Cái giá của phi vụ ăn non

Cái giá của phi vụ "ăn non" Nếu bạn chỉ đọc một cuốn sách về những nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua, hãy đọc "The Big Short" (Vụ ăn non lớn) của Michael Lewis. Lý do không phải bởi vì Lewis đã tập hợp những phân tích toàn diện hay xác thực nhất về tất cả những hành động sai trái, những nhận định sai lầm và những dấu hiệu bị bỏ lỡ đã dẫn đến bong bóng tín dụng lớn nhất từ trước đến nay trên thế giới. Điều khiến những nguyên nhân ông đưa ra thuyết phục được người đọc là vì ông đã kể lại những câu chuyện đó qua con mắt của những nhà quản lý của ba quỹ phòng hộ nhỏ và một tay buôn cổ phiếu của Ngân hàng Đức (Deutsche Bank), những người mà trước đây bạn chưa từng nghe nhắc đến. Tuy nhiên, tất cả bọn họ lại thuộc nhóm những người đầu tiên nhìn rõ sự điên rồ và lựa lọc đằng sau thất bại của các khoản nợ dưới chuẩn và họ đã tìm được những cách đánh cược về thất bại đó trong khi tất cả những người khác thì cho rằng họ là những kẻ điên rồ. Tôi chắc rằng không một ai, kể cả Lewis, lại dám tuyên bố rằng đây là một câu chuyện công bằng phản ánh những quan điểm khác nhau của các giám đốc ngân hàng đầu tư, những chuyên gia phân tích thuộc các tổ chức đánh giá và những nhà phân tích công nghiệp, những người trong cuốn sách đã bị nhạo báng vì sự ngạo mạn, cay độc và sự bất tài đến tàn nhẫn của họ. Theo nhiều cách, đây vẫn là lối viết ngông nghênh của một Michael Lewis đã thành công rực rỡ trong việc vạch trần và đập cho tơi tả cách thức hoạt động của phố Wall 20 năm trước đây trong cuốn "The Liar's Poker" (Trò lừa đảo trên phố Wall), cuốn sách được viết khi ông mới hoàn thành chương trình đào tạo của công ty huyền thoại một thời nhưng nay đã bị lãng quên, Salomon Brothers[1]. Nhưng như ông nói ngay trong phần giới thiệu, những ngày tháng với mức lương 3 triệu đôla và những khoản lỗ thương mại trị giá 250 triệu đôla thời kỳ đó trông chẳng đáng gì so với tổng số tiền được tạo ra và mất đi của thế hệ những tay lừa đảo và những tên hề mới nhất hiện nay trên phố Wall. Điểm tài tình trong lối viết của Lewis là ở chỗ ông đã khéo léo giải thích và làm sáng tỏ cách thức mọi chuyện diễn ra trên phố Wall với giọng văn tường thuật đầy thuyết phục và đã giới thiệu cho người đọc những nhân vật quá đỗi con người quyến rũ. Trong "The Big short", người đọc được làm quen với Steve Eisman, một doanh nhân phố Wall thế hệ thứ hai, một con người thô tục, không một chút lịch thiệp, điều khiến những người khác dễ dàng bỏ qua những chỉ trích cay độc của ông ta về việc kinh doanh các khoản thế chấp dưới chuẩn từ những năm 1990, khi ông ta mới chỉ là một tay chuyên thực hiện các vụ đầu tư lừa đảo. Cuốn sách còn giới thiệu Michael Burry, một nhà vật lý trở thành tay buôn chứng khoán với tính cách phản xã hội (sau này được chẩn đoán là mắc hội chứng Asperger[2]) người sau này trở thành nhà quản lý tiền đầu tiên mua hoán đổi tín dụng rủi ro các chứng khoán thế chấp dưới chuẩn. Sách còn nhắc tới Greg Lippman, một tay buôn chứng khoán phố Wall chuyên săn lãi thưởng điển hình, người đã sớm nhìn ra tiềm năng của thị trường hoán đổi dưới chuẩn và trở thành nhà truyền bá hàng đầu cho hoạt động đánh cuộc vào sự sụp đổ của thị trường nhà đất. Và còn có Charlie Ledley, Jamie Mai và Ben Hockett, ba thanh niên đầy nghị lực trong ngành tài chính đến từ Berkeley, Calif., những người đã xây dựng một quỹ phòng hộ tại xưởng nghệ thuật Greenwich Village, tìm kiếm cơ hội thành công hiếm hoi và đã được từ những cố phiếu được cho là xếp hạng AAA vốn được tập hợp từ những cổ phiếu thế chấp hạng BBB. Từ câu chuyện của các nhân vật, người đọc thấy được suy nghĩ của các ngân hàng trên phố Wall không gì ngoài ăn cắp chiến lược kinh doanh của khách hàng và bán nó cho các khách hàng khác. Người đọc biết được rằng, từ năm 2006, chủ các ngân hàng đầu tư đã biết về tỷ lệ nợ xấu đang tăng nhanh trong các khoản thế chấp dưới chuẩn, nhưng họ thực hiện một âm mưu tinh vi để che giấu sự thật này trước các cơ quan đánh giá tín dụng và các nhà đầu tư. Người đọc cũng được biết thêm khi cầu của các nhà đầu tư đối với các khoản thế chấp dưới chuẩn vượt quá nguồn cung, phố Wall đã lấp đầy khoảng cách đó bằng cách tạo ra các chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp "tổng hợp". Người đọc cũng được biết đến âm mưu của Goldman Sachs và các ngân hàng khác để đẩy giá chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp tăng mạnh trong năm 2007, ngay cả khi họ biết giá trị thực của các chứng khoán đã giảm, và chỉ họ để các chứng khoán này giảm sau khi các chiến lược phòng hộ của họ đã được thực hiện. Và các nhà điều hành hàng đầu phần lớn là không biết gì về những rủi ro mà tổ chức của họ đang gặp phải. Đối với tôi, chương đáng nhớ nhất trong câu chuyện của Lewis nói về cuộc đấu tranh của Burry nhằm giữ cho quỹ của ông ta tồn tại vào năm 2007 và đầu năm 2008 khi mà các nhà đầu tư mất niềm tin vào chiến lược "ăn non" trên thị trường nhà đất và các khoản nợ xấu thế chấp đang tăng nhanh chóng. Cỗ máy chứng khoán hóa của phố Wall đã cố gắng duy trì giá của các chứng khoán thế chấp trong khi ép giảm giá trị của các khoản đánh cược mà Burry đã đặt vào đó. Và ngay cả khi thị trường đã sụp đổ và chiến lược của Burry được chứng minh bằng 720 triệu đôla tiền lãi, không một nhà đầu tư nào nói lời cảm ơn ông ta. "Câu chuyện là ông ta đã đúng, thế giới đã sai và thế giới ghét ông ta vì điều đó", Lewis viết. "Và Michael Burry lại kết thúc tại đúng điểm ông đã bắt đầu - cô đơn và hài lòng với sự cô đơn đó". Chân dung đen tối của cộng đồng tài chính được Lewis vẽ ra một cách thẳng thừng, không giấu diếm. Dưới lăng kính của ông, tất cả các tay buôn chứng khoán đều cố gắng lừa các khách hàng của mình, các nhà điều hành hàng đầu thì không có bằng chứng xác thực và các nhà phân tích đánh giá đều là những tay đánh giá hạng hai, những kẻ không kiếm nổi việc làm trong các ngân hàng đầu tư. Ngay cả phần chú giải cũng đẫm chất nhạo báng, ví dụ như khi nhắc đến tuyên bố không mấy thẳng thắn của giám đốc điều hành Morgan Stanley, John Mack, đối với các nhà đầu tư về việc làm thế nào mà công ty của ông ta cố gắng chi 9 tỷ đôla vào chứng khoán thế chấp. "Sẽ là kỳ vọng quá nhiều nếu cho rằng những người đang điều hành các công ty lớn trên phố Wall nói bằng thứ tiếng Anh đơn giản, do phần nhiều cuộc sống của họ phụ thuộc vào những người tin vào những gì họ không thể dịch được sang thứ tiếng Anh đơn giản đó". Mặc dù có mức giá bình dân do tính chất đại chúng và cường điệu cũng như khuôn khổ tham khảo giới hạn nhưng cuốn "The Big short" đã cố gắng mang lại cho người đọc bức tranh chân thực nhất về chuyện gì đã xảy ra trên phố Wall và lý do tại sao. Đôi lúc, cuốn sách như một vở kịch đạo đức, lúc khác nó lại giống một vở hài kịch hiện đại. Nhưng cũng giống như bao vở kịch hay khác, giá trị của tác phẩm ẩn chứa ở cách nó làm các nhân vật lộ diện, các mô típ và việc khám phá bối cảnh văn hóa mà ở đó âm mưu bị phát hiện. Những gì Lewis viết về hai nhân vật, hai thanh niên Ledley và Mai, có thể áp dụng được cho chính ông, hoặc cho chính chúng ta: Họ "phần nào đã luôn giả định rằng có ai đó trưởng thành đang trông nom hệ thống tài chính, những người mà họ chưa từng gặp; và giờ đây họ phát hiện ra chẳng có ai làm việc đó cả". [1] Salomon Brothers, thành lập năm 1910, là một trong những ngân hàng đầu tư lớn nhất phốWall trong thập kỷ 1980. Năm 1984, tổng tài sản của ngân hàng này đạt mốc 34 tỷđô la. Đây cũng là nơi khai sinh ra những khái niệm như chứng khoán hóa, quyền vay nợ được đảm bảo bằng tài sản (CDO), những khái niệm được coi là nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua. Công ty này đã mất đi danh tiếng và tài sản do thói làm ăn gian lận. [2]Hội chứng Asperger là một bệnh sinh học thần kinh, do nhà bác học Áo Hans Asperger tìm ra năm 1944. Ông mô tả nhiều người trẻ tuổi có trí thông minh và ngôn ngữ phát triển bình thường nhưng mắc phải một dạng tự kỷ, dẫn đến kém khả năng giao tiếp trong xã hội. Những người bị hội chứng Asperger có thể biểu hiện nhiều dạng rối loạn thần kinh từ nhẹ đến nặng như kém giao tiếp trong cộng đồng, thích đơn độc và thường có các thay đổi về tính cách... Họ thường xuyên bị ám ảnh, lo lắng về các vấn đề mình quan tâm nhưng lại thờ ơ với những sinh hoạt khác của xã hội, gặp khó khăn trong việc hiểu và diễn tả các ngôn ngữ thông dụng trong cuộc sống. Dù sự phát triển về ngôn ngữ có vẻ bình thường nhưng họ không hiểu được những câu nói phức tạp, gặp khó khăn trong việc diễn đạt ngôn ngữ ở từng ngữ cảnh khi giao tiếp. Asperger được mô tả như một bệnh tâm thần kích động, hoạt động thái quá của bệnh tự kỷ và tình trạng mất khả năng học tập ngôn ngữ.