Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Bài 6: Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân - Nguyễn Thị Bích Thủy

v1.0013103218 BÀI 6 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN ThS. GVC. Nguyễn Chí Thiện Trường Đại học Kinh tế quốc dân 1 v1.0013103218 2 TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG Nắm vững những nội dung kiến thức trong chương 6 “Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân” sẽ giúp chúng ta có cơ sở lý luận và thực tiễn để luận giải được những vấn đề nêu trên. • Nhà nước dân chủ kiểu mới ở nước ta được thành lập từ khi nào? Tại sao Hồ Chí Minh lại lựa chọn xây dựng Nhà nước kiểu mới ở nước ta là Nhà nước do nhân dân lao động làm chủ? Nhà nước dân chủ kiểu mới có khác gì so với kiểu nhà nước cũ trong xã hội Việt Nam trước đây? • Tại sao trong thời kỳ mới Đảng và nhà nước ta lại khẳng định: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN? Nhà nước pháp quyền XHCN có khác gì với nhà nước của dân, do dân, vì dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh? v1.0013103218 3 • Luận giải tính thống nhất biện chứng giữa tư tưởng dân chủ và nhà nước của Hồ Chí Minh; • Nắm vững quan điểm của Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân và vì dân; • Hiểu rõ quan hệ gắn bó giữa tính giai cấp công nhân với tính dân tộc và tính nhân dân của Nhà nước; • Hiểu rõ quan điểm của Hồ Chí Minh và nâng cao hiệu lực và hiệu quả của Nhà nước nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động. Liên hệ thực tiễn Việt Nam hiện nay. MỤC TIÊU v1.0013103218 4 Xây dựng Nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ. Quan điểm của Hồ Chí Minh về sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân kết hợp với tính dân tộc và tính nhân dân. Quan điểm của Hồ Chí Minh về Nhà nước thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Xây dựng Nhà nước trong sạch, hoạt động có hiệu quả. NỘI DUNG v1.0013103218 5 1.2. Quan điểm về Nhà nước của dân 1.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về dân chủ 1.3. Quan điểm về Nhà nước do dân 1.4. Quan điểm về Nhà nước vì dân 1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC THỂ HIỆN VÀ THỰC HIỆN QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN v1.0013103218 1.1. QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ DÂN CHỦ (Hå ChÝ Minh) 6 • Dân chủ kinh tế; • Dân chủ chính trị; • Dân chủ văn hóa; • Dân chủ xã hội. v1.0013103218 1.2. QUAN ĐIỂM VỀ NHÀ NƯỚC CỦA DÂN 7 Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với 10 vạn đồng bào Hà Nội mít tinh chào mừng các vị trúng cử đại biểu Quốc hội của Hà Nội trong cuộc Tổng tuyển cử, 6-1-1946. v1.0013103218 1.3. QUAN ĐIỂM VỀ NHÀ NƯỚC DO DÂN 8 Do dân bầu ra, dân ủng hộ. v1.0013103218 1.4. QUAN ĐIỂM VỀ NHÀ NƯỚC VÌ DÂN 9 Trong Di chúc, Người nhắc nhở cán bộ phải làm thế nào để xứng đáng: v1.0013103218 10 1.4. QUAN ĐIỂM VỀ NHÀ NƯỚC VÌ DÂN (tiếp theo) v1.0013103218 2. SỰ THỐNG NHẤT GIỮA BẢN CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN VỚI TÍNH DÂN TỘC VÀ TÍNH NHÂN DÂN CỦA NHÀ NƯỚC 11 2.2. Bản chất giai cấp công nhân thống nhất với tính nhân dân, tính dân tộc của Nhà nước 2.1. Bản chất giai cấp công nhân của Nhà nước v1.0013103218 2.1. BẢN CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN CỦA NHÀ NƯỚC • Nhà nước do Đảng cộng sản lãnh đạo. • Bản chất giai cấp của Nhà nước còn thể hiện ở tính định hướng đưa nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội. • Nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản là nguyên tắc tập trung dân chủ. 12 v1.0013103218 2.2. BẢN CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN THỐNG NHẤT VỚI TÍNH NHÂN DÂN, TÍNH DÂN TỘC CỦA NHÀ NƯỚC • Nhà nước dân chủ mới ra đời là kết quả của cuộc đấu tranh lâu dài và gian khổ với sự hy sinh xương máu của bao thế hệ cách mạng. • Cơ sở xã hội của Nhà nước là khối đại đoàn kết dân tộc, khối đại đoàn kết toàn dân. • Nhà nước ta bảo vệ lợi ích của nhân dân, lấy lợi ích của dân tộc làm cơ bản. • Nhà nước mới của ta vừa ra đời đã phải đảm nhiệm nhiệm vụ lịch sử là tổ chức cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện của dân tộc để bảo vệ thành quả cách mạng. 13 v1.0013103218 14 3. XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC CÓ HIỆU LỰC PHÁP LÝ MẠNH MẼ 3.2. Hoạt động quản lý nhà nước bằng Hiến pháp, pháp luật và chú trọng đưa pháp luật vào trong cuộc sống 3.1. Xây dựng một nhà nước hợp pháp, hợp hiến v1.0013103218 • Nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ trước hết là một nhà nước hợp hiến, Nhà nước phù hợp với hiến pháp. • Ngay sau khi cách mạng tháng Tám thành công, lập lên Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Hồ Chí Minh đã soạn thảo Hiến pháp 1946. Năm 1959 trong thời kỳ mới Hồ Chí Minh được bầu là trưởng Ban sửa đổi Hiến Pháp. 15 3.1. XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC HỢP PHÁP, HỢP HIẾN v1.0013103218 3.2. HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC BẰNG HIẾN PHÁP, PHÁP LUẬT VÀ CHÚ TRỌNG ĐƯA PHÁP LUẬT VÀO TRONG CUỘC SỐNG • Nhà nước pháp quyền có hiệu lực pháp lý là nhà nước quản lý đất nước bằng pháp luật. • Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, có luật pháp cũng chưa đủ, điều quan trọng là pháp luật của nhà nước phải đi vào cuộc sống. 16 v1.0013103218 17 4. XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC TRONG SẠCH, HOẠT ĐỘNG CÓ HIỆU QUẢ 4.2. Khắc phục những tiêu cực trong hoạt động quản lý nhà nước 4.1. Xây dựng đội ngũ cán bộ công chức đủ đức, tài v1.0013103218 4.1. XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC ĐỦ ĐỨC, TÀI • Về vai trò của cán bộ, Hồ Chí Minh khẳng định rằng: cán bộ là cái gốc của mọi công việc; muôn việc thành công hay thất bại đều là do cán bộ tốt hay kém. • Tiêu chuẩn cán bộ:  Tuyệt đối trung thành với cách mạng.  Hăng hái, thành thạo công việc, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ.  Phải có mối liên hệ mật thiết với nhân dân.  Cán bộ, công chức phải là những người dám phụ trách, dám quyết đoán, dám chịu trách nhiệm, nhất là những tình huống khó khăn, “thắng không kiêu, bại không nản”.  Phải thường xuyên tự phê bình và phê bình, luôn luôn có ý thức và hành động vì sự lớn mạnh, trong sạch của Nhà nước. 18 v1.0013103218 4.2. KHẮC PHỤC NHỮNG TIÊU CỰC TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC • Đặc quyền, đặc lợi. • Tham ô, lãng phí quan liêu. • “Tư túng”, “chia rẽ”, “kiêu ngạo”. 19 v1.0013103218 GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG • Qua nội dung được trình bày trong phần một và phần hai đã giải quyết được tình huống thứ nhất: Nhà nước dân chủ kiểu mới ở nước ta được thành lập từ khi nào? Tại sao Hồ Chí Minh lại lựa chọn xây dựng Nhà nước kiểu mới ở nước ta là Nhà nước do nhân dân lao động làm chủ?  Hồ Chí Minh là người sáng lập ra nhà nước dân chủ kiểu mới ở nước ta ngày 2 tháng 9 năm 1945.  Nhà nước dân chủ kiểu mới là một nhà nước tiến bộ và tốt đẹp nhất trong các kiểu nhà nước đã có trong lịch sử nhân loại (nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản). • Qua nội dung được trình bày trong phần ba đã giải quyết được tình huống thứ hai:Tại sao trong thời kỳ mới Đảng và nhà nước ta lại khẳng định: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN? Nhà nước pháp quyền XHCN có khác gì với nhà nước của dân, do dân, vì dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh? • Hồ Chí Minh là người đặt cơ sở tư tưởng cho việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Đảng cộng sản Việt Nam đã vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước trong thời kỳ mới.Thực chất tư tưởng về nhà nước có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ cũng chính là tư tưởng về xây dựng nhà nước pháp quyền. 20 v1.0013103218 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1 Theo tư tưởng Hồ Chí Minh thì Nhà nước của dân là: a. Nhà nước do dân là chủ. b. Tất cả quyền lực thuộc về Nhà nước. c. Nhân dân được làm mọi việc không cần tuân thủ pháp luật. d. Nhân dân không có quyền kiểm soát nhà nước. Đáp án đúng: a. Nhà nước do dân là chủ. Giải thích: Theo quan điểm của Hồ Chí Minh thì Nhà nước dân chủ là: • Nhà nước do dân là chủ; • Mọi quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; • Nhân dân được làm tất cả mọi việc mà pháp luật không cấm 21 v1.0013103218 CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2 Theo quan điểm của Hồ Chí Minh thì Nhà nước do dân là: a. Dân làm chủ nhà nước. b. Nhà nước có đặc quyền đặc lợi riêng. c. Mọi hoạt động của nhà nước đều phải nghe theo ý kiến của nhân dân. d. Nhân dân không có quyền kiểm tra, giám sát hoạt động của Nhà nước. Đáp án đúng là: a. Dân làm chủ nhà nước. Giải thích: • Theo quan điểm của Hồ Chí Minh nhà nước do dân là: • Dân làm chủ nhà nước; • Dân có quyền lập ra bộ máy nhà nước; • Kiểm tra, giám sát hoạt động của nhà nước; • Có trách nhiệm bảo vệ nhà nước và đóng góp công sức, trí tuệ xây dựng nhà nước. 22 v1.0013103218 BÀI TẬP TỰ LUẬN Phân tích quan niệm của Hồ Chí Minh về bản chất giai cấp của nhà nước kiểu mới ở Việt Nam? Gợi ý trả lời: • Theo quan điểm của các nhà kinh điển Mác – Lênin Nhà nước luôn mang bản chất giai cấp một cách sâu sắc. Đó là bản chất giai cấp nắm quyền lực nhà nước. • Khi xây dựng Nhà nước dân chủ kiểu mới ở nước ta Hồ Chí Minh khẳng định nhà nước dân chủ kiểu mới ở nước ta mang bản chất giai cấp công nhân. Bản chất giai cấp công nhân của nhà nước dân chủ kiểu mới được thể hiện:  Nhà nước do Đảng cộng sản lãnh đạo.  Bản chất giai cấp của Nhà nước còn thể hiện ở tính định hướng đưa nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội.  Bản chất giai cấp của nhà nước ta còn thể hiện ở nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản là nguyên tắc tập trung dân chủ. • Mặt khác khi khẳng định bản chất giai cấp của nhà nước Hồ Chí Minh còn chỉ ra rằng: bản chất giai cấp công nhân thống nhất với tính nhân dân, tính dân tộc của Nhà nước. 23 v1.0013103218 24 • Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước dân chhết sức phong phú: Giá trị truyền thống của dân tộc; tinh hoa văn hóa nhân loại; đặc biệt là quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin về nhà nước. • Tư tưởng vủ kiểu mới được hình thành dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn ề nhà nước dân chủ kiểu mới (nhà nước của dân, do dân, vì dân) mà Hồ Chí Minh đã dày công xây dựng đã để lại rất nhiều những giá trị quan trọng có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn đối với công cuộc xây dựng Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay:  Hồ Chí Minh đã thể hiện sự sáng tạo trong lý luận về Nhà nước.  Lựa chọn kiểu Nhà nước phù hợp với thực tế Việt Nam.  Bản chất dân chủ triệt để của Nhà nước mới.  Quan niệm về sự thống nhất bản chất giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân tộc của Nhà nước.  Kết hợp cả đạo đức và pháp luật trong quản lý xã hội. TÓM LƯỢC CUỐI BÀI