Câu hỏi và đáp án thi tốt nghiệp triết học

C©u 1: TriÕt häc lµ g×? Ph©n tÝch vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc? ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn cña nã? Kh¸i niÖm triÕt häc: Theo quan ®iÓm m¸c-xÝt, triÕt häc lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi, lµ häc thuyÕt vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chung nhÊt cña sù tån t¹i vµ t­ duy vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña con ng­êi trong thÕ giíi, lµ khoa häc vÒ nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. (1,5 ®iÓm) Víi tÝnh c¸ch lµ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi, triÕt häc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng: Nã lµ h×nh th¸i ý thøc cæ x­a nhÊt vµ quan träng nhÊt. Vai trß cña triÕt häc ngµy cµng t¨ng lªn cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tri thøc nh©n lo¹i. Cïng víi khoa häc, ®¹o ®øc, nghÖ thuËt, triÕt häc sÏ m·i m·i tån t¹i cïng víi x· héi loµi ng­êi… Tãm l¹i: §Æc ®iÓm chñ yÕu cña triÕt häc nh­ mét h×nh th¸i ý thøc x· héi lµ ë chç, nã cè g¾ng ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm chØnh thÓ vÒ thÕ giíi, vÒ c¸c qu¸ tr×nh vËt chÊt vµ tinh thÇn còng nh­ mèi liªn hÖ t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh ®ã, vÒ nhËn thøc thÕ giíi vµ con ®­êng c¶i t¹o thÕ giíi. VÊn ®Õ c¬ b¶n cña triÕt häc: TriÕt häc nghiªn cøu hµng lo¹t vÊn ®Ò chung, nh­ng vÊn ®Ò trung t©m lµ vÊn ®Ò vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a tån t¹i vµ t­ duy hay gi÷a tù nhiªn vµ tinh thÇn. Do ®ã, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc lµ vÊn ®Ò vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a tån t¹i vµ t­ duy. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc cã 2 mÆt: - MÆt thø nhÊt: gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc c¸i nµo cã tr­íc, c¸i nµo cã sau, c¸i nµo quyÕt ®Þnh c¸i nµo? Tuú theo c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mµ c¸c häc thuyÕt triÕt häc chia thµnh 2 trµo l­u chÝnh: CNDV vµ CNDT. CNDV kh¼ng ®Þnh: VËt chÊt cã tr­íc, ý thøc cã sau, vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan, ®éc lËp víi ý thøc vµ quyÕt ®Þnh ý thøc. Cßn ý thøc lµ ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo bé ãc con ng­êi. CNDT (kh¸ch quan vµ chñ quan) th× l¹i thõa nhËn: Tinh thÇn, ý thøc lµ c¸i cã tr­íc, lµ c¸i quyÕt ®Þnh, vËt chÊt cã sau vµ lµ c¸i bÞ quyÕt ®Þnh… - MÆt thø 2: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh¶ n¨ng nhËn thøc cña con ng­êi. CNDV thõa nhËn vËt chÊt lµ nguån gèc cña ý thøc, ý thøc lµ ph¶n ¸nh thÕ giíi vËt chÊt, do ®ã con ng­êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®­îc thÕ giíi. CNDT còng thõa nhËn thÕ giíi lµ cã thÓ nhËn thøc ®­îc. Nh­ng v× hä xuÊt ph¸t tõ quan niÖm cho r»ng ý thøc cã tr­íc vËt chÊt, vËt chÊt phô thuéc ý thøc, cho nªn theo hä, nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ ph¶n ¸nh thÕ giíi mµ chØ lµ tù nhËn thøc, tù ý thøc vÒ b¶n th©n ý thøc (Håi t­ëng c¸c ý niÖm tuyÖt ®èi – nh÷ng c¸i ®· cã tõ tr­íc, chØ viÖc nhí l¹i). * Bªn c¹nh c¸c nhµ triÕt häc nhÊt nguyªn luËn (duy vËt vµ duy t©m), cßn cã c¸c nhµ triÕt häc nhÞ nguyªn luËn muèn dung hoµ CNDV vµ duy t©m ( VÝ dô §Ò-c¸c-t¬, nhµ triÕt häc Ph¸p thuéc thÕ kû XVII) vµ c¸c nhµ ®a nguyªn luËn (vÝ dô LÐp-nÝt, ng­êi §øc). C©u 2: V× sao sù ra ®êi cña triÕt häc lµ mét tÊt yÕu cña lÞch sö? Tr×nh bµy thùc chÊt vµ ý nghÜa cuéc c¸ch m¹ng thùc hiÖn trong triÕt häc do M¸c vµ ¡ng-ghen thùc hiÖn? 1. Sù ra ®êi cña triÕt häc lµ mét tÊt yÕu cña lÞch sö: Yªu cÇu nªu ®­îc c¸c tiÒn ®Ò kh¸ch quan, bao gåm: * Nh÷ng tiÒn ®Ò kh¸ch quan: - TiÒn ®Ò kinh tÕ – x· héi: vµo nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû XIX chñ nghÜa t­ b¶n ®· trë thµnh hÖ thèng kinh tÕ thèng trÞ ë c¸c n­íc T©y ©u, giai cÊp v« s¶n ®· b­íc lªn vò ®µi chÝnh trÞ nh­ mét lùc l­îng ®éc lËp. M©u thuÉn x· héi vµ ®Êu tranh gi÷a lùc l­îng lao ®éng (bÞ bãc lét) vµ t­ b¶n (bãc lét) trong x· héi t­ b¶n ngµy cµng trë nªn s©u s¾c vÒ tÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt vµ h×nh thøc chiÕm h÷u t­ nh©n, m©u thuÉn nµy kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ t­ s¶n. Giai cÊp v« s¶n ®· ý thøc ®­îc quyÒn lîi c¬ b¶n cña m×nh vµ tiÕn hµnh c¸c cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t­ b¶n, tuy nhiªn c¸c h×nh thøc ®Êu tranh cßn mang tÝnh bét ph¸t, cã n¬i vµ cã thêi gian ®· r¬i vµo bÕ t¾c. Yªu cÇu ph¶i cã mét lý luËn dÉn ®­êng. V× vËy, nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ – x· héi trªn ®©y dÉn ®Õn sù ra ®êi cña triÕt häc M¸c … ®Ó gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nh÷ng vÊn ®Ò lÞch sö ®Æt ra. - TiÒn ®Ò lý luËn: TriÕt häc M¸c lµ sù kÕ thõa, tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc, phª ph¸n tõ nh÷ng lý luËn triÕt häc tr­íc M¸c (triÕt häc cæ ®iÓn §øc- ®Æc biÖt lµ Hªghen; Chñ nghÜa kh«ng t­ëng Ph¸p,…). Trong ®ã M¸c ®· tiÕp thu nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c ®Ó ®­a ra c¸c quan ®iÓm cña m×nh… - TiÒn ®Ò khoa häc tù nhiªn: ChÝnh sù ph¸t triÓn cña nh÷ng thµnh tùu khoa häc tù nhiªn vµ kü thuËt ®· xuÊt hiÖn nh÷ng m©u thuÉn víi nh÷ng t­ duy siªu h×nh ®· vµ ®ang thèng trÞ trong khoa häc vµ triÕt häc (c¸c ph¸t minh cña c¸c nhµ b¸c häc nh­: L«-m«-n«-xèp, Can-t¬, R«-bÐc May-e, Len-x¬, §¸c-uyn,…), mµ khi kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn nµy M¸c vµ ¡ng-ghen ®· ph¸t triÓn vµ cô thÓ ho¸ c¸c vÊn ®Ò cña CNDV biÖn chøng. * TiÒn ®Ò chñ quan: TriÕt häc M¸c kh«ng thÓ ra ®êi nÕu kh«ng cã nh÷ng tiÒn ®Ò kh¸ch quan do lÞch sö mang l¹i. Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng víi nh÷ng tè chÊt lµ nhµ khoa häc thiªn tµi, ®ång thêi l¹i lµ nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn c¸ch m¹ng, cïng víi bÇu nhiÖt huyÕt lµ ®Êu tranh cho sù nghiÖp gi¶i phãng con ng­êi, cho lý t­ëng céng s¶n. Tãm l¹i: Sù ra ®êi cña chñ nghÜa M¸c vµ triÕt häc M¸c kh«ng ph¶i lµ mét sù ngÉu nhiªn, mµ lµ mét tÊt yÕu cña lÞch sö. Nã do c¸c nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan mang l¹i. §ã lµ, do nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ – x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c t­ t­ëng tr­íc ®ã cña nh©n lo¹i. Kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña phong trµo c«ng nh©n vµ nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn, nghiªn cøu cã phª ph¸n nh÷ng t­ t­ëng triÕt häc tr­íc ®ã, M¸c vµ ¡ng-ghen ®· thùc hiÖn b­íc ngoÆt c¸ch m¹ng vÜ ®¹i trong triÕt häc. (2, 5 ®iÓm) 2. Thùc chÊt vµ ý nghÜa c¸ch m¹ng do M¸c vµ ¡ng-ghen thùc hiÖn trong triÕt häc: * Thùc chÊt: - TriÕt häc M¸c lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a tÝnh c¸ch m¹ng vµ tÝnh khoa häc, gi÷a thÕ giíi quan duy vËt vµ ph­¬ng ph¸p biÖn chøng… - TriÕt häc M¸c ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña ho¹t ®éng thùc tiÔn ®èi víi nhËn thøc vµ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Nã lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt khoa häc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc vµ c¸c khoa häc kh¸c. TriÕt häc M¸c thèng nhÊt trong b¶n th©n nã chøc n¨ng nhËn thøc thÕ giíi vµ c¶i t¹o thÕ giíi… - Lµ triÕt häc duy vËt triÖt ®Ó: Duy vËt biÖn chøng trong lÜnh vùc tù nhiªn vµ trong ®êi sèng x· héi… * ý nghÜa - TriÕt häc M¸c lµ thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc, trë thµnh lý luËn s¾c bÐn trong cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n vµ quÇn chóng lao ®éng nh»m xo¸ bá mäi ¸p bøc bãc lét… - TriÕt häc M¸c lµ mét lý luËn ph¸t triÓn thùc tiÔn cña khoa häc hiÖn ®¹i, chøng minh vai trß cña chñ nhÜa duy vËt biÖn chøng, ®ång thêi còng ®ßi hái lý luËn cña CNDV biÖn chøng ph¸t triÓn dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc hiÖn ®¹i. (2,5 ®iÓm) (Xem thªm gi¸o tr×nh) C©u 3: Tr×nh bµy ®èi t­îng vµ ®Æc ®iÓm cña triÕt häc M¸c – Lªnin. Vai trß cña triÕt häc M¸c – Lªnin ®èi víi thùc tiÔn x· héi vµ nhËn thøc khoa häc? 1. §èi t­îng cña triÕt häc M¸c- Lªnin: C¸c quan ®iÓm tr­íc M¸c x¸c ®Þnh ®èi t­îng ch­a ®óng ®¾n, triÕt häc M¸c x¸c ®Þnh: §èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc M¸c –Lªnin lµ Nghiªn cøu nh÷ng quy luËt chung nhÊt vÒ tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. Vai trß cña con ng­êi ®èi víi thÕ giíi trªn c¬ së gi¶i quyÕt khoa häc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc. (1 ®iÓm) 2. §Æc ®iÓm cña triÕt häc M¸c-Lªnin: TriÕt häc M¸c-Lªnin lµ mét häc thuyÕt khoa häc vµ tiÕn bé, nã mang trong m×nh 3 ®Æc ®iÓm chÝnh sau: * Thèng nhÊt gi÷a tÝnh §¶ng vµ tÝnh khoa häc: + TÝnh ®¶ng cña triÕt häc M¸c-Lªnin: LËp tr­êng CNDV biÖn chøng, ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng CNDT, siªu h×nh, b¶o vÖ chñ nghÜa M¸c-Lªnin, b¶o vÖ vµ mang l¹i lîi Ých cho giai cÊp v« s¶n vµ quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng. + TÝnh khoa häc cña triÕt häc M¸c-Lªnin (TH MLN): ph¶n ¸nh ®óng ®¾n hÖ thèng c¸c quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. + V× sao cã sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh ®¶ng vµ tÝnh khoa häc trong TH MLN: Do môc tiªu lý t­ëng chiÕn ®Êu, lîi Ých giai cÊp v« s¶n phï hîp tiÕn tr×nh kh¸ch quan cña lÞch sö. * Sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn: + G¾n nhËn thøc thÕ giíi víi c¶i t¹o thÕ giíi lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c: triÕt häc MLN ra ®êi tõ nhu cÇu thùc tiÔn, nhu cÇu cña phong trµo c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ quÇn chóng lao ®éng. Nã trë thµnh vò khÝ lý luËn cña giai cÊp v« s¶n… + Th«ng qua tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn mµ ph¸t triÓn triÕt häc. TriÕt häc l¹i trë l¹i chØ ®¹o, h­íng dÉn cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n mµ bæ sung vµ ph¸t triÓn, mµ lµm trßn sø mÖnh cña m×nh. + ChØ cã th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn th× triÕt häc MLN míi trë thµnh søc m¹nh vËt chÊt, míi ph¸t triÓn vµ ®æi míi kh«ng ngõng. * TÝnh s¸ng t¹o cña TH MLN: + S¸ng t¹o lµ b¶n chÊt cña triÕt häc M¸c: nh÷ng nguyªn lý, quy luËt phæ biÕn khi vËn dông vµo ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ ph¶i ®óng ®¾n, s¸ng t¹o. + HiÖn thùc kh¸ch quan kh«ng ngõng vËn ®éng vµ biÕn ®æi, t­ duy vµ ý thøc ph¶n ¸nh chóng còng kh«ng ngõng bæ sung vµ ph¸t triÓn. TriÕt häc víi t­ c¸ch lµ mét khoa häc còng kh«ng ngõng ®­îc bæ sung, ph¸t triÓn vµ vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o, sao cho phï hîp víi tõng hoµn c¶nh. + TÝnh s¸ng t¹o cña TH MLN ®ßi hái chóng ta ph¶i n¾m v÷ng b¶n chÊt c¸ch m¹ng vµ khoa häc cña tõng nguyªn lý vµ vËn dông nã trªn quan ®iÓm thùc tiÔn, lÞch sö, cô thÓ. NghÜa lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ kh¸ch quan, ®óng thùc tiÔn sinh ®éng lµm c¬ së cho nhËn thøc vµ vËn dông lý luËn. 3. Vai trß cña TH MLN ®èi víi thùc tiÔn x· héi vµ sù ph¸t triÓn KH (1,5 ®iÓm) - Lµ c¬ së thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn trong nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi cña giai cÊp v« s¶n lµ kim chØ nam cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c §¶ng céng s¶n: + Nã cung cÊp hÖ thèng tri thøc khoa häc vÒ thÕ giíi + Trang bÞ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc + Lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh niÒm tin khoa häc vµ nh÷ng phÈm chÊt cao quý cña ng­êi c¸ch m¹ng. - Trang bÞ cho c¸c nghµnh khoa häc kh¸c thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc ®i s©u kh¸m ph¸ b¶n chÊt vµ quy luËt cña sù vËt, hiÖn t­îng. + Nã ®ãng vai trß dÉn ®­êng cho nghiªn cøu khoa häc + Nã gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc trong qu¸ trt×nh nghiªn cøu + Lµ c¬ së khoa häc chèng l¹i ¶nh h­ëng cña CNDT, hÖ t­ t­ëng t­ s¶n xuyªn t¹c nh÷ng ph¸t minh khoa häc. C©u 4: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn? Rót ra ý nghÜa cña vÊn ®Ò nµy ®èi víi ng­êi lµm c«ng t¸c khoa häc? 1. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a triÕt häc vµ KH tù nhiªn: Gi÷a triÕt häc vµ KH tù nhiªn cã mèi quan hÖ h÷u c¬, g¾n bã mËt thiÕt, bæ sung lÉn nhau. Dùa trªn nh÷ng c¬ së sau ®©y: - Dùa trªn tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi: Sau khi L«-m«-n«-xèp ph¸t minh ra ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l­îng, viÖc ®ã mang l¹i cho chóng ta nhËn thøc r»ng, mÆc dï thÕ giíi vËt chÊt lµ hÕt søc ®a d¹ng vµ phong phó, mu«n mµu mu«n vÎ, nh­ng kh«ng ph¶i chóng kh«ng cã liªn hÖ g× víi nhau, chóng chØ lµ nh÷ng c¸ch biÓu hiÖn kh¸c nhau mµ th«i. Cho ®Õn c¸c nghµnh khoa häc tù nhiªn kh¸c ph¸t triÓn còng mang l¹i nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n cña triÕt häc, nh­ häc thuyÕt tiÕn ho¸ cña §¸c-uyn, thuyÕt hÖ mÆt trêi cña Can-t¬… Ng­îc l¹i, triÕt häc ®ãng vai trß lµ ng­êi ®Þnh h­íng, dÉn ®­êng cho c¸c nghµnh khoa häc kh¸c (trang bÞ thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn). - Quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng: nÕu nãi vÒ ph¹m trï c¸i chung vµ c¸i riªng th× trong mèi quan hÖ nµy, triÕt häc ®ãng vai trß lµ c¸i chung, c¸i tæng qu¸t, cßn khoa häc tù nhiªn ®ãng vai trß nh­ lµ c¸i riªng lÎ, c¸i bé phËn: khoa häc tù nhiªn (c¸i riªng) vµ triÕt häc (c¸i chung) ®Òu tån t¹i kh¸ch quan, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, c¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng vµ th«ng qua c¸i riªng ®Ó biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh. Cßn c¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi quan hÖ víi c¸i chung, nghÜa lµ kh«ng cã khoa häc tån t¹i mét c¸ch ®¬n thuÇn mµ ®Ó phôc vô cuéc sèng nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi ®ã chÝnh lµ quan ®iÓm môc ®Ých cña triÕt häc. Ng­îc l¹i, sÏ kh«ng cã triÕt häc nÕu nh­ khoa häc tù nhiªn kh«ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. - Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña khoa häc vµ triÕt häc trong qu¸ tr×nh lÞch sö thêi gian qua ®· chøng minh ®­îc mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn: khoa häc tù nhiªn lµ c¬ së cña sù ph¸t triÓn triÕt häc, khoa häc tù nhiªn cµng ph¸t triÓn th× tr×nh ®é nhËn thøc thÕ giíi cµng cao. Ng­îc l¹i, triÕt häc trang bÞ thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó ®Þnh h­íng khoa häc tù nhiªn trong viÖc nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi. 2. Vai trß cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng ®èi víi KHTN: (1,5 ®iÓm) TriÕt häc duy vËt biÑn chøng ®ãng vai trß rÊt to lín ®èi víi KHTN, cô thÓ: - Trang bÞ thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn dÉn ®­êng chØ lèi cho sù ph¸t triÓn cña KHTN (®· ph©n tÝch ë trªn). - §­a ra nh÷ng dù b¸o thóc ®Èy KH ph¸t triÓn: tøc lµ c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tiÔn vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, dùa trªn nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra cña thùc tiÔn, triÕt häc sÏ ®­a ra nh÷ng dù b¸o ®Æt ra yªu cÇu ®Ó thóc ®Èy KH ph¸t triÓn. - Lµm cho KHTN ph¸t triÓn mét c¸ch chñ ®éng tù gi¸c: lµ cho nhu cÇu kh¸m ph¸, chinh phôc c¸c ®Ønh cao cña khoa häc, cña tri thøc thùc sù trë thµnh mét nhu cÇu néi t¹i cña b¶n th©n KHTN. - Lµ c¬ së khoa häc ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i CNDT vµ hÖ t­ t­ëng t­ s¶n, xuyªn t¹c nh÷ng ph¸t minh khoa häc. 3. ý nghÜa cña viÖc n¾m v÷ng mèi quan hÖ gi÷a triÕt häc vµ KHTN: (1 ®iÓm) - N¾m v÷ng b¶n chÊt tiÕn bé, c¸ch m¹ng vµ khoa häc cña c¸c nguyªn lý triÕt häc, tõ ®ã x©y dùng cho m×nh thÕ giíi quan duy vËt vµ ph­¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng. - NhËn râ vai trß cña triÕt häc ®èi víi mäi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu khoa häc (XuÊt ph¸t tõ viÖc chän ®Ò tµi, chän ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶,…). §iÒu nµy rÊt quan träng ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ nhÊt lµ c¸c häc viªn- sinh viªn ®ang b­íc ®Çu lµm quen víi c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. - Tõ viÖc n¾m v÷ng mèi quan hÖ nµy sÏ tiÕn hµnh hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c nghµnh khoa häc, gi÷a KHTN víi triÕt häc. - NhËn thÊy ®­îc CNDV biÖn chøng lµ c«ng cô nhËn thøc vÜ ®¹i. §óng vËy, sau khi nghiªn cøu triÕt häc mçi chóng ta ®Òu c¶m thÊy m×nh ch÷ng ch¹c h¬n trong suy nghÜ vµ chÝn ch¾n h¬n trong hµnh ®éng. Kh«ng nh÷ng thÕ kh¶ n¨ng tr×nh bµy, diÔn gi¶i vÊn ®Ò còng nh­ n¨ng lùc hµnh ®éng cña mçi ng­êi ®Òu ®­îc n©ng lªn tÇm cao míi. Khi nghe vµ tiÕp xóc víi bÊt cø vÊn ®Ò g× chóng ta ®Òu cã c¸i nh×n kh¸ch quan, thùc tÕ vµ cã suy xÐt, chÝnh kiÕn cña m×nh, thÊy ®­îc c¸i ®óng, c¸i sai, c¸i hay, c¸i dë… Nãi tãm l¹i, gióp ta cã mét t­ duy toµn diÖn, s¾c bÐn vµ ph¸t triÓn sù hîp t¸c trong mèi quan hÖ cña triÕt häc víi c¸c nghµnh khoa häc kh¸c… C©u 5: Ph©n tÝch ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin. ý nghÜa khoa häc cña ®Þnh nghÜa? 1. §Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin: Ph¹m trï vËt chÊt lµ mét trong nh÷ng ph¹m trï c¬ b¶n, nÒn t¶ng cña CNDV, nã chøa ®ùng néi dung thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn rÊt kh¸i qu¸t vµ s©u s¾c. Trong c¸c häc thuyÕt häc tr­íc M¸c cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ph¹m trï nµy… C¸c nhµ duy vËt cæ ®¹i quan niÖm vËt chÊt mang tÝnh trùc quan c¶m tÝnh vµ v× thÕ hä ®· ®ång nhÊt vËt chÊt víi nh÷ng vËt thÓ cô thÓ, coi ®ã lµ c¬ së ®Çu tiªn cña sù tån t¹i. HoÆc c¸c nhµ triÕt häc vµ khoa häc tù nhiªn do kh«ng hiÓu phÐp biÖn chøng duy vËt ®· ®ång nhÊt vËt chÊt víi nguyªn tö hoÆc vËt chÊt víi khèi l­îng - mét thuéc tÝnh phæ biÕn cña c¸c vËt thÓ. Nh­ng ®Õn cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX, vËt lý häc ®· cã nh÷ng ph¸t minh rÊt quan träng ®em l¹i cho con ng­êi nh÷ng hiÓu biÕt míi vµ s©u s¾c vÒ cÊu tróc cña thÕ giíi vËt chÊt, (nh­ ph¸t hiÖn ra tia R¬n-ghen, hiÖn t­îng phãng x¹, t×m ra ®iÖn tö,…). ChÝnh c¸c ph¸t minh quan träng nµy bÞ c¸c nhµ triÕt häc duy t©m lîi dông ®Ó cho r»ng “VËt chÊt tiªu tan mÊt” vµ nh­ thÕ toµn bé nÒn t¶ng cña CNDV sôp ®æ hoµn toµn. Trªn c¬ së ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c cuéc c¸ch m¹ng trong khoa häc tù nhiªn vµ phª ph¸n CNDT, Lª-nin ®· ®­a ra mét ®Þnh nghÜa toµn diÖn, s©u s¾c vµ khoa häc vÒ ph¹m trï vËt chÊt: “VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®­îc ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c, ®­îc c¶m gi¸c cña chóng ta sao chÐp l¹i, chôp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c”. 2. Ph©n tÝch ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lª-nin: Khi nghiªn cøu ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lª-nin chóng ta cÇn ph¶i hiÓu vµ n¾m ®­îc 3 ý c¬ b¶n sau: - VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc: khi ®Þnh nghÜa vËt chÊt Lª-nin ®ßi hái cÇn ph¶i ph©n biÖt vËt chÊt víi tÝnh c¸ch lµ mét ph¹m trï triÕt häc víi c¸c kh¸i niÖm cña KHTN vÒ c¸c ®èi t­îng, sù vËt cô thÓ ë c¸c tr×nh ®é kÕt cÊu vµ tæ chøc kh¸c nhau vµ c¸c thuéc tÝnh kh¸c nhau t­¬ng øng cña chóng. VËt chÊt ë ®©y ®­îc hiÓu víi nghÜa lµ mét ph¹m trï réng nhÊt trong hÖ thèng c¸c ph¹m trï. - Trong ®Þnh nghÜa chóng ta còng nhËn thÊy cã hai mÆt cña mét thuéc tÝnh mµ Lª-nin gäi lµ “®Æc tÝnh” duy nhÊt cña vËt chÊt ®ã lµ: + VËt chÊt lµ “thùc t¹i kh¸ch quan ®­îc ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c… vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c”. Nh­ vËy, chóng ta hiÓu vËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan, lµ tÊt c¶ nh÷ng g× tån t¹i bªn ngoµi vµ kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c, ý thøc cña con ng­êi. TÊt c¶ nh÷ng g× tån t¹i bªn ngoµi vµ ®éc lËp víi ý thøc, víi c¶m gi¸c, vµ ®em l¹i cho chóng ta táng c¶m gi¸c, trong ý thøc ®Òu lµ vËt chÊt. Thuéc tÝnh nµy ®· thÓ hiÖn lËp tr­êng cña CNDV: vËt chÊt cã tr­íc, ý thøc cã sau, vËt chÊt lµ nguån gèc kh¸ch quan cña c¶m gi¸c, ý thøc; c¶m gi¸c, ý thøc cña con ng­êi lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan. + Thùc t¹i kh¸ch quan nµy con ng­êi cã thÓ nhËn thøc ®­îc. Tãm l¹i: §Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lª-nin ®· bao qu¸t c¶ hai mÆt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc trªn lËp tr­êng cña CNDV biÖn chøng. §©y lµ ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt, toµn diÖn nhÊt, s©u s¾c nhÊt vµ réng nhÊt vÒ vËt chÊt. (3 ®iÓm) 3. ý nghÜa khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña ®Þnh nghÜa: (2 ®iÓm) §Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lª-nin cã ý nghÜa thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn s©u s¾c ®èi víi nhËn thøc khoa häc vµ thùc tiÔn, v×: - Nã ®· gi¶i ®¸p mét c¸ch ®Çy ®ñ, khoa häc hai mÆt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc dùa trªn quan ®iÓm cña CNDV biÖn chøng. - Chèng l¹i c¸c quan ®iÓm sai tr¸i cña CNDT kh¸ch quan vµ chñ quan, kh¾c phôc ®­îc c¸c thiÕu sãt cña CNDV siªu h×nh quy vËt chÊt vµo vËt thÓ cô thÓ. Chèng l¹i thuyÕt “bÊt kh¶ tri luËn” phñ nhËn kh¶ n¨ng nhËn thøc cña con ng­êi. - §Þnh nghÜa ®ã ®· lµm râ tÝnh kh¸i qu¸t, tÝnh phæ biÕn cña ph¹m trï vËt chÊt, bao qu¸t c¶ d¹ng vËt chÊt trong x· héi ®ã lµ tån t¹i x· héi, tån t¹i bªn ngoµi kh«ng phô thuéc vµo ý thøc x· héi. Kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña nguyªn lý vÒ tÝnh v« tËn, v« h¹n cña thÕ giíi vËt chÊt. - §Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lª-nin ®· trang bÞ thÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc cho c¸c nghµnh khoa häc ®i s©u nghiªn cøu thÕ giíi vËt chÊt, t×m ra nh÷ng kÕt cÊu míi, nh÷ng thuéc tÝnh míi vµ nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña vËt chÊt ®Ó lµm phong phó thªm kho tµng tri thøc cña nh©n lo¹i. §ång thêi cã vai trß ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn cña nhËn thøc khoa häc, tr¸nh ®­îc sù khñng ho¶ng t­¬ng tù trong vËt lý häc vµo cuèi thÕ ky XIX vµ ®Çu thÕ kû XX. C©u 6: Tr×nh bµy quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, vÒ vËt chÊt vµ vËn ®éng? 1. Kh¸i niÖm kh«ng gian vµ thêi gian trong triÕt häc M¸c-Lªnin: Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt, lµ nh÷ng thuéc tÝnh chung vèn cã cña c¸c d¹ng vËt chÊt cô thÓ. * Kh«ng gian: lµ mét ph¹m trï triÕt häc, lµ h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt biÓu hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh nh­ cïng tån t¹i vµ t¸ch biÖt, cã vÞ trÝ, kÕt cÊu vµ qu¶ng tÝnh. * Thêi gian: lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ ®é l©u cña sù biÕn ®æi, tr×nh tù xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i cña c¸c sù vËt, c¸c tr¹ng th¸i khac nhau trong thÕ giíi vËt chÊt. Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña vËt chÊt ®ang vËn ®éng. Kh«ng cã kh«ng gian vµ thêi gian bªn ngoµi vËt chÊt vËn ®éng. Lª-nin ®· viÕt: “ ThÕ giíi kh«ng cã g× ngoµi vËt chÊt ®ang vËn ®éng vµ vËt chÊt ®ang vËn ®éng kh«ng thÓ vËn ®éng ë ®©u ngoµi kh«ng gian vµ thêi gian”. Quan ®iÓm vÒ sù thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi gi÷a kh«ng gian, thêi gian vµ vËt chÊt vËn ®éng cña CNDVBC hoµn toµn ®èi lËp víi quan ®iÓm siªu h×nh t¸ch rêi kh«ng gian vµ thêi gian víi vËt chÊt vËn ®éng cña CNDT. CNDVBC tiÕp tôc truyÒn thèng duy vËt coi kh«ng gian vµ thêi gian lµ kh¸ch quan. VËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch