Bài giảng Kinh tế học vĩ mô - Chương 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ ª KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ LAØ GÌ? ª MUÏC TIEÂU VAØ COÂNG CUÏ CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ? ª VAÁN ÑEÀ BEÂN TRONG NEÀN KINH TEÁ VÓ MOÂ? 1. Kinh teá hoïc vó moâ laø gì? 1.1. Kinh teá hoïc laø gì?
Coù nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà kinh teá hoïc.  P. A. Samuelson: Kinh teá hoïc laø vieäc nghieân cöùu xaõ hoäi söû duïng caùc nguoàn löïc khan hieám nhö theá naøo ñeå saûn xuaát ra caùc haøng hoùa coù giaù trò vaø phaân phoái chuùng cho caùc ñoái töôïng khaùc nhau.  N. G. Mankiw: Kinh teá hoïc laø moân hoïc nghieân cöùu phöông thöùc xaõ hoäi quaûn lyù nguoàn löïc khan hieám cuûa mình.  J.E. Stiglitz: Kinh teá hoïc nghieân cöùu veà söï khan hieám, veà caùc nguoàn löïc seõ ñöôïc phaân boå nhö theá naøo giöõa nhöõng caùch söû duïng caïnh tranh nhau.  D. Begg: Kinh teá hoïc nghieân cöùu caùch thöùc xaõ hoäi giaûi quyeát ba vaán ñeà: saûn xuaát caùi gì, saûn xuaát nhö theá naøo vaø saûn xuaát cho ai.  =>Ñieåm chung cuûa caùc ñònh nghóa naøy laø gì?
Kinh teá hoïc vó moâ khaùc kinh teá hoïc vi moâ nhö theá naøo? KINH TEÁ HOÏC (economics) Kinh teá hoïc vi moâ (Microeconomics) Kinh teá hoïc vó moâ (Macroeconomics) 1.1. Kinh teá hoïc laø gì? KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ Toång theå neàn kinh teá, taùc ñoäng qua laïi cuûa caùc ngaønh, lónh vöïc Caùc chæ tieâu cuûa neàn kinh teá (GDP, GNP, thaát nghieäp, laïm phaùt) Vai troø vaø caùc chính saùch kinh teá cuûa nhaø nöôùc 1.2. Kinh teá hoïc vó moâ (macroeconomics)? 1.3 Kinh teá vó moâ taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng haèng ngaøy nhö theá naøo? Nhöõng vaán ñeà kinh teá vó moâ taùc ñoäng raát lôùn ñeán ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta! Ñaõ laø moät coâng daân chaéc haún baïn seõ quan taâm:
Ngöôøi lao ñoäng tìm vieäc laøm deã hay khoù?
Tính trung bình giaù caû trong neàn kinh teá thay ñoåi nhö theá naøo?
Toång thu nhaäp maø ñaát nöôùc chuùng ta taïo ra laø bao nhieâu vaø coù gia taêng qua caùc naêm hay khoâng?
Laõi suaát cho vay laø cao hay thaáp?
Chính phuû coù chi tieâu quaù soá thueá thu ñöôïc hay khoâng?
Chuùng ta xuaát khaåu nhieàu hôn hay ít hôn löôïng haøng hoùa maø chuùng ta nhaäp khaåu?
2. CAÙC MUÏC TIEÂU VAØ COÂNG CUÏ CUÛA KINH TEÁ VÓ MOÂ 2.1. Caùc muïc tieâu cuûa kinh teá vó moâ: MUÏC TIEÂU KINH TEÁ VÓ MOÂ Saûn löôïng (GDP, GNP) Vieäc laøm vaø thaát nghieäp Giaù caû vaø laïm phaùt Kinh teá ñoái ngoïai 2. CAÙC MUÏC TIEÂU VAØ CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MOÂ 2.2. Caùc coâng cuï chính saùch kinh teá vó moâ: Muoán thöïc hieän nhöõng muïc tieâu cuûa kinh teá vó moâ, chính phuû caàn coù nhöõng coâng cuï nhaát ñònh, ñoù chính laø nhöõng coâng cuï chính saùch coù theå gaây taùc ñoäng ñeán moät hoaëc nhieàu muïc tieâu. COÂNG CUÏ Chính saùch taøi khoùa + Thueá + Chi tieâu cuûa chính phuû Chính saùch tieàn teä + Taùc ñoäng ñeán cung caàu tieàn teä + Laõi suaát Chính saùch thu nhaäp Quaûn lyù vaø kieåm soùat giaù caû, tieàn löông Chính saùch Kinh teá ñoái ngoïai + Chính saùch ngoaïi thöông + Quaûn lyù thò tröôøng ngoaïi hoái Nhöõng quan taâm cô baûn cuûa chính saùch kinh teá vó moâ
Taïi sao saûn löôïng vaø vieäc laøm ñoâi khi giaûm, vaø laøm theá naøo coù theå giaûm bôùt thaát nghieäp?
Nguyeân nhaân naøo gaây ra laïm phaùt, vaø taïi sao coù theå kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt?
Moät quoác gia coù theå ñaåy maïnh toác ñoä taêng tröôûng saûn löôïng cuûa mình nhö theá naøo?
Taïi sao moät quoác gia nhaäp khaåu nhieàu haøng hoùa cuûa nöôùc ngoaøi hôn laø xuaát khaåu, hay ngöôïc laïi? Ñieàu ñoù laø tích cöïc hay tieâu cöïu?
3.1. Nhöõng taùc nhaân vaø chu trình cuûa neàn kinh teá:
Caùc taùc nhaân chuû yeáu: Neàn kinh teá Hoä gia ñình (ngöôøi tieâu duøng) Caùc doanh nghieäp Chính phủ Caùc quoác gia Khaùc nhau 3. VAÁN ÑEÀ BEÂN TRONG NEÀN KINH TEÁ VÓ MOÂ Bieåu ñoà voøng chu chuyeån (Circular – flow diagram) DOANH NGHIEÄP 1. Saûn xuaát vaø baùn haøng hoùa, dòch vuï 2. Thueâ vaø söû duïng caùc nhaân toá saûn xuaát HOÄ GIA ÑÌNH 1. Mua vaø tieâu duøng haøng hoùa, dòch vuï 2. Sôû höõu vaø cho thueâ Caùc yeáu toá saûn xuaát Thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát Caùc hoä gia ñình baùn Caùc doanh nghieäp mua Ñaàu vaøo cho saûn xuaát Tieàn löông ñòa toâ, Lôïi nhuaän Thunhaäp Lao ñoäng, ñaát ñai, tö baûn Doanh thu Haøng hoùa, dòch vuï THÒ TRÖÔØNG HAØNG HOÙA VAØ DÒCH VUÏ Caùc doanh nghieäp baùn  Caùc hoä gia ñình mua Haøng hoùa vaø dòch vuï Chi tieâu CHÍNH PHUÛ Tr Td Ti - Chính saùch taøi khoùa - Chính saùch tieàn teä - Chính saùch thu nhaäp - Chính saùch kinh teá ñoái ngoïai - Thôøi tieát -Saûn löôïng cuûa nöôùc ngoøai - Chieán tranh Neàn kinh teá Vó moâ Saûn löôïng Vieäc laøm vaø Thaát nghieäp Giaù caû Xuaát khaåu roøng 3.2 Hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá vó moâ Caùc coâng cuï chính saùch Caùc bieán ngoaïi sinh Caùc bieán heä quaû 3.3. Toång cung, toång caàu. ª Toång cung (Aggregate Supply): AS Toång löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï maø caùc doanh nghieäp trong nöôùc saün saøng saûn xuaát vaø baùn ra trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Toång cung phuï thuoäc vaøo: + Möùc giaù chung cuûa neàn kinh teá + Naêng löïc saûn xuaát cuûa quoác gia + Chi phí saûn xuaát + 3.3. Toång cung, toång caàu. ª Toång caàu (Aggregate Demand): AD Toång chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng, doanh nghieäp, chính phuû vaø nöôùc ngoaøi ñoái vôùi haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa moät quoác gia trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Noùi caùch khaùc, toång caàu ño löôøng toång chi tieâu cuûa taát caû caùc thöïc theå khaùc nhau trong neàn kinh teá. Toång caàu phuï thuoäc vaøo: + Möùc giaù cuûa neàn kinh teá + Thu nhaäp cuûa daân chuùng + Chính saùch chi tieâu, thueá cuûa chính phuû + Khoái löôïng tieàn teä + 3.3. Toång cung, toång caàu.
Ñöôøng toång cung vaø toång caàu (theo giaù): ª Ñöôøng AS:  Laø ñöôøng phaûn aùnh löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï maø caùc doanh nghieäp saün saøng saûn xuaát töông öùng vôùi moãi möùc giaù. - AS coù hình daïng doác leân P Y AS P1 P2 Y2Y1 3.3. Toång cung, toång caàu.  Saûn löôïng tieàm naêng (Yp) vaø ñöôøng toång cung trong daøi haïn.  Saûn löôïng tieàm naêng – Yp (Potential Output): Laø möùc saûn löôïng ñaït ñöôïc khi möùc thaát nghieäp thöïc teá trong neàn kinh teá baèng vôùi “thaát nghieäp töï nhieân”. Hay noùi caùch khaùc, ñoù laø möùc saûn löôïng khi neàn kinh teá phaùt huy coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc cuûa quoác gia.  Möùc Yp khoâng phaûi laø möùc saûn löôïng cao nhaát, vaø khoâng coá ñònh.  “Thaát nghieäp töï nhieân”: laø möùc thaát nghieäp luoân toàn taïi trong neàn kinh teá. ª Ñöôøng AS ngaén haïn vaø daøi haïn:  Trong ngaén haïn: AS coù hình daïng doác leân vôùi ñoä doác töông ñoái lôùn khi vöôït qua Yp  Trong daøi haïn: AS thaúng ñöùng, truøng vôùi Yp Haõy giaûi thích nguyeân nhaân söï khaùc nhau giöõa ñöôøng AS ngaén haïn vaø daøi haïn? P Y AS P Y AS Yp Yp 3.3. Toång cung, toång caàu. ª Ñöôøng AD: Laø ñöôøng phaûn aùnh löôïng haøng hoùa, dòch vuï maø caùc thöïc theå cuûa neàn kinh teá muoán mua töông öùng vôùi caùc möùc giaù khaùc nhau. AD coù hình daïng doác xuoáng P Y AD P1 P2 Y1 Y2 3.3. Toång cung, toång caàu.
Caân baèng AD vaø AS AD vaø AS taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau, xaùc ñònh ñieåm caân baèng. Taïi E ta coù: P0; Yt Ñieåm caân baèng thay ñoåi khi coù caùc yeáu toá laøm dòch chuyeån AD vaø AS. P Y AS P0 Yt E AD AD’ E’ Yt’ P’ -Tieàn teä - Chi tieâu vaø thueá - Caùc Löïc khaùc - Lao ñoäng -Voán - Taøi nguyeân vaø kyõ thuaät AD AS Taùc ñoäng qua laïi cuûa AD vaø AS Vieäc laøm, thaát nghieäp Giaù caû Laïm phaùt Saûn löôïng (GDP) Toång cung vaø toång caàu quyeát ñònh caùc bieán soá kinh teá vó moâ chuû yeáu Ngoaïi thöông 4. SÖÏ DÒCH CHUYEÅN ÑÖÔØNG AD VAØ AS VÔÙI NHÖÕNG MUÏC TIEÂU CUÛA CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MOÂ  OÅn ñònh kinh teá vó moâ:  Tröôøng hôïp : Yt < Yp Neàn kinh teá trong tình traïng:  Suy thoaùi (recession)  Thaát nghieäp cao  Laïm phaùt thaáp Trong ngaén haïn: thoâng thöôøng taùc ñoäng laøm taêng AD (AD dòch chuyeån sang phaûi)
Saûn löôïng taêng,
Thaát nghieäp giaûm,
Laïm phaùt taêng. Y P1 E ASAD1 Yt P Yp P2 AD2 Eo 4. SÖÏ DÒCH CHUYEÅN ÑÖÔØNG AD VAØ AS VÔÙI NHÖÕNG MUÏC TIEÂU CUÛA CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MOÂ  OÅn ñònh kinh teá vó moâ:  Tröôøng hôïp: Yt > Yp Neàn kinh teá trong tình traïng:  Taêng tröôûng noùng  Thaát nghieäp thaáp  Laïm phaùt cao Trong ngaén haïn: thoâng thöôøng taùc ñoäng laøm giaûm AD (ñöôøng AD dòch chuyeån sang traùi)
Saûn löôïng giaûm,
Thaát nghieäp taêng,
Laïm phaùt giaûm. Y Eo AS P Yp AD2 AD1 P2 P1 Y1 E 4. SÖÏ DÒCH CHUYEÅN ÑÖÔØNG AD VAØ AS VÔÙI NHÖÕNG MUÏC TIEÂU CUÛA CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MOÂ  Taêng tröôûng kinh teá:  Tröôøng hôïp: Yt < Yp Vì lyù do laøm cho AS suït giaûm.
Neàn kinh teá trong tình traïng:  Suy thoaùi  Thaát nghieäp cao  Laïm phaùt cao  Söï gia taêng AS (ñöôøng AS dòch chuyeån sang phaûi)
Saûn löôïng taêng,
Thaát nghieäp giaûm,
Laïm phaùt giaûm. Y E AS2 P Yp AD P2 P1 Y1 AS1 Eo 4. SÖÏ DÒCH CHUYEÅN CUÛA AD VAØ AS VÔÙI NHÖÕNG MUÏC TIEÂU CUÛA CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MOÂ  Taêng tröôûng kinh teá:  Ñeå thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá trong daøi haïn caàn phaûi taùc ñoäng gia taêng AS cuøng vôùi söï gia taêng naêng löïc saûn xuaát cuûa neàn kinh teá. Y P Y2 P2 Y1 P1 NGHIEÂN CÖÙU THEÂM: Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Kinh teá hoïc. Trình ñoä nhaän thöùc Tieán trình lòch söû Coå ñaïi Trung coå TK XV-XVI CN Troïng thöông XVII CN Troïng noâng XIX KTCTTS Coå ñieån xx XXI KTCT MARX-LENIN KINH TEÁ HOÏC HIEÄN ÑAÏI KTH Taân coå ñieån XVIII SÔ LÖÔÏC VEÀ SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KINH TEÁ HOÏC GIA ÑÌNH CAÂY KINH TEÁ QUESNEY, 1758 CN Troïng thöông TK XVII-XVIII A. SMITH, 1776 D. RICARDO, 1817 K. MARX, 1867 TRUNG QUOÁC LIEÂN XOÂ, ÑOÂNG AÂU NEÀN KINH TEÁ CHUYEÅN ÑOÅI J.M.KEYNES, 1936 J.S. MILL, 1848 P.SAMUELSON TRÖÔØNG PHAÙI CHÍNH THOÁNG HIEÄN ÑAÏI T.R.MALTHUS, 1798 LÉON WALRAS A.MARSHALL IRVING FISHER 1. Theo anh (chò), taïi sao phaûi nghieân cöùu kinh teá vó moâ? 2. Theo anh (chò), moät nhaø kinh teá caàn tö duy nhö theá naøo trong vieäc giaûi quyeát moät vaán ñeà cuûa kinh teá hoïc vó moâ? 3. Caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ ñöôïc phaân bieät vôùi caùc nhaø kinh teá hoïc vi moâ vì caùc nhaø kinh teá hoïc vó moâ quan taâm nhieàu hôn ñeán: a. Toång doanh thu cuûa moät coâng ty lôùn hôn so vôùi toång doanh thu cuûa moät cöûa haøng taïp phaåm b. Tyû leä thaát nghieäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam so vôùi tyû leä thaát nghieäp trong ngaønh theùp. c. Giaù töông ñoái cuûa thöïc phaåm so vôùi möùc giaù chung. d. Caàu veà than ñaù so vôùi caàu lao ñoäng cuûa Vieät Nam Tình huoáng 4. Giaû söû hai nhaø kinh teá ñang tranh luaän veà caùc vaán ñeà caàn öu tieân giaûi quyeát. Moät nhaø kinh teá noùi: “Chính phuû caàn choáng thaát nghieäp vì noù laø ñieàu toài teä nhaát ñoái vôùi xaõ hoäi”. Nhaø kinh teá hoïc khaùc ñaùp laïi: “Laïm phaùt môùi laø ñieàu toài teä nhaát ñoái vôùi xaõ hoäi”. Theo anh/chị hai nhaø kinh teá naøy bất đồng vì lý do gỉ? Tình huoáng 5. Giaû söû hai nhaø kinh teá ñang tranh luaän veà caùc chính saùch giaûi quyeát nhập sieâu ôû Vieät Nam hieän nay. Moät nhaø kinh teá noùi: “Coù theå giaûm nhaäp sieâu 10% neáu chính phuû giaûm chi tieâu 20%”. Nhaø kinh teá hoïc khaùc ñaùp laïi: “Neáu chính phuû giaûm chi tieâu 20% thì neàn kinh teá seõ suy thoaùi nhöng nhaäp sieâu khoâng chaéc ñaõ giaûm ñöôïc 5%”. Theo anh/chò hai nhaø kinh teá naøy baát ñoàng vì lyù do gì? Tình huoáng