Đại cương xã hội học

1.XH häc lµ g×? Tr×nh bµy ®èi t­ỵng nghiªn cøu cđa XH häc vµ mqhƯ gi÷a XH häc víi c¸c KH XH kh¸c. A. x· héi häc lµ g×? #Kh¸I niƯm: - xÐt vỊ mỈt thuËt ng÷, nhiỊu nhµ nghcøu cho r»ng XH häc b»ng SocietaS ( gèc la tinh) vµ LogoS( gèc hi laS) cã nghÜa lµ häc thuyÕt trªn n/c . Nh­ vËy xhh ®­ỵc hiĨu lµ häc thuyÕt vỊ XH, nghcøu XH. - XÐt vỊ mỈt ls, Auguste Conte (1798-1857-ph¸p) ®· c«ng khai sinh ra m«n KH vỊ c¸c qluËt cïa xh víi tªn gäi lµ “XHH”. Theo ®ã xxh ®­ỵc m« t¶ nh­ 1 hƯ thèng hoµI chØnh cã cÊu trĩc x® (c¸c tËp hỵp, nhãm, tỉng hỵp..) ®­ỵc tỉ chøc vµ vËn hµnh theo c¸c thiÕt chÕ, lu«n vËn ®g, biÕn ®ỉi cã tÝnh ql. Sao ®ã c¸c nhµ xhh kh¸c ®· p/triĨn, n/cøu c¸c vÊn ®Ị trong ®/s xh lµm cho xhh ngµy cµng p/tr vµ phong phĩ h¬n. - Ngµy nay, xhh ®­ỵc ®inh nghÜa nh­ sau: xhh lµ 1 KH thuéc c¸c KH xh chuyªn n/c c¸c ql ,tinh ql ,c¸c ®/®IĨm, c¸c tÝnh chÊt, c¸c c¬ chÕ n¶y sinh, vËn/®, biÕn ®ỉi vµ mqhƯ gi÷a con ng­êi vµ con ng­êi. - Theo 1sè nhµ xhh X« ViÕt tr­íc ®©y th× xhh M¸c XÝt lµ KH vỊ c¸c ql phỉ biÕn vµ ®Ỉc thï cïa sù v/®g vµ p/triĨn cïa c¸c hƯ thèng xh x/®Þnh; lµ KH vỊ c¸c c¬ chÕ h/® vµ c¸c h/thøc biĨu hiƯn cïa ql ®ã trong h/® cïa c¸c c¸ nh©n, tËp ®oµn xh, g/c,d/téc. B. ®èi t­ỵng n/cøu cïa xhh. - §TNC cïa xhh lµ xh loµI ng­êi trong ®ã c¸c QHXH (ttxh) ®­ỵc biĨu hiƯn th«ng qua c¸c hµnh vi xh gi÷a ng­êi vµ ng­êi hay nãi 1 c¸ch kh¸c lµ n/c mqh h÷u c¬, sù a/h lÉn nhau, qhƯ biƯn chøng gi÷ 1 bªn lµ con ng­êi víi t­ c¸ch c¸ nh©n, nhãmvµ 1 bªn lµ xh víi t­ c¸ch lµ hƯ thèng xh, c¬ cÊu xh. - Nãi 1 c¸ch h×nh ¶nh ,vÊn ®Ĩ k ph¶I lµ ë chç lµm cho con ng­êi vµ xh ngµy cµng xa nhau hay nhËp l¹I lµm 1 vỊ mỈt lÝ luËn vµ p/p luËn xhh vÊn ®Ị lµ lµm sao chØ ra ql, tÝnh ql, thuéc tÝnh, ®/®IĨm cịng nh­ c¬ chÕ ,h×nh thøc,®k cïa sù h×nh thµnh ,v/® vµ p/triĨn mqh t¾c ®éng qua l¹I gi÷a con ng­êi vµ xh. - XÐt trong tiÕn tr×nh p/ triĨn cïa xhh, c¸c vÊn ®Ị kÐp: “con ng­êi-xh”, “hµnh ®éng xh-c¬ cÊu xh”, “vÜ m«-vi m«”, “chđ quan-kquan”, “chđ thĨ-kh¸ch thĨ”, “tù nhiªn-xh”lµ träng t©m trong n/c xhh. - Cã thĨ nãi §TNC cđa xh nãi 1 c¸ch kh¸I qu¸t lµ hµnh vi xh cđa con ng­êi . chĩng ta chØ cã thĨ hiĨu râ h/vi xh trªn c¬ së lµm râ ®­ỵc mèi tû quan gi÷a ng­êi-ng­êi trong c¸c nhãm trong céng ®ång xh dùa trªn c¸c dÊu hiƯu ®Ỉc tr­ng. ®ång thêi xhh n/c sù t­¬ng t¾c gi÷a c¸c nhãm vµ c¸c céng ®ång xh kh¸c nhau ®Ĩ ph¸t hiƯn ra tÝnh ql chi phèi c¸c qhƯ, c¸c mèi liªn hƯ t¹o thµnh hƯ thèng tỉng thĨ, hoµn chØnh cđa xh. c. Quan hƯ gi÷a xhh víi c¸c KH kh¸c. # Quan hƯ gi÷a xhh vµ triÕt häc. - TriÕt häc lµ KH n/c ql quan träng nhÊt cđa tù nhiªn, xh vµ t­ duy. QhƯ gi÷a xhh & triÕt häc lµ qh gi÷a KH cơ thĨ víi thÕ giíi quan KH.TriÕt häc M-LN lµ nỊn t¶ng thÕ giíi quan, lµ c¬ së p/ph¸p luËn n/c cđa xhh m¸c xÝt. Xhh m¸c xÝt vdơng CNDVLS & phÐp BCDV lµm c«ng cơ lÝ luËn s¾c bÐn ®Ĩ n/c & c¶I thiƯn mqh gi÷a con ng­êi & xh. - Trong qh nµy cÇn tr¸nh 2 quan niƯm cđa trỵ p/tr cđa xhh: + Quan ®IĨm 1: xhh lµ 1 bé phËn cđa triÕt häc: ch¼ng h¹n quan ®IĨm nµy ®· ®ång nhÊt n/c lÝ luËn xhh víi CNDVLS trong viƯc gi¶I thÝch ®/s xh. Lµm gi¸n ®o¹n viƯc kÕ thõa, vdơng & p/tr 1 c¸ch s¸ng t¹o c¸c t­ t­ëng , k/n & p/p luËn xh cã Cac M¸c & Angghen, Lªnin ®· nªu ra tõ thÕ kû 19-nay. + Quan ®IĨm 2: ®Ỉt xhh biƯt lËp hay ®èi lËp víi triÕt häc .xhh kh«ng cã mlhƯ ®¸ng kĨ g× víi triÕt häc . thùc chÊt cđa quan niƯm nµy cè t×nh lµm ng¬ tr­íc 1 thùc tÕ lµ xhh bao giê cịng cã tÝnh triÕt häc. Nã ®­ỵc thĨ hiƯn ë chç xhh t×m hiĨu b¶n chÊt cđa c¸c sù vËt hiƯn t­ỵng trong triÕt häc & xh & nhËn thøc ql chung cđa vËn/®g p/tr con ng­êi & xh , lý thuyÕt xhh cđa M¸c lµ 1sv. TÝnh triÕt häc trong xhh g¾n liỊn víi thÕ giíi quan , tù t­ t­ëng vµ tÝnh g/c. - MqhƯ xhh-triÕt häc b»ng biƯn chøng. C¸c n/c xhh cung cÊp nh÷ng th«ng tin vµ ph¸t hiƯn c¸c vÊn ®Ị, bÇng chøng míi lµm phong phĩ kho tµng tri thøc vµ p/p luËn triÕt häc. Trªn c¬ së n¾m v÷ng tri thøc xhh ta cã thĨ vdơng 1 c¸ch s¸ng t¹o tri thøc triÕt häc vµo h® thùc tiÕn CM. # Quan hƯ xhh-t©m lý häc vµ lÞch sư häc. XHH kh«ng bÞ TL häc lÊn ¸p v× xhh kh«ng tËp trung n/c vỊ c¸ nh©n , hµnh vi xh vµ vỊ ho¹t ®g TL cđa con ng­êi. Xhh kh«ng bÞ lÞch sư häc bao hµm v× xh kh«ng tËp trung n/c c¸c sù kiƯn LSXH cơ thĨ. Xhh cịng kh«ng ph¶I lµ “KH nưa nä, nưa kia.(tøc võa n/c con ng­êi, võa nghiªn cøu XH mét c¸ch biƯt lËp). XH häc cã mèi liªn chỈt chÏ víi tÊm lý häc vµ lÞch sư häc. C¸c nhµ x· héi häc cã thĨ vËn dơng c¸ch tiÕp cËn t©m lý häc ®Ĩ xem xÐt hµnh ®éng x· héi víi t­ c¸ch lµ ho¹t ®éng c¶m tÝnh, cã ®èi t­ỵng vµ mơc ®Ých. XH häc cã thĨ qu¸n triƯt quan ®IĨm lÞch sư trong viƯc ®¸nh gÝa t¸c ®éng cđa hoµn c¶nh, ®IỊu kiƯn XH ®èi víi con ng­êi. ( ph©n tÝch yÕu tè “ thêi gian XH ”) khi gi¶I thÝch nh÷ng thay ®ỉi XH trong ®êi sèng con ng­êi. # Quan hƯ XH häc – kt häc. Kinh tÕ häc nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vơ. XH häc nghiªn cøu hoµn c¶nh v¨n ho¸, c¸ch tỉ chøc XH 2 quan hƯ XH cđa c¸c hiƯn t­ỵng, qĩa tr×nh KT. 2 khoa häc nµy cïng vËn dơng nh÷ng kh¸I niƯm ph¹m trï hai lý thuyÕt thichs hỵp víi ®èi t­ỵng nghiªn cøu cđa m×nh. VÝ dơ: lý thuyÕt trao ®ỉi, kh¸I niƯm thÞ tr­êng trong kinh tÕ häc ®­ỵc sư dơng trong nghiªn cøu XH häc. Kh¸I niƯm m¹ng l­íi XH, vÞ thÕ XH, hµnh ®éng XH trong XH häc ®­ỵc c¸c nhµ kinh tÕ häc quan t©m. Mèi quan hƯ XH häc vµ kinh tÕ häc ph¸t triĨn theo 3 xu h­íng t¹o nªn 3 lÜnh vùc khoa häc liªn ngµnh. - KT hoch XH rÊt gÇn víi KT häc CT. - XH häc – KT - LÜnh vùc nghiªn cøu KT vµ XH. XHh KT lµ chuyªn ngµnh Xhh nghiªn cøu mèi quan hƯ gi÷a x· héi häc kinh tÕ gi÷a con ng­êi vµ KT. KT häc giĩp cho XH häc c¸ch thùc tiÕp nhËn, m« h×nh ho¸, t­ duy râ rµng, logic, chỈt chÏ vµ ®Þnh l­ỵng. # Quan hƯ XH häc – nh©n chĩng häc. Nh©n chĩng häc nghiªn cøu so s¸nh XH loµI ng­êi tõ lĩc xuÊt hiƯn ®Õn giai ®o¹ ph¸t triĨn hiƯn nay. NhÊt lµ nh©n chĩng hoch XH ( nh©n chĩng häc v¨n hoa ) nghiªn cøu ®êi sèng XH cđa c¸c céng ®ång, d©n téc ( v¨n ho¸ vµ c¬ cÊu XH cđa c¸c XH ) dÉn ®Õn cã mèc liªn quan gÇn, chỈt chÏ nhÊt víiXH häc. Nh©n chĩng häc t×m hiĨu c¸c x· héi s¬ khai hoỈc tiỊn hiƯn ®¹I; XH häc chđ yÕu quan t©m ®Õn XH hiƯn ®¹I dÉn ®Õn nhiỊu kh¸I niƯm vµ ph­¬ng thøc nghiªn cøu quan träng cđa XH häc b¾t nguån vµ ph¸t triĨn trong nh©n chđng häc. VÝ dơ: Kh¸I niƯm v¨n ho¸ ®­ỵc sư dơng lÇn ®Çu tiªn tong c«ng tr×nh nghiªn cøu cđa nhµ nh©n chđng häc ng­¬× Anh. Edưad Tylor. XH häc cịng cã t¸c ®éng trư l¹I ®èi víi nh©n chđng häc vỊ mỈt ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu. VÝ dơ: vËn dơng lý thuyÕt cđa Durkhiem vỊ vai trß cđa c¬ cÊu XH, chøc n¨ng cđa c¸c thiÕt chÕ XH, nhµ nh©n chđng häc ng­êi Anh Radcliffe – Brown ®· lý gi¶I sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c XH cơ thĨ ®Ỉc thï. # Quan hƯ XH häc va luËt. LuËt lµ hƯ thèng c¸c chuÈn mùc vµ quy t¾c hµnh ®éng do c¬ quan cã thÇm quyỊn chÝnh thøc ®­a ra. C¸c nhµ XHH rÊt quan t©m nghiªn cøu luËt v× nã cã t¸c dơng quuy ®Þnh vµ kiĨm so¸t XH ®èi víi hµnh ®éng vµ quan hƯ XH. VD: Durkheim cho r»ng hƯ thèng thiÕt chÕ luËt ph¸p ph¸t triĨn víi sù tiÕn ho¸ tõ XH ®oµn kÕt cã häc tíi XH ®oµn kÕt h÷u c¬. Cã thĨ vËn dơng lÝ thuyÕt XHH ®Ĩ ph©n tÝch sù ph¸t triĨn cđa hƯ thèng ph¸p luËt cịng nh­ mèi quan hƯ gi÷a ph¸p luËt vµ c¬ cÊu XH. VD: Theo Marx, hƯ thèng ph¸p luËt T­ S¶n lµ mét bé phËn cđa nhµ n­íc T­ S¶n , lµ c«ng cơ ¸p bøc giai cÊp c¸c nhµ XHH rÊt quan t©m tíi vai trß cđa ph¸p luËt ®èi víi XH cịng nhu­ xem xÐt, ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng qua l¹I gi÷a hƯ thèng luËt ph¸p vµ hƯ thèng XH. VD: Weber cho r»ng luËt ph¸p lµ 1 lùc l­ỵng ®oµn kÕt, tËp hỵp vµ biÕn ®ỉi XH. # Quan hƯ XHH- Khoa häc chÝnh trÞ : Khoa häc chÝnh trÞ chđ yÕu nghiªn cøu quyỊn lùc vµ sù ph©n chia quyỊn lùc trong XH. Trong khi chÝnh trÞ häc chĩ träng ph©n tÝch c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ bé m¸y quyỊn lùc th× XHH tËp trung nghiªn cøu mèi liªn hƯ gi÷a c¸c tỉ chøc , thiÕt chÕ chÝnh trÞ vµ c¬ cÊu XH. XHH vµ chÝnh trÞ häc cã mèi quan hƯ chỈt chÏ trong viƯc cïng vËn dơng c¸c lÝ thuyÕt , kh¸I niƯm vµ ph­¬ng ph¸p chung. Ph­¬ng ph¸p pháng vÊn, ®IỊu tra d­ luËn XH vµ ph©n tÝch néi dung ®­ỵc ¸p dơng cho hai khoa häc. Khi c¸c nhµ XH häc nghiªn cøu lÜnh vùc chÝnh trÞ nªn ®· giĩp h×nh thµnh ngµnh XH häc chÝnh trÞ kh¸ ph¸t triĨn trªn thÕ giíi. Víi t­ c¸ch lµ mét khoa häc t­¬ng ®èi ®éc lËp trong hƯ thèng c¸c KH, XH häc nghiªn cøu qui luËt h×nh thµnh, vËn ®éng vµ ph¸t triĨn mèi quan hƯ gi÷a con ng­êi vµ XH. XH häc kh«ng ngõng tiÕp thu c¸c thµnh tùu cđa c¸c KH kh¸c. Trªn c¬ së ®ã, XH häc cã nhiƯm vơ ph¸t triĨn vµ hoµn thiƯn hƯ thèng kh¸I niƯm, ph¹m trï vµ ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu cđa m×nh. C¬ cÊu XH häc – c¸c cÊp ®é nghiªn cøu cđa c¬ cÊu XH häc. C¬ cÊu XH häc. C¨n cøvµo ®èi t­ỵng nghiªn cøu cđa XH häc, th× c¸c qui luËn chung vỊ sù ph¸t triĨn vµ sù ho¹t ®éng cđa XH, sù t¸c ®éng qua l¹I gi÷a c¸c thµnh phÇn cđa c¬ cÊu XH chÝnh lµ c¸I mµ XH häc h­íng vµo ®ã ®Ĩ nghiªn cøu. C¸c nhµ XH häc kh¸c nhau cịng cã nh÷ng c¸ch nh×n c¬ cÊu XH häc kh¸c nhau. Tõ quan ®IĨm t­¬ng quan, ng­êi ta quan niƯm cã 3 møc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau: - Nghiªn cøu c¬ cÊu tỉng thĨ XH. Tõ tÝnh chÊt, ®Ỉc ®IĨm cđa c¸c h×nh th¸I XH mµ chia thµnh XH n« lƯ, XH ph«ng kiÕn, XHTB ( nghiªn cøu ë cÊp ®é nµy lµ nhiƯm vơ cđa XH häc vÜ m« ). - Nghiªn cøu sù vËn hµnh cđa c¸cc¬ chÕ XH, c¸c tỵp hỵp XH( nhãm, héi, ®oµn, céng ®ång ) trong qu¸ tr×nh qu¶n lý XH. - Nghiªn cøu c¶ ng­êi víi t­ c¸ch lµ con ng­êi XH trong c¸c mèi t­¬ng quan ®ã lµ XH häc vi m«. C¸c nhµXH häc MacxÝt lÊy chđ nghÜa duy v¹t lÞch sư lµm oh­¬ng ph¸p luËn khoa häc, ¸p dơng vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu; lÊy CNXHKH lµm mơc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triĨn, XH häc lu«n lu«n cã mèi liªn hƯ bỊn v÷ng c¸c ngµnh KHXH kh¸c vµ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu míi cđa c¸c khoa häc kh¸c lµm phong phĩ thªm néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cđa m×nh. CÊp ®é nghiªn cøu: - C¨n cø vµo møc ®ä trõu t­ỵng, kh¸I qu¸t cđa tri thøc XH häc ®Ĩ ph©n chia c¬ cÊu XH häc thµnh: + XH häc trõu t­ỵng – lý thuyÕt. + XH häc cơ thĨ – thùc nghiƯm. + XH häc triĨn khai – øng dơng. . XH häc trõu t­ỵng – lý thuyÕt ( Ferdinand Tonnies – nhµ XH häc nmg­êi §øc 1855 – 1936 cßngäi lµ XH häc thuÇn tuý) lµ mét bé phËn XH häc nghiªn cøu mét c¸ch kh¸ch quan, Kh vỊ hiƯn t­ỵng, qu¸ tr×nh XH nh»m ph¸t hiƯn tri thøc míi; x©y dùng lý thuyÕt kh¸I niƯm vµ ph¹m trï XH. . XH häc cơ thĨ – thùc nghiƯm: bé phËn XH häc nghiªn cøu c¸c hiƯn t­ỵng qu¸ tr×nh XH b»ng c¸ch vËn dơng lý thuyÕt, kh¸I niƯm XH häc, c¸c ph­¬ng ph¸p thùc nghiƯm ( c©n, ®o, ®ong, ®Õm ) nh»m kiĨm tra hoỈc chøng minh gi¶ thuyÕt XH häc. . XH häc triĨn khai, øng dơng: bé phËn cđa XH häc, cã nhiƯm vơ vËn dơng c¸c nguyªn lý vµ ý t­ëng XH häc vµo viƯc ph©n tÝch, t×m hiĨu vµ gi¶I quyÕt c¸c t×nh huèng, sù kiƯn hiƯn thùc cđa ®êi sèng XH; nghiªn cøu c¬ chÕ ho¹t ®éng, ®IỊu kiƯn, h×nh thøc biĨu hiƯn cđa c¸c qui luËt Xh häc nhµem chØ ra c¸c gi¶I ph¸p ®­a tri thøc Xh häc vµo cuéc sèng. Ba bé phËn nµy cã mèi quan hƯ biƯn chøng víi nhau. XH häc lý thuyÕt v¹ch ®­êng, x¸c ®Þnh ph¹m vi nghiªn cøu, ®Þnh h­íng lý luËn cho XH thùc nghiƯm XH häc thùc nghiƯm cung cÊp b»ng chøng, sù kiƯn ®Ĩ kiỊm chøng gi¶ thuyÕt ®­ỵc rĩt ra tõ XH häc lý thuyÕt ( tÝnh ®ĩng, sai ). XH häc thùc nghiƯm lµ trung gi÷a XH häc thuÇn tuý vµ XH häc øng dơng. Tøc lµ chØ nh÷ng tri thøc XH häc ®· ®­ỵc kiỊm chøng míi nªu ¸p dơng vµo cuéc sèng. MỈc dï vËy, cßn ph¶I tiÕn hµnh nghiªn cøu øng dơng, triĨn khai tr­íc khi ®­a kÕt qu¶ nghiªn cíu lý luËn vµ thùc nghiƯm vµo thùc tiƠn ®Ĩ sư dơng. - C¨n cø vµo cÊp ®é chung – riªng, bé phËn chÝnh thĨ cđa tri thøc vµ lÜnh vùc nghiªn cøu cđa XH häc, ph©n chia c¬ cÊu hµng ho¸ thµnh 2 bé ph©n. + XH häc ®¹I c­¬ng. + XH häc chuyªn nghµnh ( chuyªn biƯt ) . XH häc ®¹I c­¬ng: nghiªn cøu c¸c qui luËt, tÝnh qui luËt, thuéc tÝnh vµ ®¹c ®IĨm chung nhÊt cđa c¸chiƯn t­ỵng hai qu¸ tr×nh XH dÉn ®Õn XH häc ®¹I c­¬ng cã néi dung nghiªn cøu g¾n víi XH häc vÜ m« vµ XH häc lý thuyÕt. . XH häc chuyªn ngµnh lµ bé phËn cđa XH häc g¾n lý luËn XH häc ®¹I c­¬ng nghiªn cøu c¸c hiªn t­ỵng cđa tõng lÜnh vùc, ho¹t ®éng, khÝa c¹nh, c¸c mỈt cơ thĨ cđa ®êi sèng XH con ng­êi. Hai bé phËn nµy cã mèi quan hƯ biƯn chøng víi nhau. XH häc ®¹I c­¬ng lµ c¬ së lý luËn, ph¸p luËn cho XH häc chuyªn nghµnh. XH häc chuyªn ngµnh cung cÊp b»ng chøng, sè liƯu cơ thĨ, th«ng tin míi cho c«ng t¸c nghiªn cøu cđa XH häc ®¹I c­¬ng, gãp phÇn bỉ xung vµ ph¸t triĨn cho XH häc ®¹I c­¬ng. - C¨n cø vµo qui m«, kÝch cì ( lín, nhá ) cđa hƯ thèng XH, chia c¬ cÊu XH häc thµnh 2 bé phËn: + XH häc vÜ m«. + XH häc vi m«. . XH häc vÜ m« nghiªn cøu c¬ cÊu Xh, thiÕt chÕ XH, t­¬ng t¸c Xh gi÷a c¸c hƯ thèng Xhvµ cđa Xh cã qui m« lín. Mét Xh ®Ỉc thï, mét quèc gia, mét d©n téc, mét chÕ ®é Xh, mét khu vùc trªn thÕ giíi XH häc vÜ m« nghiªn cøu hiƯn t­ỵng, qua trïnh Xh víi t­ c¸ch lµ chÝnh thĨ toµn vĐn. . Xh häc vi m«: nghiªn cøu c¸c qui luËt ph¸t sinh, vËn ®éng vµ oh¸t triĨn cđa nhãm Xh cã qui m« nhá. NgoµI ra cßn nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh, hiƯn t­ỵng x¶y ra trong nhãm nhá, cịng nh­ hµnh ®éng vµ t­¬ng t¸c Xh gi÷a c¸c c¸ nh©n. Hai bé phËn nµy cã mèi quan hƯ h÷u c¬ víi nhau. Xh häc vi m« cung cÊp c¸c th«ng tin c¬ b¶n, chi tiÕt cho kh¸I qu¸t nghiªn cøu cđa Xh häc vÜ m«. Xh häc vÜ m« lµ nguån ký luËn ®Ĩ kÝch thÝch, vËn dơng XH häc vi m«. - NgoµI ra cßn cã thĨ xem c¬ cÊu Xh häc víi t­ c¸ch lµ mét hƯ thèng c¸c ngµnh XH häc. C¨n cø vµo lo¹I h×nh ho¹t ®éng hay lÜnh vùc c¬ b¶n cđa ®êi sèng Xh chia ra Xh häc kü thuËt, Xh häc chÝnh trÞ, Xh häc v¨n ho¸, Xh häc c«ng nghiƯp C¨n cø vµo khu vùc ®Þa lý – hµnh chÝnh kü thuËt cã Xh häc thµnh thÞ hai Xh häc n«ng th«n nghiªn cøu céng ®ång vµ lèi sèng ë thµnh thÞ hoỈc n«ng th«n. Ph©n tÝch chøc n¨ng chđ yÕu XH häc – nhiƯm vơ cđa XH häc ë VN hiƯn nay. Chøc n¨ng cđa XH häc: Xh häc nh­ c¸c khoa häc kh¸c ®Ịu cã 3 chøc n¨ng c¬ b¶n -Chøc n¨ng nhËn thøc. -Chøc n©­ng thùc tiƠn. -Chøc n¨ng t­ t­ëng. Chøc n¨ng nhËn thøc. ThĨ hiƯn ë 3 ®IĨm: - Thø 1: Xh häc cung cÊp tri høc khoa häc vỊ b¶n chÊt cđa hiƯn thùc Xh vµ con ng­êi . - Thø 2: Xh häc ph¸t hiƯn c¸c qui luËt, tÝnh qui luËt vµ qui chÕ n¶y sinh vµ vËn ®éng vµ ph¸t triĨn cđa c¸c hiƯn t­ỵng, qu¸ tr×nh XH; cđa mçi t¸c ®éng qua l¹I gi÷a con vµ Xh. -Thø 3: Xh häc x©y dùng vµ ph¸t triĨn hƯ thèng c¸c ph¹m trï, kh¸I niƯm, lý thuyÕt vµ ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu. C¸c quan niƯm vỊ chøc n¨ng nhËn thøc cđa Xh häc cã thĨ chia thµnh 3 lo¹I: - Quan niƯm 1: Xh häc cã chøc n¨ng chđ yÕu lµ nhËn thøc Xh thuÇn tuý. Quan niƯm nµy b¾t nguån tõ Xh cđa A. Comte & E. Durheim, tõ KH tù nhiªn vµ chđ nghÜa thùc chøng. Cho r»ng Xh häc ph¶I trë thµnh mét m«n khoa häc thuÇn tuý ®Ĩ ph¸t hiƯn t­ thøc kh¸ch quan, KH, chÝnh x¸c, c«ng b»ng Xh häc cÇn t×m ra c¸c qui luËt, ®­a ra lý thuyÕt vµ x©y dùng c¸c kh¸I niƯm, ph¹m trï; ®ång thõi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cđa Xh häc ph¶I ®­ỵc kiỊm chøng b»ng thùc hiƯn. - Quan niƯm 2: chøc n¨ng nhËn thøc cđa Xh häc thĨ hiƯn ë viƯc gi¶I nghÜa, ®éng c¬, ý nghÜa cđa c¸c hiƯn t­ỵng, qu¸ tr×nh 2 hµnh ®éng XH. Quan niƯm nµy b¾t nguån t­ KH nh©n vËt, triÕt häc, lÞch sư, nghƯ thuËt, vµ c¸c nghiªn cøu vỊ t«n gi¸o, v¨n ho¸, mµ ®¹I diƯn lµ M. Weber. Cho r»ng mäi hiƯn t­ỵng, qu¸ tr×nh vµ hµnh ®éng Xh lµ ®Ịu cã mơc ®Ých, ý nghÜa vµ gi¸ trÞ nµo ®ã ®èi víi con ng­êi vµ Xh. Ph­¬ng ph¸p nhËn thøc c¬ b¶n lµ quan s¸t trùc tiÕp vµ tham dù vµo sù kiƯn Xh råi m« t¶ l¹I; KÕt qu¶ quan s¸t ph¶I phï hỵp vµ ®ĩng víi g× ®· tr¶I nghiƯm. Quan niƯm nµy cho r»ng Xh häc kh«ng hoµn toµn trung tÝnh vµ tuyƯt ®èi kh¸ch quan v× nã phơ thuéc nhiỊu vµo ý trÝ chđ quan ( lùa chän c©u hái, vÝ dơ nghiªn cøu ) vµ yªu cÇu cđa Xh hoµn c¶nh lÞch sư cơ thĨ. - Quan niƯm 3: b¾t nguån tõ CNDVLS , tõ Xh häc MacxÝt ®ßi hái nhËn thøc Xh häc ph¶I v¹ch ra ®­ỵc c¬ cÊu thùc cđa c¸c qu¸ tr×nh, hiƯn t­ỵng cđa thÕ giíi vËt chÊt cđa tån t¹I XH. Cho r»ng nhËn thøc KH ph¶I dùa trªn lËp tr­êng t­ t­ëng vµ thÕ giíi quan Khcđa CN M¸c – Lª nin. Tri thøc Xh häc ph¶I giĩp con ng­êi nhËn thøc ®­ỵc ph¶I tr¸I, ®ĩng sai gãp phÇn c¶I t¹o ®êi sèng con ng­êi. Tøc lµ c/n¨ng nhËn thøc g¾n liỊn víi c/n¨ng thùc tiƠn vµ t­ t­ëng B. chøc n¨ng thùc tiƠn. C/n¨ng nµy cã mqhƯ biƯn chøng víi c/n nhËn thøc. ®©y lµ 1 trong nh÷ng mơc tiªu cao c¶ cđa xhh, thĨ hiƯn ë sù nç lùc c¶I thiƯn xh vµ cuéc sèng cđa con ng­êi. ®©y kh«ng chØ lµ viƯc vËn dơng ql xhh trong ho¹t ®éng nhËn thøc hiƯn thùc, mµ cßn lµ viƯc gi¶I quyÕt ®ĩng ®¾n, kÞp thêi nh÷ng vÊn ®Ị n¶y sinh trong xh ®Ĩ c¶I thiƯn thùc tr¹ng xh. ®ång thêi cßn ph¶I h­íng tíi dù b¸o nh÷ng g× sÏ xÈy ra vµ ®Ĩ xuÊt kiÕn nghÞ, gi¶I ph¸p ®Ĩ kiĨm so¸t c¸c hiƯn t­ỵng, qu¸ tr×nh xh. Lªnin nãi vỊ c/n¨ng cđa xhh: “kh«ng ph¶I chØ ®Ĩ gi¶I thÝch qu¸ khø mµ cßn dù kiÕn t­¬ng lai 1 c¸ch m¹nh d¹n vµ thùc hiƯn dù kiÕn Êy b¼ng 1 hµnh ®éng dịng c¶m”. VD : c¸c c«ng tr×nh KH sư dơng c¸c p/p¸p, thuËt ng÷, k/niƯm xhh ®Ĩ n/c c¸c v®Ị xh trong thêi k× ®ỉi míi ë n­íc ta. C¸c n/c nµy ®· cung cÊp th«ng tin, b»ng chøng lµm luËn chøng KH cho viƯc tiÕp tơc ®ỉi míi vµ hoµn thiƯn c¸c chÝnh s¸ch KT-XH. Trong qu¸ tr×nh thùc hiƯn c/n¨ng thùc tiƠn, c¸c k/niƯm, lý thuyÕt vµ p/p n/c cđa xh cịng ®­ỵc kiĨm nghiƯm ®Ĩ sưa ®ỉn vµ dÇn dÇn hoµn chØnh. C. Chøc n¨ng t­ t­ëng. (rÊt quan träng ®èi víi KHXH). C/n nµy thĨ hiƯn ë chç xhh m¸c xÝt trang bÞ thÕ giíi quan KH cđa CN M¸c-Lªnin, CNDVLS, gi¸o dơc t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, n©ng cao, lý t­ỵng XHCN vµ tinh thÇn c¸ch m¹ng phÊn ®Êu ®Õn cïng cho CNXH .xhh m¸c xÝt kh«ng chØ trau dêi thÕ giíi qua vµ t­ t­ëng M-Ln mµ cßn h×nh thµnh vµ p/tr p/p t­ duy ng/c KH vµ kh¶ n¨ng suy xÐt phª ph¸n.(phª ph¸n c¸c trµo l­u, t­ t­ëng sai tr¸I, kh«ng lµnh m¹nh trong xh; c«ng khai b¶o vƯ lỵi Ých vµ sù nghiƯp c¶I t¹o, x©y dùng xh theo ®Þnh h­íng XHCN). C/n¨ng t­ t­ëng cã qhƯ h÷u c¬ víi c/n nhËn thøc vµ thùc tiƠn. C¸c q/luËt tri thøc xh chØ cã ý nghÜa KH vµ nh©n v¨n ch©n chÝnh khi h­íng tíi phơc vơ lỵi Ých vµ sù nghiƯp cđa nh©n d©n trong qu¸ tr×nh x©y dùng 1 xh c«ng b»ng, v¨n minh. TÝnh t­ t­ëng, tÝnh ®¶ng, triÕt häc cđa xhh M¸c-Lªnin trë nªn thuyÕt phơc, hiƯn thùc h¬n khi ®­ỵc h×nh thµnh vµ p/tr trªn c¬ së c¸c qluËt vµ ph¹m trï KH. Tãm l¹I, c/n t­ t­ëng cđa xhh M-L ®ãng vai trß kim chØ nam ®Þnh h­íng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiƠn cho n/c xhh. #NhiƯm vơ xhh ë VN hiƯn nay: xhh cã 3 nhiƯm vơ chÝnh : ng/c lý luËn, ng/c thùc nghiƯm, ng/c øng dơng. -Nghiªn cøu lý luËn: f¶I XD & p/tr hƯ thèng c¸c k/niƯm, f¹m trï lý thuyÕt KH riªng, ®Ỉc thï of KHXHH ë VN. NhiƯm vơ h×nh thµnh vµ p/tr c«ng t¸c n/c lý luËn ®Ĩ cđng cè bé m¸y kh¸I niƯm võa t×m & tÝch luü trÝ thøc tÝn tíi p/tr nh¶y vät vỊ chÊt trong lý luËn & p/tr n/c, trong hƯ thèng k/niƯm & tri thøc KH. Cßn h­íng tíi h×nh thµnh & p/tr hƯ th«ng lý luËn ,p/p luËn n/c & tỉ chøc n/c 1c¸ch c¬ b¶n, hƯ thèng vỊ nh÷ng vÊn ®Ị lý luËn & thùc tiƠn nh»m ®¸p øng yªu cÇu p/tr KT, XH of ®Êt n­íc ta. -Nghiªn cøu thùc nghiƯm: tiÕn hµnh nghiªn cøu thùc nghiƯm ®Ĩ: KiĨm nghiƯm, chøng minh gi¶ thuyÕt KH. Ph¸t hiƯn b»ng chøng vµ vÊn ®Ị míi lµm c¬ së choviƯc sưa ®ỉi, p/tr vµ hoµn thiƯn k/niƯm, lý thuyÕt vµ p/p luËn n/c. kÝch thÝch & h×nh thµnh t­ duy xhh. NgoµI ra cßn h­íng tíi v¹ch ra c¬ chÕ ®IỊu kiƯn ho¹t ®éng vµ h×nh thøc biĨu hiƯn of c¸c quy luËt xhh lµm c¬ së ®Ĩ ®­a tri thøc KH vµo cuéc sèng. Nghiªn cøu thùc nghiƯm lµ cÇu nèi gi÷a lý luËn vµ thùc tiƠn. Thùc hiƯn nhiƯm vơ nµy, tr×nh ®é lý luËn vµ kÜ n¨ng n/c of c¸c nhµ xhh cịng ®­ỵc n©ng lªn. #Nghiªn cøu øng dơng: n/c øng dơng h­íng tíi viƯc ®Ĩ ra c¸c gi¶I ph¸p vËn dơng nh÷ng ph¸t hiƯn of ng/c lý luËn vµ thùc nghiƯm p/tr ho¹t ®éng thùc tiƠn .®Ĩ theo kÞp tr×nh ®é of thÕ giíi, mơc tiªu cđa chung ta lµ ®I t¾t ®ãn ®Çu , do ®ã c¸c nhµ xhh cÇn ®Èy m¹nh n/c øng dơng ®Ĩ rĩt ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a 1 bªn lµ trÝ thøc lý luËn, thùc nghiƯm vµ 1 bªn lµ ho¹t ®éng thùc tiƠn vµ cuéc sèng of coc ng­êi. C¨c cø vµo ®­êng lèi, chÝnh s¸ch p/tr KT-XH of ®¶ng vµ nhµ n­íc, nhÊt lµ chiÕn l­ỵc ®×nh h­íng p/tr KH-c«ng nghƯ , gi¸o dơc trong thêi kú c«ng nghƯp ho¸, hiƯn ®¹I ho¸ ®Êt n­íc, xhh cÇn n/c vµ tham gia gi¶I quyÕt c¸c khÝa c¹nh of c¸c vÊn ®Ị liªn quan tíi. - chđ nghÜa M-L, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vµ con ®­êng ®I lªn CNXH ofVN. - Sù nghiƯp c«ng nghiƯp ho¸ vµ hiƯn ®¹I ho¸ ®Êt n­íc. - BiÕn ®ỉi c¸c giai cÊp, tÇng líp XH. - C¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m tiÕn bé xh vµ c«ng b»ng xh. - x©y dùng nỊn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. - T¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu of ®¶ng. - x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyỊn cđa d©n, do