Bài giảng Pháp luật đại cương chương 6: Luật dân sự Việt Nam

Chương 6 LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM Đề cương bài giảng KHÁI NIỆM CHUNG VỀ LUẬT DÂN SỰ TÀI SẢN VÀ QUYỀN SỞ HỮU NGHĨA VỤ DÂN SỰ VÀ HỢP ĐỒNG DÂN SỰ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ THỪA KẾ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TỐ TỤNG DÂN SỰ KHÁI NIỆM CHUNG VỀ LUẬT DÂN SỰ Đối tượng và phương pháp điều chỉnh của luật dân sự Nguồn và hệ thống pháp luật dân sự Quan hệ pháp luật dân sự Đối tượng điều chỉnh Quan hệ tài sản là những quan hệ xã hội gắn liền và thông qua một tài sản Quan hệ nhân thân là những quan hệ xã hội phát sinh từ một giá trị tinh thần (giá trị nhân thân) của một cá nhân hay một tổ chức và luôn luôn gắn liền với một chủ thể nhất định. Phương pháp điều chỉnh Phương pháp bình đẳng thỏa thuận Sự bình đẳng của các chủ thể dựa trên cơ sở sự độc lập về mặt tài sản và tổ chức. Việc xác lập và giải quyết những quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân chủ yếu do ý chí và vì lợi ích của chính các chủ thể là cá nhân, tổ chức tham gia vào các quan hệ đó. Nguồn của pháp luật dân sự Hiến pháp1992 Bộ luật dân sự 2005 Các đạo luật và nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan do các cơ quan nhà nước trung ương ban hành như Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, Luật doanh nghiệp năm 2005, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên Một số tập quán quốc tế Hệ thống pháp luật dân sự Phần chung là phần quy định về nhiệm vụ, những nguyên tắc cơ bản của luật dân sự, xác định địa vị pháp lý của các loại chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự và những vấn đề chung nhất của luật dân sự như vấn đề thời hạn, thời hiệu. Phần riêng bao gồm những quy phạm pháp luật được sắp xếp thành các chế định pháp luật điều chỉnh từng mặt, từng lĩnh vực cụ thể của quan hệ pháp luật dân sự. Các chế định phần riêng Tài sản và quyền sở hữu Nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự Thừa kế Những quy định về chuyển quyền sử dụng đất Quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ TÀI SẢN VÀ QUYỀN SỞ HỮU Khái niệm về tài sản Khái niệm, nội dung quyền sở hữu tài sản Các hình thức sở hữu ở Việt Nam Khái niệm về tài sản Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản. Quyền tài sản là quyền trị giá được bằng tiền và có thể chuyển giao trong giao dịch dân sự, kể cả quyền sở hữu trí tuệ. Phân loại tài sản Bất động sản là các tài sản không di, dời được trong không gian bao gồm: Đất đai Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, kể cả các tài sản gắn liền với nhà, công trình xây dựng đó; Các tài sản khác gắn liền với đất đai; Các loại tài sản khác do pháp luật quy định Động sản là những tài sản không phải là bất động sản Khái niệm sở hữu và quyền sở hữu Sở hữu (quan hệ sở hữu) là mối quan hệ xã hội về việc chiếm hữu những của cải vật chất trong xã hội. Quyền sở hữu là biểu hiện về mặt pháp lý của các quan hệ sở hữu. Đó là những quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ sở hữu là cá nhân, pháp nhân hay các chủ thể khác trong việc chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản. Nội dung quyền sở hữu Quyền chiếm hữu Quyền sử dụng Quyền định đoạt Các hình thức sở hữu ở Việt Nam Sở hữu nhà nước Sở hữu tập thể Sở hữu tư nhân Sở hữu chung Sở hữu của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị- xã hội, tổ chức chính trị xã hội- nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội- nghề nghiệp. NGHĨA VỤ DÂN SỰ VÀ HỢP ĐỒNG DÂN SỰ Khái niệm và các căn cứ phát sinh nghĩa vụ dân sự Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự Hợp đồng dân sự Khái niệm nghĩa vụ dân sự Nghĩa vụ dân sự là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc khác hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền)" (Điều 280 Bộ luật dân sự). Các căn cứ phát sinh nghĩa vụ dân sự  Hợp đồng dân sự; Hành vi pháp lý đơn phương; Chiếm hữu, sử dụng tài sản, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật; Gây thiệt hại do hành vi trái pháp luật; Thực hiện công việc không có uỷ quyền; Những căn cứ khác do pháp luật quy định Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự Cầm cố tài sản Thế chấp tài sản Đặt cọc Ký cược Ký quỹ Bảo lãnh Tín chấp Hợp đồng dân sự Khái niệm hợp đồng dân sự Phân loại hợp đồng dân sự Giao kết hợp đồng dân sự Thực hiện hợp đồng dân sự Khái niệm hợp đồng dân sự “Hợp đồng dân sự là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Điều 388 Bộ luật dân sự 2005 Phân loại hợp đồng dân sự Theo tính chất của nghĩa vụ và hiệu lực của hợp đồng Theo đặc điểm về nội dung của quan hệ hợp đồng Theo tính chất của nghĩa vụ và hiệu lực của hợp đồng Hợp đồng song vụ Hợp đồng đơn vụ Hợp đồng chính Hợp đồng phụ Hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba Hợp đồng có điều kiện Theo đặc điểm về nội dung của quan hệ hợp đồng Hợp đồng dân sự thông dụng Những hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất Những hợp đồng trong lĩnh vực quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ Hợp đồng dân sự thông dụng Hợp đồng mua bán tài sản Hợp đồng trao đổi tài sản Hợp đồng tặng cho tài sản Hợp đồng vay tài sản Hợp đồng thuê tài sản Hợp đồng mượn tài sản Hợp đồng dịch vụ Hợp đồng vận chuyển Hợp đồng bảo hiểm Hứa thưởng và thi có giải … Những hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất Hợp đồng chuyển đổi quyền sử dụng đất Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất Hợp đồng thuê quyền sử dụng đất Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất Hợp đồng góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất Những hợp đồng trong lĩnh vực quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ Hợp đồng chuyển giao các quyền tài sản thuộc quyền tác giả, thuộc quyền liên quan Hợp đồng chuyển giao quyền sở hữu công nghiệp đối với các đối tượng là sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, bí mật kinh doanh, nhãn hiệu,… Hợp đồng chuyển giao công nghệ đối với các đối tượng là bí quyết kỹ thuật, kiến thức kỹ thuật về công nghệ… Những hợp đồng trong lĩnh vực này đều phải lập thành văn bản. Hợp đồng chuyển giao công nghệ phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp pháp luật có quy định. Giao kết hợp đồng dân sự Nguyên tắc giao kết Chủ thể của hợp đồng dân sự Hình thức của hợp đồng dân sự Nội dung của hợp đồng dân sự Nguyên tắc giao kết Tự do giao kết hợp đồng nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội; Tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác, trung thực và ngay thẳng Chủ thể của hợp đồng dân sự Cá nhân Pháp nhân Hộ gia đình Tổ hợp tác Hình thức của hợp đồng dân sự Lời nói Văn bản Hành vi cụ thể Thông điệp dữ liệu được xác định là các hình thức có giá trị tương đương văn bản Nội dung của hợp đồng dân sự Tùy theo từng loại hợp đồng mà các bên có thể thỏa thuận về những nội dung sau: Đối tượng của hợp đồng là tài sản phải giao, công việc phải làm hoặc không được làm; Số lượng, chất lượng; Giá, phương thức thanh toán; Thời hạn, địa điểm, phương thức thực hiện hợp đồng; Quyền nghĩa vụ của các bên; Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng; Các nội dung khác. TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ Trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ dân sự Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ dân sự Trách nhiệm phải thực hiện nghĩa vụ dân sự Trách nhiệm bồi thường thiệt hại Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân Bồi thường thiệt hại của pháp nhân Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân  Người từ đủ 18 tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường Người dưới 15 tuổi gây thiệt hại mà còn cha mẹ, thì cha mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, nếu tài sản của cha mẹ không đủ để bồi thường mà con có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình, nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình Bồi thường thiệt hại của pháp nhân Pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp nhân giao. Nếu pháp nhân đã bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu người có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả khoản tiền mà mình đã bồi thường cho người bị thiệt hại theo quy định của pháp luật lao động THỪA KẾ Khái niệm thừa kế Thừa kế theo di chúc Thừa kế theo pháp luật Khái niệm thừa kế Thừa kế là quan hệ xã hội về việc chuyển giao di sản của người chết cho những người sống. Thừa kế theo di chúc Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Thừa kế theo di chúc là việc chuyển di sản của người chết cho người sống bằng chính sự định đoạt của người có di sản theo di chúc được lập ra khi họ còn sống. Thừa kế theo pháp luật Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định. Diện thừa kế là phạm vi những người có quyền hưởng thừa kế xác định theo quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống và quan hệ nuôi dưỡng giữa người thừa kế với người để lại thừa kế. Hàng thừa kế thể hiện thứ tự được hưởng di sản của những người thừa kế được pháp luật quy định thành 3 hàng. QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ Khái niệm quyền sở hữu trí tuệ Quyền tác giả và quyền liên quan Quyền sở hữu công nghiệp Quyền đối với giống cây trồng Khái niệm Quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm: quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng Quyền tác giả và quyền liên quan Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền liên quan đến quyền tác giả (gọi tắt là quyền liên quan) là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa Quyền sở hữu công nghiệp Quyền sở hữu công nghiệp là quyền của tổ chức, cá nhân đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu và quyền chống cạnh tranh không lành mạnh. Quyền đối với giống cây trồng Quyền đối với giống cây trồng là quyền của tổ chức, cá nhân đối với giống cây trồng mới do mình chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển hoặc được hưởng quyền sở hữu.