Chương 6 Chỉ số

CHƯƠNG 6 CHỈ SỐ NỘI DUNG 6.1 GIỚI THIỆU 6.2 CHỈ SỐ CÁ THỂ 6.3 CHỈ SỐ TỔNG HỢP 6.4 HỆ THỐNG CHỈ SỐ MỘT SỐ KÝ HIỆU ĐƯỢC DÙNG TRONG PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ p : GIÁ HÀNG HÓA NÓI CHUNG z : GIÁ THÀNH q : KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM (CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG) i : CHỈ SỐ CÁ THỂ I : CHỈ SỐ CHUNG, CHỈ SỐ TỔNG HỢP (0) : thể hiện kỳ gốc (1) : thể hiện kỳ báo cáo hay kỳ nghiên cứu CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG 1. GIỚI THIỆU KHÁI NIỆM: TRONG THỐNG KÊ, CHỈ SỐ LÀ CHỈ TIÊU SỐ TƯƠNG ĐỐI, BIỂU HIỆN QUAN HỆ SO SÁNH (THEO THỜI GIAN, KHÔNG GIAN VÀ THEO KẾ HOẠCH) GIỮA HAI MỨC ĐỘ NÀO ĐÓ CỦA MỘT HIỆN TƯỢNG KINH TẾ - XÃ HỘI. Ý NGHĨA BIỂU HIỆN BIẾN ĐỘNG VỀ TỐC ĐỘ PHÁT TRIỂN QUA THỜI GIAN. LÀ CƠ SỞ HÌNH THÀNH HỆ THỐNG CHỈ SỐ PHÂN TÍCH VAI TRÒ VÀ MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ - PHẦN TỬ ĐẾN BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU. 1. GIỚI THIỆU PHÂN LOẠI CHỈ SỐ CĂN CỨ VÀO PHẠM VI TÍNH TOÁN: CHỈ SỐ CÁ THỂ CHỈ SỐ TỔNG HỢP (CHỈ SỐ CHUNG) CĂN CỨ THEO TÍNH CHẤT CỦA CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU CHỈ SỐ: CHỈ SỐ KHỐI LƯỢNG CHỈ SỐ CHẤT LƯỢNG 2. CHỈ SỐ CÁ THỂ KHÁI NIỆM: LÀ LOẠI CHỈ SỐ ĐO LƯỜNG SỰ THAY ĐỔI CỦA TỪNG PHẦN TỬ, ĐƠN VỊ TRONG TỔNG THỂ NGHIÊN CỨU Ở HAI THỜI KỲ NGHIÊN CỨU KHÁC NHAU. PHÂN LOẠI: CHỈ SỐ CÁ THỂ KHỐI LƯỢNG CHỈ SỐ CÁ THỂ CHẤT LƯỢNG CHỈ SỐ CÁ THỂ KHỐI LƯỢNG PHẢN ÁNH MỨC ĐỘ BIẾN ĐỘNG VỀ MẶT KHỐI LƯỢNG CỦA CÁC ĐƠN VỊ KHÁC BIỆT GIỮA KỲ BÁO CÁO VÀ KỲ GỐC. q1(o) : là mức độ về mặt khối lượng của các đơn vị cá biệt ở kỳ nghiên cứu (so sánh). iq : là chỉ số cá thể khối lượng . CHỈ SỐ CÁ THỂ KHỐI LƯỢNG Mức độ khối lượng tuyệt đối tăng (+), giảm (-) về khối lượng tiêu thụ của từng sản phẩm biến động tăng (giảm): _ Đối với 1 sản phẩm: _ Đối với doanh thu tiêu thụ của từng loại sản phẩm: CHỈ SỐ CÁ THỂ CHẤT LƯỢNG PHẢN ÁNH MỨC ĐỘ BIẾN ĐỘNG VỀ MẶT CHẤT LƯỢNG CỦA CÁC ĐƠN VỊ CÁ BIỆT GIỮA KỲ BÁO CÁO VÀ KỲ GỐC. p1(0) : là mức độ về mặt chất lượng của các đơn vị cá biệt ở kỳ nghiên cứu (so sánh). ip : là chỉ số cá thể chất lượng . CHỈ SỐ CÁ THỂ CHẤT LƯỢNG Mức độ khối lượng tuyệt đối tăng (+), giảm (-) do giá đơn vị từng loại sản phẩm biến động tăng, giảm: _ Đối với 1 đơn vị sản phẩm: _ Đối với toàn bộ khối lượng sản phẩm: VÍ DỤ: Có số liệu về số lượng xe hơi được sản xuất của 2 năm 2000 và năm 2004 của công ty TOYOTA VIỆT NAM như sau Yêu cầu: Tính các chỉ số khối lượng để thấy được sự biến động trong sản xuất xe hơi của công ty TOYOTA VIỆT NAM từ năm 2000 đến năm 2004. ÁP DỤNG CÔNG THỨC TÍNH CHỈ SỐ CÁ THỂ KHỐI LƯỢNG, TA CÓ KẾT QUẢ NHƯ SAU: NHẬN XÉT NẾU CHỌN KỲ GỐC LÀ NĂM 2000, THÌ CHỈ SỐ KHỐI LƯỢNG XE HƠI SẢN XUẤT ĐƯỢC TRÌNH BÀY Ở CỘT 3 CỦA BẢNG. VD: CHỈ SỐ CÁ THỂ KHỐI LƯỢNG NĂM 2004 Ý NGHĨA: KHỐI LƯỢNG XE HƠI SẢN XUẤT TRONG NĂM 2004 SO VỚI NĂM 2000 BẰNG 450%, TĂNG 350%. VỀ SỐ TUYỆT ĐỐI TĂNG 4500 – 1000 = 3500 CHIẾC VÍ DỤ: Có số liệu về giá bán trung bình của đường trắng trên thị trường từ năm 2000 đến năm 2005, cho trong bảng sau: Yêu cầu: Tính các chỉ số giá cả của lọai đường trắng qua các năm. ÁP DỤNG CÔNG THỨC TÍNH CHỈ SỐ CÁ THỂ CHẤT LƯỢNG, TA CÓ KẾT QUẢ NHƯ SAU: NHẬN XÉT NẾU CHỌN KỲ GỐC LÀ NĂM 2004, THÌ CHỈ SỐ GIÁ CẢ CỦA ĐƯỜNG TRẮNG ĐƯỢC TRÌNH BÀY Ở CỘT 3 CỦA BẢNG. VD: CHỈ SỐ GIÁ NĂM 2005: Ý NGHĨA: GIÁ BÁN 1 KG ĐƯỜNG NĂM 2005 SO VỚI NĂM 2004 BẰNG 172%, TĂNG 72%. VỀ SỐ TUYỆT ĐỐI, 1 KG ĐƯỜNG TĂNG LÊN = 8.6 – 5 = 3.6 NGÀN ĐỒNG VÍ DỤ: Có tình hình về số lượng gạo Việt Nam xuất khẩu và giá bán ở thị trường Châu Phi qua hai năm như sau: NGUYÊN TẮC THỨ NHẤT, KỲ GỐC SO SÁNH NÊN CHỌN THỜI KỲ KINH TẾ TƯƠNG ĐỐI ỔN ĐỊNH. THỨ HAI, KỲ GỐC NÊN CHỌN GẦN KỀ VỚI KỲ NGHIÊN CỨU ĐỂ KẾT QUẢ SO SÁNH KHÔNG CHỊU ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ: TIẾN BỘ KHOA HỌC KỸ THUẬT, ĐIỀU KIỆN SẢN XUẤT, TIÊU DÙNG KHÁC,… 3. CHỈ SỐ TỔNG HỢP KHÁI NIỆM: LÀ CHỈ SỐ CHỈ NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG VỀ MỘT CHỈ TIÊU NÀO ĐÓ CỦA NHIỀU ĐƠN VỊ, NHIỀU PHẦN TỬ CỦA HIỆN TƯỢNG PHỨC TẠP. Ví dụ: nghiên cứu sự biến động về giá cả của tất cả các mặt hàng trên cùng một thị trường hay ở các thị trường khác nhau qua thời gian. 3. CHỈ SỐ TỔNG HỢP CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA GIÁ (Ip) : NHẰM ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG DO GIÁ CẢ SẢN PHẨM THAY ĐỔI. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM (Iq) : NHẰM ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG VỀ MẶT KHỐI LƯỢNG NHƯ SẢN PHẨM SẢN XUẤT. Ví dụ: Có tài liệu về tình hình tiêu thụ 3 loại mặt hàng của DN (X) qua 2 năm 2003 và 2004. Hãy nghiên cứu về sự biến động về giá và khối lượng sản phẩm tiêu thụ 3 sp trên. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA GIÁ (Ip) CHỈ SỐ GIÁ THEO PHƯƠNG PHÁP LASPEYRES QUYỀN SỐ ĐƯỢC CHỌN LÀ NHÂN TỐ KHỐI LƯỢNG HÀNG HÓA TIÊU THỤ Ở KỲ GỐC (q0). CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA GIÁ (Ip) CHỈ SỐ GIÁ THEO PHƯƠNG PHÁP PAASCHE QUYỀN SỐ ĐƯỢC CHỌN LÀ NHÂN TỐ KHỐI LƯỢNG HÀNG HÓA TIÊU THỤ Ở KỲ NGHIÊN CỨU (q1). CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA GIÁ (Ip) CHỈ SỐ GIÁ THEO PHƯƠNG PHÁP FISHER LÀ TRUNG BÌNH NHÂN CỦA HAI CHỈ SỐ LASPEYRES VÀ PAASCHE. Sử dụng chỉ số Fisher trong trường hợp kết quả tính toán của hai chỉ số Laspeyres và Paasche. Yêu cầu: Tính chỉ số tổng hợp giá cho 3 mặt hàng theo phương pháp Laspeyres Về số tuyệt đối: 25300 – 27000 = - 1700 Ý nghĩa: Giá cả của nhóm 3 mặt hàng nói trên năm 2004 so với năm 2003 bằng 93.7% tức là giảm 6.3%. Do giá giảm nên làm cho tổng mức tiêu thụ hàng hóa giảm 1700 triệu đồng. Yêu cầu: Tính chỉ số tổng hợp giá cho 3 mặt hàng theo phương pháp Paasche Về số tuyệt đối: 34710 – 36700 = - 1990 Ý nghĩa: Giá cả của 3 nhóm mặt hàng nói trên trong năm 2004 so với năm 2003 là 94.6% tức là giảm 5.4%. Do giá giảm nên làm cho tổng mức tiêu thụ hàng hóa giảm 1990 ngàn đồng. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨUSỰ BIẾN ĐỘNG CỦA KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM CHỈ SỐ TỔNG HỢP KHỐI LƯỢNG THEO PHƯƠNG PHÁP LASPEYRES QUYỀN SỐ ĐƯỢC CHỌN LÀ NHÂN TỐ CHẤT LƯỢNG NHƯ GIÁ CẢ (P) HOẶC GIÁ THÀNH (Z) Ở KỲ GỐC. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨUSỰ BIẾN ĐỘNG CỦA KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM CHỈ SỐ TỔNG HỢP KHỐI LƯỢNG THEO PHƯƠNG PHÁP PAASCHE QUYỀN SỐ ĐƯỢC CHỌN LÀ NHÂN TỐ CHẤT LƯỢNG NHƯ GIÁ CẢ (P) hoặc GIÁ THÀNH (Z) Ở KỲ NGHIÊN CỨU. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨUSỰ BIẾN ĐỘNG CỦA KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM CHỈ SỐ TỔNG HỢP KHỐI LƯỢNG FISHER LÀ TRUNG BÌNH NHÂN CỦA HAI CHỈ SỐ TỔNG HỢP KHỐI LƯỢNG LASPEYRES VÀ PAASCHE. CHỈ SỐ TRUNG BÌNH CHỈ SỐ TRUNG BÌNH ĐIỀU HÒA VỀ BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG CHỈ SỐ TRUNG BÌNH VỀ BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU KHỐI LƯỢNG CHỈ SỐ KHÔNG GIAN CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG Ở 2 THỊ TRƯỜNG KHÁC NHAU. CHỈ SỐ TỔNG HỢP NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU KHỐI LƯỢNG Ở 2 THỊ TRƯỜNG KHÁC NHAU. Ví dụ: Tình hình tiêu thụ hai mặt hàng X và Y tại hai chợ A và B. Hãy nghiên cứu sự biến động về giá cả và lượng bán trên 2 thị trường trên. 4. HỆ THỐNG CHỈ SỐ PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ ĐƯỢC DÙNG ĐỂ PHÂN TÍCH MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ ĐẾN SỰ THAY ĐỔI CỦA MỘT CHỈ TIÊU KINH TẾ TỔNG HỢP BẰNG CÁCH KẾT HỢP CÁC CHỈ SỐ NHÂN TỐ THÀNH HỆ THỐNG CHỈ SỐ. CHỈ SỐ LIÊN HOÀN 2 NHÂN TỐ CHỈ SỐ LIÊN HOÀN NHIỀU NHÂN TỐ CHỈ SỐ LIÊN HÒAN HAI NHÂN TỐ LÀ HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐƯỢC THÀNH LẬP TRÊN CƠ SỞ CÁC PHƯƠNG TRÌNH KINH TẾ BẰNG CÁCH KẾT HỢP CÁC CHỈ SỐ TỔNG HỢP ĐƯỢC TÍNH RIÊNG LẺ THÀNH MỘT HỆ THỐNG. CHỈ SỐ PHỤ THUỘC ĐƯỢC GỌI LÀ CHỈ SỐ TOÀN BỘ (Ipq) VÀ CÁC CHỈ SỐ ĐỘC LẬP GỌI LÀ CÁC CHỈ SỐ NHÂN TỐ (Ip) VÀ (Iq). CƠ SỞ ĐỂ HÌNH THÀNH HỆ THỐNG CHỈ SỐ LÀ MỐI LIÊN HỆ THỰC TẾ GIỮA CÁC CHỈ TIÊU, THƯỜNG ĐƯỢC BIỂU HIỆN DƯỚI DẠNG CÁC CÔNG THỨC NHƯ: TA CÓ HỆ THỐNG CHỈ SỐ TƯƠNG ỨNG: GIÁ THÀNH ĐƠN VỊ SẢN PHẨM X KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM = CHI PHÍ SẢN XUẤT CHỈ SỐ GIÁ THÀNH X CHỈ SỐ KHỐI LƯỢNG SP = CHỈ SỐ CHI PHÍ SX Ipq = Ip x Iq TỔNG QUÁT Ip : CHỈ SỐ GIÁ TÍNH THEO PHƯƠNG PHÁP CỦA PAASCHE. Iq : CHỈ SỐ KHỐI LƯỢNG TÍNH THEO PHƯƠNG PHÁP CỦA LASPEYRES. CHỈ SỐ LIÊN HÒAN NHIỀU NHÂN TỐ ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG TRƯỜNG HỢP CHỈ SỐ TOÀN BỘ BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI NHIỀU CHỈ SỐ NHÂN TỐ QUA 2 KỲ (KỲ BÁO CÁO VÀ KỲ GỐC), TA CÓ THỂ XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHỈ SỐ LIÊN HOÀN BẰNG CÁCH LẦN LƯỢT THAY ĐỔI QUYỀN SỐ TRONG CÁC CHỈ SỐ NHÂN TỐ KHI NHÂN CHÚNG LẠI VỚI NHAU. NGUYÊN TẮC CHỌN QUYỀN SỐ NẾU NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG THÌ DÙNG QUYỀN SỐ LÀ CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG ĐƯỢC CỐ ĐỊNH Ở KỲ BÁO CÁO. NẾU NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG CỦA CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG THÌ DÙNG QUYỀN SỐ LÀ CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG ĐƯỢC CỐ ĐỊNH Ở KỲ GỐC. CÔNG THỨC TỔNG QUÁT Hoặc: VÍ DỤ: CHI PHÍ SẢN XUẤT CỦA CÔNG TY ABC QUA 2 NĂM 2003 – 2004 ẢNH HƯỞNG BỞI GIÁ THÀNH SẢN XUẤT 1 SP (z) VÀ KHỐI LƯỢNG SP SX RA (q). TRONG ĐÓ, KHỐI LƯỢNG SP SX RA LẠI PHỤ THUỘC VÀO NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG MỘT CÔNG NHÂN (n) VÀ SỐ CÔNG NHÂN SX TRỰC TIẾP TRONG CÔNG TY (s). Tùy theo cách sắp xếp của các chỉ số nhân tố theo thứ tự ưu tiên cho chỉ số số lượng hay chất lượng được triển khai theo nguyên tắc toán học CPSX = GIÁ THÀNH 1 SP x NSLĐ x SỐ CN IZNS = IZ x IN x IS Bài tập Hãy tính: Chỉ số chung về giá cả của cả 3 mặt hàng trên thị trường? Chỉ số chung về lượng hàng hóa tiêu thụ của cả 3 mặt hàng trên thị trường? Ảnh hưởng của thay đổi giá cả và lượng hàng hóa tiêu thụ đối với sự thay đổi mức tiêu thụ hàng hóa chung của cả 3 mặt hàng?