Quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao
cấp sang cơ chế thị trường có sự điểu tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa, chúng ta đã giành được những thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh
vực kinh tế - chính trị - xã hội. Bức tranh kinh tế - xã hội ngày càng sáng sủa
lên, nó phản ánh diện mạo của nền kinh tế. Trên lĩnh vực kinh tế tốc độ tăng
trưởng tương đối cao và ổn định, thu nhập bình quân đầu người không ngừng
tăng lên, đ ời sống nhân dân ngày càng được cải thiện. Trên lĩnh vực chính trị -xã hội cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Để đạt được điều đó, chúng ta không
thể không kể đến vai trò của ngành kinh tế khác nói chung. Thương mại cùng
với các ngành khác làm thay đổi cơ bản diện mạo của nền kinh tế. Với nỗ lực
của mình thương mại ngày càng đóng góp đáng kể vào kết quả của nền kinh tế.
Điều này được thể hiện ngay trong giai đoạn hiện nay.
Cùng với quá trình quốc tế hoá hiện nay, thương mại càng nổi lên như một
ngành không thể thiếu được, đóng vai trò là ngành dẫn đầu tham gia vào quá
trình hội nhập. Tuy nhiên, ngành thương mại nước ta còn tồn tại nhiều hạn chế,
nhược điểm. Chưa thực sự giữ được vai trò dẫn dắt các ngành khác trong quá
trình chuyển đổi. Vì vậy để khắc phục nhược điểm, phát huy những mặt tích
cực, chúng ta phải không ngừng cải thiện để hoàn thiện chính sách thương mại
để nó phát huy được vai trò của nó, một công cụ quan trọng để phát triển kinh tế.
Trên cơ sở nghiên cứu vấn đề này, cộng với vốn kiến thức đã được học
đồng thời nhằm ngày càng hoàn thiện vấn đề này em đã mạnh dạn lựa chọn đề
tài “ Thương mại và các biện pháp phát triển thương mại trong giai
đoạn hiện nay". Bố cục của đề tài, ngoài lời nói đầu và kết luận, gồm hai phần
chính như sau:
Phần I : Những vấn đề lý luận cơ bản về Thương mại.
Phần II : Các biện pháp phát triển thương mại nước ta trong thời gian tới.
29 trang |
Chia sẻ: franklove | Lượt xem: 1771 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Thương mại và các biện pháp phát triển thương mại trong giai đoạn hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1
Luận văn
Thương mại và các biện
pháp phát triển thương mại
trong giai đoạn hiện nay
2
LỜI MỞ ĐẦU
Quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao
cấp sang cơ chế thị trường có sự điểu tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa, chúng ta đã giành được những thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh
vực kinh tế - chính trị - xã hội. Bức tranh kinh tế - xã hội ngày càng sáng sủa
lên, nó phản ánh diện mạo của nền kinh tế. Trên lĩnh vực kinh tế tốc độ tăng
trưởng tương đối cao và ổn định, thu nhập bình quân đầu người không ngừng
tăng lên, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện. Trên lĩnh vực chính trị -
xã hội cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Để đạt được điều đó, chúng ta không
thể không kể đến vai trò của ngành kinh tế khác nói chung. Thương mại cùng
với các ngành khác làm thay đổi cơ bản diện mạo của nền kinh tế. Với nỗ lực
của mình thương mại ngày càng đóng góp đáng kể vào kết quả của nền kinh tế.
Điều này được thể hiện ngay trong giai đoạn hiện nay.
Cùng với quá trình quốc tế hoá hiện nay, thương mại càng nổi lên như một
ngành không thể thiếu được, đóng vai trò là ngành dẫn đầu tham gia vào quá
trình hội nhập. Tuy nhiên, ngành thương mại nước ta còn tồn tại nhiều hạn chế,
nhược điểm. Chưa thực sự giữ được vai trò dẫn dắt các ngành khác trong quá
trình chuyển đổi. Vì vậy để khắc phục nhược điểm, phát huy những mặt tích
cực, chúng ta phải không ngừng cải thiện để hoàn thiện chính sách thương mại
để nó phát huy được vai trò của nó, một công cụ quan trọng để phát triển kinh tế.
Trên cơ sở nghiên cứu vấn đề này, cộng với vốn kiến thức đã được học
đồng thời nhằm ngày càng hoàn thiện vấn đề này em đã mạnh dạn lựa chọn đề
tài “ Thương mại và các biện pháp phát triển thương mại trong giai
đoạn hiện nay". Bố cục của đề tài, ngoài lời nói đầu và kết luận, gồm hai phần
chính như sau:
Phần I : Những vấn đề lý luận cơ bản về Thương mại.
Phần II : Các biện pháp phát triển thương mại nước ta trong thời gian tới.
PHẦN I
3
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THƯƠNG MẠI
I-/ TỔNG QUAN VỀ THƯƠNG MẠI.
1-/ Khái niệm và bản chất của thương mại.
a, Khái niệm:
Trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung cũng như nền kinh tế thị trường,
khái niệm về thương mại có nhiều cách hiểu, song có thể khái quát theo 2 cách
chủ yếu sau:
- Theo nghĩa rộng: Thương mại được coi là qúa trình kinh doanh (thương
mại đồng nghĩa với kinh doanh). Mọi hoạt động kinh tế nhằm tìm kiếm lợi
nhuận dù ở bất kỳ lĩnh vực nào (sản xuất, lưu thông, dịch vụ, đầu tư...cũng đều
là thương mại.
- Theo nghĩa hẹp: Thương mại là quá trình mua bán hàng hoá dịch vụ trên
thị trường. Theo luật thương mại thì: hoạt động thương mại của thương nhân
bao gồm việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ thương mại và các hoạt động
xúc tiến thương mại nhằm mục đích lợi nhuận hoặc nhằm thực hiện các chính
sách kinh tế xã hội.
b, Bản chất kinh tế của thương mại.
Thương mại ra đời và phát triển là do sự phân công lao động xã hội và
chuyên môn hoá sản xuất. Chuyên môn hoá sản xuất đã làm tăng thêm lực lượng
sản xuất xã hội và là một trong những động lực chủ yếu của tăng trưởng kinh tế
và tiến bộ khoa học kỹ thuật. Phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá sản
xuất đã đặt ra sự cần thiết phải trao đổi sản phẩm trong xã hội giữa các chủ thể
với nhau.
Như vậy thương mại là quá trình trao đổi, mua bán hàng hoá dịch vụ trên
thị trường.
Còn sản xuất thì còn trao đổi. Quá trình trao đổi hàng hoá diễn ra lâu dài
trong lịch sử phát triển của xã hội loài người. Thoạt đầu trao đổi hàng hoá diễn
ra trực tiếp hàng lấy hàng (trao đổi hiện vật). Hình thức này có nhiều hạn chế về
không gian thời gian và về các chủ thể trao đổi. Thị trường và thương mại xuất
hiện mở ra bước ngoặt xoá đi những hạn chế đó, đồng thời thúc đẩy sản xuất
hàng hoá phát triển. Đặc biệt khi tiền tệ tham gia và quá trình lưu thông hàng
hoá thì trao đổi hiện vật không còn tồn tại nữa. Tiền tệ có mặt trong lưu thông
4
làm cho quá trình trao đổi nhanh hơn, thúc đẩy quy mô sản xuất tăng lên và đời
sống nhân dân được nâng cao.
2-/ Nguyên nhân hình thành thương mại.
Để tồn tại và phát triển, con người cần phải thoả mãn nhiều nhu cầu khác
nhau. Mà muốn thoả mãn những nhu cầu đó thì không còn con đường nào khác
là phải thông qua sản xuất, trao đổi mặt khác trong xã hội, do sự phân công lao
động xã hội và chuyên môn hoá sản xuất cũng dẫn đến trao đổi hàng hoá giữa
các cá thể với nhau. Thật vậy khi có sự phân công lao động và chuyên môn hoá
sản xuất thì mỗi người chỉ sản xuất một, một vài sản phẩm, trong khi đó nhu cầu
của họ lại cần nhiều hàng hoá. Vì vậy để đáp ứng nhu cầu của mình thì họ phải
trao đổi hàng hoá với nhau. Như vậy trao đổi xuất hiện, lúc đầu cần đơn giản
trao đổi hiện vật, đặc biệt là nền kinh tế thị trường hiện đại. Khi tiền tệ tham gia
vào quá trình lưu thông. Như vậy phân công lao động xã hội, chuyên môn hoá
sản xuất, tính chất sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất và sản phẩm đầu ra là
nguồn gốc để hình thành thương mại.
3-/ Quan điểm về thương mại.
a, Chức năng, nhiệm vụ của thương mại.
- Chức năng của thương mại: Trong nền kinh tế thị trường, thương mại
thực hiện 4 chức năng chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, thương mại thực hiện chức năng lưu chuyển hàng hoá dịch vụ
trong nền kinh tế quốc dân. Đây là chức năng xã hội của thương mại. Điều này
được thể hiện ở:
+ Biểu hiện ở vốn và cơ cấu vốn: đối với vốn lưu động chiếm 80% trong
tổng số vốn, trong đó vốn cho lưu chuyển hàng hoá là chủ yếu.
+ Thể hiện ở thu nhập và nguồn hình thành thu nhập, trong đó thu nhập từ
hoạt động bán hàng là chủ yếu.
+ Thể hiện ở lao động và năng suất lao động.
+ Chi phí kinh doanh và biện pháp giảm phí.
+ Cơ chế trích, lập và sử dụng các quỹ doanh nghiệp, trong đó quỹ phát
triển kinh doanh là chủ yếu, bao gồm quỹ để hiện đại hoá mạng lưới, trang thiết
bị cho các hoạt động xếp dỡ hàng hoá, vận chuyển hàng hoá, bảo quản hàng
hoá...
5
Thứ hai, thông qua lưu chuyển hàng hoá, thương mại thực hiện chức năng
tiếp tục quá trình sản xuất trong khâu lưu thông. Để thực hiện chức năng này, thì
thương mại phải làm các nghiệp vụ như chủ yếu như: vận chuyển hàng hoá, bảo
quản hàng hoá, chuẩn bị hàng hoá để xuất bản. Số lượng lao động trong các
nghiệp vụ này thường chiếm khoảng 80% lao động trong các doanh nghiệp
thương mại và chính chức năng này nên thương mại được coi là ngành sản xuất
vật chất đặc biệt.
Thứ ba, thương mại chức năng chuyển qua hình thái giá trị. Thông qua các
hành vi của lưu thông hàng hoá mà hàng hoá được thay đổi giá trị của nó, từ
hàng sang tiền. Để thực hiện được chức năng này, các doanh nghiệp thương mại
phải thực hiện các công việc cụ thể sau: đưa ra kế hoạch kinh doanh, phải có hệ
thống kế toán, thống kê, đội ngũ thanh tra kiểm tra...
Thứ tư, thương mại thực hiện chức năng gắn sản xuất với thị trường và gắn
nền kinh tế nước ta với nền kinh tế thế giới.
- Nhiệm vụ của thương mại: Huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực
đầu tư và lĩnh vực thương mại; đáp ứng tốt nhất mọi nhu cầu của sản xuất và đời
sống về các hàng hoá dịch vụ, góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội
quan trọng của đất nước; không ngừng hoàn thiện bộ máy quản lý kinh doanh.
b, Đặc trưng của thương mại trong nền kinh tế thị trường.
Trong cơ chế thị trường, mọi hoạt động của nền kinh tế đều vận động theo
những quy luật nhất định nào đó. Thương mại cũng không nằm ngoài sự vận
động chung đó. Trong thương mại mọi hoạt động đều diễn ra theo quy luật mua
để bán rồi lại tiếp tục bán để mua. Cứ như thế mua - bán là vòng chu chuyển
khép kín của thương mại. Vì vậy thương mại đã nổi lên với những đặc trưng cơ
bản của nó, những đặc trưng này có thể được xem xét với những khía cạnh sau:
- Trong thương mại, mọi hoạt động đều diễn ra một cách tự do bình đẳng,
tức là mọi người đều được tự do mua bán, tự do trao đổi hàng hoá trên cơ sở
nguyên tắc ngang giá chung. Người ta có quyền mua cái gì người ta thích, bán
cái gì mà người ta có.
Như vậy trong quá trình mua - bán diễn hai thái cực trái ngược nhau đó là
người mua bao giờ cũng muốn mua hàng hoá tốt nhưng giá phải rẻ còn người
bán thì luôn mong muốn bán với giá cao. Đây là xu hướng biến động cung - cầu
trong mọi nền kinh tế là không loại trừ cả nền kinh tế thị trường. Quy luật tự do
mua bán, tự do lưu thông đã tồn tại từ lâu nhưng nó càng khẳng định vai trò rõ
rệt trong nền kinh tế thị trường. Ở nước ta, trong giai đoạn kinh tế như hiện nay,
6
với chủ trương phát triển một nền kinh tế thị trường có nhiều thành phần thì vấn
để tự do kinh doanh, tự do mua bán lại càng được Đảng và Nhà nước ta khẳng
định và tiếp tục thừa nhận. Nhưng tự do kinh doanh phải đi đôi với việc tuân thủ
pháp luật. Và đây chính là đặc trưng thứ hai của thương mại.
- Hoạt động thương mại phải nằm trong khuôn khổ của pháp luật:
Theo điều 57 Hiến pháp năm 1992 của nước ta thì “ Mọi cá nhân, tổ chức
đều được tự do thành lập doanh nghiệp nhưng phải nằm trong khuôn khổ của
pháp luật”. Như vậy với đặc trưng này, thương mại càng có vị trí quan trọng
trong nền kinh tế. Trong cơ chế thị trường, Nhà nước chỉ can thiệp vào nền kinh
tế thị trường bằng công cụ thuế và pháp luật. Đây là hai công cụ chủ yếu được
Nhà nước ta sử dụng, song để thực hiện được nó thì còn rất nhiều khó khăn nan
giải. Do đó để kiểm soát được nền kinh tế nói chung và ngành thương mại nói
riêng thì Nhà nước cũng đã đưa ra nhiều chính sách, bộ luật để hướng dẫn điều
tiết các hoạt động của nó đi cùng với xu hướng mục tiêu của nền kinh tế.
c, Nội dung của hoạt động thương mại.
Thương mại là một ngành, một lĩnh vực phức tạp và khó kiểm soát đặc biệt
là trong giai đoạn như hiện nay khi mà chủ trương phát triển kinh tế của Nhà
nước ta là phát triển nền kinh tế thị trường, đồng thời là mở cửa giao lưu buôn
bán với nước ngoài. Do đó để điều tiết hướng dẫn thương mại đi đúng hướng
của nó thì trên cơ sở chúng ta phải nghiên cứu kỹ các nội dung cơ bản của hoạt
động này. Một trong những nội dung có thể được kể đến là:
Thứ nhất là nghiên cứu, xác định nhu cầu và cầu của thị trường về các loại
hàng hoá, dịch vụ. Đây là công việc đầu tiên trong quá trinh hoạt động kinh
doanh thương mại. Đối với các nhà kinh doanh thương mại, điều quan trọng là
phải nắm cho được các loại nhu cầu hàng hoá, dịch vụ, đặc biệt là nhu cầu cho
tiêu dùng sản xuất và nhu cầu đặt mua của xã hội và dân cư.
Thứ hai là xác định và khai thác các nguồn hàng để thoả mãn các nhu cầu
của xã hội. Trong điều kiện vẫn còn tồn tại nhu cầu về hàng hoá kinh tế, việc tạo
nguồn hàng để đáp ứng các nhu cầu là công việc rất quan trọng.
Thứ ba là thực hiện cân đối giữa nhu cầu và nguồn hàng tím các biện pháp
bảo đảm cân đối như tăng cường sản xuất trong nước, tìm các nguồn hàng thay
thế...
Thứ tư là tổ chức các mối quan hệ giao dịch thương mại. Ở khâu công tác
này phải giải quyết các vấn đề về kinh tế, tổ chức và luật pháp phát sinh giữa các
doanh nghiệp trong quá trình mua bán hàng hoá.
7
Thứ năm là tổ chức hợp lý các kênh phân phối hàng hoá. Đây là qúa trình
liên quan tới việc điều hành và vận chuyển hàng hoá, dịch vụ từ sản xuất đến
tiêu dùng nhằm đạt hiệu quả tối đa. Quá trình này giải quyết các vấn đề: thay đổi
quyền sở hữu tài sản, di chuyển hàng dự trữ, bảo quản đóng gói, bốc dỡ và cung
cấp thông tin thị trường cho nhà sản xuất, tránh rủi ro trong kinh doanh.
d, Vị trí và vai trò của thương mại trong nền kinh tế thị trường.
- Vị trí: thương mại có một vị trí quan trọng trong nền kinh tế thị trường ở
nước ta. Trước hết thương mại là một bộ phận hợp thành của tái sản xuất.
Thương mại nối liền giữa sản xuất với tiêu dùng. Dòng vận động của sản phẩm
hàng hoá từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng phải thông qua khâu phân phối và
trao đổi. Thì chính thương mại đã bao gồm cả hai khâu này. Ở vị trí cấu thành
của tái sản xuất, thương mại được coi như là hệ thống dẫn lưu, tạo ra sự liên tục
của quá trình tái sản xuất. Khâu này bị ách tắc sẽ dẫn tới sự khủng hoảng của
sản xuất và tiêu dùng. Sản xuất hàng hoá với mục đích là để thoả mãn nhu cầu
của người tiêu dùng để trao đổi, mua bán hàng hoá và để thực hiện được mục
đích này khi và chỉ khi phải thông qua thương mại. Thứ ba là thương mại là lĩnh
vực kinh doanh, thu hút trí lực và tiền vốn của các nhà đầu tư để thu lợi nhuận.
Bởi vậy kinh doanh thương mại đã trở thành ngành sản xuất vật chất thứ hai
theo như nhận xét của một số nhà kinh tế thì thương mại là một ngành sản xuất
đặc biệt.
- Vai trò của thương mại: Thương mại đã được coi là công cụ quan trọng,
một mũi nhọn đột kích phá vỡ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp để
chuyển sang cơ chế thị trường.
Thứ nhất, thương mại thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, chấn hưng các
quan hệ hàng hoá tiền tệ. Hoạt động mua bán tạo ra động lực kích thích người
sản xuất không ngừng gia tăng khối lượng sản phẩm của mình, thúc đẩy phân
công lao động xã hội, tổ chức lại sản xuất, hình thành nên các vùng chuyên môn
hoá lớn. Phát triển thương mại cũng có nghĩa là phát triển các quan hệ hàng hoá
tiền tệ. Đó là con đường ngắn nhất để chuyển từ sản xuất tự nhiên thành sản xuất
hàng hoá.
Thứ hai, thương mại kích thích sự phát triển của lực lượng sản xuất, kích
thích nhu cầu và gợi mở nhu cầu.
Thứ ba, thương mại góp phần mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế làm cho
quan hệ thương mại giữa nước ta với các nước khác không ngừng phát triển.
8
Trong tầm vĩ mô, thương mại có vai trò quan trọng, định hướng cho sự sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp:
Thứ nhất, thương mại bảo đảm cho quá trình sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp diễn ra bình thường và liên tục. Quá trình tái sản xuất ở đây được
khởi đầu bằng việc đầu tư vốn cho mua sắm các yếu tố sản xuất, tiếp theo là quá
trình sản xuất ra hàng hoá, rồi khâu cuối cùng là tiến hành tiêu thụ sản phẩm.
Trong chu kỳ của quá trình tái sản xuất đó, thương mại có mặt ở hai khâu là
phân phối và trao đổi. Thương mại bảo đảm các yếu tố đầu vào cho sản xuất và
thực hiện khâu tiêu thụ sản phẩm.
Thứ hai, thương mại đảm bảo thực hiện được mục tiêu lợi nhuận. Doanh
nghiệp muốn tồn tại và phát triển thì phải có lợi nhuận, lợi nhuận là mục tiêu
cuối cùng của doanh nghiệp, để đạt được mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp
thì doanh nghiệp phải thực hiện được mục tiêu trung gian là tiêu thụ sản phẩm.
Thứ ba, thương mại có vai trò điều tiết, hướng dẫn sản xuất, kinh doanh
của doanh nghiệp. Qua hoạt động thương mại sẽ có những thông tin từ phía
người mua, từ thị trường. Trên cơ sở đó, nó sẽ hướng dẫn sản xuất phù hợp với
nhu cầu thường xuyên thay đổi của thị trường.
Thứ tư, thương mại tác động đến vị thế của doanh nghiệp trên thị trường.
II-/ THỰC TRẠNG THƯƠNG MẠI NƯỚC TA TRONG THỜI GIAN QUA.
1-/ Trong thời gian qua, cùng với quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ
cơ chế kế hoạch hoá quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của
Nhà nước theo định hướng XHCN, thương mại đã cùng các ngành, các địa
phương khác nỗ lực phấn đấu đạt được những thành tựu quan trọng, tạo đà,
bước để cho những năm tiếp theo. Trên lĩnh vực thương mại, có những chuyển
biến rõ nét, góp phần quan trọng vào mục tiêu chung của nền kinh tế. Điều này
thể hiện ở trên những khía cạnh sau:
Thứ nhất, trên lĩnh vực mua bán hàng hoá, chúng ta đã chuyển việc mua
bán hàng hoá từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang mua bán theo cơ chế thị
trường, giá cả được hình thành trên cơ sở giá trị và quan hệ cung cầu. Trong
thương mại nói chung là không còn tình trạng ép giá đầu ra, nâng giá đầu vào,
Nhà nước không chi phối hoàn toàn giá cả trên thị trường mà chỉ tác động vào
thị trường bằng những công cụ điều tiết của mình để cho thị trường tự điều tiết
lấy, tự bình ổn lấy. Thêm vào đó, do đời sống của người dân có nhiều cải thiện,
được nâng cao nên sức mua trên thị trường tăng lên đáng kể. Tính đến năm
1999, tổng mức luân chuyển hàng hoá bán lẻ xã hội ước đạt 195 ngàn tỷ đồng,
9
tăng khoảng 6% so với năm 1998 (184 ngàn tỷ đồng), nếu loại trừ yếu tố giá thì
chỉ tăng khoảng 1,5%, đây là năm có tốc độ tăng thấp nhất trong giai đoạn 1991-
1999. Thông thường, ở nước ta tốc độ tăng trưởng GDP năm 1999 là 4,8% thì
lưu chuyển hàng hoá bán lẻ phải tăng ở mức thấp nhất là 10% mới tương xứng.
Vậy mà nếu tốc độ lưu chuyển hàng hoá là 6% thì vấn đề đặt ra cho tổng cung,
tổng cầu là một vấn đề đáng lưu ý.
Giá cả nói chung trong những năm qua không có nhiều biến động, phù hợp
với thu nhập của người dân, ngày càng đáp ứng được nhu cầu của sản xuất và
tiêu dùng. Nếu như trước kia, trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao
cấp, giá cả nói riêng và toàn bộ các hoạt động mua bán trao đổi đều do Nhà
nước chi phối quyết định dẫn đến tình trạng cung không đáp ứng nổi cầu, sản
xuất cầm chừng, lãi giả lỗ thật, việc hạch toán sản xuất kinh doanh thực hiện
theo chế độ hạch toán kinh tế. Thì bây giờ trong cơ chế thị trường, Nhà nước
cho phép các thành phần kinh tế tự do sản xuất kinh doanh, do vậy vấn đề đặt ra
là phải làm thế nào để giảm mức tối đa chi phí đầu vào thì từ đó mới có được lợi
nhuận. Do đó, các doanh nghiệp phải chuyển sang hạch toán theo chế độ hạch
toán kinh doanh, giá cả được hình thành trên cơ sở giá trị, phần lớn là các doanh
nghiệp phải chấp nhận giá thị trường. Chính điều này đã trở thành động lực cho
kinh tế phát triển, tạo bước chuyển lớn về mặt kinh tế xã hội ở nước ta trong
những năm qua.
Thứ hai, một khía cạnh quan trọng của thương mại góp phần làm thay đổi
diện mạo của nền kinh tế trong những năm qua và ngày càng có triển vọng trong
những năm tới phải kể đến là lĩnh vực xuất nhập khẩu. Nhờ chính sách đổi mới
đa dạng hoá đa phương hoá các quan hệ kinh tế đối ngoại và thực hiện chủ
trương khuyến khích xuất khẩu của Đảng và Nhà nước ta trong hơn 10 năm qua,
đặc biệt từ năm 1991 đến nay, hoạt động xuất khẩu của Việt Nam đã có những
bước tiến quan trọng. Đến nay, sản phẩm hàng hoá và dịch vụ của Việt Nam đã
có mặt trên thị trường của 140 nước trên hầu khắp các châu lục trên thế giới.
Chất lượng, số lượng và chủng loại mặt hàng có những cải thiện đáng kể. Cơ
cấu hàng xuất khẩu đã dần được thay đổi theo hướng phát huy lợi thế so sánh
trong quan hệ kinh tế quốc tế. Tổng kim ngạch xuất khẩu trong 9 năm (1991-
1999) đạt 43 tỷ USD, tăng trung bình hàng năm là 22%, đáp ứng được 3/4 nhu
cầu nhập khẩu. Kim ngạch xuất khẩu bình quân đầu người tăng từ 36,3USD năm
1991 lên 118USD năm 1998 và dự kiến tăng lên 136USD năm 2000. Những kết
quả trên đây có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần không nhỏ vào sự tăng trưởng
liên tục của nền kinh tế trọng thời gian qua.
10
Trong lịch sử ngoại thương của nước nhà - một nước nghèo, chiến tranh
liên miên, thiên tai chồng chất, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu vượt qua
ngưỡng cửa 10 tỷ USD, theo số liệu của Bộ Thương mại, tổng kim ngạch xuất
khẩu của năm 1999 đã lên 11,523 tỷ USD, tăng 23% so với mức thực hiện của
năm 1998, vượt 15% kế hoạch đặt ra. Trong đó, các doanh nghiệp có vốn đầu tư
trong nước đạt 8,946 tỷ USD, chiếm 77,6% và tăng 21,2%, các doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài đạt 2,577 tỷ USD, chiếm 22,4% và tăng 30%. Tuy nhiên,
những con số đấy còn cho thấy nhiều điều khác:
Thứ nhất, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của nước ta hồi phục rất nhanh. Sự
tăng nhanh tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong năm 1999 có phần do sức mua
của thị trường khu vực đã bước vào giai đoạn hồi phục. Theo đánh giá của Bộ
Thương mại, sức mua của nhiều thị trường khu vực châu Á đang dần trở lại bình
thường như trước khi khủng hoảng tài chính - tiền tệ.
Thứ hai, giá một số mặt hàng chủ lực của nước ta trên thị trường thế giới
tăng nhanh. Cơ cấu hàng xuất khẩu ngày càng phong phú, nhiều mặt hàng xuất
khẩu của ta đã có mặt trên nhiều thị trường khu vực và thế giới và ngày càng
khẳng định được chỗ đ