Bài giảng Lịch sử Đảng - Chương 2: Đường lối đấu tranh giành chính quyền (1930-1945)

1. Trong những năm 1930-1935 a) Luận cương chính trị tháng 10-1930 b) Chủ trương khôi phục tổ chức đảng và phong trào cách mạng 2. Trong những năm 1936-1939 a) Hoàn cảnh lịch sử b) Chủ trương và nhận thức mới của Đảng 1. Hoàn cảnh lịch sử và sự chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc của Đảng a) Tình hình thế giới và trong nước b) Nội dung chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược c) Ý nghĩa của sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược 2. Chủ trƣơng phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền a) Phát động Cao trào kháng Nhật, cứu nước và đẩy mạnh khởi nghĩa từng phần b) Chủ trương phát động Tổng khởi nghĩa c) Kết quả, ý nghĩa, nguyên nhân thắng lợi và bài học, kinh của cuộc Cách mạng tháng Tám Chủ trƣơng khôi phục tổ chức Đảng và phong trào cách mạng Luận cƣơng chính trị 10/1930 Đảng đổi tên: Đảng Cộng sản Đông Dƣơng Thông qua: Luận cƣơng chính trị 10/1930 HỘI NGHỊ BAN CHẤP HÀNH TRUNG ƢƠNG LẦN THỨ I (10/1930) Luận cương chính trị đã phân tích đặc điểm, tình hình xã hội thuộc địa nửa phong kiến và nêu lên những vấn đề cơ bản của cách mạng tư sản dân quyền ở Đông Dương do giai cấp công nhân lãnh đạo. Luận cương chính trị (10/1930) Phương hướng chiến lược Nhiệm vụ của cách mạng tư sản dân quyền Về vai trò lãnh đạo của Đảng Lực lượng cách mạng Phương pháp cách mạng Quan hệ giữa cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới Thợ thuyền, dân cày và các phần tử lao khổ Địa chủ phong kiến và tƣ bản đế quốc Cách mạng Tƣ sản dân quyền Thổ địa (Cốt lõi) Đánh đổ phong kiến Cách mạng ruộng đất Phản đế Đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp Làm cho Đông Dƣơng hoàn toàn độc lập Con đƣờng Xã hội chủ nghĩa Luận cương chính trị của Đảng Thời kỳ tƣ bản  Chuẩn bị cho quần chúng về con đường vũ trang bạo động theo nghệ thuật quân sự.  Cách mạng Đông Dương là một bộ phận của cách mạng vô sản thế giới.  Sự lãnh đạo của đảng cộng sản là điều kiện cốt yếu cho thắng lợi của cách mạng Đông Dương. Mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới Phương pháp cách mạng Vai trò lãnh đạo của Đảng  Không nêu được mâu thuẫn chủ yếu, từ đó không đặt nhiệm vụ chống đế quốc lên hàng đầu.  Đánh giá không chính xác vai trò cách mạng của một số tầng lớp, giai cấp trong xã hội Việt Nam lúc bấy giờ.  Không đề ra được chiến lược liên minh dân tộc và giai cấp rộng rãi trong cuộc đấu tranh chống đế quốc xâm lược và tay sai. Luận cƣơng 10-1930 đã đƣa ra cách giải quyết nhiều vấn đề căn bản thuộc về chiến lƣợc cách mạng, có một số điểm khác với Cƣơng lĩnh chính trị đầu tiên 2-1930. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở LIÊN XÔ PHÁT TRIỂN MẠNH KHỦNG HOẢNG KINH TẾ 1929-1933 MÂU THUẪN TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM NGÀY CÀNG SÂU SẮC ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM RA ĐỜI 2/1930 YẾU TỐ QUỐC TẾ YẾU TỐ TRONG NƢỚC MỘT SỐ MỐC LỊCH SỬ TRONG PHONG TRÀO CÁCH MẠNG 1930 - 1931 Nguyễn Phong Sắc Trung kiên, hy sinh anh dũng Lý Tự Trọng Con đƣờng của thanh niên chỉ có thể là con đƣờng cách mạng Trần Phú Hãy giữ vững ý chí chiến đấu Nguyễn Đức Cảnh Trong xà lim vẫn viết Bản Tổng kết công tác vận động công nhân TINH THẦN ĐẤU TRANH ANH DŨNG CỦA CÁC CHIẾN SỸ CÁCH MẠNG Đảng Cộng sản Việt Nam (2/1930) Đảng Cộng sản Đông Dƣơng (10/1930) Phong trào đấu tranh cách mạng rộng lớn 1930-1931 Đỉnh cao của phòng trào 1930-1931: Xô viết Nghệ Tĩnh Thực dân Pháp và tay sai đã thẳng tay đàn áp, khủng bố. Lực lƣợng của Đảng bị tổn thất nặng nề. Sự khủng bố của kẻ thù không làm những chiến sĩ cách mạng và quần chúng yêu nƣớc từ bỏ con đƣờng cách mạng. Các cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân vẫn nổ ra Chi bộ đảng ở trong một số nhà tù đƣợc thành lập Hệ thống tổ chức đảng từng bƣớc đƣợc phục hồi Một số tổ chức đảng vẫn đƣợc duy trì và bám chắc quần chúng để hoạt động. Nhiều đảng viên đã vƣợt tù và tích cực tham gia khôi phục tổ chức đảng và lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Các xứ ủy ở ba kỳ đƣợc lập lại trong những năm 1931 và 1933. Nhiều tỉnh ủy, huyện ủy, chi bộ lần lƣợt đƣợc phục hồi. Thành lập Ban lãnh đạo Trung ƣơng Đảng ở nƣớc ngoài 05-1932 Lê Hồng Phong Công bố Chƣơng trình hành động của Đảng cộng sản Đông Dƣơng 6-1932 Đại hội đại biểu lần thứ nhất của Đảng Cộng sản Đông Dƣơng 3-1935 Ban chỉ huy ở ngoài (1934), Lê Hồng Phong đứng đầu Đại hội VII của Quốc tế Cộng sản đã nêu đƣợc những vấn đề chính của cách mạng thế giới, giúp cho cách mạng các nƣớc thuộc địa có hƣớng đi đúng. Tình hình trong nƣớc  Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 đã tác động sâu sắc không những đến đời sống các giai cấp và tầng lớp nhân dân lao động mà còn tác động cả đến những nhà tư sản, địa chủ hạng vừa và nhỏ. Trong khi đó, bọn cầm quyền phản động ở Đông Dƣơng vẫn ra sức vơ vét, bóc lột, bóp nghẹt mọi quyền tự do, dân chủ và thi hành chính sách khủng bố, đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân ta.  Tình hình trên làm cho các tầng lớp tuy có quyền lợi khác nhau nhưng đều căm thù thực dân, tƣ bản độc quyền Pháp và đều có nguyện vọng chung là đấu tranh đòi quyền sống, quyền tự do, dân chủ, cơm áo và hòa bình.  Hệ thống đảng và các cơ sở cách mạng của quần chúng đã được khôi phục. Đây là yếu tố quyết định bước phát triển mới của phong trào cách mạng nước ta. lần thứ hai lần thứ ba lần thứ tƣ lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng sản Đông Dƣơng Chủ trƣơng đấu tranh đòi quyền dân chủ, dân sinh  Xác định yêu cầu bức thiết trƣớc mắt của nhân dân lúc đó là tự do, dân chủ, cải thiện đời sống.  Kẻ thù trƣớc mắt và nguy hại nhất là bọn phản động thuộc địa và bè lũ tay sai của chúng.  Nhiệm vụ trƣớc mắt của cách mạng là chống phát xít, chống chiến tranh đế quốc, chống bọn phản động thuộc địa và tay sai, đòi tự do, dân chủ, cơm áo và hòa bình.  Quyết định thành lập Mặt trận Nhân dân phản đế Đông Dương (11/1936), sau này, được đổi tên thành Mặt trận Thống nhất dân chủ Đông Dương, gọi tắt là Mặt trận Dân chủ Đông Dƣơng (6/1938).  Về vấn đề đoàn kết quốc tế: không những phải đoàn kết chặt chẽ với giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản Pháp mà còn đoàn kết lực lượng tiến bộ trong chính giới Pháp.  Về hình thức tổ chức và biện pháp đấu tranh: chuyển từ hình thức tổ chức bí mật không hợp pháp sang các hình thức tổ chức, đấu tranh công khai và nửa công khai, hợp pháp và nửa hợp pháp; giữ vững nguyên tắc củng cố, tăng cường tổ chức và hoạt động bí mật của Đảng; giữ vững mối quan hệ giữa bí mật và công khai, hợp pháp với không hợp pháp và phải đảm bảo sự lãnh đạo của tổ chức đảng bí mật với những tổ chức và hoạt động công khai hợp pháp. Nhận thức mới của Đảng về mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ dân tộc và dân chủ  Cách mạng dân tộc không nhất định phải kết chặt với cuộc cách mạng điền địa.  Nội dung đấu tranh phụ thuộc vào yêu cầu khách quan của lịch sử.  Phải lựa chọn vấn đề nào quan trọng hơn mà giải quyết trƣớc; phải chọn kẻ thù chính, nguy hiểm nhất, để tập trung lực lƣợng của một dân tộc giành thắng lợi triệt để. => Đây là nhận thức mới của Ban Chấp hành Trung ƣơng, nó phù hợp với tinh thần trong Cƣơng lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng và bƣớc đầu khắc phục những hạn chế của Luận cƣơng chính trị tháng 10-1930.  Phân tích những vấn đề cơ bản về xây dựng Đảng Tổng kết kinh nghiệm cuộc vận động dân chủ của Đảng  Kinh nghiệm xây dựng Mặt trận dân chủ Đông Dƣơng. “Tự chỉ trích” (Tổng Bí thƣ Nguyễn Văn Cừ, 7-1939) Đề ra đƣợc các hình thức tổ chức và đấu tranh linh hoạt, thích hợp đấu tranh giành quyền lợi hàng ngày, chuẩn bị cho đấu tranh vì độc lập và tự do. => Đánh dấu bƣớc trƣởng thành của Đảng về chính trị và tƣ tƣởng, thể hiện bản lĩnh và tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo của Đảng, mở ra phong trào dân chủ dân sinh 1936-1939. MỘT SỐ HÌNH THỨC ĐẤU TRANH THỜI KỲ 1936 - 1939 Hoàn cảnh lịch sử và sự chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc của Đảng  Tình hình thế giới và trong nước  Nội dung chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược  Ý nghĩa của sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược Tình hình trong nƣớc  Ngày 28-9-1939, Toàn quyền Đông Dƣơng ra nghị định cấm cộng sản, đóng cửa các tờ báo và nhà xuất bản, cấm hội họp và tụ tập đông ngƣời.  Thực dân Pháp thi hành chính sách thời chiến rất tàn bạo, thủ tiêu quyền tự do, dân chủ giành đƣợc trong thời kỳ 1936-1939…  Lợi dụng Pháp đầu hàng Đức, ngày 22-9-1940 phát xít Nhật tấn công Lạng Sơn rồi đổ bộ vào Hải Phòng. Ngày 23-9-1940, Pháp ký hiệp định đầu hàng Nhật.  Mâu thuẫn giữa dân tộc ta với đế quốc, phát xít Pháp – Nhật trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. Pháp bắt nông dân phá rừng lập đồn điền cao su Quân Pháp ở Yên Thế 1940 Ách thống trị Pháp – Nhật đƣợc thiết lập Nhật vào Lạng Sơn 9 - 1940 lần thứ 6 lần thứ 7 lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng “Trong lúc này, quyền lợi dân tộc giải phóng cao hơn hết thảy. Chúng ta phải đoàn kết lại đánh đổ bọn đế quốc và Việt gian đặng cứu giống nòi ra khỏi nƣớc sôi lửa nóng” Cột mốc 108 Nguyễn Ái Quốc về 28 - 1 - 1941 Lán Khuối nậm nơi họp Hội nghị TW 8 (5-1941) NGUYỄN ÁI QUỐC VỀ NƢỚC VÀ CHỦ TRÌ HỘI NGHỊ TRUNG ƢƠNG LẦN THỨ 8 Đưa nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu Thành lập Việt Nam Độc lập đồng minh (Việt Minh), đổi tên các hội phản đế thành hội cứu quốc… Xác định xúc tiến chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang là nhiệm vụ trung tâm Xác định phương châm và hình thái khởi nghĩa ở nước ta: lãnh đạo cuộc khởi nghĩa từng phần trong từng địa phương giành thắng lợi mở đường cho một cuộc tổng khởi nghĩa to lớn. Chú trọng công tác xây dựng Đảng và đẩy mạnh công tác vận động quần chúng. Nội dung chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc của Đảng trƣớc tình hình mới Đƣờng lối: Giƣơng cao ngọn cờ giải phóng dân tộc Nhận thức nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên cao hơn hết thảy Tập hợp rộng rãi mọi ngƣời Việt Nam yêu nƣớc trong Mặt trận Việt Minh Xây dựng lực lƣợng chính trị của quần chúng ở cả nông thôn và thành thị, xây dựng căn cứ địa cách mạng và lực lƣợng vũ trang Nâng cao hơn nữa năng lực tổ chức và lãnh đạo của Đảng => là tinh thần chung của quá trình chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc. Giải quyết mục tiêu hàng đầu là độc lập dân tộc; đưa ra chủ trương, sự chỉ đạo đúng đắn để thực hiện. Giúp cho nhân dân ta có đƣờng hƣớng đúng để tiến lên giành thắng lợi trong sự nghiệp giành độc lập cho dân tộc và tự do cho nhân dân. Giúp công tác chuẩn bị giành độc lập dân tộc diễn ra sôi nổi ở khắp các địa phương trong cả nước. Cổ vũ và thúc đẩy mạnh mẽ phong trào cách mạng của quần chúng vùng lên đấu tranh giành chính quyền. Ý nghĩa của sự chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc NĂM 1941, ĐỊCH TĂNG CƢỜNG KHỦNG BỐ, NHIỀU CÁN BỘ CHỦ CHỐT CỦA ĐẢNG ANH DŨNG HY SINH Hoàng Văn Thụ Phan Đăng Lƣu Hà Huy Tập Nguyễn Văn Cừ Nguyễn Thị Minh Khai Võ Văn Tần Lê Hồng Phong Chủ trƣơng phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền  Phát động Cao trào kháng Nhật, cứu nước và đẩy mạnh khởi nghĩa từng phần  Chủ trương phát động Tổng khởi nghĩa  Kết quả, ý nghĩa, nguyên nhân thắng lợi và bài học, kinh của cuộc Cách mạng tháng Tám Lính Pháp bị quân Nhật bắt 1945 Trần Trọng Kim Liên Xô đánh bại phát xít Đức tại Beclin. Liên Xô tiếp nhận đầu hàng của Đức 1945 TÌNH HÌNH THAY ĐỔI NHANH CHÓNG Nhật ký trong tù Bác viết trong nhà tù Tưởng Giới Thạch Nhật đảo chính Pháp 9-3-1945 Đình Bảng (Bắc Ninh) nơi họp hội nghị  Đêm ngày 9-3-1945, Ban Thƣờng vụ Trung ƣơng Đảng họp hội nghị mở rộng ở làng Đình Bảng (Từ Sơn - Bắc Ninh).  Ngày 12-3-1945, ra bản chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Phát động Cao trào kháng Nhật, cứu nƣớc Khủng hoảng chính trị sâu sắc nhưng điều kiện khởi nghĩa chưa thực sự chín muồi (…) kẻ thù trước mắt duy nhất là phát xít Nhật (…) phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước mạnh mẽ, làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa Dự đoán thời cơ khởi nghĩa Phương châm đấu tranh: tiến hành khởi nghĩa từng phần, tiến tới tổng khởi nghĩa. Phát động cao trào kháng Nhật cứu nước để làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa. Khẩu hiệu đấu tranh: Đánh đuổi phát xít Nhật,thành lập chính quyền cách mạng của nhân dân Đông Dương. Kẻ thù trước mắt duy nhất: phát-xít Nhật Nhận định: khủng hoảng chính trị sâu sắc ở Đông Dương/điều kiện khởi nghĩa chưa thực sự chín muồi (…) đang có cơ hội tốt để đi tới chín muồi. Bản chất hành động của phát xít Nhật: đảo chính “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” Đẩy mạnh khởi nghĩa từng phần, giành chính quyền bộ phận Từ tháng 3-1945, cao trào kháng Nhật cứu nước đã diễn ra rất sôi nổi, mạnh mẽ và phong phú về nội dung và hình thức. Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ tại Hiệp Hòa – Bắc Giang ngày 15-4-1945 Trong tháng 5 và tháng 6, các cuộc khởi nghĩa từng phần liên tiếp diễn ra và nhiều chiến khu được thành lập ở cả ba miền. Ngày 4-5-1946, Khu giải phóng được chính thức thành lập. Trước nạn đói, Đảng đưa ra khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói”.  Thực hiện khởi nghĩa từng phần, giành chính quyền bộ phận, mở rộng căn cứ địa cách mạng, thực hiện chiến tranh du kích ở những nơi có điều kiện, kết hợp với phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng, chuẩn bị tiến lên tổng khởi nghĩa là điểm độc đáo, sáng tạo của Đảng trong tiến trình lãnh đạo chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang ở một nƣớc thuộc địa.  Cao trào kháng Nhật cứu nƣớc đã động viên và lôi kéo đƣợc đông đảo các tầng lớp, giai cấp khác nhau theo cách mạng hoặc ủng hộ cách mạng (công nhân, nông dân, tiểu thƣơng, tiểu chủ, học sinh, viên chức, tƣ sản dân tộc, địa chủ nhỏ, binh lính...). CỨU QUỐC QUÂN VN TUYÊN TRUYỀN GP QUÂN 5 - 1945 VN GIẢI PHÓNG QUÂN Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân Việt Nam giải phóng quân THỐNG NHẤT LỰC LƢỢNG VŨ TRANG 5 - 1945 Xác những ngƣời chết đói 1945 Xác ngƣời chết chở bằng xe bò trong nạn đói ở Bắc Kỳ 1945 NẠN ĐÓI NĂM 1945 DO NHẬT - PHÁP GÂY RA Phá kho thóc của giặc Nhật, giải quyết nạn đói năm 1945 Cơ quan ngôn luận của Mặt trận Việt Minh kêu gọi tiến tới tổng khởi nghĩa Đội thiếu niên du kích Đình Bảng Bắc Ninh Quân du kích Cà Mau PHÁT TRIỂN CHIẾN TRANH DU KÍCH Hirosima Bom nguyên tử Nagasaki Douglas Mcarthur ký tiếp nhận đầu hàng của Nhật Nhật đầu hàng đồng minh 1945 Chủ trƣơng phát động Tổng khởi nghĩa HỘI NGHỊ TOÀN QUỐC CỦA ĐẢNG (13 - 15/8/1945) Đêm ngày 13-8-1945, Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc ra lệnh Tổng khởi nghĩa. KINH NGHIỆM QUÝ BÁU CHO PHONG TRÀO ĐẤU TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ GIÀNH QUYỀN DÂN CHỦ BƢỚC PHÁT TRIỂN NHẢY VỌT CỦA LỊCH SỬ DÂN TỘC VIỆT NAM CỔ VŨ CUỘC ĐẦU TRANH CHỐNG CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC, THỰC DÂN GIÀNH ĐỘC LẬP TỰ DO Kết quả và ý nghĩa NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM. Tướng Mỹ Douglas Mcarthur ký tiếp nhận đầu hàng của Nhật CHIẾN TRANH TG II KẾT THÚC CHUẨN BỊ CỦA CÁCH MẠNG ĐẢNG LÃNH ĐẠO LỰC LƢỢNG TOÀN DÂN NHÂN TỐ CHỦ QUAN BỐI CẢNH QuỐC TẾ THUẬN LỢI