài thì ghi theo địa chỉ củ với ghi chú theo footnote với: Địa chỉ hiện nay: … Nếu hai hoặc nhiều tác giả cùng địa chỉ thì ghi cùng số ký hiệu Cách viết địa chỉ của tác giả Thí dụ: Nguyễn Văn Bé1, Elizabeth Clare Ashton1 và Jane Dick2 1 Bộ môn Môi trường và Quản Lý Tài Nguyên Thiên Nhiên, Trường Đại Học Cần Thơ, Việt Nam 2 Department of Environment, Florida University, Hoa Kỳ Tại sao phải ghi địa chỉ tác giả? Để xác định tác giả Để phân biệt các tác giả trùng tên Để liên hệ: đọc giả có thể thơ từ trao đổi về sau. Dựa vào địa chỉ có thể gởi thơ xin bản copy hoặc bản reprint của tác giả. Cách viết Tóm lược Là phần được đọc giả quan tâm thứ hai của bài báo (sau tên bài). Là phần được đọc giả đọc trước tiên rồi mới quyết định có đọc cả bài hay không. Các đọc giả bận rộn chỉ đọc qua phần tóm lược của các bài báo mình quan tâm. Là phần được đăng trong tạp chí tóm lược (mà không có bài đi kèm). Cách viết Tóm lược Cần viết phần tóm lược vắn tắc nhưng đầy đủ nội dung của bài báo. Các nội dung sau đây phải được thể hiện trong phần tóm lược: Mục tiêu của đề tài Vắn tắc về phương pháp thực hiện thí nghiệm Tóm lược kết quả Trình bày kết luận chính. Thường chỉ gồm một đoạn văn Trong khoảng 200 đến 250 chử Sử dụng thời quá khứ Nên viết phần tóm lược sau khi hoàn thành bài báo Không viết những nội dung và kết luận không có trong bài Cách viết Tóm lược Không trích dẩn tư liệu trong tóm lược. Không cho hình hoặc bảng trong phần tóm lược. Không viết tắc, không dùng từ tắc để chỉ một cơ quan hoặc đơn vị (TD: NATO). Phải đơn giản và dể hiểu Cần có tên khoa học sinh vật quan trọng trong bài báo. Cách viết Tóm lược Pháön Måí Âáöu Læåüc khaío caïc váún âãö coï liãn quan âãún âãö taìi Nãu lãn táöm quan troüng cuía viãûc phaíi nghiãn cæïu váún âãö Nãu lãn giaí thuyãút maì âãö taìi cáön giaíi quyãút. Giåïi thiãûu näüi dung ngàõn goün cuía âãö taìi Nãn sæí duûng thåìi hiãûn taûi Pháön Måí Âáöu Nãn viãút pháön náöy sau khi viãút xong pháön Phæång phaïp phæång tiãûn vaì pháön Kãút quaí Trong træåìng håüp coï pháön thaío luáûn riãng, nãn viãút træåïc thaío luáûn vç seî tuìy vaìo Måí âáöu maì thaío luáûn Phæång tiãûn vaì phæång phaïp Nêu lên những phương tiện đặc biệt quan trọng chứng minh giá trị của công trình. Các máy sử dụng trong thí nghiệm cần ghi rỏ hiệu, loại (model) máy Nếu thuê phân tích cần ghi rỏ nơi và phương pháp phân tích Không nêu những phương tiện linh tinh mà mọi người đều sử dụng trong khi thực hiện thí nghiệm. Công trình khoa học phải có cùng kết quả khi được lập lại với cùng phương pháp. Do đó cần mô tả phương pháp thực hiện thế nào để độc giả có thể lập lại thí nghiệm. Như vậy phần nầy tuy viết ngắn gọn nhưng phải đầy đủ ở mức độc giả có thể dựa vào đó lập lại thí nghiệm được. Phæång tiãûn vaì phæång phaïp KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Træåïc khi viãút cáön biãút træåïc mçnh seî kãút luáûn nhæîng gç (nãn ghi ra giáúy táút caí nhæîng âiãöu mçnh seî kãút luáûn) Näüi dung trong pháön kãút quaí vaì thaío luáûn laì âãø chæïng minh nhæîng âiãöu mçnh seî kãút luáûn. Khäng cáön âæa ra nhæîng gç dæ thæìa so våïi kãút luáûn KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Trçnh baìy chi tiãút caïc kãút quaí âaût âæåüc våïi muûc âêch chæïng minh kãút luáûn cuía cäng trçnh. Âi tæì âån giaín dáön âãún phæïc taûp Mäùi âoaûn trong pháön náöy coï muûc âêch âæa ra chæïng cæï âãø chæïng minh cho kãút luáûn sau cuìng cuía cäng trçnh. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Sau mäùi âoaûn coï thãø laì mäüt kãút luáûn nhoí Trong mäùi âoaûn cáön dáøn chæïng tæì tæ liãûu âãø cuîng cäú cho kãút quaí cuía mçnh. Thaío luáûn âãø chæïng minh cho kãút quaí thê nghiãûm laì håüp lyï coï thãø tin cáûy âæåüc. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Trong mäùi âoaûn cáön dáùn chæïng tæì tæ liãûu âãø cuíng cäú cho kãút quaí cuía mçnh. Thaío luáûn âãø chæïng minh cho kãút quaí thê nghiãûm laì håüp lyï coï thãø tin cáûy âæåüc. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Trçnh baìy kãút quaí bàòng caïc baíng hoàûc hçnh Baíng: Giuïp trçnh baìy ngàõn goün nhæït caïc säú liãûu thu tháûp âæåüc (1 baíng coï thãø thay cho nhiãöu trang giaíi thêch) Cho tháúy âæåüc caïc chi tiãút trong kãút quaí Våïi thäúng kã, cho tháúy sæû khaïc biãût cuía caïc sæû kiãûn (nghiãûm thæïc) KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Baíng Khäng nãn âæa quaï nhiãöu säú liãûu trong mäüt baíng. Baíng caìng êt säú liãûu caìng dãø âæåüc ngæåìi âoüc quan tám theo doíi. Nãn maûnh daûn càõt boí caïc cäüt säú liãûu khäng coï êch (trong viãûc chæïng minh kãút luáûn) ra khoíi baíng. Nãn trçnh baìy kãút quaí thäúng kã trong baíng: duìng caïc chæí caïi a, b, c, ... åí sau caïc con säú KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Baíng Coï thãø càõt mäüt baíng våïi quaï nhiãöu säú liãûu thaình nhiãöu baíng nhoí våïi êt säú liãûu hån. Nãúu säú nghiãûm thæïc quaï låïn, nãn gom laûi thaình tæìng nhoïm coï cuìng kãút quaí Âãö tæûa baíng åí phêa trãn cuía baíng KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Baíng Baíng 5: Kãút quaí cuía thê nghiãûm do näng dán tæû thæûc hiãûn taûi xaî Bçnh Phuï, Cai Láûy, vaìo vuû HT 2000. (Âäø Vàn Váún, 2000) KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN HÇNH: Giuïp trçnh baìy mäüt caïch khaïi quaït kãút quaí Loaûi boí âæåüc caïc chi tiãút cuía baíng, nãn dãø nháûn ra khi nghe trçnh baìy Cho tháúy xu hæåïng hoàûc diãøn biãún cuía kãút quaí KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Hçnh Muûc âêch cuía hçnh giuïp dãø tháúy âæåüc caïc âiãøm quan troüng cuía kãút quaí. Nãúu baíng coï quaï nhiãöu con säú, nãn taïch ra vaì trçnh baìy 1 hoàûc nhiãöu hçnh âãø ngæåìi âoüc dãø nháûn ra sæû khaïc biãût cuía caïc nghiãûm thæïc hoàûc diãøn biãún cuía sæû viãûc. Khäng nãn trçnh baìy quaï nhiãöu chi tiãút trong mäüt hçnh. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Hçnh Biãøu diãøn sæû khaïc biãût nhau: duìng hçnh thanh KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Hçnh Biãøu diãøn diãøn biãún : duìng âæåìng gaíy khuïc hoàûc âæåìng cong KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛNCaïch trçnh baìy Hçnh Biãøu diãøn tè lãû : duìng hçnh baïnh KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Baíng vaì hçnh laì 2 cäng cuû ráút hæíu êch trong baìi baïo caïo khoa hoüc. Baíng vaì hçnh bäø sung cho nhau. Baíng cho tháúy chi tiãút. Coìn hçnh cho tháúy caïi xu thãú cuía kãút quaí. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Trong baìi viãút, khi nhàõc âãún baíng hoàûc hçnh phaíi viãút hoa chử Bảng hoặc Hình: Thí dụ: - Baíng 3 cho biãút. . . . - Do váûy, Hçnh 2 chè cho tháúy . . . - . . . . (Baíng 2 vaì Hçnh 1). KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Caïc âiãøm cáön læu yï: Tãn khoa hoüc cuía sinh váût phaíi in nghiãn (hoàûc gaûch dæåïi tæìng chæí) Thê duû: Náúm Pyricularia grisea gáy bãûnh . . . Hoàûc: Náúm Pyricularia grisea gáy bãûnh . . . Mäüt säú tæì âàûc biãût cáön phaíi in nghiãn nhæ: in-vitro, in-vivo, in-situ, et al, vv . . . KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Caïc âiãøm cáön læu yï: Viãút hoa caïc danh tæì riãng vaì viãút hoa táút caí cuûm tæì chæï khäng phaíi chè chæí âæïng âáöu: Thê duû: - Cáön Thå thay vç Cáön thå - Vènh Long thay vç Vènh long - Âäöng Bàòng Säng Cæíu Long hoàûc âäöng bàòng säng Cæíu Long thay vç Âäöng bàòng säng cæíu long. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Caïc âiãøm cáön læu yï: Caïc con säú nhoí hån 10, phaíi viãút nguyãn chæí. Thê duû: “láûp laûi nàm láön” thay vç “láûp laûi 5 láön” Viãút nguyãn troün con säú vaì âån vë trãn cuìng mäüt doìng: Thê duû: “Nàng suáút cuía vuû náöy laì 8.500 kg/ha” nãn laì: “Nàng suáút cuía vuû náöy laì 8.500 kg/ha”. KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Caïc âiãøm cáön læu yï: Caïc chæí trong ngoàûc âån nãn cho saït vaìo dáúu ngoàûc. Thê duû: (1998) thay vç ( 1998 ) hoàûc ( 1998) Khi trêch dáøn tæ liãûu cuía mäüt taïc giaí: Nãúu laì 1 taïc giaí: chè ghi hoü cuía taïc giaí vaì nàm cäng bäú: Thê duû: (Adam, 2000) thay vç (Adam,N.V., 2000) (Tçnh, 1996) thay vç (Tçnh, N. V., 1996) KÃÚT QUAÍ VAÌ THAÍO LUÁÛN Caïc âiãøm cáön læu yï: Khi trêch dáøn tæ liãûu cuía mäüt taïc giaí: Nãúu laì hai taïc giaí: viãút laì (Adam vaì Newton, 2000) hoàûc (Tçnh vaì Chån, 1996) Nãúu laì nhiãöu hån hai taïc giaí: viãút laì (Adam et al, 2000) hoàûc (Tçnh vaì ctv, 1996) KÃÚT LUÁÛN VAÌ ÂÃÖ NGHË Kãút luáûn laûi nhæîng gç mçnh âaî chæïng minh âæåüc. Kãút luáûn khäng phaíi laì toïm tàõt kãút quaí , maì qua kãút quaí chuïng ta ruït ra âæåüc caïi gç theo muûc âêch âaî nãu åí pháön Måí Âáöu. Kãút luáûn phaíi phuì håüp våïi Måí Âáöu: coï thãø laì dæång tênh, cuîng coï thãø laì ám tênh. KÃÚT LUÁÛN VAÌ ÂÃÖ NGHË PHÁÖN ÂÃÖ NGHË: Tuìy theo kãút quaí âaût âæåüc coï thãø âãö nghë thæûc hiãûn thãm cho hoaìn chènh Coï thãø âãö nghë âæa ra æïng duûng nãúu kãút quaí cho pheïp. Khäng nhæït thiãút phaíi coï pháön âãö nghë, nãúu khäng cáön thiãút (tuìy âãö taìi vaì kãút quaí) PHÁÖN CAÍM TAÛ Caïm ån sæû häø tråü taìi chaïnh Caïm ån sæû âäüng viãn Caïm ån sæû goïp yï Caïm ån sæû giuïp âåí TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO Theo thæï tæû abc tãn taïc giaí vaì nàm Tãn taïc giaí, nàm. Tãn baìi bckh. Tãn taûp chê, Bäü, Säú : tæì trang - âãún trang. Tãn taïc giaí, nàm. Tãn quyãøn saïch, Tãn nhaì xuáút baín. Säú trang. Thê dụ 1: Annu. Rev. Phytopathol. 1995. 33:69-102 Copyright © 1995 by Annual Reviews Inc. All rights reserved Concepts and Terminology on Plant/Pest Relationships: Toward Consensus in Plant Pathology and Crop Protection  L. Bos DLO Research Institute for Plant Protection, IPO-DLO, P.O. Box 9060, 6700 GW Wageningen, The Netherlands J.E. Parlevliet Department of Plant Breeding, Agricultural University, P.O. Box 386, 6700 AJ Wageningen, The Netherlands Bos, L. and J.E. Parlevliet, 1995. Concepts and Terminology on Plant/Pest Relationships: Toward Consensus in Plant Pathology and Crop Protection. Annu. Rev. Phytopathol. 1995. 33:69-102. Thê duû 2: Ann. Rev. Entomol. 1989. 34:423-51 Copyright © 1989 by Annual Reviews Inc. All rights reserved  Guilds: The Multiple Meanings of a Concept Charles P. Hawkins Department of Fisheries and Wildlife and Ecology Center, Utah State University, Logan, Utah 84322-5210 James A. MacMahon Department of Biology and Ecology Center, Utah State University, Logan, Utah 84322-5305 Hawkins, C. P. and J. A. MacMahon, 1989. Guilds: The Multiple Meanings of a Concept. Ann. Rev. Entomol. 1989. 34:423-51 Taìi Liãûu Tham khaío âæåüc viãút nhæ sau: Bos, L. and J.E. Parlevliet, 1995. Concepts and Terminology on Plant/Pest Relationships: Toward Consensus in Plant Pathology and Crop Protection. Annu. Rev. Phytopathol. 1995. 33:69-102. Hawkins, C. P. and J. A. MacMahon, 1989. Guilds: The Multiple Meanings of a Concept. Ann. Rev. Entomol. 1989. 34:423-51 TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO Nãúu tham khaío trãn maûng: Ghi âáöy âuí âëa chè cuía maûng vaì ngaìy thaïng nàm tham khaío Chè âæa vaìo danh saïch caïc tæ liãûu thæûc sæû coï tham khaío Ghi åí pháön “footnote” caïc tæ liãûu hoàûc yï kiãún caï nhán chæa cäng bäú TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO Tãn quyãøn saïch (saïch trêch dáøn, hoàûc tãn taûp chê) vaì säú bäü, säú quyãøn vaì säú trang: in nghiãn Tãn baìi baïo: khäng in nghiãn Tãn taïc giaí, tãn baìi tham khaío: khäng in nghiãn Thê duû: TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO 16. KUNINAGA, S. and R. YOKOSAWA, 1982a. DNA base sequence homology in Rhizoctonia solani Kuhn. I. Genetic relatedness within anastomosis group 1. Ann. Phytopath. Soc. Japan 48: 559-667. 17. KUNINAGA, S. and R. YOKOSAWA, 1982b. DNA base sequence homology in Rhizoctonia solani Kuhn. IV. Genetic relatedness within AG-4. Ann. Phytopath. Soc. Japan 50: 322- 330. 18. KUNINAGA, S. and RYOZO YOKOSAWA, 1983. DNA base sequence homology in Rhizoctonia solani Kuhn. III. Genetic relatedness within AG-3, AG-5, AG-7 and AG-BI..Ann. Phytopath. Soc. Japan 49: 647- 652. 38. NGUYÃÙN VÀN HOÌA, 1991. Âàûc tênh phaït triãøn vaì khaí nàng gáy haûi cuía 20 chuíng náúm gáy bãûnh âäúm vàòn haûi luïa. LVTNÂH, ÂHCT, 57 trang. 52. OGOSHI, A., 1987. Ecology and pathogenicity of anastomosis and intraspecific groups of Rhizoctonia solani Kuhn. Ann. Rev. Phytopath. 25: 125- 143. Hãút