Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Chương I: Cơ sở, quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh - Lê Thị Ngọc Hoa

ĐẠI HỌC KINH TẾ ĐÀ NẴNG KHOA KINH TẾ CHÍNH TRỊ BỘ MÔN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Đà Nẵng_2018 CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Giảng viên: ThS. LÊ THỊ NGỌC HOA Chương I KẾT CẤU BÀI GIẢNG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINHII CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH I GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINHIII Cơ sở hình thành 1. Cơ sở khách quan 2. Nhân tố chủ quan Cơ sở hình thành TTHCM Cơ sở Khách quan Nhân tố Chủ quan Bối cảnh lịch sử (cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20) Tiền đề lý luận Bối cảnh lịch sử Việt Nam Bối cảnh lịch sử Thế giới Giá trị truyền thống của Dân tộc VN Tinh hoa văn hóa nhân loại Chủ nghĩa Mác- lênin Tài năng, trí tuệ Nhân cách Đạo đức a. Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh * Bối cảnh lịch sử Việt Nam Việt Nam trở thành thuộc địa của PhápNhà Nguyễn ký với Pháp hiệp ước Patơnốt 1884 - Thực dân pháp tiến hành xâm lược và đặt ách đô hộ trên đất nước ta Triều đình nhà Nguyễn đầu hàng thực dân Pháp - Các phong trào yêu nước phát triển mạnh mẽ, nhưng đều thất bại Chiếu Cần Vương Phan Bội Châu Phan Châu TrinhVua Hàm Nghi Thực tiễn đất nước đã giúp Nguyễn Tất Thành có những bài học kinh nghiệm quý báu, làm hành trang cho Người trước khi ra đi tìm đường cứu nước. Bến cảng Nhà Rồng – Nơi Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước (6/1911) * Bối cảnh thời đại - Chủ nghĩa tư bản độc quyền đã xác lập được sự thống trị của chúng trên phạm vi toàn thế giới + Thế giới xuất hiện thêm mâu thuẫn mới: THUỘC ĐỊA ĐẾ QUỐC + Vấn đề thuộc địa trở thành vấn đề quốc tế lớn F.EngelsC.Max V.I.Lênin Các nhà khai sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin + Chủ nghĩa Mác – Lênin ra đời, phát triển sâu rộng và thâm nhập vào phong trào cách mạng thế giới => Trở thành hệ tư tưởng tiên tiến của thời đại - Năm 1917, cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi Cung điện Mùa Đông Chiến hạm Rạng Đông Hồ Chí Minh: Nhân dân An Nam muốn làm cách mạng phải đi theo Cách mạng Tháng Mười Nga Kỷ nguyên mới đã mở ra Hồ Chí Minh: “Nhân dân An Nam muốn làm cách mệnh thì phải nhờ Đệ tam quốc tế” - Năm 1919, Quốc tế Cộng sản ra đời b) Những tiền đề tư tưởng – lý luận Tiền đề tư tưởng - lý luận Giá trị Truyền thống Dân tộc Tinh hoa Văn hóa Nhân loại Chủ nghĩa Mác - Lênin “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống quý báu của ta từ xưa đến nay. Mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước” (Hồ Chí Minh toàn tập – Tập 6, tr.171) - Thứ nhất, Chủ nghĩa yêu nước * Giá trị truyền thống dân tộc - Thứ hai, Tinh thần đoàn kết nhân nghĩa thủy chung, tương thân tương ái Nhiễu điều phủ lấy giá gương Người trong một nước phải thương nhau cùng Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn Văn miếu Quốc Tử Giám Hiền tài là nguyên khí của quốc gia - Thứ ba, Truyền thống lạc quan yêu đời, cần cù dũng cảm thông minh, ham học hỏi, quý trọng hiền tài Khổng Tử - Thứ nhất, Văn hóa phương Đông * Tinh hoa văn hóa nhân loại Nho giáo ƯU ĐIỂM: Triết lý hành động, tư tưởng nhập thế, hành đạo, giúp đời, mong muốn một xã hội bình trị (một xã hội không sợ thiếu chỉ sợ không công bằng), tư tưởng trọng dân, đề cao văn hóa, lễ giáo, đã tạo nên truyền thống hiếu học, tu thân dưỡng tính... • HẠN CHẾ: Phân chia xã hội thành đẳng cấp, yêu cầu sự phục tùng tuyệt đối của kẻ dưới đối với người trên (tam cương), trọng nam khinh nữ, coi khinh lao động chân tay. Chân gót sen Phật giáo - ƯU ĐIỂM: Tư tưởng vị tha, từ bi hỉ xả, cứu khổ cứu nạn, thương người như thể thương thân; tinh thần dân chủ bình đẳng chất phác chống phân chia xã hội thành đẳng cấp, chủ trương sống có đạo đức, trong sạch, giản dị chăm làm điều thiện; đề cao lao động, chống lười biếng; chủ trương sống gắn bó với dân với nước... Lão giáo - ƯU ĐIỂM: con người cần phải biết sống hòa hợp với tự nhiên, không tham lam vượt quá khả năng của mình - HẠN CHẾ: không dạy cho dân biết nhiều: “Không làm cho dân sáng mà làm cho dân ngu”. Bởi hiểu biết càng nhiều thì trí xảo càng nhiều, trí xảo càng nhiều thì ham muốn càng nhiều, càng muốn tranh đoạt và xâm phạm lẫn nhau, trái với đạo tự nhiên, con người càng “theo học thì càng phiền phức mà theo đạo thì ngày càng bớt, bớt rồi lại bớt, bớt đến mức vô vi”... Theo Hồ Chí Minh: Học thuyết Tam dân có những điểm phù hợp với điều kiện của nước ta HỌC THUYẾT TAM DÂN CỦA TÔN TRUNG SƠN DÂN TỘC ĐỘC LẬP DÂN QUYỀN TỰ DO DÂN SINHHẠNH PHÚC Tôn Trung Sơn Bìa bản tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ Tượng nữ thần tự do – biểu tượng cho cuộc chiến tranh giành đôc lập của nhân dân Mỹ năm 1776 * Văn hóa phương Tây * Chủ nghĩa Mác - Lênin F.EngelsK.Max V.I.Lenin Chủ nghĩa Mác - Lênin cơ sở thế giới quan và phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh Chủ nghĩa Mác Lênin Thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng Phương pháp duy vật biện chứng Tư tưởng Hồ Chí Minh phát triển về chất Tư tưởng Hồ Chí Minh thuộc hệ tư tưởng Mác - Lênin Tính khoa học sâu sắc Tính cách mạng triệt để 2. Nhân tố chủ quan Phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh Tư duy độc lập, có đầu óc phê phán Sự kết tinh trí tuệ-đạo đức- nhân cách Nghị lực phi thường Có mục đích, lẽ sống cao thượng Các giai đoạn trong quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh 1945 - 1969 Tiếp tục phát triển và hoàn thiện 1930 - 1945 Giữ vững quan điểm, kiên trì con đường đã xác định cho cách mạng Việt Nam 1921 - 1930 Hình thành tư tưởng cơ bản về CMVN 1911 - 1920 Tìm đường giải phóng dân tộc Trưíc 1911 Hình thành tư tưởng yêu nước Sông Lam – Núi Hồng Người về thăm quê 1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước. Hoàng Trù quê mẹ và làng Sen quê cha QUÊ HƯƠNG NGHĨA TRỌNG TÌNH CAO NĂM MƯƠI NĂM ẤY BIẾT BAO NHIÊU TÌNH 1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước. Tg Cụ thân sinh Nguyễn Sinh Sắc (1862 – 1929) Thân mẫu Hoàng Thị Loan (1868 1901) Quê hương và gia đình là cái nôi nuôi dưỡng tư tưởng yêu nước và chí hướng cách mạng của Hồ Chí Minh Nguyễn Sinh Cung lúc còn nhỏ thường được nghe cha và các bạn của ông bàn về thế sự Nguyễn Tất Thành khi học tại trường Quốc học Huế Nguyễn Tất Thành tham gia phong trào chống thuế Trung Kỳ (1908) 1. Thời kỳ trước năm 1911: Hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng cứu nước. Ngày 5/6/1911, tại bến cảng Nhà Rồng, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã lên chiếc tàu buôn của Pháp (Latusơ Têrơvin) sang phương Tây tìm đường cứu nước 2. Thời kỳ từ năm 1911 – 1920: Tìm thấy con đường cứu nước, giải phóng dân tộc Pháp (1911, 1917-1923) Mỹ (1913) Anh (1913 - 1917) Liên Xô (1923 - 1924) Trung Quốc(1924 – 1927, 1929 - 1933) Hội nghị Véc-xây của các nước đồng minh thắng trận 1919 Bản yêu sách 8 điểm của Nguyễn Ái Quốc gửi tới Hội nghị Véc-xây Bản sơ thảo lần thứ nhất NHỮNG LUẬN CƯƠNG VỀ CÁC VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ THUỘC ĐỊA V.I. LÊNIN Lªnin vµ t¸c phÈm th«ng qua t¹i ®¹i héi II cña Quốc tế Cộng sản (1920) ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t tëng của Nguyễn Ái Quốc Nguyễn Ái Quốc tại đại hội Tua tháng 12 năm 1920 6/1911 1917 1919 7/1920 12/1920 Thời gian Mức độ 4 CHUẨN BỊ TRUYỀN BÁ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN CHUẨN BỊ VỀ TỔ CHỨC VÀ CÁN BỘ CHUẨN BỊ VỀ TƯ TƯỞNG VÀ CHÍNH TRỊ TRIỆU TẬP HỘI NGHỊ THÀNH LẬP ĐẢNG 3. Thời kỳ từ năm 1921 – 1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về cách mạng Việt Nam Báo “Người cùng khổ” (1922) Bìa cuốn Bản án chế độ thực dân Pháp (1925) * TRUYỀN BÁ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN Cộng sản đoàn (2/1925) Tâm tâm xã (1923) Hội Việt Nam cách mạng thanh niên (6/1925) “Là quả trứng mà ở đó sẽ nở ra con chim non cộng sản” N g * CHUẨN BỊ VỀ TỔ CHỨC VÀ CÁN BỘ Bìa cuốn Đường kách mệnh Ngưêi më c¸c líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ t¹i Qu¶ng Ch©u (Trung Quèc) NguyÔn Ái Quèc Lª Hång S¬n Hå Tïng MËu Bià cuốn Đường kách mệnh Chánh cương vắn tắt của Đảng Văn kiện Đảng, T2 * CHUẨN BỊ VỀ TƯ TƯỞNG VÀ CHÍNH TRỊ CN Mác – Lênin đã thâm nhập vào VN Đường kách mệnh Bản án chế độ TD Pháp Viết cho báo Sự thật, TC thư tín QT Trưởng tiểu ban NC TĐịa Báo Người cùng khổ 1920 1921 1922 1923 1925 1927 1929 Thời gian Nhµ ngôc Victoria ë Hång K«ng, n¬i Ngêi bÞ giam (1931 – 1933) vµ NguyÔn ¸i Quèc khi võa ra khái nhµ tï 4. Thời kỳ từ 1930 – 1945: Thời kỳ vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập trường cách mạng 28.1.1941, NguyÔn ¸i Quèc ®Æt ch©n tíi biªn giíi nước ta ë cét mèc 108 t¹i Hµ Qu¶ng, Cao B»ng sau 30 năm xa c¸ch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập sáng ngày 2/9/1945 tại quảng trường Ba Đình, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Hå ChÝ Minh toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.4, tr. 480 - 5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, hoàn thiện. 5. Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, hoàn thiện. Lớp bình dân học vụ Tổng tuyển cử “Hũ gạo tiết kiệm” 5 Thời kỳ từ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục phát triển, hoàn thiện. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (19/12/1946) - Hå ChÝ Minh toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.4, tr. 480 - III. Giá trị của Tư tưởng Hồ Chí Minh 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con đường giải phóng và phát triển dân tộc - Là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam - Là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của cách mạng Việt Nam 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh đối với sự phát triển của thế giới - Phản ánh khát vọng thời đại - Tìm ra các giải pháp đấu tranh giải phóng loài người - Cổ vũ các dân tộc đấu tranh vì mục tiêu cao cả