Chương 6 Chiến lược bảo vệ môi trường và phát triển bền vững tại Việt Nam

16.11.2013 1 Nguyễn Quốc Phi Môi trường và phát triển bền vững
Tóm tắt chương 5:  Những áp lực môi trường toàn cầu Sự nóng dần lên của Trái đất Sự suy thoái tầng ozon Sự vận chuyển xuyên biên giới các chất thải nguy hiểm Sự ô nhiễm biển và đại dương Sự hoang mạc hoá  Những khó khăn trong bảo vệ môi trường và PTBV  Các chiến lược về phát triển bền vững trên thế giới Các công ước và thỏa thuận quốc tế về môi trường Các Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới Thoả thuận quốc tế về đầu tư cho việc chăm sóc môi trường Thoả thuận về hỗ trợ phát triển Ch.5. Các chiến lược MT toàn cầu 16.11.2013 2 - Nêu và đánh giá những áp lực của môi trường toàn cầu? Phân tích mối quan hệ tác động qua lại giữa các áp lực. - Phân tích những khó khăn trong bảo vệ môi trường và PTBV? - Mặt trái của sự phát triển khoa học công nghệ đối với môi trường là gì? Nêu một số giải pháp nhằm giảm thiểu sự ảnh hưởng đó. - Các chiến lược chính về phát triển bền vững trên thế giới? Ch.5. Các chiến lược MT toàn cầu Chương 6 Chiến lược bảo vệ môi trường và phát triển bền vững tại Việt Nam 16.11.2013 3 6.1. Mục tiêu và định hướng bảo vệ môi trường Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (5/9/2012):
Bảo vệ môi trường hướng tới mục tiêu phát triển bền vững nhằm đáp ứng nhu cầu của các thế hệ hiện tại nhưng vẫn giữ được tiềm năng và cơ hội cho các thế hệ mai sau; đầu tư cho bảo vệ môi trường là đầu tư cho phát triển bền vững.
Phát triển phải tôn trọng các quy luật tự nhiên, hài hòa với thiên nhiên, thân thiện với môi trường; khuyến khích phát triển kinh tế phù hợp với đặc tính sinh thái của từng vùng, ít chất thải, các-bon thấp, hướng tới nền kinh tế xanh. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Ưu tiên phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm; coi trọng tính hiệu quả, bền vững trong khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên; chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học; từng bước phục hồi và cải thiện chất lượng môi trường; tăng cường năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tăng cường áp dụng các biện pháp hành chính, bảo đảm các quy định của pháp luật các yêu cầu, quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường được thực hiện.
Tổ chức, cá nhân hưởng lợi từ tài nguyên và các giá trị của môi trường phải trả tiền; gây ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên và đa dạng sinh học phải trả chi phí khắc phục, cải tạo, phục hồi và bồi thường thiệt hại. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 4 6.1.1. Mục tiêu bảo vệ môi trường
Mục tiêu tổng quát:  Kiểm soát, hạn chế về cơ bản mức độ gia tăng ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên và suy giảm đa dạng sinh học;  Tiếp tục cải thiện chất lượng môi trường sống;  Nâng cao năng lực chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đất nước Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Mục tiêu cụ thể:  Giảm về cơ bản các nguồn gây ô nhiễm môi trường.  Khắc phục, cải tạo môi trường các khu vực đã bị ô nhiễm, suy thoái; cải thiện điều kiện sống của người dân.  Giảm nhẹ mức độ suy thoái, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên; kiềm chế tốc độ suy giảm đa dạng sinh học.  Tăng cường khả năng chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm nhẹ mức độ gia tăng phát thải khí nhà kính. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 5
Mục tiêu cụ thể:  Giảm về cơ bản các nguồn gây ô nhiễm môi trường.  Khắc phục, cải tạo môi trường các khu vực đã bị ô nhiễm, suy thoái; cải thiện điều kiện sống của người dân.  Giảm nhẹ mức độ suy thoái, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên; kiềm chế tốc độ suy giảm đa dạng sinh học.  Tăng cường khả năng chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm nhẹ mức độ gia tăng phát thải khí nhà kính. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 6 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 7 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 8 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.1.2. Tầm nhìn đến năm 2030  Ngăn chặn, đẩy lùi xu hướng gia tăng ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên và suy giảm đa dạng sinh học;  Cải thiện chất lượng môi trường sống;  Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu;  Hình thành các điều kiện cơ bản cho nền kinh tế xanh, ít chất thải, các-bon thấp vì sự thịnh vượng và phát triển bền vững đất nước. 16.11.2013 9 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.2. Kế hoạch phát triển bền vững của Việt Nam Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011- 2020 (12/4/2012):  Phát huy tối đa nhân tố con người với vai trò là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của phát triển bền vững.  Phát triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát triển xã hội và bảo vệ tài nguyên, môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN  Tạo điều kiện để mọi người và mọi cộng đồng trong xã hội có cơ hội bình đẳng để phát triển, được tiếp cận những nguồn lực chung và được tham gia, đóng góp và hưởng lợi, tạo ra những nền tảng vật chất, tri thức và văn hóa tốt đẹp cho những thế hệ mai sau.  Sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên, đặc biệt là loại tài nguyên không thể tái tạo, gìn giữ và cải thiện môi trường sống; xây dựng xã hội học tập; xây dựng lối sống thân thiện môi trường, sản xuất và tiêu dùng bền vững.  Khoa học và công nghệ là nền tảng và động lực cho phát triển bền vững đất nước. Công nghệ hiện đại, sạch và thân thiện với môi trường cần được ưu tiên sử dụng rộng rãi trong các ngành sản xuất. 16.11.2013 10 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.2.1. Mục tiêu của PTBV giai đoạn 2011-2020
Mục tiêu tổng quát  Tăng trưởng bền vững, có hiệu quả, đi đôi với tiến độ, công bằng xã hội, bảo vệ tài nguyên và môi trường, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.
Mục tiêu cụ thể:  Bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, đặc biệt là các cân đối lớn;  Xây dựng xã hội dân chủ, kỷ cương, đồng thuận, công bằng, văn minh;  Giảm thiểu các tác động tiêu cực của hoạt động kinh tế đến môi trường. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 11 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 12 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 13 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.2.2. Những nguyên tắc cơ bản của phát triển bền vững ở Việt Nam  Coi con người là trung tâm của PTBV, đáp ứng ngày càng đầy đủ hơn nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi tầng lớp nhân dân  Tăng trưởng kinh tế phải được đặt trên nền tảng sử dụng hợp lý tài nguyên, bảo tồn và cải thiện môi trường, không làm tổn hại tới khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai.  Tăng trưởng kinh tế được cân nhắc ở mức hợp lý để không vượt quá tải trọng mà môi trường tự nhiên có thể chịu đựng được. Không để xảy ra các tác động nghiêm trọng tới môi trường ở mức không thể sửa chữa được, hoặc nếu sửa chữa thì phải trả giá quá đắt; 16.11.2013 14 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN  Áp dụng rộng rãi nguyên tắc “Người gây thiệt hại đến tài nguyên môi trường thì phải bồi hoàn”. Sử dụng ngày càng tăng các công cụ kinh tế để thực hiện PTBV.  Đảm bảo bình đẳng giữa các thế hệ trong phát triển. Thế hệ hiện nay phải tạo ra những nền tảng vật chất, tri thức và văn hoá tốt đẹp cho thế hệ mai sau.  Khoa học và công nghệ là đầu tàu của phát triển. Công nghệ hiện đại và thân thiện với môi trường cần được ưu tiên sử dụng ở những ngành và lĩnh vực có tác dụng lan truyền mạnh, có tác dụng thúc đẩy sự phát triển của nhiều ngành và lĩnh vực khác. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.2.3. Các lĩnh vực ưu tiên cho phát triển bền vững ở Việt Nam
Về kinh tế  Duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững, từng bước thực hiện tăng trưởng xanh, phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo  Thực hiện sản xuất và tiêu dùng bền vững  Đảm bảo an ninh lương thực, phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững  Phát triển bền vững các vùng và địa phương 16.11.2013 15 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Về xã hội  Đẩy mạnh công tác giảm nghèo theo hướng bền vững; tạo việc làm bền vững; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội  Ổn định quy mô, cải thiện và nâng cao chất lượng dân số  Phát triển văn hóa hài hòa với phát triển kinh tế, xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam  Phát triển bền vững các đô thị, xây dựng nông thôn mới, phân bố hợp lý dân cư và lao động theo vùng Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Về xã hội (tiếp)  Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo để nâng cao dân trí và trình độ nghề nghiệp thích hợp với yêu cầu của sự phát triển đất nước, vùng và địa phương  Phát triển về số lượng và nâng cao chất lượng các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe; bảo đảm an toàn thực phẩm; cải thiện điều kiện và vệ sinh môi trường lao động  Giữ vững ổn định chính trị - xã hội, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế 16.11.2013 16 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Về tài nguyên và môi trường  Chống thoái hóa, sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên đất  Bảo vệ môi trường nước và sử dụng bền vững tài nguyên nước  Khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiệm, bền vững tài nguyên khoáng sản  Bảo vệ môi trường biển, ven biển, hải đảo và phát triển tài nguyên biển  Bảo vệ và phát triển rừng Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN
Về tài nguyên và môi trường (tiếp)  Giảm ô nhiễm không khí và tiếng ồn ở các đô thị lớn và khu công nghiệp  Quản lý có hiệu quả chất thải rắn và chất thải nguy hại  Bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học  Giảm thiểu tác động và ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai 16.11.2013 17 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Kinh tế còn kém phát triển, chưa tạo đủ điều kiện vật chất cho PTBV:  Các nguồn đầu tư chủ yếu nhằm vào tăng trưởng kinh tế trước mắt, ít nguồn đầu tư dành cho tái tạo tài nguyên và bảo vệ môi trường.  Tăng trưởng kinh tế còn dựa nhiều vào nguồn vốn vay bên ngoài, buộc các thế hệ tương lai phải hoàn trả. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Thể chế, chính sách chưa hoàn thiện: Thiếu cơ quan quản lý có đủ thẩm quyền và cơ chế phối hợp để giải quyết các vấn đề hợp tác trên vùng và liên ngành.  Năng lực hoạch định chính sách PTBV còn bất cập, cơ chế quản lý và giám sát PTBV chưa được thiết lập rõ.  Bộ máy hành chính còn điều hành kém hiệu quả. 16.11.2013 18 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Sức ép về dân số tiếp lục tăng:  Tình trạng thiếu việc làm còn khá phổ biến  Tỷ lệ dân số đói nghèo còn cao  Một số giá trị văn hoá, đạo đức xã hội truyền thống tốt đẹp đang bị biến dạng  Nhiều loại tệ nạn xã hội chưa được kiểm soát có hiệu quả. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Trình độ khoa học, công nghệ chỉ đạt mức trung bình:  Việc hiện đại hoá mới chỉ tiến hành được trong một số ngành, một số lĩnh vực (như dầu khí, bưu chính viễn thông, hàng không...).  Các lĩnh vực công nghệ thân thiện với môi trường còn yếu kém.  Chưa có giải pháp mang tầm vĩ mô để khuyến khích sản xuất và tiêu dùng xanh 16.11.2013 19 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Chất lượng môi trường tự nhiên (đất, nước, rừng...) đang biến động theo chiều hướng xấu:  Khả năng quản lý môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên đang có nhiều vấn đề.  Chưa thực sự đưa người dân tham gia và quá trình hoạch định, thực thi và giám sát các mục tiêu PTBV  Sự lạm dụng hoá chất bảo vệ thực vật, không an toàn vệ sinh thực phẩmz được kiểm soát chặt chẽ. Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 6.3. Những thách thức cho mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam
Xu thế toàn cầu hoá trong đó có tự do hoá thương mại đang đặt nền kinh tế nước ta trước một cuộc cạnh tranh không cân sức. Biến động trong cơ cấu chính trị và an ninh quốc tế cũng đang tạo sức ép lên chiến lược PTBV của đất nước. 16.11.2013 20 Thảo luận Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN 16.11.2013 21 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Nguồn nhiên liệu sản xuất năng lượng tại Việt Nam 16.11.2013 22 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Bản đồ tiềm năng về năng lượng mặt trời trên thế giới Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Nhà máy năng lượng mặt trời tại Tây Ban Nha 16.11.2013 23 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Các trang trại điện gió (windfarm) trên biển và trên đất liền Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Nhà máy năng lượng địa nhiệt Nesjavellir (Iceland) 16.11.2013 24 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Nhà máy năng lượng địa nhiệt Palinpinon (Philippines) Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Bản đồ phân của các tuốc bin gió theo công suất tại CHLB Đức (2011) 16.11.2013 25 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Tiềm năng năng lượng mặt trời tại Việt Nam Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN Tiềm năng gió tại Việt Nam 16.11.2013 26 Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN - Nêu các mục tiêu cụ thể của Chiến lược BVMT của VN đến năm 2020? - Trình bày những mục tiêu PTBV ở nước ta. Những lĩnh vực ưu tiên nào được lựa chọn cho mục tiêu PTBV? Tại sao lại sắp xếp thứ tự ưu tiên như vậy? - Những thách thức mà nước ta phải vượt qua để đạt được PTBV là gì? Ch.6. Chiến lược BVMT và PTBV tại VN